Thấy Gì Trong Quan Điểm Chính Trị của Năm Nhà Trí Thức

Phạm Bá Hoa

Sự có mặt của Hồ Cẩm Đào tại Việt Nam vào đầu tháng 11 nằm 2005 này, cho phép suy đoán là ông ta sẽ ảnh hưởng quan trọng vào kế hoạch phối trí nhân sự lãnh đạo trong kỳ đại hội đảng cộng sản Việt Nam tới đây. Nếu sự thể diễn ra như vậy, đường lối duy nhất để đưa Việt Nam vào xa lộ dân chủ văn minh là cuộc bạo loạn có mức độ, do phối hợp chặt chẻ giữa chính trị với quân sự, giữa trong nước với hải ngoại...

***

Tham khảo bài ứng khẩu phát biểu của ông Lê Đăng Doanh, bài viết của ông Phan Đình Diệu, bài viết của ông Nguyễn Thiện Tâm, và bài viết của hai ông Lê Bảo Sơn với Phan Trọng Hùng có lẽ là từ Cộng Hòa Liên Bang Đức.

Thưa quí vị, năm nhà trí thức nói ở đây là Tiến sĩ Phan Đình Diệu, người ngoài đảng, thuộc Viện Đai Học Quốc Gia Hà Nội. Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, đảng viên lão thành, nguyên là Viện Trưởng Viện Quản Lý Kinh Tế trung ương, đã về hưu. Tiến sĩ Nguyễn Thiện Tâm, đảng viên lão thành, giảng dạy tại trường đại học Bách Khoa Sài Gòn. Tiến sĩ Nguyễn Xuân Tụ, tức Hà Sĩ Phu, đảng viên lão thành, nay đã ra khỏi đảng. Và ông Nguyễn Xuân Nghĩa, một trí thức hải ngoại, vì ông đang sống tại Hoa Kỳ. Ông là nhà kinh tế, thỉnh thoảng được đài Á Châu Tự Do, đài Tiếng Nói Hoa Kỳ, ..v..v , phỏng vấn về vấn đề kinh tế trong nước.

Xin được nhắc lại là trong buổi họp mật của Bộ Chính Trị ngày 2 tháng 11 năm 2004 tại Hà Nội, hai nhân vật quan trọng phát biểu hôm ấy là Tiến sĩ Lê Đăng Doanh và Tiến sĩ Phan Đình Diệu, một trí thức trong đảng và một trí thức ngoài đảng. Dưới đây là tóm tắt bài phát biểu của ông Phan Đình Diệu, với đề tài “một số suy nghĩ về con đường tiếp tục đổi mới của đất nước ta”.

Đổi mới suy nghĩ, là một hoạt động thường xuyên và liên tục của con người, đặc biệt là trong thời đại ngày nay, với những vấn đề mà thế giới đặt ra cho cuộc sống con người luôn nẩy sinh hằng ngày, thay đổi từng ngày, luôn đòi hỏi con người phải có cách nhìn mới, cách nghĩ mới, và từ đó, cách ứng xử cũng phải thay đổi để thích ứng.

Ông vẽ nên bức tranh xã hội xã hội chủ nghĩa như là một mô hình bị thực tế bác bỏ mà sự sụp đổ của Liên Xô và các quốc gia cộng sản vùng Đông Âu là một chứng minh rõ nét nhất. Căn bản mô hình xã hội chủ nghĩa là quyền lực “từ trên xuống dưới” tức một xã hội bị chỉ huy, trong khi xã hội dân chủ “từ dưới lên trên”, tức mọi thứ hình thành từ người dân. Đây là một thực tế khách quan.

Trong thực tế, cuộc cách mạng khoa học từ giữa thế kỷ 20, đã mang đến cho nhân loại cách nhìn mới, cách suy nghĩ mới, nó hoàn toàn khác với kiểu “suy nghĩ máy móc” mà ông gọi là tư duy cơ giới. Một trong những mô hình mà ông nói đến là “mô hình một hệ thống thích nghi phức tạp”, mô hình này giúp con người nghiên cứu các hệ thống kinh tế xã hội, mà trong đó có những yếu tố được xem là “đối lập”, nhưng không mang tính cách “ai thắng ai”, mà là hợp tác hỗ tương để “cả hai cùng thắng”. Đó là mô hình xã hội dân chủ.

Tiến sĩ Phan Đình Diệu trình bày tiếp: Kinh tế là lãnh vực hoạt động sôi nổi nhất và dẫn đến nhiều biến chuyển nhất trong xã hội ngày nay. Theo sau những nghiên cứu trong thế kỷ 19 như là xây dựng nền móng cho các lý thuyết căn bản về kinh tế, và thế kỷ 20 đã chứng minh qua những thành tựu rực rỡ trong các lãnh vực kinh tế thị trường, tổ chức và quản trị kinh tế. Thế nhưng, bên cạnh của những thành tựu nói trên không ai chối cãi được, là trong xã hội dân chủ pháp trị với nền kinh tế thị trường, luôn luôn biến đổi theo khuynh hướng tiến bộ, trong khi mô hình kinh tế chỉ huy trong các xã hội xã hội chủ nghĩa, thì bị ngăn trở bởi quyền dân chủ tập trung. Với sự phát triển kinh tế của Việt Nam, trong những bản tham luận của các chuyên gia kinh tế đã có nhiều phân tách và góp ý sâu sắc. Có cùng nhận định là kinh tế Việt Nam đang ở giai đoạn đầu của thời kỳ chuyển đổi sang kinh tế thị trường, hiện đang đứng trước những đòi hỏi gay gắt của việc hoàn chỉnh cơ cấu tổ chức, để hội nhập vào xu thế phát triển mang tính toàn cầu trong thế kỷ 21. Đáp ứng đòi hỏi đó, cũng có nghĩa là xác định nhiệm vụ cấp bách phải tiếp tục của công cuộc cải cách đổi mới kinh tế.

Chuyển sang đến quan điểm dân chủ, tác giả không đưa ra quan điểm đổi mới suy nghĩ về phát triển dân chủ, mà quan điểm của ông là đổi mới suy nghĩ về vấn đề dân chủ. Ông Diệu không nói thêm, nhưng người đọc hiểu rằng, tại Việt Nam không có có dân chủ đích thực.

Ông Phan Đình Diệu rất nhẹ nhàng khi ông nói trong gần 20 năm qua, sự đổi mới suy nghĩ về kinh tế đã giúp đất nước có những thay đổi theo chiều hướng tốt, nhưng rồi bị ngăn trở bởi trong sự đổi mới suy nghĩ đó có kèm theo cái đuôi “định hướng xã hội chủ nghĩa”. Lãnh đạo thường nói đến đổi mới suy nghĩ về chính trị, về dân chủ, nhưng trong thực tế thì chưa có một xác lập nào về đổi mới suy nghĩ chính trị, mà trái lại những nghị quyết của trung ương đảng vẫn khẳng định tiếp tục duy trì quyền thống trị độc tôn của chủ nghĩa Mác-Lê. Ngày nay, bản thân đảng cộng sản cũng không còn thuần túy là cộng sản, nhưng lại dùng đảng cộng sản để giành lấy quyền lực tuyệt đối mà kéo lùi bánh xe tiến lên của đất nước dân tộc, vì họ sợ mất quyền lãnh đạo tuyệt đối.

Trong nỗi cay đắng của một nhà trí thức, ông nhắc lại lời của ông Putin, Tổng Thống Cộng Hòa Liên Bang Nga, như sau: “Xa lộ chính của văn minh nhân loại trong thế kỷ 20 là thị trường và dân chủ, và xem rằng 70 năm của chánh quyền cộng sản tại Nga đã là 70 năm chúng ta đi theo ngõ cụt, cách rất xa xa lộ chính của văn minh”. Rồi ông Putin nói thêm: “Con đường đến thị trường và dân chủ, té ra không đơn giản cho các nước bước vào nó trong những năm 90. Đối chiếu với tình hình nước ta -tức nước Nga- càng thấy rõ là đến với thị trường đã khó, nhưng để đến được với dân chủ còn khó hơn nhiều. Trước sự phê phán của thế giới về dân chủ, ta thường biện bạch rằng mỗi nước có một quan niệm riêng về dân chủ, vì chúng ta cho rằng chỉ có một đảng cộng sản lãnh đạo là dân chủ rồi. Với lý lẽ đó thì mọi người phải chào thua, nhưng chắc chắn là nhân dân và lịch sử sẽ không chào thua một cách dễ dàng như vậy. Khái niệm rõ ràng về dân chủ chưa có một xác định để có thể cân đong đo đếm, nhưng từ nhiều thế kỷ nay nó đã là chuẩn mực cho đa số những thể chế xã hội trên thế giới, và phẩm chất của nó đã được mọi người thừa nhận”.

Tiến sĩ Phan Đình Diệu kết luận: “Trong xã hội Việt Nam hiện nay, dân chủ là cực kỳ cần thiết cho việc giải thoát mọi năng lực trí tuệ, mọi tiềm năng của tự do suy nghĩ sáng tạo, mọi nhiệt tình của tinh thần tham gia, cạnh tranh, hợp tác, trong mọi lãnh vực mà không có bất kỳ sự hạn chế nào, để mọi người mọi thành phần trong xã hội cùng tham gia một tiến trình đưa đất nước đến những bước phát triển mới và toàn diện. Hệ thống xã hội chủ nghĩa đã sụp đổ, các nước xã hội chủ nghĩa cũ bằng cách này hay cách khác, đều tìm đường quay trở lại xa lộ dân chủ văn minh mà Tổng Thống Putin nói đến. Chỉ khác nhau ở chổ, nước này quay lại mau nước kia quay lại chậm, do đi thẳng hay đi vòng vòng. Việt Nam không thể xem là một ngoại lệ, và trên thực tế Việt Nam đang hội nhập cùng dòng người vào xa lộ đó. Nhưng chính mình làm chậm bước tiến của mình là điều không thể chấp nhận được”.

Ngay ở dòng cuối cùng này, ông Phan Đình Diệu như chỉ trích những nhà lãnh đạo Việt Nam, đã vì nối cái đuôi “định hướng xã hội chủ nghĩa” theo sau chính sách kinh tế thị trường, đồng thời sự tước đoạt mọi thứ quyền của người dân, kể cả tước đoạt quyền chính trị, là nguồn gốc ngăn chận sức huy động mọi nguồn năng lực trong nước cũng như ngoài nước, để mọi người cùng hợp tác vận dụng toàn lực đưa đất nước phát triển toàn diện. Vì ông đang sống trong xã hội xã hội chủ nghĩa, nên những danh từ những nhóm chữ mà ông sử dụng, cho thấy mức độ thận trọng của ông, có lẽ giúp ông tránh những biện pháp của lãnh đạo cộng sản Việt Nam với mọi thứ quyền lực trong tay.

Thưa quí vị, tiếp đây là tóm tắt quan điểm chính trị của Tiến sĩ Lê Đăng Doanh. Cùng trong trường hợp với Tiến sĩ Phan Đình Diệu, quan điểm của ông Doanh cũng trình bày trong buổi họp mật của Bộ Chính Trị tại Hà Nội ngày 2 tháng 11 năm 2004, mà họ gọi là thu thập quan điểm chuẩn bị cho đại hội đảng cộng sản lần thứ 10 của họ, dự trù vào những tháng đầu năm 2006.

Trước khi về hưu năm 2004, ông Doanh là Viện trưởng Viện Quản Lý kinh Tế trung ương, nên quan điểm chính trị của ông đặt trên căn bản kinh tế. Ông nói: “Kinh tế Việt Nam đã đạt nhiều bước tiến, đặc biệt là trong những năm “mở cửa đổi mới” sau đại hội đảng năm 1986. Từ chổ nhập cảng từng chiếc xe máy cho đến cục xà phòng, rồi vươn lên trong 5 năm xuất cảng được 2 tỷ mỹ kim, tức là tăng lên gấp 5 lần trước đó. Đến năm 2004, xuất cảng được 25 tỷ mỹ kim, nhưng nhập cảng lên đến 27 tỷ mỹ kim, tức là thâm hụt 5%”. Cùng lúc ông Doanh cũng nhấn mạnh rằng: Tuy Việt Nam xuất cảng 27 tỷ mỹ kim nhưng chẳng là gì so với các nước chung quanh, chẳng hạn như Thái Lan, thậm chí ngay cả các nước vùng Trung Á trị giá hàng xuất cảng của họ hằng năm đến hằng trăm tỷ đến vài trăm tỷ, chớ không phải chỉ vài chục tỷ như chúng ta đâu”.

Rồi ông Doanh mời những vị lãnh đạo đầy quyền lực có mặt, thử nhìn vào xã hội Việt Nam. Ông nói: “Một cách tổng quát để xem đảng với nhà nước có tạo được công bằng xã hội không? Chắc chắn là không. Cho nên hiện nay đảng với nhà nước đứng trước một thử thách rất lớn. Rồi đây, liệu Việt Nam có trở thành một nhà nước pháp quyền hữu hiệu hay không? Và liệu chúng ta có điều tiết được những vấn đề gai góc đó không? Việt Nam chúng ta đang đứng trước ngã ba đường, Đại Hội đảng cộng sản Việt Nam lần thứ 10 tới đây, cũng đứng trước ngã ba đường. Và nếu vẫn tiếp tục đi trên con đường này thì những mâu thuẫn những thách thức nội bộ Việt Nam ngày càng lớn hơn. Mà khi không vượt qua được những thách thức trong nội bộ, thì những thách thức thế giới đối với Việt Nam càng lớn hơn nữa. Thử hỏi, lúc ấy làm sao vượt qua được?”

Tóm tắt ở đoạn này, ông Lê Đăng Doanh nói: “Chính hệ thống chính trị Việt Nam đang ngày càng bộc lộ những bất cập, nó không còn phù hợp với những biến chuyển hiện nay, cho nên không đủ khả năng giải quyết những vấn đề căn bản và dài lâu của dân tộc. Thể chế chính trị của Việt Nam ta là chế độ độc đảng, chuyên chế, và không có dân chủ. Ngay trong đảng cũng không có dân chủ nữa. Ông Doanh dẫn chứng là từ năm 1971 đến nay, lần lượt ông đã làm việc với Thủ Tướng Phạm Văn Đồng, ông Nguyễn Duy Trinh, Tổng bí thư Đỗ Mười, Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, sau đó ông làm công tác nghiên cứu cải cách, thực chất thì ông chưa hề thấy dân chủ. Thử hỏi cái Ủy Ban Kiểm Tra do trung ương bầu ra, có giám sát được Bộ Chính Trị không? Có giám sát được ông Tổng Bí Thư không? Đến đại hội đại biểu bầu ra có thực hiện dân chủ không? Tất cả đều không. Chúng ta đã thảo luận về dân chủ trong mấy đại hội rồi, nhưng thật sự đã đóng góp được bao nhiêu, hay đại hội chỉ là nơi để chạy những cái chức vụ? Cứ gần đến đại hội, trông những người lo chạy chức vụ trở nên khác hẳn, ăn nói cẩn thận, ngại ngùng khi tiếp xúc với báo chí, cứ sợ bị ông này ghét ông kia không ưa thì mất phiếu”.

Sau khi trình bày thực trạng chính trị Việt Nam, ông đề nghị với Bộ Chính Trị: “Trong Đại Hội lần thứ 10 tới đây, nên trực tiếp bầu Tổng Bí Thư, bầu luôn Ủy Ban Kiểm Tra với quyền kiểm soát Tổng Bí Thư, và quyền giám sát Bộ Chính Trị. Đảng phải tôn trọng luật pháp, đảng không được đứng trên luật pháp, cũng không đứng ngoài luật pháp. Trong kinh tế thị trường với những lợi ích của nó, nhưng môi trường xã hội hiện nay chưa đủ, mà cần phải sử dụng luật pháp bổ sung vào luật lệ của đảng. Đảng phải công khai minh bạch, phải tạo ra một sinh hoạt văn minh và văn hoá chính trị trong phê bình và tự phê. Phải coi pháp luật là một loại công cụ để kềm chế, để kiểm soát người có chức có quyền, chớ không phải luật pháp để đè nén áp chế quần chúng. Pháp luật phải tạo nên tự do cho quần chúng, tạo nên tự do cho kinh doanh, chớ không phải ngược lại”.

Ông trình bày tiếp như thể ông thay mặt cho người dân, nói lên tiếng nói chung của gần 83 triệu dân: “Người dân không được bầu ông Tổng Bí Thư mà bắt họ phải coi ông Tổng Bí Thư là lãnh đạo tối cao, có phải là đảng với nhà nước bắt ép người dân không? Nếu ông Tổng Bí Thư muốn được người dân kính trọng thì hãy ứng cử để dân trực tiếp chọn bầu. Ứng viên Tổng Bí Thư phải “xuống nhuộm bùn” để biết người dân muốn gì, như vậy mới có cơ hội nhìn xa trông rộng, có cơ hội chấp nhận những thử thách, từ đó mới có thể phục vụ người dân nếu được đắc cử. Đảng cộng sản muốn có uy tín, ông Tổng Bí Thư là lãnh tụ của đảng, cũng là lãnh tụ của nhân dân, chớ dân không được bầu thì tại sao lại bắt dân tôn là lãnh đạo của dân được, vì dân có gặp ông ấy đâu, có bầu ông ấy đâu, thậm chí có biết ông Tổng Bí Thư là ai đâu”.

Ông Doanh xoáy vào tổ chức, ông cho rằng: “Hệ thống chính trị hiện nay là dày đặc các tổ chức đảng. Chánh phủ có bộ nào Cục nào hay cơ quan nào, thì bên đảng cũng có đủ ngần ấy tổ chức. Lại thêm những tổ chức chính trị xã hội, tổ chức quần chúng, rồi tự xưng là đại diện cho quần chúng nhân dân. Một nhà nghiên cứu ngoại quốc nói, đó là những người mạo danh quần chúng, họ chính là những cánh tay nối dài, và là những cái loa của đảng cộng sản, chớ không đại diện cho ai cả”.

Rồi ông đi sâu vào bộ máy nhà nước: “Bộ máy nhà nước Việt Nam quá cồng kềnh, thiếu chuyên nghiệp, lại can thiệp quá sâu vào rất nhiều nghiệp vụ kinh doanh, dẫn đến tình trạng vừa cầu thủ vừa là trọng tài. Trong một nền kinh tế thị trường, nhà nước chỉ đảm nhiệm khoảng 3.000 chức năng là đủ. Nhưng bộ máy nhà nước Việt Nam, với gần 83 triệu dân mà nắm khoảng 30.000 chức năng, tức 10 lần nhiều hơn. Trong khi cả bộ máy nhà nước Trung Hoa lục địa, với gần 1 tỷ 300 triệu dân cũng chỉ khoảng 8.000 chức năng. Sở dĩ nhà nước Việt Nam nắm giữ nhiều chức năng -có thể nói là ôm đồm nữa- là vì có rất nhiều chức năng không thuộc nhà nước mà nhà nước vẫn nắm giữ. Chẳng hạn như cái chuyện ở cấp tỉnh. Bất cứ cơ quan nào mỗi khi cử một chuyên viên hay một cán bộ nào, cũng phải hỏi ý kiến của Ban Tổ Chức Tỉnh Ủy, ngay cả chức Trưởng phòng của một ngân hàng thương mại quốc doanh cũng vậy. Chúng ta thấy có nhiều chức vụ tưởng như vô thưởng vô phạt, nhưng thật ra là chỗ hái ra tiền.

Sau phần trình bày của Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, có những câu hỏi nêu lên từ những người quyền thế tham dự, trong đó có câu như thế này: “Từ những khuyết tật của hệ thống chính trị, có ý kiến cho rằng nên nhất thể hóa hệ thống của đảng với hệ thống của nhà nước. Theo Bác, cái đó có phải một giải pháp tốt không? Và câu hỏi phụ , bác là nhà khoa học, đi đó đi đây ở ngoại quốc rất nhiều, vậy điểm yếu của giới khoa học của mình khi giao lưu với quốc tế là gì?”

Ông Doanh từ tốn trả lời: “Về nhất thể hóa, theo tôi là nên. Nhất thể hóa nó có cái lợi là vị lãnh đạo có danh nghĩa toàn dân. Trong bang giao quốc tế, khi tiếp xúc với những nhân vật lãnh đạo do dân bầu, trong khi mình cũng là lãnh đạo nhưng lại không do dân bầu, thì vấn đề ngoại giao cũng vất vã lắm chớ không đơn giản đâu. Rồi phải có một cơ quan giám sát như là Ủy ban Kiểm Tra Trung Ương, nhưng thật sự phải có quyền giám sát và kiểm soát Bộ Chính Trị. Đại loại cũng giống như Thượng Viện Hoa Kỳ kiểm soát các cơ quan ngoại giao Hoa Kỳ về mọi thứ vậy. Còn về những cán bộ khoa học Việt Nam công tác ở ngoại quốc. Rõ ràng là Việt Nam ta có phát triển, nhưng chỉ là phát triển so với chính mình ở giai đoạn trước đây, chớ không có nghĩa là phát triển so với các quốc gia khác. Nhưng cũng lộ ra ba nhược điểm sau đây:

Thứ nhất là lạc hậu nghiêm trọng về lý luận. Trong số cán bộ này thì giới trẻ có khả năng tiếp cận với thế giới, nhưng giới này lại ra vẻ Tây còn hơn Tây thật nữa. Khổ nỗi là họ muốn trở thành Tây thật, nhưng lại không am tường tình hình đất nước Việt Nam. Tai hại là thế.

Thứ hai là “cái mũ kim cô”trên đầu. Cho nên nói năng rón rén, ngập ngừng muốn nói mà không dám nói vì sợ đủ điều khi trở về nước. Vừa rồi tôi -tức ông Doanh- sang Singapore thì ông Viện Trưởng Trường Đại Học Quản Lý hỏi tôi rằng: “Việt Nam của ông có được tự do phát ngôn hay không”, thì tôi trả lời: “Tại Việt Nam chúng tôi tự do phát ngôn thì có, nhưng quyền tự do sau khi phát ngôn thì tôi không bảo đảm”. Cái câu hỏi của ông Viện trưởng trường đại học trên đây cho thấy mức độ tự do cởi mở, mức độ trách nhiệm của các nhà khoa học Việt Nam khi ra ngoại quốc, đã làm cho họ trở nên thấp kém so với chính họ, cũng như thấp kém so với những người chung quanh họ.

Và thứ ba là ngoại ngữ. Giới trẻ thì thông thạo Anh ngữ nhưng lại không am tường về đất nước dân tộc, trong khi giới già thì ngược lại, hiểu về đất nước dân tộc nhưng kém Anh ngữ nên không diễn đạt được. Dự hội nghị quốc tế, họ thường coi mình chỉ là những nhà khoa học của cái đất nước rất nghèo.

Ông nói tiếp như nhắn khéo với những vị lãnh đạo có mặt, là ngày 1 tháng 12 năm 2004, có cái hội nghị quốc tế tài trợ cho Việt Nam, tôi -tức ông Doanh- xin chân thành mà nói là mình đến đó chỉ khổ tâm thôi, vì có nhiều người -mà ông Doanh gọi là nhiều đứa- đã từng nói với tôi là “chúng mầy định ngửa tay ăn xin đến bao giờ nữa? Chúng mầy là người thông minh, có học, về mặt nào đấy chúng mầy chẳng kém gì chúng tao, nhưng tại sao cứ ăn xin mãi thế? Chúng mầy có trí tuệ, có truyền thống, chúng mầy giỏi thế mà sao chúng mầy nghèo lâu vậy? Chúng mầy hãy đề ra mục tiêu là đến lúc nào đó không ăn xin nữa có được không?” Chúng nó nói trắng trợn như vậy đó, đến mức mà tôi cảm thấy như bị muối xát vào ruột vào gan chớ có đơn giản đâu! Đó là những đứa bạo mồm bạo miệng nó nói ra, còn những đứa khác tuy chúng nó không nói ra, nhưng tôi tin là trong thâm tâm chúng nó cũng nghĩ như vậy. Đừng tưởng họ cho chúng ta tiền là vinh dự cho mình đâu nhé!

Kết luận quan điểm của Tiến sĩ Lê Đăng Doanh với đề nghị Đại Hội đảng cộng sản Việt Nam lần thứ 10 tới đây, cần phải đổi mới lần nữa, cần phải cải tổ toàn diện về cơ chế chính trị. Vì chính sách mở cửa đổi mới của Việt Nam không thể quay lại được nữa, mà phát triển ngập ngừng thì ngày càng tụt xa các quốc gia chung quanh.

Nhà trí thức thứ ba là Tiến sĩ Nguyễn Thiện Tâm, giáo sư giảng dạy tại đại học Bách Khoa Sài Gòn. Ông bảo vệ luận án tiến sĩ tại Liên Xô, khi về nước chỉ được công nhận bằng tiến sĩ, nhưng không công nhận học hàm giáo sư. Bài viết của ông dưới dạng lá thư mà ông đề gởi đồng bào trong nước, kiều bào hải ngoại, và tất cả những nhà đấu tranh cho dân chủ đang sống trên quê hương. Xin tóm tắt sau đây.

Mở đầu, ông viết: “Trong lịch sử Việt Nam, chưa bao giờ có chính quyền nào hung bạo, mất hết tình người như chính quyền cộng sản. Chủ nghĩa cộng sản là thảm họa lớn nhất của nhân loại. Các vị đang cầm trong tay bài viết của một người làm khoa học, đã từng nhiều lần đi hội thảo khoa học thế giới và khu vực. Người này mong mỏi các vị bình tâm mà đọc mấy dòng tâm huyết này, để cùng nhau trao đổi ý kiến về vận mệnh đất nước, và tìm cách cứu nước.

Phải nhìn thẳng vào xã hội ta -tức xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam- trong thời điểm này để nhận rõ Bộ Chính Trị, qua lời thư đề ngày 21 tháng 11 năm 2004 của ông Trương Triệu Vũ gởi ông Nông Đức Mạnh, Tổng Bí Thư đảng cộng sản Việt Nam: Trong trung ương đảng cộng sản Việt Nam thiếu hiền tài, lùn trí tuệ, lại nghèo nhân đức, nên đã xảy ra không biết bao nhiêu là tội lỗi, là bệnh hoạn. Đảng không nên bắt dân nộp thuế để đảng tiêu xài vô tội vạ, lại nuôi một hệ thống vừa cồng kềnh vừa đông đảo và ăn hại như hiện nay. Đừng để lịch sử ghi đảng cộng sản Việt Nam vào bản án phản quốc”.

Theo giáo sư Tâm, bộ máy lãnh đạo đảng lẫn nhà nước cộng sản Việt Nam là một quái thai dị dạng. Họ là những người lãnh đạo giả nhân giả nghĩa, nói một đằng làm một nẻo. Ra rả rêu rao các khẩu hiệu “tổ quốc trên hết, vì dân quên mình, tất cả là của dân do dân vì dân, ..v..v.…” đều là bản chất bịp bợm, vì những thứ đó không hề có thật trong xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Họ hợp lực lại để che chắn bảo vệ nhau trong mục đích đục khoét tài sản quốc gia, tài sản đồng bào, như Lê Đức Anh, Đặng Vũ Chính, Nguyễn Chí Vịnh, là trường hợp tiêu biểu rõ ràng nhất về hành động che chắn cho sự lộng quyền và tham nhũng, mà cho đến nay Bộ Chính Trị vẫn im lặng một cách vô cảm.

Giáo sư Tâm lại nhắc đến ông Trần Đại Sơn, cựu Đại Tá quân đội cộng sản. Trong cuộc phỏng vấn của đài Á Châu Tự Do ngày 15 tháng 11 năm 2004, có đoạn ông Sơn nói: “Việt Nam chúng tôi dưới sự lãnh đạo của cộng sản thì làm gì có pháp luật. Lệnh của Bộ Chính Trị muốn bắt ai thì bắt, muốn tha ai thì tha, muốn xử ai bao nhiêu năm thì ra lệnh cho tòa án xử. Tòa án tại Việt Nam chúng tôi không bao giờ xử theo luật, mà xử theo lệnh của lãnh đạo. Lãnh đạo càng cao càng tham nhũng mạnh, làm gì có người lãnh đạo tử tế trên đất nước chúng tôi.

Giáo sư Nguyễn Thiện Tâm cay đắng khi nhớ đến lời dạy của tiên sinh Hoài Nam Tử: Đức ít mà ân sũng nhiều, tài ít mà địa vị cao, công nhỏ mà bổng lộc lớn, chính là ba đại họa. Những nhà lãnh đạo cao nhất của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, có đủ ba cái đại họa này, vì vậy mà nó trở thành đại họa cho dân tộc Việt Nam là điều đương nhiên!

Thưa quí vị, nhà trí thức thứ tư là Tiến sĩ Nguyễn Xuân Tụ -tức Hà Sĩ Phu- một cựu đảng viên cộng sản. Với những bài tiểu luận của ông về dân chủ trong những 80, 90, rất được quan tâm. Trong lá thư đề ngày 11 tháng 7 vừa qua (2005), gởi giáo sư Trần Khuê, ông gợi ý một cương lĩnh “cải biến theo con đường xã hội dân chủ như một số quốc gia vùng Bắc Âu Châu”. Ông viết tiếp: Xã hội dân chủ là đường lối trung dung, nhưng không đồng nghĩa với cải lương. Trung Dung, nhưng đòi hỏi lòng dũng cảm và chân thành.

Rồi ông viết thêm như là cách giải thích: Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội dân chủ, sẽ dễ dàng cho người dân chấp nhận, mà đây chính là xã hội dân chủ đa nguyên pháp trị.

Và nhà trí thức thứ năm là ông Nguyễn Xuân Nghĩa, một nhà kinh tế tại hải ngoại. Trong bài phỏng vấn của đài Á Châu Tự Do ngày 6 tháng 7 năm 2005, ông Nghĩa phát biểu: Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, là một khái niệm tai hại. Bởi vì lòng dân là kinh tế thị trường, trong khi ý đảng là định hướng xã hội chủ nghĩa. Chẳng qua nó chỉ là thứ lý luận để biện minh cho cái độc quyền lãnh đạo của họ. Ông đề nghị một đường lối “kinh tế thị trường theo định hướng xã hội dân chủ”. Ông nói thêm: Cải cách kinh tế phải từ dưới bung lên, vì người dân được tự do sinh hoạt, mọi tiềm năng được vận dụng một cách hiệu quả vào công cuộc xây dựng đất nước. Trong khi đó, nhà nước phải tiến hành cải cách chính trị, cải cách hệ thống tư pháp và luật pháp, để chấm dứt càng nhanh càng tốt sự độc quyền thống trị của đảng cộng sản.

Đến đây là hết phần tham khảo.

Thưa quí vị, xin được tổng tắt nét nhìn thực trạng xã hội Việt Nam, và quan điểm của những vị này về con đường dân chủ hóa chế độ chính trị trên quê hương Việt Nam, như sau:

Một là, xã hội Việt Nam trong 10 năm đầu, kể từ khi lãnh đạo cộng sản cai trị toàn cõi Việt Nam với khẩu hiệu “tiến nhanh tiến mạnh tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội, là một xã hội rệu rã bên bờ vực thẳm. Khi “mở cửa đổi mới với kinh tế thị trường”, đã giúp xã hội Việt Nam đứng dậy, rồi từng bước tìm đường vào xa lộ dân chủ văn minh theo nhận thức của ông Putin, Tổng Thống liên bang Nga. Nhưng khi “kinh tế thị trường” bị kèm cái đuôi “theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, thì xã hội khựng lại so với các quốc gia trong vùng vẫn tiến rất nhanh.

Hiện nay, những vấn nạn về phía đảng với nhà nước: Vẫn là độc quyền lãnh đạo và là thứ quyền lực vào hàng tuyệt đối vì đứng trên pháp luật, trong khi tổ chức quá cồng kềnh và sự phân công chức năng lẫn lộn giữa các cơ quan. Về phía xã hội: Môi trường sống ngày càng tệ hại, xì ke ma túy mãi dâm ngày càng gia tăng, tham nhũng chẳng những không thể ngăn chận mà ngày càng tinh vi hơn. Lãnh đạo đảng với nhà nước gọi tham nhũng là “quốc nạn” và thường tuyên bố thẳng tay trừng trị, nhưng thực tế thì không thể nào trừng trị được chớ đừng nói đến trừng trị tận gốc rễ, vì lãnh đạo càng cao càng tham nhũng nhiều và tham nhũng lớn.

Hai là, muốn được trở thành thành viên của Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới để có cơ hội tiến nhanh hơn một chút, nhưng lãnh đạo cộng sản Việt Nam lại ngập ngừng vì sợ mất dần quyền lực, khi bị ràng buộc vào những điều khoản ngày càng cởi mở nhiều hơn. Quan điểm chính trị của những nhà trí thức trong bài này, trong đảng lẫn ngoài đảng, trong nước lẫn hải ngoại, đều đề nghị là Đại Hội của đảng cộng sản lần thứ 10 tới đây, cần phải đổi mới một lần nữa và là đổi mới toàn diện để đất nước có môi trường phát triển tốt hơn. Một cương lĩnh được đề nghị là “kinh tế thị trường theo định hướng xã hội dân chủ.

Và ba là quan điểm của tôi. Với nhóm lãnh đạo cộng sản Việt Nam hiện nay, nếu họ tự mình lột xác để từ người cộng sản cực đoan bảo thủ chấp nhận hòa nhập vào cộng đồng dân tộc, rất có thể họ được xem như những anh hùng thật sự của đất nước. Nhưng tôi không tin những người cộng sản cực đoan này thực hiện điều đó, do bản chất bảo thủ cực đoan và mức độ ảnh hưởng của họ dưới sự khống chế của lãnh đạo cộng sản Trung Hoa rất cao. Sự có mặt của Hồ Cẩm Đào tại Việt Nam vào đầu tháng 11 nằm 2005 này, cho phép suy đoán là ông ta sẽ ảnh hưởng quan trọng vào kế hoạch phối trí nhân sự lãnh đạo trong kỳ đại hội đảng cộng sản Việt Nam tới đây. Nếu sự thể diễn ra như vậy, đường lối duy nhất để đưa Việt Nam vào xa lộ dân chủ văn minh là cuộc bạo loạn có mức độ, do phối hợp chặt chẻ giữa chính trị với quân sự, giữa trong nước với hải ngoại./.

Phạm Bá Hoa
Houston, tháng 10 năm 2005.