Thêm Một V́ Sao Việt
Bùi Bảo Trúc, 13/8/04
Kiên Nguyễn là một nhà văn Mỹ. Gọi ông là một nhà văn Mỹ v́ ông viết bằng tiếng Anh, được các nhà xuất bản Mỹ in và được các cây bút điểm sách Mỹ hết ḷng khen ngơ.i. Trong internet, có khoảng mấy chục bài viết của độc giả cũng như của các nhà phê b́nh về Kiên Nguyễn và các tác phẩm của ông.
Nhưng ông cũng là một nhà văn Mỹ gốc Việt. Cái gốc Việt, cái phần VN ở nơi ông vẫn kéo ông trở lại với VN. Ông có một nửa VN trong người. Cái nửa ấy tiếp tục giữ ông lại với bất cứ những ǵ có một chút bóng dáng VN.
Ba tác phẩm của ông đều lấy khung cảnh là VN, từ cuốn tự truyện đầu tiên, cuốn The Unwanted đến cuốn thứ hai, The Tapestries và cuốn thứ ba, tác phẩm mới nhất của ông, cuốn Le Colonial đều được dựng trong bối cảnh VN, hiện đại cũng như mấy trăm năm trước.
Kiên Nguyễn bước vào thế giới sách vở ở Mỹ cũng hơi khác. Khác rất nhiều tác giả Mỹ khác.
Khá nhiều tác giả Mỹ, kể cả những người làm nên văn nghiệp rạng rỡ như Hemingway, Faulkner, Steinbeck ... cũng có trong ngăn kéo hàng chục, có khi hàng mấy chục bức thư từ chối của các nhà xuất bản.
Alex Hailey chỉ c̣n một đồng đô la cuối để sống trước khi cuốn Roots được một nhà xuất bản nhận in. Kiên Nguyễn không qua những bước đầu như thế. Ông cũng không phải đi những bước dọ dẫm bằng truyện ngắn, bằng những bài viết gửi cho các báo văn học, rồi từ đó, tiến vào các nhà xuất bản lớn.
Ông có may mắn hơn rất nhiều người khác. Cuốn The Unwanted, tác phẩm đầu tay của ông được ngay một nhà xuất bản lớn nhận in, nhà xuất bản Little, Brown and Company ở New York.
Sau khi cuốn The Unwanted được đón tiếp nồng nhiệt bởi độc giả và được dịch sang nhiều thứ tiếng như tiếng Pháp, tiếng Ư, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Bồ Đào Nha ... Kiên Nguyễn trao cho nhà xuất bản Little, Brown cuốn thứ hai, cuốn The Tapestries.
Khác với cuốn The Unwanted, cuốn The Tapestries không dựa hoàn toàn vào sự thật. Kiên Nguyễn, sau cuốn The Unwanted được dùng như một bài tập, đă đem khả năng sáng tạo của ông ra tận dụng trong cuốn tiểu thuyết thứ nh́. Từ những tiểu tiết nhỏ nghe được của một hai người trong gia đ́nh, Kiên Nguyễn đắp thêm da, thêm thịt để câu chuyện về một người thợ thêu trong triều đ́nh Huế trở thành một tác phẩm tầm vóc. Kiên Nguyễn đă để cho một chút lịch sử VN lấn vào nội dung cuốn The Tapestries.
Và việc làm đó chính là để sửa soạn cho cuốn sách thứ ba của ông, trong đó, lịch sử trở thành cái nền chính để cho các nhân vật nửa thực, nửa tiểu thuyết xuất hiện.
Cây bút điểm sách của tờ Newsday gọi Kiên Nguyễn là một người có biệt tài kể chuyện sau khi đọc cuốn sách mà cây bút này cho là một tiểu thuyết đem lại cho người đọc rất nhiều thích thú.
Tờ San Francisco Chronicle cũng hết lời khen ngợi tác giả là đă kể lại một câu chuyện trong một bối cảnh được xây dựng vô cùng khéo léo đến nỗi những chi tiết của truyện vẫn c̣n lung linh sáng sau khi tấm thảm kịch đă tan đi.
Vào lúc cuốn The Tapestries được công ty Cosco chọn làm sách trong tháng để bầy bán tại khắp các chi nhánh Cosco ở nước Mỹ hồi tháng 12 năm 2003, th́ vị trí nhà văn của Kiên Nguyễn cũng đă được khẳng định tại khắp nước Mỹ. Ông xuất hiện trên một số cuộc hội thoại truyền h́nh cũng như truyền thanh. Ông được mời đi nói chuyện tại một số đại học. Tờ USA Today đă viết một bài khá dài về Kiên Nguyễn, con người và tác phẩm của ông.
Và gần đây, ngày 13 tháng 6, một nhật báo xuất bản ở Bahrain, một tiểu quốc dầu hỏa tại vùng biển Ả Rập, cạnh Liên Hiệp Tiểu Vương Quốc Ả Rập, cũng viết về Kiên Nguyễn với một bài hai trang trong mục văn học. Việc Bahrain, một quốc gia có thể rất nhiều người chưa nghe tên, viết một bài báo dài về Kiên Nguyễn cho thấy tác phẩm của ông đă tiến ra khỏi nước Mỹ đến tận cái quốc gia Ả Rập với hơn nửa triệu dân này.
Kiên Nguyễn đă trở thành một tên tuổi lớn không chỉ ở Hoa kỳ, mà c̣n ở các nước mà khó có thể tưởng tượng độc giả t́m đọc tác phẩm của một nhà văn có tên và họ không Anglo Saxon, mà lại rất VN như thế.
Hai cuốn La Nuit Nous A Surpris (bản dịch Pháp ngữ của cuốn The Unwanted) do nhà Denoel xuất bản ở Paris và Le Brodeur De Hue ( bản tiếng Pháp của The Tapestries) do nhà Quai Voltaire in ở Pháp đă đưa Kiên Nguyễn tới với độc giả của các nước nói tiếng Pháp.
Tại Ư, bản tiếng Ư của cuốn The Unwanted đă đưa tới việc giải Grinzane Cavour Prize mời Kiên Nguyễn sang Puglia, một thị trấn ở đông nam nước Ư để sống tại đây trong hai tuần với một yêu cầu duy nhất là viết một câu chuyện về Puglia.
Tổ chức Grinzane Cavour, trong thư viết từ Turin đề ngày 31 tháng 5 năm 2004, cho biết đây là một dự án có tên là Scrittori in Puglia (Nhà văn tại Puglia). Dự án này, trong năm nay, sẽ mời ba nhà văn quốc tế tới thăm Puglia để viết về thành phố này qua những cái nh́n về văn hóa, nghệ thuật và dân tộc ở đó. Các tác phẩm sau đó sẽ được đưa đi dự giải văn chương Grinzane . Trong số các nhà văn từng được mời tham dự dự án văn chương này, người ta có thể kể Amos Tutola, Wole Soyinka, Nadine Gordimer, José Saramago, Gunter Grass, Vidiadhar Naipaul và Coetzee ...
Cuốn The Unwanted sẽ được thực hiện thành phim tại Thái Lan.
Le Colonial, tác phẩm thứ ba của Kiên Nguyễn sẽ được cho ra mắt vào ngày 20 tháng 8 tới đâỵ Cuốn sách đă được nhiều nhà điểm sách đặc biệt khen ngơ.i. Theo những báo cáo về 100 cuốn sách bán chạy nhất của nhà sách Barnes ... Noble th́ cuốn Le Colonial trong tuần lễ thứ hai của tháng 8 đă được xếp hạng 13, sau cuốn Harry Potter and the Order of the Phoenix của J.K. Rowling và trên cuốn Lost City của Clive Cussler.
Viết về cuốn Le Colonial, một cây bút điểm sách đă ví Kiên Nguyễn với Joseph Conrad của văn học Anh. (Joseph Conrad là một người sinh trưởng ở Ba Lan nhưng lại là một tiểu thuyết gia Anh rất nổi tiếng với biệt tài kể chuyện lôi cuốn người đọc bằng lối viết giản dị, trong sáng nhưng cũng không thiếu phần phức tạp ở nội dung)
Kiên Nguyễn đă chọn làm một công việc khá mạo hiểm, đó là viết về một giai đoạn lịch sử rất mù mờ của VN, giai đoạn đầu của cuộc phiêu lưu vào VN của người Pháp, mở đầu cho việc Pháp chiếm VN làm thuộc đi.a. Le Colonial bắt đầu khởi đi từ Avignon, một thị trấn nhỏ ở đông nam nước Pháp bên ḍng sông Rhone, nơi linh mục Pierre de Behaine cùng với một số tu sĩ nam nữ lên đường đi Viễn Đông để đem ánh sáng đạo Ki Tô đến cho những người dân mà nhiều người coi là bán khai ở vùng đất nay là VN.
Le Colonial xoay quanh cuộc phiêu lưu đó. Nhưng linh mục De Behaine không thể lường được những ǵ chờ đón ngài tại quốc gia đông nam Á này. Những ư niệm về An nam hoàn toàn khác với thực tế, và Kiên Nguyễn đă bầy ra cho độc giả cái xă hội hết sức phức tạp, bạo động, tranh giành quyền lực, thù hận này dựa trên một số ghi chép trong những sách lịch sử mà ông phải đọc rất nhiều và trộn vào đó là những sản phẩm tưởng tượng của ông.
Linh mục Pierre de Behaine sinh tại Origny en Tiérache năm 1741. Lần đầu tiên ngài tới VN là năm 1766. Nơi ngài đặt chân xuống là Hà Tiên và được cử làm quản đốc trường thầy ḍng Ḥn Đất. Năm 1770, ngài được phong giám mục (Eveque d'Adran). Năm 1771, ngài được cử thay giám mục khu Đàng Trong là Pignel qua đời. Tháng 10 năm 1777, ngài gặp Nguyễn Phúc Ánh đang đi trốn quân Tây Sơn và đưa Nguyễn Ánh tới Poulo Pangjang, một cù lao ở vịnh Thái Lan. Tháng 11 năm 1771, Nguyễn Ánh lấy lại được Gia Định và giám mục De Behaine tới ở Tân Triều (Biên Hoà) để tiện liên lạc với Nguyễn Ánh. Tháng 3 năm 1783, quân Tây Sơn đánh chiếm lại được thành Gia Định , ngài phải chạy cùng với Nguyễn Ánh ra vịnh Thái Lan. Cuối năm 1784, Chúa Nguyễn nhờ ngài đưa hoàng tử Cảnh sang Pháp cầu viện. Năm 1787 ngài về Pháp kư ḥa ước Versailles. Năm 1789 ngài trở lại Gia Định giúp chúa Nguyễn đánh Tây Sơn. Năm 1799, ngài theo Chúa Nguyễn đánh thành Qui Nhơn và chết ở đó.
Bá Đa Lộc, tên đọc theo phiên âm Hán Việt của Pierre de Behaine, theo cách nh́n của tác giả Kiên Nguyễn thực ra, chỉ có một chủ đích, là giúp người Pháp thôn tính Đông Dương và biến vùng đất này thành thuộc địa của Pháp. Kiên Nguyễn viết về những tranh chấp giữa Đàng Trong , Đàng Ngoài, giữa Tây Sơn và Nguyễn Ánh cho đến khi Nguyễn Ánh diệt được nhà Tây Sơn, lên ngôi vua lấy hiệu là Gia Long, cải quốc hiệu thành VN và khai sáng ra triều Nguyễn, triều vua cuối cùng của VN.
Nếu cuốn The Unwanted là bài tập th́ cuốn Le Colonial, sau những bước đi đă vững với The Tapestries, là văn chương đích thực. Kiên Nguyễn đă viết cuốn Le Colonial bằng văn phong riêng với lối kể chuyện đầy thuyết phục và lôi cuốn.
Le Colonial sẽ là vé vào cửa cho Kiên Nguyễn để đi vào văn học Mỹ. Cuốn sách của Kiên Nguyễn có chiều sâu hơn những tác phẩm của Betty Bao Lord, của Amy Tan. Nó chứng tỏ một ng̣i bút phong phú và kỷ luật: ba năm ba tác phẩm. Kiên Nguyễn không là một nhà văn gốc Việt như Amy Tan , Betty Bao Lord là các nhà văn gốc Hoa. Ông là nhà văn.
Kiên Nguyễn đă làm một lựa chọn lớn trong đời. Ông đi theo con đường của những người cũng có những lựa chọn không dễ là Anton Chekhov hay William Somerset Maugham. Cả hai đều xuất thân là y sĩ, nhưng tiếng gọi của cây bút lại mănh liệt hơn tiếng gọi của ống nghe và kim chích. Cả hai đều bỏ y khoa để cầm bút và cả hai đều trở thành những nhà văn danh tiếng của văn học Nga và văn học Anh . Ngoài hai ông, c̣n có nhiều người khác cũng có những lựa chọn tương tự.
Kiên Nguyễn bỏ nghề dược sĩ quay ra học nha khoạ Sau một số năm hành nghề nha sĩ dân sự cũng như trong hải quân Mỹ với cấp bậc trung úy nha sĩ, Kiên Nguyễn bỏ ḱm nhổ răng để viết văn.
Ông cho biết là không hề hối tiếc đă có những lựa chọn đó cho đời sống.
Có thể nói là nền nha khoa Mỹ (chưa hẳn) mất một nha sĩ, nhưng văn chương Mỹ có thêm một nhà văn. Đó là Kiên Nguyễn, nhà văn đă đem VN đến cho thế giói......../
Kiên
Nguyễn ra mắt cuốn sách Le Colonial (phóng sự bằng h́nh)
