Trong suốt hơn hai tuần qua, chúng ta đă coi TV, nghe Radio và đọc báo với tin tức về trận băo lụt Katrina tràn ngập vùng đất thấp New Orleans của Louisiana đồng thời tàn phá duyên hải hai tiểu bang Mississippi, Alabama.

Tâm điểm của trận băo, tâm điểm của trận lụt và của lương tâm Hoa Kỳ đặt trên vùng đất New Orleans đầy huyền thoại. Chúng ta thấy trên TV toàn người Mỹ da đen nên tưởng như thiên tai giáng xuống Châu Phi chứ không phải tại Hoa Kỳ.

Và dường như trong những ngày đầu nước Mỹ chưa có sự quan tâm. Cả chính quyền Hoa Kỳ của tổng thống Bush cũng đă thờ ơ. Dù đă được báo cáo nhưng tổng thống Mỹ c̣n nấn ná hai ngày Vacation rồi mới quay về vùng nước lụt.

Ngay cả sau khi đến Baton Rouge lần thứ nhất nghe các vị thống đốc tường tŕnh thảm họa, ngài tổng thống vẫn c̣n chưa ư thức được ảnh hưởng trầm trọng của thiên tai. H́nh ảnh ông Bush xuống máy bay c̣n ôm con chó dường như đă đánh thức cơn giận dữ của dân da đen miền Nam Mỹ. Bây giờ th́ cả Bạch Cung, Ngũ Giác Đài, và Nội Các Dân Chủ xúm vào cứu lụt ngày đêm. Quốc Hội cũng xôn xao bàn tán.

Xem ra về phương diện trắc nhiệm phản ứng đối phó với cơn hồng thủy, nước Mỹ đă không khá như chúng ta trong đợi. Lănh đạo thiếu viễn kiến, các giới chức thẩm quyền thiếu trách nhiệm. V́ vậy dù Hoa Kỳ có thừa khả năng và phương tiện nhưng tất cả đều quá muộn màng. Cả thế giới trông đợi và chê cười.

Bây giờ cơn hoảng hốt đă lắng dịu, mực nước tại New Orleans cũng đă xuống dần, chỉ c̣n lại những xác chết da đen và những bản báo cáo đầy lời buộc tội. Các giới chức trách nhiệm guồng máy vĩ đại của bộ nội an chỉ là tṛ cười. Nếu tại Nhật Bản th́ đă có nhiều viên chức hổ thẹn mà tự tử hay ít nhất từ chức. Nhưng đây là Hoa Kỳ nên chúng ta sẽ cố gắng phân tích mà sửa chữa.

Qua các câu chuyện ghi nhận được, chúng tôi xin cống hiến quư vị một vài tin tức đáng lưu ư nhất, và cũng đau thương nhất.

Sau trận băo lụt, một trong các chuyện bi thảm tôi đọc được về toán lính đi từng nhà để t́m người c̣n ở lại ngơ hầu di tản khỏi thành phố theo lệnh thị trưởng. Họ t́m thấy ở một khu chung cư dân nghèo đă đổ nát. Dăy nhà phía dưới đă xập, tường ch́m trong biển nước, chỉ c̣n các cây cột. Nhưng phần trên vẫn c̣n một gác xép bên hông nhà thờ nhỏ cũng chẳng c̣n ǵ. Phía bên kia đường là một Bar rượu bị xập chỉ c̣n tấm bảng đong đưa trên cây cột với h́nh vẽ anh Mỹ đen thổi kèn đồng. Và trên góc gác xép đó c̣n một cặp vợ chồng già Mỹ da đen. Chiếc xe lăn gẫy của bà cụ buộc giây vào cửa sổ. Vợ bị liệt. Chồng già dường như nửa câm nửa điếc. Nói năng không rơ.

Trước cơn hồng thủy, những người này đă không di tản v́ chiếc xe cũ không có xăng. Bây giờ lính đến đón cũng không chịu đi nên phải khiêng cả hai vợ chồng. Bỏ lại căn gác đầy rác rưởi với những thùng chứa nước cạn khô.

Ông già không chịu đi v́ phải ở lại chờ con cháu. Hỏi rằng con cháu ở đâu, ông già chỉ xuống phía dưới ba thước nước sâu và giơ 5 ngón tay lên trời.

Vợ chồng thằng con trai và ba đứa cháu nhỏ của ông có thể c̣n nằm ở tầng dưới từ cuối tháng 8-2005. Đă gần 10 ngày qua không thấy ngoi lên.

Gia đ́nh Mỹ đen này là con cháu của những người nô lệ đă được đưa đến miền đất hứa từ năm 1727. Lúc đó ở đây chỉ mới có 9 ngàn dân gồm 6,000 da trắng mang theo 3 ngàn nô lệ da đen.

Từ miền Đông Nam nước Mỹ họ đă Tây tiến đến St. Louis rồi dọc theo ḍng sông Mississippi đi xuống miền Nam. Dừng chân ở thành phố thuộc Pháp ở Quarter Francais và dựng lên thành phố La Nouvelle Orleans. Bây giờ có tên Mỹ là New Orleans.

Từ 3,000 dân nô lệ cách đây 278 năm họ đă trở thành quốc tịch Mỹ trải qua hơn 20 thế hệ nhưng cuộc sống vẫn tối tăm như ngày nào.

Tỷ lệ sinh sản gia tăng mau lẹ, dân da đen tại New Orleans trở thành đa số trong thị xă lịch sử với nhạc Jazz và lễ hội Mardi Grass.

Tuy nhiên, đây vẫn c̣n là một cộng đồng chậm tiến với rất nhiều vấn nạn xă hội ma túy, băng đảng, gái điếm. Thời gian gần đây các Casino ven biển đă xây dựng nên cả hệ thống tứ đổ tường: Cờ bạc, rượu chè, hút xách và trai gái. Hai mươi phần trăm dân Mỹ đen không có xe, có xe th́ không có bảo hiểm. Xe không có xăng. Nhà không có bảo hiểm. Năm nào cũng có băo. Thiên tai đến rồi lại đi. V́ vậy nên họ chẳng cần chạy đi đâu xa. Cho đến lần này. Một cộng đồng bị Hoa Kỳ bỏ quên từ lâu đến khi hồng thủy đă bị bỏ rơi lần cuối.

Đó là lư do tại sao chúng ta thấy trên TV và báo chí toàn người xấu số da đen trong các khu lánh nạn tàn khốc như tại Superdome giữa New Orleans.

10 ngàn dân đói khát vô trật tự đă sống trong cảnh bị bỏ rơi bên cạnh xác chết cùng với rất nhiều băng đảng tội ác được vơ trang từ các tiệm bán súng trong thành phố ch́m dần dưới nước.

Và tội ác dẫn đến thảm kịch của một gia đ́nh Việt Nam gánh chịu. Một cháu gái 7 tuổi bị chết, tro tàn c̣n chờ hỏa thiêu tại New Orleans để đưa về cho bà ngoại tại San Jose đem lên chùa.

Bà ngoại Việt Nam là góa phụ của một cựu chiến binh Việt Nam Cộng Ḥa. Bà đă để tang chồng trong cuộc chiến và vượt biên với cô con gái. Gia đ́nh định cư tại San Jose. Sau đó con gái theo chồng đem con qua Louisiana làm mónng tay và gia đ́nh tần tảo mua được cả tàu đánh tôm. Hai vợ chồng trẻ, hai con gái. Đứa 7 tuổi, đứa trên 10 tuổi. Có nhà, có tiệm, có tàu đánh tôm. Định cư thành công mau chóng chỉ trong ṿng 10 năm, trong một thế hệ.

Từ Việt Nam qua Hoa Kỳ, nửa ṿng trái đất. Vợ đă làm đẹp cho cả ngàn bàn tay đen của New Orleans. Chồng đă ra khơi hàng trăm lần để nuôi vợ con.

Trận hồng thủy cuối tháng 8-2005 làm cả nhà tay trắng chạy vào Superdome. Tuy nhiên, thảm kịch chưa chấm dứt. Thảm kịch chỉ mới bắt đầu.

Trên tờ New Week có tường thuật hai vụ hăm hiếp tại Superdome. Thực sự đă có 7 vụ hăm hiếp các em gái nhỏ. Trong đó có ba em bị chết. Một trong số các em bị tai nạn đó là em bé Việt Nam 7 tuổi. Có bà ngoại ở San Jose. Em bị thương hấp hối. Phải nằm chờ và đem đến nhà thương th́ chết. Bây giờ xác em vẫn c̣n nằm chờ ở New Orleans. Chôn cất cũng phải chờ. Hỏa táng cũng c̣n phải chờ.

Một tên Mỹ đen bị bắt và có tin nói là đă bị đánh chết. Tin này chưa được kiểm chứng, nhưng các em bé nạn nhân th́ vẫn c̣n đó. Đứa chết, đứa sống trong ác mộng.

Đây là chuyện đau thương nhất đă đến với gia đ́nh Việt Nam. Nên biết rằng, tro tàn của em bé gái Việt Nam 7 tuổi sẽ về gần chúng ta tại miền Bắc California. Hăy cầu nguyện cho em và đặc biệt cho bà ngoại, cho cha mẹ em có đủ nghị lực tồn tại qua hoàn cảnh đau thương New Orleans.

Cùng chia xẻ với đau thương này, c̣n có ba họ đạo Việt Nam cũng trở thành tay trắng.

Từ 30 năm qua, miền ven biển ngó xuống vịnh Mễ Tây Cơ có ba thị trấn của ba tiểu bang đă trở thành ba giáo phận Việt Nam. Tổng cộng gần 60 ngàn dân.

Ở Louisiana có New Orleans. Mississippi có Biloxi và ở Alabama có Mobile. Phần lớn là công giáo Bắc kỳ. Cứ như huyền thoại lịch sử của thời xưa. Các con theo cha xuống biển. Các họ đạo Kim Sơn Tiền Hải, Bùi Chu Phát Diệm di cư theo cha vào Nam. Định cư từ Phan Thiết đến Long Hải Vũng Tàu. Cứ ven biển mà sống.

Sau năm 1975 lại theo cha về duyên hải của New Orleans, Biloxi và Mobile. Những linh mục và giám mục tên tuổi như Việt Châu, Mai Thanh Lương đă trở thành nhân vật của công cuộc định cư tại địa phương. Có các tên người chủ chiên Việt Nam được đặt cho đường phố ở Versailles.

Và một sản phẩm độc đáo nhất của cộng đồng Việt Nam là họp chợ chồm hổm. Phiên chợ từ 5 cho đến 8 giờ sáng, mỗi ngày. Cả chợ không có cái bàn và không có một cái ghế.

Ông già Mỹ da trắng cô độc thuộc thế hệ Hoa Kỳ đă từng ở đây từ 100 năm qua. Vui vẻ ḥa đồng với dân Việt để sống với cái chợ chồm hổm nổi danh chỉ họp có ba giờ một ngày trong lúc trời chưa sáng tỏ mặt người.

Bây giờ tất cả không c̣n nữa. Khu dân nghèo da đen ở Downtown. Khu Mỹ trắng nhà giàu ở Uptown. Khu lịch sử French Quarter. Khu Versailles Việt Nam với chợ chồm hổm. Tất cả đều ch́m sâu dưới ba thước nước.

Khi tôi đến thăm New Orleans 8 năm về trước thấy nhà Việt Nam đều mái ngói cây mít. Có những cây cọ như hàng cau chạy trước hè. Có bà cụ già tóc bạc răng đen. Có chỗ phơi cá trên đường nhựa. Phần lớn là thế hệ thứ nhất. Không ai có thể nói rằng ngôi chợ chồm hổm sẽ tồn tại đến bao giờ.

Thêm vào đó, bà con ta lại mở tiệm Nail làm đẹp cho bàn tay thiên hạ. Da vàng sơn móng tay đủ màu cho da đen. Giá nào cũng xong. Các gia đ́nh vẫn tần tiện phát triển. Những đứa con của chợ chồm hổm học hành thành tài thường bay rất xa.

Thế hệ thứ hai phần đông không muốn theo nghề cha mẹ. Chúng hănh diện đi học nghề nhổ răng hay chích thuốc. Có đứa đi Texas, có đứa về Cali, có đứa qua DC. Đi khắp mọi nơi. Mỗi Giáng Sinh hay Thanksgiving lại bay về xum họp. Cũng như ngày xưa ông cha đi làm ăn xa Tết đến trở về Kim Sơn, Tiền Hải, Bùi Chu, Phát Diệm hay Gia Kiệm, Hố Nai.

Hỏi thăm dân ta ở New Orleans qua tỵ nạn Houston nói rằng, bây giờ hết cả rồi. Ông ơi, sẽ không bao giờ c̣n thấy một New Orleans ngày xưa nữa.

New Orleans đă có một thời ông trung sĩ Jimmy Ṭng Nguyễn tổ chức Ngày Quân Lực Việt Nam Cộng Ḥa thật vĩ đại có ông Westermorland và ông Nguyễn Cao Kỳ đứng trên xe Jeep duyệt binh trên đường phố. Hai bên đường Mỹ đen đứng coi chơi nhạc Jazz chào mừng.

New Orleans với Café du Monde có bánh bao Tây nhân đường và những em bé Việt Nam chạy bàn xuất thân từ quê nghèo miền Trung. New Orleans không biết bao giờ tôi trở lại.

Một ông bạn nhà binh đă cùng chúng tôi chạy kỳ 75 từ duyên hải về Phú Quốc, Sài G̣n nói rằng kỳ này lại chạy không khác ǵ 30 năm trước.

Suy ra bao nhiêu là chuyện giống nhau. Trong một thời gian ngắn biết bao nhiêu tin đồn. Liên lạc điện thoại tắt ngấm. Nước lũ, băo tới như Việt cộng. Cảnh sát New Orleans bỏ việc về lo cho vợ con. Công chức cao cấp chạy trước. Có 2 cảnh sát nhà bị cuốn trôi, vợ con không t́m thấy bèn rút súng tự tử. 500 cảnh sát đào ngũ. Tù chạy ngoài đường. Hồ sơ ṭa án bây giờ nằm dưới đáy sông. Băng đảng vơ trang đầy người, bắn cả trực thăng cấp cứu. Đánh nhau dành chỗ di tản trên xe Bus. Chẳng khác ǵ Việt Nam 30 tháng 4.

Gia đ́nh Đại tá Hải quân Đỗ Kiểm chạy từ New Orleans về được Houston tạm trú nói rằng tỉnh trưởng New Orleans phải cách chức. Bà thống đốc Louisiana phải cho về vườn. Thôi, để kỳ bầu cử sau này sẽ tính lại.

Cánh nhà binh ở vùng hỏa tuyến băo lụt Louisiana đều nói rằng đáng lư ông tổng thống Bush ngay từ hôm đầu phải bay về Baton Rouge để lập bộ chỉ huy tiền phương cứu băo lụt. Phải cho ít nhất một tiểu đoàn không kỵ trực thăng vận đến các khu tạm cư như Superdome để giữ an ninh và làm đầu tàu tiếp tế. Một lữ đoàn Thủy Quân Lục Chiến dư sức đưa các tàu đổ bộ vào bờ biển ngay sau cơn băo để cứu dân.

Các chiến sĩ cao niên Việt Nam Cộng Ḥa trải qua kinh nghiệm binh đao và gian khổ của cuộc chiến ngày xưa, bây giờ ngồi chê trách chính quyền Hoa Kỳ không kém ǵ các b́nh luận gia quốc tế.

Nhưng sau cùng, xem lại quả thực kỳ này thảm kịch New Orleans với các nạn nhân da màu và sự đáp ứng luộm thuộm đă ghi đậm một vấn nạn trên lương tâm Hoa Kỳ và thể hiện sự yếu kém của guồng máy lănh đạo. Tuy nhiên, có lẽ đây là cơ hội tốt để nước Mỹ thực tập lại bài học về sự tháo vác và sáng tạo.

Người ta nói rằng, có lẽ chỉ cần một cú điện thoại trực tiếp của bà thống đốc Louisiana gọi thẳng tổng thống Bush vào lúc 10 giờ sáng 28 tháng 8-2005 khi 10 ngàn dân New Orleans tràn ngập Superdome th́ cũng đủ đánh thức ông vua Texas kịp thời giải quyết.

Tuy nhiên, rất tiếc nước Mỹ h́nh thức cồng kềnh, nặng nề về nghi lễ và hệ thống quân giai nên đă không có ai báo động kịp thời cho tổng thống về một vấn đề vừa trầm trọng vừa nhạy cảm trong việc cứu dân lầm than ở duyên hải 3 tiểu bang bị bỏ quên là Alabama, Mississippi và Louisiana.

Bộ tham mưu của ông Bush cho rằng chuyện nhỏ ở nhà quê nên đă để cho thống đốc, cảnh sát và vệ binh tỉnh đảm trách. Ai ngờ rằng khi nước đến chân th́ cảnh sát và địa phương quân cũng phải lo cho vợ con nên dân tản cư trở thành hỗn loạn. Không khác ǵ ngày xưa Việt Nam Cộng Ḥa đem lính Sư đoàn 23 về cứu Ban Mê Thuột. Lính bỏ ngũ tan hàng đi t́m vợ con rồi theo nhau chạy.

C̣n nhớ trên chiếc tàu Titanic bị ch́m, trong lúc mọi người chạy toán loạn lo vợ con th́ chỉ có thủy thủ đoàn và ban nhạc b́nh tĩnh chơi bài biệt ly bởi v́ tất cả đều là các chiến sĩ độc thân tại chỗ không bận tâm lo cho gia đ́nh.

Nước Mỹ rồi đây sẽ hồi sinh New Orleans và sẽ học măi bài học của tháng 8-2005 cùng với thảm cảnh của dân da đen và ba họ đạo Việt Nam.

Riêng sắc dân Lạc Hồng qua truyền thông, các hội đoàn, các cộng đồng, các tôn giáo đă bày tỏ tấm ḷng rất đáng khen ngợi đối với cơn hồng thủy trong ḷng Mỹ quốc. Đồng hương giúp đỡ đồng hương và Hoa Kỳ gốc Việt đứng lên đáp lời sông núi Mỹ.

Sau cùng dân di cư tỵ nạn da vàng chịu thêm một cái tang đau thương nhất là chuyện em gái Việt Nam 7 tuổi. Một lần nữa, xin hăy cầu nguyên cho em.

Giao Chỉ - San Jose 2005