|
| |
BI
HỌC TỪ CUỘC NỘI CHIẾNHOA KỲ
Một người tỵ nạn Việt Nam đến Hoa Kỳ được bảo trợ về miền Nam tiểu bang
Virginia, tnh cờ tm hiểu về cuộc nội chiến gần 150 năm về trước c thể chợt
thấy một vi thời điểm tương đồng với chuyện qu hương.
Thng 4 của Hoa Kỳ cũng l một ngy thng đng lưu của lịch sử.
Cuộc nội chiến Nam Bắc Hoa Kỳ bắt đầu vo ngy 12 thng 4-1861.
Bốn năm sau vo ngy 9 thng 4-1865, tướng Lee của miền Nam đầu hng tướng Grant
của miền Bắc.
Cuộc chiến tranh với hng trăm trận đnh tại miền Đng Hoa Kỳ trong trọn vẹn 4
năm đ lm cho qun hai bn chết 620 ngn v hng triệu người bị thương tch.
Miền Bắc thắng trận, thống nhất đất nước, giải phng n lệ v hy sinh thm vị
anh hng Mỹ quốc.
Đ l tổng thống Lincoln.
Trong trận đnh cuối cng, qun miền Bắc chiếm được Richmond l thủ đ của miền
Nam vo ngy 2 thng 4-1865.
Hai ngy sau tổng thống Lincoln của Hoa Thịnh Đốn đến thị st Richmond, bước vo
dinh tổng thống miền Nam đ bỏ chạy.
Tiếp theo l tướng Lee đầu hng ngy 9 thng 4 v vo ngy 15 thng 4-1865, tổng
thống Lincoln bị m st chết.
Vị tổng thống thứ 16 trở thnh vĩ nhn thống nhất đất nước v giải phng n lệ
nhưng chỉ vui với chiến thắng chưa được một tuần lễ.
Đa số thnh giả v độc giả của Dn Sinh cả bo lẫn đời, d đ mang quốc tịch Mỹ
nhưng vẫn nhớ về quốc tổ, về Trưng Vương v cc anh hng dn tộc Việt Nam.
C lẽ sau 30 năm tỵ nạn, di dn Lạc Hồng tại Hoa Kỳ mang quốc tịch Mỹ, chng ta
cũng cần biết thm cht lịch sử của Hiệp Chủng Quốc với cc dữ kiện căn bản của
chương trnh trung học.
Số l sau chiến tranh dnh độc lập, Mỹ thắng Anh trở thnh Hoa Kỳ với tổng thống
Washington th tiếp theo đến trận nội chiến chia đi Nam Bắc l một vết thương
đau đớn nhất.
Vo thời kỳ đ, nước Mỹ gồm cc tiểu bang Đng Bắc c thủ đ Hoa Thịnh Đốn chủ
trương giải phng n lệ.
Tổng thống Hoa Kỳ l luật sư Lincoln tuyn bố quốc gia khng thể c hai luật,
một nửa c n lệ, một nửa khng.
Qun chnh phủ miền Bắc gọi l qun đội Potomac, lấy tn của dng sng diễm lệ
chạy qua thủ đ.
Cc tiểu bang miền Nam sống về canh nng quyết đi giữ lại chế độ n lệ để khai
thc cho nng nghiệp.
Tổng thống miền Nam l ng Davis.
Thủ đ l Richmond v qun đội do tướng Lee chỉ huy được gọi l qun đội
Virginia.
Nội chiến xảy ra trong hai nhiệm kỳ của ng Lincoln từ 1861 đến 1865 với hai vị
tướng chỉ huy sau cng l tướng Ulysses S. Grant của miền Bắc v tướng Robert Ẹ
Lee của miền Nam.
Tuy miền Nam với cc tiểu bang ly khai cũng bầu ra một tổng thống l ng
Jefferson Davis nhưng nhn vật anh hng miền Nam l tướng Lee.
Khi cuộc chiến Nam Bắc bng nổ, nước Mỹ chia đi.
11 tiểu bang miền Nam ly khai với 9 triệu dn v thm 4 triệu dn n lệ da đen.
Chnh phủ lin bang Hoa Kỳ cn lại 21 tiểu bang miền Bắc với 20 triệu dn.
ng Robert Lee nguyn l tướng lnh của qun đội Hoa Kỳ nhưng gốc người miền
Nam.
ng đ từng l chỉ huy trưởng trường West Point.
Thng 4-1861 khởi chiến Nam Bắc, tướng Lee được đề nghị chỉ huy qun đội miền
Bắc nhưng ng khng nhận v xin từ nhiệm để về đầu qun miền Nam tại Richmond,
tiểu bang Virginia.
ng ni l khng thể quay lưng với nơi ng đ sinh ra v trưởng thnh.
Trong chiến tranh, ng lập được nhiều chiến cng v l vị tư lệnh sau cng của
miền Nam đ quyết định đầu hng.
Khi thủ đ Richmond của chnh phủ miền Nam bị thất thủ, cc sĩ quan đề nghị rt
vo rừng đnh du kch nhưng tướng Lee khng chấp nhận.
Cuộc chiến tranh tương tn đẫm mu lm tổn hại hng triệu sinh linh Hoa Kỳ, tan
nt cc đ thị miền Đng v vng Virginia.
Tất cả đ thể hiện trong tc phẩm v cuốn phim bất hủ Cuốn Theo Chiều Gi m
chng ta đ đọc cũng như coi nhiều lần suốt thời nin thiếu.
Ngay cho đến by giờ, tc phẩm ny vẫn cn l loại ti liệu được đem dạy ở
trường học với sự say m v hnh diện của nhiều thế hệ Hoa Kỳ.
Đ l những bi học g m chiến tranh, giết người, đốt nh, nồi da nấu thịt đ
đem lại cho thế hệ nối tiếp.
Chng ti xin duyệt lại cng qu vị cu chuyện hậu chiến Hoa Kỳ để so snh với
bi học chiến tranh Việt Nam.
Trước tin bắt đầu về cu chuyện đầu hng.
Sau chiến tranh, nước Mỹ sưu tầm v dựng ln khắp miền Đng hng trăm viện bảo
tng. Mỗi tiểu bang t nhất l một viện bảo tng.
Mỗi trận đnh trn trận địa xưa cũ với cc di tch đều c một viện bảo tng.
Bằng hội họa, nhiếp ảnh, dữ kiện, thm vo m thanh nh sng người ta dựng lại
lịch sử cc cuộc thương thuyết, cc cuộc điều binh v cc trận liệt.
Qun hai bn Nam Bắc, qun xanh, qun đỏ, cc tướng lnh, sĩ quan, binh sĩ v
dn chng.
Những ci chết đau thương v anh hng của cả hai bn, những mối tnh bất hủ,
trn đầy hnh ảnh em hậu phương, anh tiền tuyến.
Khng phải hng trăm m c đến hng ngn tc phẩm điện ảnh về chiến tranh Nam
Bắc.
Cả những phim vĩ đại mới ra đời trong vi năm gần đy vẫn cn hnh ảnh của cuộc
nội chiến ngy xưa.
Cuộc nội chiến đau thương xưa cũ đ l niềm cảm hứng cho tinh thần nhn bản xy
dựng trn tro tn của một thời nội chiến Hoa Kỳ.
Xin nhắc lại một lần nữa, bi học phải bắt đầu từ cu chuyện đầu hng.
Đng như vậy, trong hng trăm bảo tng viện về Civil War của Hoa Kỳ, th viện
bảo tng Appomattox Court House ở Virginia l nơi nổi tiếng nhất v dựng ln
ngay tại ngi nh tướng Lee đ đến k văn bản đầu hng ngy 9 thng 4-1865.
Tại đy, cu chuyện về vị tướng phe bại trận miền Nam lại được viết ra v hnh
ảnh của ng lại được chim ngưỡng nhiều hơn cả phe thắng trận.
Lịch sử ghi lại rằng vo sng ngy 9 thng 4 cch đy 140 năm, thủ đ miền Nam
l Richmond thất thủ, kỵ binh của miền Bắc cng với 3 qun đon bộ binh vy hm
qun miền Nam hết đường tho lui.
Bộ tham mưu của tướng Lee đề nghị phn tn để giữ lực lượng đnh du kch, nhưng
tướng Lee quyết định đầu hng.
Vị danh tướng của Hoa Kỳ trải qua bao nhiu chiến thắng nhưng sau cng v qun
số v Tiếp Vận bị giới hạn nn đnh bất lực chấp nhận thua cuộc.
Với l thư ring ng gửi cho tướng Grant của miền Bắc yu cầu thu xếp buổi họp
mặt.
ng Grant nhận được thư hết sức vui mừng v bỗng nhin thấy hết ngay cơn bệnh
nhức đầu gh gớm hnh hạ ng từ nhiều ngy qua.
Vị tư lệnh miền Bắc ra lệnh nghim cấm cc sĩ quan v binh sĩ trực thuộc khng
được tỏ ra bất cứ hnh động no v lễ với ng tướng tư lệnh miền Nam bại trận.
Trưa ngy lịch sử 9 thng 4-1865, tướng Lee v một đại t ty tng cưỡi ngựa
vượt qua phng tuyến đến nơi hẹn ước.
Hnh ảnh ghi lại hai người đi qua đon qun nhạc của lnh miền Bắc thổi kn cho
đn.
Cc sĩ quan miền Bắc đưa vị tư lệnh miền Nam vo phng họp.
Nửa giờ sau tướng Grant v đon ty tng miền Bắc đến.
Cả hai vị tư lệnh đ biết nhau trong cuộc chiến tranh với Mễ Ty Cơ.
Họ đ nhắc lại một thời bn nhau trong qu khứ.
Tướng Grant sau ny th nhận l ng rất ngần ngại v thực sự hổ thẹn khi phải
hỏi tướng Lee ni về quyết định đầu hng.
Theo quy luật chiến tranh thời đ, qun miền Nam phải giải giới, tước bỏ kh
giới v qun dụng.
Tự do trở về qu cũ như cc dn thường. Tướng Lee đồng nhưng chỉ đi hỏi một
điều sau cng l yu cầu cho binh sĩ của ng được giữ lại lừa ngựa, v lnh miền
Nam đem ngựa từ cc nng trại của họ đi chiến đấu.
Khng phải ngựa của chnh phủ như lnh miền Bắc.
Tướng Grant thỏa hiệp l sẽ khng sửa chữa chnh thức trn văn bản nhưng thực tế
sẽ cho lệnh để lnh miền Nam đem lừa ngựa về nh m xy dựng lại nng trại.
Sau ny khi viết về văn bản đầu hng, lịch sử ghi rằng đy l thỏa hiệp của
những người qun tử (The Gentlement Agreement).
Trn cc bảo tng viện v đặc biệt l bảo tng viện ở Appomattox Virginia c
tranh sơn dầu hnh tướng Lee hin ngang quắc thước trong bộ qun phục xanh
dương, tc v ru bạc, thể hiện hnh ảnh người Mỹ anh hng khng bị khuất phục
d thua trận.
Ton thể nước Mỹ hiểu rằng khi một người Mỹ bị nhục, th d l Mỹ miền Nam hay
Mỹ miền Bắc cũng l một người Mỹ bị sỉ nhục.
Thực vậy, 140 năm sau, chng ti đi thăm viện bảo tng đầu hng, c Mary quản
thủ cơ sở đ ni rằng d hnh ảnh của miền Nam hay miền Bắc, lịch sử khng muốn
ghi lại cc hnh ảnh xấu xa của bất cứ phe no.
Ở đy l nơi lưu giữ hnh ảnh của cc anh hng miền Nam lẫn miền Bắc.
Đặc biệt l hnh ảnh của phe bại trận lại được lưu hơn cả phe chiến thắng.
L cờ rch của miền Nam thua trận treo tại thủ đ Richmond by giờ lại l bảo
vật ho hng của bảo tng viện đầu hng.
V hnh tướng Lee cưỡi ngựa đi đến nơi họp mặt với đon qun nhạc miền Bắc cho
đn. Hnh tướng Lee k tn xong ra đi được sĩ quan v binh sĩ miền Bắc tiễn đưa
v vẫy tay cho.
By giờ hnh tượng của tướng Lee trn ngập ở miền Nam Virginia.
Cu lạc bộ Lee, bảo tng viện Lee, Fort Lee v cc đồn trại của qun đội lin
bang mang tn vị tướng thua trận như l một biểu tượng anh hng.
Bởi v người Mỹ đ thấm nhuần bi học rất Hoa Kỳ.
Bi học của người lnh dũng cảm cả hai phe trong chiến tranh v người qun tử
của thời hậu chiến.
Trong cuộc nội chiến tại nước Mỹ vo thế kỷ 18, sau cng được thua th cũng vẫn
l nước Mỹ v người Mỹ.
Lịch sử của Hoa Kỳ qu ngắn ngủi v đạo l của người dn tứ chiếng như Hiệp
Chủng Quốc th vốn khng thể no snh với lịch sử v truyền thống đặc biệt của
người Việt Nam.
Nhưng sao m di sản tinh thần của cuộc nội chiến Việt Nam để lại khng đẹp đẽ
cht no.
Những chiến binh anh hng v đẹp đẽ nhất của miền Nam phải tập trung vo cc
trại khổ sai.
Vợ con bị xua đuổi ln rừng lm kinh tế mới.
Cả miền Nam bị lm nhục.
Đ vậy, cu chuyện vẫn chưa xong.
Qua bi học thứ hai, chng ti xin kể thm về vấn đề nghĩa trang v mộ phần của
cc liệt sĩ phe chiến bại tại Hoa Kỳ.
Tại nước Mỹ c một nghĩa trang quốc gia nổi tiếng khắp thế giới.
Đ l nghĩa trang Arlington.
Đy l nghĩa trang chnh thức của lin bang Hoa Kỳ, của người miền Bắc trong
trận chiến Bắc Nam.
Sau cuộc nội chiến, cc tiểu bang miền Nam c hng ngn nghĩa trang lớn nhỏ chn
cất tử sĩ của phe bại trận v trn đ lun lun c l cờ gạch cho đ một thời
tung honh trn chiến trường.
Ngay sau khi chiến tranh chấm dứt, hon ton khng c t binh, khng c cải tạo
tập trung, ai về nh đ, cng xy dựng lại qu hương.
Nghĩa trang bn no bn đ tự lo lấy, xấu đẹp ty sức.
Nhưng điều đng ngạc nhin l ngay tại nghĩa trang quốc gia của phe miền Bắc ở
thủ đ Hoa Thịnh Đốn c một khu chn cất tử sĩ miền Nam với tượng đi gọi l
Confederate Memorial.
Cũng phải ni rằng, thực sự sau nội chiến, dư vị cay đắng giữa Nam Bắc Hoa Kỳ
vẫn cn nhiều.
Dễ g m trt bỏ hận th ngay sau khi hai bn chết cả gần một triệu người m một
số lớn đ giết nhau khi gip mặt bằng gươm dao.
Hai phe cng đốt nh của nhau v cng tn ph đ thị v nng trại, đi khi c cả
những hnh động d man như hm hiếp v tn st trẻ em.
Cuộc chiến no m khng c những lần qu độ.
Tuy nhin, sau chiến tranh Nam Bắc, Hoa Kỳ lại xảy ra chiến tranh với Mễ Ty Cơ
nn hai miền hận th c dịp gần nhau v hn gắn lại mối thương đau.
Năm 1900 tức l hơn 40 năm sau cuộc chiến, mở đầu cho giai đoạn ha giải dn tộc
v năm 1901 th cc liệt sĩ miền Nam được cải tng đưa vo một khu đặc biệt
trong nghĩa trang Arlington gọi l Confederate Section.
Tổng cộng gần 500 mộ phần quy trn chung quanh một tượng đi do nh tạc tượng
danh tiếng l điu khắc gia Moses Ezekiel thực hiện.
Trn đỉnh của chn bệ hnh vng cung như nc Ta Quốc Hội l hnh tượng cao 32
feet của một thiếu phụ tượng trưng cho miền Nam.
Đy l hnh ảnh b mẹ của phe bại trận đ c con trai hy sinh cho cuộc chiến.
Pha dưới l bi thơ đại như sau:
“Ở đy chẳng c vinh quang hay tưởng lệ.
Ở đy chẳng phải binh đon hay cấp bậc.
Ở đy chẳng c tham vọng hay mưu cầu.
Ở đy chỉ đơn thuần l nhiệm vụ.
Những người nằm ở đy đ hiểu r
l họ trải qua gian khổ, đ hy sinh
đ liều thn v sau cng đ chết.”
Đ l cu chuyện về cc tử sĩ của phe thua trận tại Hoa Kỳ.
Cũng chẳng khc g vần thơ bất hủ của Thanh Nam dnh cho Nghĩa Trang Qun Đội
miền Nam tại Bin Ha.
... Ta như người lnh vừa thua trận
Nằm giữa sa trường nt gi mưa
Khp mắt cố qun đời chiến sĩ
Lm thn cy cỏ gục ven bờ
Chợt nghe từ đy hồn thương tch
Vẳng tiếng kn truy điệu mộng xưa...
Vậy th cu chuyện mộ phần của phe thua trận của Việt Nam th ra sao? Chuyện
Nghĩa Trang Qun Đội VNCH tại Bin Ha m chng ti đ c dịp gii by.
Chng ti c một ng bạn lm thng dịch vin cho Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ vẫn c dịp
hướng dẫn cho cc nhn vin cao cấp của H Nội đến Thủ Đ Hoa Thịnh Đốn.
Ti vẫn thường bảo rằng ng nn dẫn khch lc rảnh rỗi đi thăm bảo tng viện
“Đầu hng” v nghĩa trang phe thua trận ở Arlington.
Nơi đ thường dạy chng ta bi học lm người văn minh.
Xem lại lịch sử chiến cuộc Nam Bắc Hoa Kỳ trong 4 năm rất khốc liệt, mu lửa v
gh gớm v cng.
Trong một thời gian ngắn cc trận đnh dồn dập, cc đ thị bốc chy lửa cao ngt
trời.
Cũng tản cư, cũng loạn lạc v chiến tranh để lại cc cnh đồng ton xc chết
trong cc trận gip l c đm chm nhau mặt đối mặt.
Nhưng rồi vết thương no cũng phải được hn gắn. Nước Mỹ đ c những bước ngoạn
mục đầy mu sắc văn minh ngay từ khi chiến tranh chấm dứt để chấp nhận v tn
trọng người bại trận như những anh hng.
Phải chi những tướng lnh vị quốc vong thn của Việt Nam như Nguyễn Khoa Nam, L
Văn Hưng, L Nguyn Vỹ, Trần Văn Hai của qun đội Việt Nam Cộng Ha m hnh xử
như thế trong cuộc nội chiến Hoa Kỳ th sẽ được phe th nghịch tại Hoa Thịnh Đốn
tn vinh biết chừng no.
Trong chiến tranh v; hậu chiến lun lun cần c cc nh lnh đạo, cc tướng
lnh qun tử.
V nh lnh đạo qun tử l phải biết xưng tụng cc bậc anh hng trong hng ngũ
kẻ th, biết nng người xuống ngựa v biết tn trọng cc tử sĩ của hng ngũ đối
nghịch.
Chng ti viết lại cu chuyện nội chiến Hoa Kỳ để tặng cho nh cầm quyền H Nội,
nhn dịp ng thủ tướng Việt Nam đến Hoa Kỳ.
ng c thể nhận được viện trợ của Mỹ từ Bill Gate ở Seattle, của George Bush ở
White House nhưng bi học để trở thnh con người văn minh ng thủ tướng phải tm
ở nơi khc.
Đ l viện bảo tng đầu hng v nghĩa trang phe bại trận miền Nam tại Thủ Đ Hoa
Thịnh Đốn. Nước Mỹ ngy nay cn hng mạnh bởi v biết tn trọng gi trị của phe
đối nghịch.
Sống lm người d ở hon cảnh no, cũng khng bao giờ muộn để học lm người qun
tử.
V về phần chng ta trong những mối đau thương của những người bại trận, niềm
đau thương nhất l ta đ bị đnh bại bởi những người khng c khả năng quản trị
đất nước, v thiếu bản chất qun tử.
Nhưng ta vẫn cn c thể sẽ đem xuống nấm mồ những ước mơ lạc quan. Trăm năm sau
vo một ngy no đ, cc anh hng của miền Nam sẽ được thế hệ con chu Việt Nam
cải tng vo Nghĩa Trang Qun Đội Bin Ha.
Con chu người di dn c thể đem hi cốt chiến sĩ VNCH ở bốn phương trời về yn
nghỉ với chiến hữu ở qu nh.
Cc du khch gốc Việt sẽ xuống thăm Cần Thơ, Dinh Tư Lệnh, Qun đon 4 của ng
Nguyễn Khoa Nam ngy xưa đ trở thnh bảo tng viện của miền Nam.
Du khch sẽ đứng trn ci ban cng m tướng Nam đ đứng lần cuối vo sng 1
thng 5-1975, nhn ra đại lộ Ha Bnh.
Người hướng dẫn sẽ chỉ cho khch du lịch nơi ng tướng đ tự vẫn.
Trong ngi nh ny, người ta đ sưu tầm tất cả cc vật dụng cũ của người xưa với
niềm tn knh.
Trước khi chết, tổng thống Lincoln đ ni: “Người ta c thể từ bỏ mọi thứ,
nhưng khng ai bỏ được lịch sử.
Trước sau g, lịch sử của bậc anh hng sẽ phải được dựng lại ở chnh nơi m
những con người vĩ đại đ ng xuống.”
Trong trận chiến tranh Nam Bắc Việt Nam, nơi một anh hng ng xuống l Cần Thơ.
Tn người anh hng đ l Nguyễn Khoa Nam.
ng l tướng Lee của miền Nam, ng l mặt trời thng 4 của Việt Nam.
Lịch sử của 70 năm cch mạng của cộng sản miền Bắc Việt Nam khng c ai snh
bằng.
Với ba tiếng chung thỉnh Phật v một pht sng vo đầu, Nguyễn Khoa Nam đ thể
hiện ci dũng của một thnh nhn.
Trong thời kỳ nội chiến, tướng Lee của miền Nam Hoa Kỳ đ may mắn gặp được tướng
Grant của miền Bắc.
Người đ ngần ngại khi phải hỏi ng Lee về việc đầu hng.
Nhưng cả trăm danh tướng miền Bắc Việt Nam khng c ng tướng no đng được vai
tr của tướng Grant của Hoa Kỳ.
Cuộc chiến đ 30 năm qua, m by giờ những người Việt Nam chiến thắng vẫn chưa
biết cch đối xử tử tế với cc tử sĩ miền Nam.
Đ thật l điều bất hạnh cho Việt Nam.
Giao Chỉ - San Jose 2005
| |
|
