Vào thập kỷ cuối 1950, khi đám Nhân văn
Giai phẩm bị đánh tới tấp không c̣n
một mảnh giáp che thân, thơ Tố Hữu
bỗng nổi lên như một hiện tượng
lạ trong nền văn hoá nước nhà.
Sừng sững, xum xuê, tươi tốt, trường
tồn - không tác giả nào bằng ...
Thập kỷ 80 trôi nhanh. Sau vụ đổi
tiền khiến bao gia đ́nh khuynh gia bại
sản, dở mếu dở cười, v́ đồng
tiền mất giá cả trăm lần, là lời
tổng bí thư Nguyễn văn Linh hô hào
"cởi trói" cho cánh nhân văn giai phẩm.
Một loạt tác phẩm bị đánh được
đăng tải lại, hầu như không ai c̣n
đọc Tố Hữu nữa. Các đề thi
của các trường đại học, các sách
do các nhà xuất bản in cũng vắng dần
đề tài Tố Hữu. Từ đầu
thập kỷ 90 đến nay, hễ nói đến
Tố Hữu là độc giả nhún vai: Tố
Hữu ư? Hết thời rồi, ông ta vốn
chỉ giỏi tụng ca thôi, thời buổi này
ai thèm tụng ca theo ông ấy nữa. Không ít người
bặm trợn, huỵch toẹt luôn : "Ôi
giời ! Chẳng qua chỉ là một kẻ xu
thời, nịnh bợ. Sợ cảnh trăm hoa
đua nở, trăm nhà đua tiếng nên cố t́nh
đánh đu với chính trị, triệt hạ
anh em, tố cho họ cái tội nhân văn giai
phẩm. Nếu không thứ hoa ḷe loẹt, không hương
sắc của ông ta có nở rộ giữa đời
được không? Khi so với những bài: "Màu
tím hoa sim" của Hữu Loan, "Bên kia sông
đuống" của Hoàng Cầm, "Lời
mẹ dặn" của Phùng Quán, "Nhất
định thắng" của Trần Dần
... C̣n tiếng, dẫu không phải mảnh chĩnh
vứt ngoài bờ tre cũng không thể là chuông
đồng, chuông khánh chuyên đặt trong nhà
thờ được, vậy th́ đua làm sao
với các nhà thơ cùng thời khác? Tâm linh
kẻ tiểu nhân đă mách bảo ông ta điều
đó nên trong cơn sợ hăi, ông ta tung đ̣n
đánh trước, đánh rất trúng đích
bằng cây gậy chỉ huy của Đảng
để vô hiệu hóa một loạt nhà thơ
danh tiếng ... chỉ c̣n ḿnh ông ta độc
diễn, từ vi mô đến vĩ mô, gi gỉ ǵ
gi cái ǵ cũng diễn ... Các đảng ủy viên
trong trung ương Đảng và chính phủ
bỗng dưng thấy có một thằng khùng,
sẵn sàng bỏ cuộc đời để theo
ḿnh, ca ngợi ḿnh, liền ấn thành tượng
luôn chứ thơ hắn, nào có ấn tượng
ǵ ?"
Hỏi chuyện Hữu Loan, Hoàng Cầm , Lê Đạt,
Trần Dần - những tài hoa tinh anh của đất
nước bị nhét chung vào rọ "nhân văn
giai phẩm" cho lên ô tô bịt bùng với c̣ng
số 8 thả khắp nơi , từ nhà tù,
trại cải tạo, trang trại nơi đồng
không mông quạnh, vùng thôn quê hẻo lánh, heo hút
v.v ... Ba mươi năm sau được
xổng, th́ sức đă tàn, lực đă
kiệt, tài năng hư hao, lụi tàn...Tất
cả cùng chung nhận định: Tố Hữu
chỉ là một nhà thơ trung b́nh, suốt đời
chỉ nói có một ư, nghĩ có một chiều và
chỉ làm một việc duy nhất là tôn vinh
Đảng cộng sản Việt Nam để
một thằng tầm tầm như hắn c̣n
được hít bă, ăn tàn dài dài. Hệt câu
chuyện được lưu truyền khắp
thế giới về một kẻ nịnh
thần: Vẫn biết là rắm rất thối, và
rắm của kẻ chuyên ăn sơn hào hải
vị c̣n thối gấp trăm ngh́n lần dân thường,
chỉ có rau xanh và cám bă thừa, vậy mà
hắn vẫn tâu: Thưa bệ hạ! rắm
của ngài thơm lắm ạ...
Lịch sử vốn công bằng, vay ǵ phải
trả nấy, Tố Hữu đă vay quá nhiều
vinh hoa phú quư ở đời từ sự bất
hạnh khốn khổ ngoi ngóp của đồng
nghiệp nên thơ đă kịp chết ngay khi nhà
thơ c̣n lù lù sống. Oái oăm thay, chính nhân dân
đă dùng những vần thơ nhái, thay cuốc,
xẻng gậy gộc để đập chết
và đào huyệt chôn thơ Tố Hữu ,
trả thù việc Tố đă dùng gậy của
Đảng để đánh anh em trước
đó . Ví dụ bài Bầm ơi, nhân dân
truyền miệng:
Bầm ơi có rét không bầm
Hon đa con cưỡi, gà hầm con xơi
Con thương bầm lắm bầm ơi
70, bầm vẫn phải ngồi nhá khoai
Hay
bài thơ ca ngợi Đảng :
50 tuổi Đảng và thơ
Từ ấy thơ đui đến tận giờ
Tóc mặn muối tiêu thơ nước ốc,
Thương con tằm bệnh nhện nhường
tơ
Thuyền
ṛ vượt sóng thuyền ngoi ngóp
Mộng lớn thăng quan hết ngóng chờ
Mới nửa đường quan, cầu đă găy
áo quan* muốn mặc, chớ đ̣i thơ!
Bài
Một tiếng đờn:
...Danh lợi đua chen được
mấy ngày
Phù vân một thoáng gió xua bay
Thủy chung không dễ đâu bè bạn
Êm ấm hồn sao được phút giây
Đúng
vậy c̣n ǵ đau khổ hơn
Đời chuyên khi dạy nỗi oán hờn
C̣n đây một chút trong cỏ lạnh
Mới thấm nhân văn một tiếng đờn
Trong
100 chân dung các nhà thơ , Xuân Sách cũng dùng bút
thần để họa chân dung Tố Hữu
Ta đi tới đỉnh cao muôn
trượng
Mắt trông về tám hướng phía trời xa
Chân dép lốp bay vào vũ trụ
Khi trở về ta lại là ta
Và:
Từ ấy tim tôi ngừng
tiếng hát
Trông về Việt Bắc tít mù mây
Nhà càng lộng gió thơ càng nhạt
Máu ở chiến trường hoa ở đây
Hai
khổ thơ của Xuân Sách đă sớm đi vào
ḷng người Việt Nam v́ vừa là tên các
tập thơ của Tố Hữu, vừa ám
chỉ chất lượng thơ ca - được
ở biệt thự rộng răi, bề thế 1,500
mét vuông mà nhạt như nước ốc, ngược
hoàn toàn với cảnh khốn cùng của các nhà
thơ Việt Nam lúc ấy, cũng là chứi khéo
hắn v́ những vần thơ hiếu chiến,
hiếu sát, quá coi rẻ mạng người...Trong
khi ông bà dạy: máu đổ một giây, di
họa một đời, th́ Tố Hữu vung bút
ca ngợi sự đổ máu :
Cứ xốc tới, cứ
chảy máu, cứ rơi đầu
Mỗi xác thây sẽ là một nhịp cầu
Cho ta bước tới chân trời khát vọng
Lớp
hậu sinh c̣n ngồi trên ghế nhà trường
khi bắt buộc phải phát biểu về thơ
Tố Hữu, không dám nói một cách mạnh
bạo nhưng dám nhận định không c̣n phù
hợp với thời đại nữa .Ví như
bài ca mùa xuân 1968, Tố Hữu viết đầy
ngô ngọng, máy móc:
Mà nói vậy trái tim anh đó
Rất chân thật chia ba phần tươi đỏ
...
Bị nhại thành :
Tháng lương anh chia ba phần
to nhỏ,
Anh giành riêng trả nợ phần nhiều
Phần cho em và phần để anh tiêu
Em xấn sổ thế cũng đ̣i ṣng phẳng
Rồi hai đứa tay bo, hai thằng lỏng
chỏng ...
C̣i xe cấp cứu "ủ" váng đường
Khổ
thơ đầu của bài Từ ấy, sau hàng
chục lần chứng kiến cảnh lũ
lụt của đồng bào, trái ngược hoàn
toàn với tâm hồn hoa lá, chim muông của Tố
Hữu, cả dân tộc phải ngậm ngùi
thốt lên:
Từ ấy nước tôi tràn
lũ lụt
Màn trời, chiếu nước, khắp muôn nơi
Làng tôi là một đồi hoang hoá
Hết sạch hương và bặt tiếng chim ca
...
Cả
bài thơ bốn khổ được các bậc
tiên chỉ trong làng thơ, mỗi người góp
một ư, sửa một câu, thành một bài toàn bích,
nội dung ngược hẳn với bản sáng tác
cũ :
Từ ấy trong tôi bừng chính
trị
Một trời mưu kế cháy trong tim
Hồn tôi là một hầm giam giữ
Máu người dân và xác các nhà văn
Tôi
đă là cha của mọi thằng
Là anh của một lũ háo danh
Là em của bọn người cơ hội
Không lương tâm, lừa dối mị dân
Tôi
quyết trèo lên cổ giống ṇi
Văn nhân giai phẩm đánh không thôi
Từ :Đang, Cao ,Thăng, tới Cầm, Tuân, Băo...*
Ḱm kẹp tang thương trọn kiếp người
Tôi
buộc người dân sống đoạ đày
Để tiền trượt giá, có như không
Để người dân sống trong cùng khổ
Không áo cơm, cù bất cù bơ ...
Ngày
truyền h́nh phát bộ phim Bao công của Trung
Quốc, trí tuệ dân gian lại được
thể phát lộ và lưu truyền trong quần chúng
bài Tố hữu ca nổi tiếng, dựa theo
nhạc phim Bao Công xử án :
Cụ Tố Hữu bước chân ra đường
Xe đạp kia bỗng dưng lao vào
óc với tim dính liền cùng thịt da...
Hồn
Tố Hữu đă vô quan tài
Bao người theo tiễn đưa lên đài...
Ai cũng khen thơ cụ : thật là hay...
Thịt
với da tim óc dính liền
(Bao đời nay có ai như vầy )
Ôi quái thai thời đại, thật là siêu ...
Khi
ấy Tố Hữu vẫn sống nhăn, kiên
quyết không nghe theo lời khuyên của tướng
Trần Độ là xin lỗi anh em văn nhân giai
phẩm đă bị hàm oan bao năm trước
đó, dù biết hổ chết để da, người
ta chết để tiếng.
Ngày Tố Hữu chết, so sánh với cái
chết của lăo tướng Trần Độ ,
cựu chiến binh Hoàng Giáp viết:
Người đời vẫn
gọi ông
Là tướng công Trần Độ
Người đời lại gọi hắn
Là cho - thêm sắc vào*
Lễ tang ông không mời
Dân vẫn ào ạt tới
Lễ tang hắn cử người
Mà vắng ngơ vắng ngắt
Tài
liệu ông, chúng bắt
Dân phát tận mây xanh
Tài liệu hắn, chúng đọc
Dân sửa lại chức danh...
Cay
đắng nhất là bài thơ cuối cùng Tố
Hữu gửi lại cho đời, bị cánh nhà
thơ, nhà báo sửa lại bằng cách thêm
một dấu sắc vào hai chữ cho ở câu
cuối rồi rỉ tai nhau lan khắp hội , ngoài
phường:
Xin gửi bạn đời yêu
quư nhất
C̣n mấy vần thơ một nắm tro,
Thơ gởi cuộc đời, tro bón đất
Sống là CHO và chết cũng là CHO (!)
Quả
là chẳng c̣n ǵ để nói về con người
- sống như chết , anh hèn đốn mạt này,
xác đáng bằng câu thơ đă được
thêm dấu sắc trên. Hy vọng họ nhà
Khuyển không lấy làm chạnh ḷng về điều
ấy ...
Góc
thành Nam 2004, Hà Nội
Bản quyền của DCVMedia Corp.