Cựu tổng biên tập báo Nhân dân Hoàng Tùng là một nhà chính trị chuyên
nghiệp của ĐCSVN, từng bị tù đầy trong thời kỳ thuộc Pháp, sau Cách mạng
Tháng Tám được ĐCS cử giữ nhiều trọng trách, trong đó có gần 20 năm làm
tổng biên tập báo Nhân Dân.
Ở cương vị này Hoàng Tùng là người viết những bài xă luận có tính chất chỉ
đạo công tác đảng trên tờ báo quan trọng nhất của bộ máy cai trị.
Mấy năm gần đây, ông già hưu trí Hoàng Tùng có viết hồi kư "Những kỷ niệm
về Bác Hồ" (c̣n ở dạng sơ thảo, nhưng đă cho phổ biến) nhằm "chấn chỉnh"
lại những nhận định theo ông là không đúng về Hồ Chí Minh (xem chương
"Mười nỗi đau của bác Hồ," tuy trong chương này mới kể được 8 nỗi th́ tác
giả lại lăng đi, hoặc quên mất, không kể tiếp). Trong tập hồi kư "Những kỷ
niệm về Bác Hồ" có một số thông tin có giá trị trong những thâm cung bí sử
của ĐCSVN, nhưng một số sự kiện lại không được các nhà cách mạng lăo thành
xác nhận tính chân thực.
Mới đây, ở Hànội lại xuất hiện một tập tài liệu dày gần 50 trang kư tên
Hoàng Tùng với nhan đề "Thời Đại Mới, Tư Tưởng Mới," (Thử suy nghĩ về tiền
đồ chủ nghĩa Mác), với chú thích: bản thảo đầu tiên chưa sửa - Hànội 2004.
Tài liệu này có 3 phần chính:
1) Cuộc hành tŕnh 2 5 triệu năm của nhân loại
2) Chủ nghĩa Mác vào cuộc
3) Bài học
Trong phần thứ nhất, tác giả phác họa lại lịch sử tiến hoá của nhân loại
theo đúng tinh thần và lời văn trong các sách giáo khoa xă hội chủ nghĩa,
rất không có ǵ mới với những ai từng sống trong những nước cộng sản. Phần
thứ hai, nói về chủ nghĩa Mác và sự h́nh thành trào lưu cộng sản thế giới
th́, tiếc thay, trên đại thể lại giống những lời nói mê nói sảng của một
giảng viên trường đảng Nguyễn Ái Quốc khi c̣n thời kỳ cực thịnh (tạm thời)
của chủ nghĩa Mác ở nước ta.
Tuy nhiên, bài viết của Hoàng Tùng có ư nghĩa nhất định ở chỗ nó nói lên
nhận thức hiện nay của một viên chức cao cấp bậc nhất trong bộ máy cầm
quyền của ĐCS, của một chuyên gia thượng thặng về lư thuyết Mác, về số
phận và tương lai của chủ nghĩa Mác sau cuộc sụp đổ hoành tráng của Liên
bang Xô Viết và phe xă hội chủ nghĩa.
Thực tế đă điều chỉnh đôi chút nhận thức của nhà mác-xít Hoàng Tùng khi
ông rút ra bài học:
"Sự can thiệp của con người không thể phá bỏ quy luật, một chế độ kinh tế
xă hội chỉ có thể thay đổi do sự phát triển đến hạn của kỹ thuật sản xuất
và một nền văn hoá phù hợp. Cái con người có thể thay đổi là thế lực và
thể chế quyền lực, song [cái thay đổi ấy] cũng có giới hạn, quá khứ sẽ
giành lại nếu đi quá xa. Tuân theo qui luật vận động khách quan không phải
là sùng bái sự tự phát. Thoát ly, bất chấp qui luật vận động khách quan
th́ cái giá phải trả rất cao, dẫn đến những thảm hoạ lịch sử. Cũng có
những cơ hội tạo ra được những bước ngoặt đi lên, con người phải sẵn sàng
tranh thủ nhưng không thể đi xa khỏi giới hạn."
Tất cả giá trị của bài viết có lẽ là ở kết luận ấy: "Chớ đi ngược lại các
quy luật thiên nhiên và xă hội!"
Gần đây, nhiều học giả phương Tây đă đi tới một nhận định chung rằng chủ
nghĩa Mác tuy có ư nghĩa nhân văn trong mục đích xoá bỏ tệ người bóc lột
người, xây dựng thế giới đại đồng trong đó mọi thành viên đều b́nh đẳng,
nhưng lại chứa đựng nhiều ảo tưởng chủ quan không khoa học, biện pháp đấu
tranh lại trái ngược với mục đích nói trên. Quan điểm đấu tranh giai cấp
như động lực của tiến hoá, cũng như chuyên chính vô sản, được dung tục hoá
bởi những học tṛ yếu kém về trí tuệ và thảm hại về nhân cách đă gây ra
những thảm hoạ cho một bộ phận của nhân loại. Tội ác chồng chất được phanh
phui sau khi hệ thống xă hội chủ nghĩa thế giới sụp đổ đă xoá bỏ hoàn toàn
hào quang của mục đích mà Mác theo đuổi, chứng minh hùng hồn rằng chính
chủ nghĩa Mác và sự ứng dụng nó là "một sự ngộ nhận khổng lồ" và là "một
tai họa khủng khiếp trong lịch sử nhân loại."
Sự tỉnh ngộ của nhà báo Hoàng Tùng là một sự tỉnh ngộ vừa muộn màng vừa
hời hợt. Ông vẫn sử dụng những tài liệu do Liên Xô soạn thảo trong cái
nh́n một chiều đối với thế giới trước và trong đại chiến thế giới lần thứ
II để hết lời ca ngợi cống hiến to lớn của Liên xô trong việc "tiêu diệt
phát xít Đức Ư Nhật, gây dựng nên một phe xă hội chủ nghĩa hùng mạnh, tạo
điều kiện cho sự nghiệp giải phóng các nước thuộc địa...."
Tuy nhiên, khác với các đồng nghiệp thuộc thế hệ nối tiếp cho đến hôm nay
vẫn c̣n kiên tŕ chủ nghĩa Mác-Lênin "xây dựng kinh tế thị trường theo
định hướng xă hội chủ nghĩa," Hoàng Tùng đă nh́n ra những nguyên nhân sinh
ra những khuyết điểm và thiếu sót của chủ nghĩa xă hội hiện thực, thấy
được t́nh h́nh thực tế là giai cấp công nhân hiện đại trong các nước tư
bản phát triển không theo chủ nghĩa Mác, giai cấp vô sản thế giới dửng
dưng với lời kêu gọi "vô sản toàn thế giới liên hiệp lại," mà chỉ có các
nước phong kiến thuộc địa lạc hậu đi theo chủ nghĩa Mác mà thôi.
Đáng tiếc là sự nhận ra sự thật và lẽ phải của nhà lư luận Hoàng Tùng chỉ
dừng lại ở đó. Bài viết của ông chứa đầy những mâu thuẫn không thể điều
hoà. Ông vẫn c̣n bị quá khứ cầm tù; nói xuôi rồi lại nói ngược; tự ḿnh
phủ định ḿnh.
Sống đến đầu thế kỷ 21 rồi, nh́n thấy đủ điều rồi, vậy mà ông vẫn nh́n
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc như công việc của một đảng cộng sản, vẫn
khẳng định: "chưa có học thuyết nào hơn học thuyết Mác" (!). Để rồi cao
ngạo chỉ ra rằng tư tưởng mới trong thời đại mới phải dựa trên giá trị của
trí tuệ mới, bằng tư duy mới... Và tất cả những cái đó phải được xây dựng
trên nền tảng của... tư tưởng Hồ Chí Minh!
Không thể không bật cười khi đọc đoạn kết cực kỳ và hàm hồ như thế trong
tác phẩm này của Hoàng Tùng. Tác giả lú lẫn hay cố tinh lờ đi rằng chính
trong đại hội ĐCSVN lần thứ II ở Việt Bắc năm 1951 ông Hồ đă chỉ lên ảnh
Staline và Mao Trạch Đông mà rằng: "Ai cũng có thể sai, nhưng Bác bảo đảm
rằng hai vị lănh tụ này của chúng ta không bao giờ sai"(!). Khi tôn vinh
tư tưởng Hồ Chí Minh, tác giả không nên quên câu nói nổi tiếng đó của ông
Hồ. Cho nên việc ông chỉ ra tệ cực quyền khi ứng dụng chủ nghĩa Mác, phê
phán khá quyết liệt Staline (mà ông cho là vượt thành tích bất hảo của
Hitler) và Mao Trạch Đông (mà ông cho là vượt Tần Thuỷ Hoàng), hoặc cha
con Kim Nhật Thành (theo kiểu cha truyền con nối)... th́ ông đă làm ra một
nghịch đề. Nhưng là một nghịch đề đáng khen.
Chính v́ những nhận thức nửa mùa, lẩm cẩm như trên mà Việt nam đến nay vẫn
chỉ đổi mới nửa vời, đổi mới tà tà, đổi mới mà vẫn rất cũ, rất hủ lậu, các
vị cai trị vẫn cứ bắt nhân dân phải sùng bái cụ Mác và học thuyết Mác mặc
cho thiên hạ đă rước Mác vào nằm yên trong bảo tàng. Và tại các đại hội
đảng các cấp sắp bắt đầu để đi đến đại hội đảng toàn quốc lần thứ X người
ta vẫn phải khai mạc bằng cách đứng dậy nghiêm chỉnh chiêm ngưỡng 2 bức
ảnh to tướng hai ông tây râu xồm ngự trị trên đầu bức tượng lớn ông Hồ,
mặc dù hai ông này chẳng hề biết đất nước Việt nam tṛn méo ra sao, chưa
hề đặt chân đến châu Á xa xôi và cũng chẳng hề viết một cuốn sách nào, một
ḍng chữ nào về Việt nam để chỉ đường dẫn lối cho mấy ông học tṛ đang bắt
nhân dân ta tiến lên theo con đường "duy nhất đúng" của mấy ông.
Xem ra cơn mê sảng của Đảng Cộng sản đi cùng với nỗi bất hạnh của dân tộc
vẫn chưa chịu chấm dứt.
Bùi Tín.
Paris-tháng 2/2005.
