Tình thế kêu gọi Việt Nam cải tổ chính trị

Tiến sĩ Lê Đình Thông 
Giáo sư Đại học Paris

Tôi đã đọc bốn bài viết của ông Nguyễn Trung về Thời cơ vàng, Những yếu kém cần thay đổi trong hệ thống, Người tài không được sử dụng, và Nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng.

GS Lê Đình Thông (phải, đeo kiếng)  
dạy môn môn Kinh tế Chính trị tại ĐH Paris 10

Ý tưởng xuyên suốt trong cả bốn bài vẫn là duy trì hệ thống một Đảng.

Trong khi thế giới đang thay đổi từng ngày, người dân Việt Nam ngày càng giác ngộ và nhạy cảm khi giao lưu với bên ngoài, chúng ta nhận thấy vẫn có cái gì bất ổn trong hệ̣ thống chính trị tại Việt Nam.

Tôi xin kể hai câu chuyện, một xẩy ra trên nước Pháp, một ở Việt Nam.

- Đảng Cộng sản Pháp có nhật báo L’Humanité bán rất ế. Theo luật cung cầu của kinh tế thị trường, lẽ ra tờ báo này chết từ lâu. Nhưng chính phủ Pháp vẫn trợ cấp để đảm bảo đa nguyên chính trị.

- Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, đường phố Saigon quét vôi mầu đỏ, sơn cờ đỏ. Ta yêu thích phố phường một màu hay phố phường trăm hoa đua nở ? Không một ai muốn trở lại chuỗi ngày đen tối mà ông Nguyễn Trung gọi là ‘‘bên bờ vực thẳm’’.

Muốn có đa nguyên chính trị cần phải thay đổi hệ thống. Độc đảng và đa nguyên cũng như trong truyện cổ tích Tấm Cám: dì ghẻ ghét cay ghét đắng cô Tấm.

Mà dì ghẻ là độc đảng, đa nguyên là cô Tấm. Hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay chỉ có ‘‘đa nguyên’’ ở cấp Trung Ương.

Ông Nguyễn Trung là đảng viên cao cấp, từng là trợ lý của thủ tướng Võ Văn Kiệt, nguyên đại sứ Việt Nam ở Thái Lan và Australia. Ông có quyền nói đa nguyên.

Bà Phạm Chi Lan, chuyên gia ban nghiên cứu của thủ tướng Phan Văn Khải cũng có một bài viết về sự lưỡng lự giữa việc trao quyền cho người dân và tăng thêm quyền quản lý cho cơ quan Nhà nước.

Bà Phạm Chi Lan có quyền viết về dân chủ. Trước Đại hội Đảng, vài cán bộ cao cấp như ông Nguyễn Trung và bà Phạm Chi Lan thổi làn gió đa nguyên làm người dân thở phào nhẹ nhõm, có cảm tưởng đỡ bị bức bách.

Sau Đại hội, Đảng tiếp tục một mình một chợ, đâu lại hoàn đấy.

Có thể so sánh đa nguyên với chợ hoa ngày Tết. Nếu chợ hoa chỉ có độc một màu thì không còn gì là tết nhất nữa. Từ lâu rồi, đất nước ta không còn mùa xuân tự do dân chủ.

Canh tân lụa ở Việt Nam

Ông Nguyễn Trung có nói đến các cuộc cách mạng các màu sắc đang diễn ra gây không ít sóng gió.

Ông còn cho rằng đa nguyên dẫn đến da cam da quýt với biết bao nhiêu hỗn loạn.

Đất nước ta có quá nhiều cách mạng nên không cần có thêm một cuộc cách mạng nào nữa. Nhưng đất nước không thể tiếp tục chịu sức ì, co cụm quán tính như hiện nay.

Cả hai thái cực đều dẫn đến xáo trộn: cách mạng gây xáo trộn cho xã hội, sức ì gây xáo trộn cho tư duy.

 Tôi nghĩ đất nước ta cũng có nhiều người tình trong như đã mặt ngoài còn e: tâm tình dân chủ đa nguyên thì đã chôn chặt tận đáy lòng nhưng ngại không dám nói ra (GS Lê Đình Thông).

Kinh nghiệm các nước Đông Âu từ 1989 đến 1991 đáng cho ta suy gẫm.

Các nước này thay đổi hệ thống một cách không màu sắc thật là êm thấm. Không có người thắng, không có kẻ bại. Không ai bị kết tội là phản động.

Các cựu đảng viên cộng sản có khả năng tiếp tục lãnh đạo đất nước nếu được cử tri tín nhiệm.

Cộng hòa Tiệp tiến hành cách mạng nhung nhẹ nhàng, êm thấm. Đảng cộng sản đổi tên thành đảng cánh tả dân chủ, thu được 14,24% số phiếu.

Ở Ba Lan, đảng công nhân thống nhất (tức đảng cộng sản) đổi tên thành đảng xã hội dân chủ Cộng hòa Ba Lan.

Hungary có đảng xã hội gồm các cựu đảng viên cộng sản.

Nếu Tiệp có cách mạng nhung, đất nước ta sẽ có canh tân lụa. Nhung lụa thì êm ái, nhất định không gây xáo trộn, tư thù, kỳ thị. Quyền tư hữu được tôn trọng nên không gây bất trắc nào về tiền của.

Con tàu và người cầm lái

Ông Nguyễn Trung nhận xét không khí chính trị trong nước khá lý thú : Đảng chưa giữ gìn hướng đi của con tàu, cũng chưa sửa những lỗ hào, lỗ hổng bám vào con tàu.

Lãnh đạo thường được ví với thuyền trưởng. Đảng cầm lái mà chưa chủ động hướng đi, cũng chưa sửa lỗ hổng. Như vậy thì con tàu đất nước rồi sẽ ra sao?

 Thay đổi hệ thống mà không gây xáo trộn không phải là khó khăn. Đảng từng bước cởi trói chính trị, như đã cởi trói kinh tế vào thời mở cửa (GS Lê Đình Thông).

Tôi xin kể một chuyện có thật. Năm 1989, khi xẩy ra vụ một triệu sinh viên Trung Quốc biểu tình ở quảng trường Thiên An Môn suốt một tháng, đòi tự do dân chủ, một nhà ngoại giao Trung Quốc ở Paris nói với tôi anh ta rất hồ hởi.

Anh còn cho biết nhân viên sứ quán chờ tình hình ngã ngũ rồi sẽ đánh điện chúc mừng. Tôi thiết nghĩ đất nước ta cũng có nhiều người tình trong như đã mặt ngoài còn e: tâm tình dân chủ đa nguyên thì đã chôn chặt tận đáy lòng nhưng ngại không dám nói ra.

Ai cũng đồng ý rằng ngày nay, kinh tế thị trường khiến người dân dễ thở hơn nhiều. Kinh tế thị trường phủ nhận chuyên chính vô sản. Lúc này, nếu áp dụng chủ nghĩa cộng sản mà đánh tư sản mại bản, những người có chức có quyền sẽ mất ăn mất ngủ.

Vì một số đảng viên bây giờ trở thành người giàu nhất nhì đất nước.

Mô hình chính trị trong nước giống như sân vận động Hàng Đẫy : Đảng vừa đá bóng vừa thổi còi. Xưa nay chưa từng có việc trọng tài có cùng màu áo với đội bóng.

Đất nước ta hiện nay là một sân vận động chỉ có một đội bóng là Đảng. Trọng tài cũng là Đảng. Người dân theo dõi sân cỏ chỉ có quyền vỗ tay. Nếu có ý kiến khác với quan điểm chính thống sẽ bị kết tội đa nguyên phản động.

Thay đổi hệ thống mà không gây xáo trộn không phải là khó khăn. Đảng từng bước cởi trói chính trị, như đã cởi trói kinh tế vào thời mở cửa.

Cần bắt đầu thời kỳ quá độ chính trị ngay từ bây giờ, như đã tiến hành thời kỳ quá độ kinh tế trước đây.

Quá độ chính trị đáp ứng được các đòi hỏi của WTO, không những không gây xáo trộn, ngược lại còn tạo điều kiện ổn định và phát triển kinh tế.

Trong thời kỳ quá độ chính trị, Đảng cần biến những các điều giả ghi trong Hiến pháp thành điều chân thật: từng bước hình thành xã hội dân sự.

Báo chí được quyền ăn nói (như đã ghi trong Hiến pháp), tư pháp được độc lập, pháp luật phân minh, người dân được quyền lập hội, những người ngoài đảng có quyền ra ứng cử, bầu cử thực sự tự do.

Như vậy, thời kỳ quá độ chính trị sẽ diễn ra một cách êm thấm. Với mô hình tự tạo này, đất nước ta có dân chủ trong thực tế, trước khi tất cả cùng viết lại từ ngữ này trên giấy trắng mực đen.

Đó chính là cuộc ‘‘canh tân lụa’’ không màu sắc mà người dân hằng mong mỏi. Một khi tình hình đã chín mùi sẽ tiến đến đa đảng.

Đảng nên nhìn nhận chân lý dân chủ này: Dân vi quý. Quân vi khinh mà Đảng cũng vi khinh. Khinh không phải là khinh thường. Khinh chỉ có nghĩa là đừng chủ quan, tiếp tục một mình một chợ. Trước sau gì, đất nước ta cũng sẽ có tự do dân chủ. Đó là quy luật bất di bất dịch.

Khách quan chọi chủ quan

Điều cần thay đổi trước nhất là bệnh chủ quan. Vì chủ quan nên Đảng không chấp nhận ý kiến người khác. Ông Nguyễn Trung nhắc lại câu nói của thủ tướng Nhật : ‘‘Trong Quốc tử giám có bia ghi rằng người tài là nguyên khí của quốc gia. Xin chúc Việt Nam giữ được nguyên khí ấy.’’

) Đất nước ta hiện nay là một sân vận động chỉ có một đội bóng là Đảng. Trọng tài cũng là Đảng. Người dân theo dõi sân cỏ chỉ có quyền vỗ tay. Nếu có ý kiến khác với quan điểm chính thống sẽ bị kết tội đa nguyên phản động.  
 

GS Lê Đình Thông

Tôi xin lý giải lời khuyên chí tình của thủ tướng Nhật như sau : 
- ‘‘Trong Quốc tử giám có bia ghi rằng…’’ ngụ ý câu bia này hoàn toàn của ta 100 %, không phải là lý thuyết xa lạ ở tận đâu đâu. 
- ‘‘…người tài là nguyên khí của quốc gia’’ phải được viết ở số nhiều.

Ngữ pháp ta phân biệt số ít và số nhiều. Độc đảng là số ít, đa nguyên là số nhiều. Nếu ta dị ứng với thuật từ ‘‘đa nguyên’’, một cách rất giản dị, ta trả lại trách nhiệm xây dựng đất nước cho người dân viết ở số nhiều, để nguyên khí quốc gia có điều kiện hội tụ.

Trong vụ Nhân Văn Giai Phẩm, nguyên khí quốc gia bị đối xử như thế nào ? Chỉ vì ‘‘trăm hoa đua nở’’ được viết ở số nhiều, yêu ai cứ bảo là yêu, ghét ai cứ bảo là ghét mà các nhà văn, nhà thơ bị Đảng ghét bỏ, trù dập suốt một đời.

Độc đảng là chủ quan. Đa nguyên là khách quan. Ta nên chọn sự khách quan. Nguyên khí khách quan sẽ thay thế chủ quan đảng tịch.

Độc đảng không những không ‘‘chống’’ được tham nhũng, mà còn không ‘‘cưỡng’’ được hối lộ.

Ông Nguyễn Trung có nói đến Bùi Tiến Dũng quá khứ, Bùi Tiến Dũng hiện tại. Ông quên mất sẽ còn nhiều Bùi Tiến Dũng trong tương lai.

Các nước kinh tế phát triển vắng bóng tham nhũng vì họ có cơ cấu đa nguyên: quyền hành trong nước chia làm ba : hành pháp, lập pháp, tư pháp.

Chưa kể đệ tứ quyền là báo chí. Đất nước ta chỉ có một đảng nên sinh ra độc quyền. Trong kinh tế, độc quyền khiến giá sinh hoạt đắt đỏ. Về chính trị, độc quyền nuôi con lợn tham nhũng ngày một béo.

Tôi đọc sách báo nghe nói Đảng tự nhận là tiền phong, tiến bộ thì làm sao mà bảo thủ được.

Theo thiển ý, bài báo của ông Nguyễn Trung ‘‘đã’’ gây tác dụng đối với người dân. Vấn đề đặt ra là loạt bài của ông Nguyễn Trung ‘‘sẽ’’ có tác dụng gì đến tư duy và hành động của Đảng trong Đại hội X sắp tới ?

Tôi mượn một ý tưởng của Shakespeare thay lời kết luận: Độc đảng hay đa nguyên, đó mới là vấn đề!

....................................................................

GS Lê Đình Thông 
Trước hết tôi xin cảm ơn quý thính giả đã có ý kiến về bài viết của tôi. Tôi luôn quý trọng sự đa nguyên. Vì vậy tôi xin tiếp thu ý kiến của quý thính giả. Và xin bỏ đoạn cổ tích Tấm Cám. Khi viết đoạn này, tôi chỉ muốn minh họa về sự không tương hợp (incompatibility) giữa độc đảng và đa nguyên.

Cũng trong tinh thần này tôi xin cảm ơn đài BBC đã chọn chụp hình hai người, để nói lên rằng ngoài việc trình bày ý kiến của tác giả, bài viết còn mong muốn diễn đạt ý kiến của số đông thầm lặng khắp nơi. Đây chính là cốt lõi của bài viết.

Các ý kiến của quý thính giả bốn phương dù khen hay chê đều rất hữu ích cho người viết. Tác giả xin thành thật cảm ơn, nhất là các vị đã thẳng thắn phê bình góp ý.

Các ý kiến nhận được đã chấm phá, tô điểm để bức họa đa nguyên được hoàn chỉnh, sớm trở thành hiện thực.

Trường, Na Uy 
Tôi có thắc mắc về cụm từ "thời cơ vàng". Ý mọi người là thời cơ vàng cho Dân tộc VN hay ĐCSVN? Nếu nói là thời cơ vàng cho Dân tộc VN thì có vẻ hơi hợp lý. Vì sau bao nhiêu năm chậm tiến và ngụp lặn trong đói nghèo cùng sa đọa luân lý. Nhưng nó không là thời cơ vàng cho ĐCSVN. Vì cơ hội đó, họ đã có và đang hưởng! Thời gian tới chỉ là vấn đề "đáp xuống" đất cho êm ấm mà không bị "đánh tư sản mại bản" sau bao nhiêu năm "rút ruột" đất nước. Tôi không tin những người còn tự xưng là CSVN (mặc dù họ không còn là CS nữa)không biết điều đó. Nhưng họ muốn câu giờ. ĐH/ĐCSVN kỳ X nếu may mắn lắm thì mang lại cho người dân VN một chút nới lõng về chính trị để chỉ đủ sức tố tụng bằng "mồm" (trên báo chí) cho đỡ cơn khát mà thôi. N! i một cách khác là xả sú-bắp cho nồi súp-de đừng nổ vội. Và Đảng CSVN sẽ như mọi khi.. "tiếp tục sửa sai". Điều đáng quan ngại là ĐCSVN câu giờ quá lâu e cuộc "canh tân lụa" mà ông Lê Đình Thông nói đến ở đây sẽ phải nhường chỗ cho một cuộc "cách mạng Romani", mà ai cũng muốn tránh! Nếu có góp ý cho Đảng CSVN, tôi xin được góp ý rằng "không có nơi nào đẹp bằng quê hương VN". Và cực kỳ vô lý thay chân lý này chỉ thấy được khi phải sống lưu vong! Hãy để cho dân tộc VN được "thời cơ vàng" mà mở cuộc "canh tân lụa" để các ngài khỏi ôm vàng sống kiếp lưu vong!

Minh Trần, HCM 
Đa nguyên, đa đảng tự do dân chủ, từ chối nghi vấn hay tin tưởng? Einstein đã từng phàn nàn rằng:"Phân tán một nguyên tử còn dễ hơn phân tán một thành kiến." Thật vậy vì có thành kiến với cái gọi là tự do dân chủ đa nguyên đa đảng nên đảng cộng sản tìm mọi cách cho người dân xa lánh những ý niệm này. Họ tung ra những lý luận vòng vo hời hợt gây hoang mang sợ hãi trong dân chúng khi ghép những từ này với phản động, âm mưu diễn biến hoà bình. Bây giờ thử hỏi ai kiểm soát truyền thanh truyền hình báo chí ở VN? Đó là các đảng viên cộng sản chứ ai vào đây? Vì vậy đảng cộng sản tha hồ tuyên truyền cho cái thể chế độc đảng của họ. Ai là chủ các dự án xây dựng tầm cỡ như đường xá, cầu cống...Đó cũng là các đảng viên cộng sản. Tài sản của các đảng viên rất khả nghi. Những vụ tham nhũng cá độ lên đến hàng triệu đôla khiến người dân có quyền nghi ngờ nên kinh tế bị các thế lực đen lũng đoạn. Tất cả các bất động sản trên toàn cõi VN thường nằm trong tay các đảng viên cs cao cấp hoặc cũng có dây mơ rễ má với họ. Vì độc quyền nên thay vì làm việc ơn ích cho dân thì đảng viên chỉ lo sao cho cái tủ sắt nhà họ chứa đầy đôla, hột xoàn, kim cương... Người dân do đó phaỉ có cơ hội hiểu tường tận thế nào là đa nguyên đa đảng chứ không phải hiểu phiến diện kiểu chuồn chuồn điểm nước. Độc quyền độc đảng không phải là ân huệ Đảng ban cho dân mà là sự khốn khổ khôn! g thể tránh được của dân tộc này. Hệ thống đa đảng phải được hiểu như thái dương hệ mà dân chủ định tinh ở trung tâm còn các đảng phái dù có những chủ trương khác nhau đều phải hướng về trung tâm mà hoạt động theo cùng một quy luật. Do đó Đảng cộng sản không thể là trung tâm điểm được!

Trần Minh, TP. HCM 
Đa nguyên, đa đảng tự do dân chủ, từ chối nghi vấn hay tin tưởng? Einstein đã từng phàn nàn rằng:"Phân tán một nguyên tử còn dễ hơn phân tán một thành kiến."

Thật vậy vì có thành kiến với cái gọi là tự do dân chủ đa nguyên đa đảng nên đảng cộng sản tìm mọi cách cho người dân xa lánh những ý niệm này.

Họ tung ra những lý luận vòng vo hời hợt gây hoang mang sợ hãi trong dân chúng khi ghép những từ này với phản động, âm mưu diễn biến hoà bình. Bây giờ thử hỏi ai kiểm soát truyền thanh truyền hình báo chí ở VN? Đó là các đảng viên cộng sản chứ ai vào đây? Vì vậy đảng cộng sản tha hồ tuyên truyền cho cái thể chế độc đảng của họ. Ai là chủ các dự án xây dựng tầm cỡ như đường xá, cầu cống...Đó cũng là các đảng viên cộng sản.

Những vụ tham nhũng cá độ lên đến hàng triệu đôla khiến người dân có quyền nghi ngờ nên kinh tế bị các thế lực đen lũng đoạn. Tất cả các bất động sản trên toàn cõi VN thường nằm trong tay các đảng viên cs cao cấp hoặc cũng có dây mơ rễ má với họ.

Vì độc quyền nên thay vì làm việc ơn ích cho dân thì đảng viên chỉ lo sao cho cái tủ sắt nhà họ chứa đầy đôla, hột xoàn, kim cương...

Người dân do đó phaỉ có cơ hội hiểu tường tận thế nào là đa nguyên đa đảng chứ không phải hiểu phiến diện kiểu chuồn chuồn điểm nước.

Độc quyền độc đảng không phải là ân huệ Đảng ban cho dân mà là sự khốn khổ không thể tránh được của dân tộc này. Hệ thống đa đảng phải được hiểu như thái dương hệ mà dân chủ định tinh ở trung tâm còn các đảng phái dù có những chủ trương khác nhau đều phải hướng về trung tâm mà hoạt động theo cùng một quy luật. Do đó Đảng cộng sản không thể là trung tâm điểm được!

ADK 
Tôi rất tán thành với bài viết của GS Lê Đình Thông về yêu cầu cần cải tổ chính trị trong thời điểm hiện nay tại Việt Nam.

Tôi là một thanh niên, có lẽ tôi cũng là một trong những người có tư tưởng cải tổ chính trị nhưng chưa dám nói lên trên một diễn đàn công khai ( vì ở Việt Nam không tồn tại một diễn đàn công khai để phê phán Đảng Cầm quyền).

Hòan toàn đúng là cải tổ chính trị xu thế tất yếu, nếu muốn đất nước Việt Nam phát triển với một phong độ mới. Phải dứt khoát cải tổ hệ thống chính trị mới thì mới đem lại sự cạnh tranh và kiểm soát việc cầm quyền. Mô hình tam quyền phân lập: hành pháp, tư pháp và lập pháp đã chứng minh được sự hiệu quả trong nhiều thập niên. Vì lý do gì mà vẫn phải duy trì một hệ thống bảo thủ và độc quyền với những tệ nạn như hiện nay.

Nếu vì một lý do chủ quan của một nhóm người dựa trên lý thuyết ĐCS, muốn duy trì hệ thống này để bảo đảm quyền lợi của nhóm mình thì sớm muốn cũng không kìm hãm được mong muốn dân chủ của người dân. Hơn nữa, nếu để duy trì tình tr! ạng này lâu dài sẽ đem lại nhiều bất công trong xã hội. Điều này có ành hưởng đến sự khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội của Việt nam.

Thu Phong, Silver Spring 
Trong những năm gần đây, đất nước ta có một hiện tượng lạ, đó là những người trước kia đã từng nắm giữ những chức vụ quan trọng trong đảng và chính quyền, khi đến tuổi cổ lai hy thì mới lên tiếng nói ra một chút ít sự thật.

Hiện tượng Võ Văn Kiệt và Nguyễn Trung được nhiều người trong và ngoài nước chú ý đến. Trong bốn bài viết của ông Nguyễn Trung, ông đã tỏ ra là người thích nói nhưng không dám làm. Bằng chứng rõ ràng là ông chê những người khác là chính trị salon nhưng ông đã không tự nhìn thấy ông là loại chính trị gì.

Trong một chính thể độc đảng, tất cả mọi người đều phải nghe theo lệnh đảng như sắc chỉ của vua thời quân chủ. Từ “nghị gật” được áp dụng cho những dân biểu chỉ biết gật đầu vâng dạ cấp trên để được vinh thân phì da.

Báo chí và những người “yêu đảng” như ông Trung đã không ngớt ca ngợi những thành quả về sự phát triễn kinh tế trong nước trong hai mươi năm qua. Họ đã có một cái nhìn phiến diện và tiêu cực về những “tiến bộ rùa” này.

Một ví dụ đơn giản, hãy so sánh mức xuất cảng của VN trong năm qua là 4 tỷ đô la, trong khi đó xuất cảng của Thái Lan là 104 tỷ đô la. Như thế thì làm sao mà không bị tụt hậu được!

Cũng với lối suy nghĩ đầy bảo thủ của những người “yêu đảng” như nơi nào mà không có tham nhũng, Mỹ hay châu Âu đều có vi phạm nhân quyền, đa đảng sẽ gây ra rối loạn, bọn Việt Kiều không yêu nước mà chỉ căm giận vì bị đuổi đi…đã làm cho nhân dân cả trong và ngoài nước quá mệt mỏi lắm rồi!

Anh Tuấn 
Những người trẻ tuổi không muốn mọi cái âm u, bí hiểm, không rõ ràng. Từ xưa đến nay chúng ta hay dùng hình thức kêu gọi động viên. Kêu gọi nâng cao đạo đức, kêu gọi không tham nhũng, kêu gọi mọi người có ý thức chấp hành pháp luật vv và vv...

Luật pháp không chặt chẽ hoặc nếu có thực hiện thì cũng được thực hiện một cách méo mó. Do đó phải đưa mọi cái thành luật để áp dụng cho mọi công dân VN.

Thật là chán ngấy cái trò nói một đằng làm một nẻo; Cán bộ thì trong Đảng tự ý phân công nhau,Tham nhũng theo bè cánh; Tệ nạn phong bì, mua quan tiến chức...

Người ở cơ sở hiểu rõ thế mạnh yếu của cơ quan mình, về từng con người của cơ quan mình thì không được quyền cất lên tiếng nói của mình.

Khi bộ máy hư hỏng thì bạn thử nghĩ xem bạn sẽ làm được gì một khi mà cả tổ chức từ con người đến chức quyền đều nằm trong tay họ?

Tôi rất thương xót cho bao nhiêu đảng viên già và những người đã nghe theo tiếng gọi giải phóng dân tộc của cả hai miền. Họ không thể hình dung được tình hình nó lại suy thoái đến mức này. Ngay bây giờ họ lại phải đứng trước hai con đường... Rõ ràng cơ chế đã đẻ ra các tệ nạn ấy. Chỉ thay đổi cơ chế thì mới giải quyết được mọi vấn đề.  ))