BIỆN HỘ
MỤC SƯ NGUYỄN HỒNG QUANG
Luật Sư Nguyễn Hữu Thống
Pháp Lệnh Tôn Giáo 2004 có hiệu lực thi hành ngày 15-11-2004, dự liệu 2 tội
h́nh sự để đàn áp tôn giáo: tội lợi dụng quyền tự do tôn giáo vàø tội phá hoại
chính sách đoàn kết tôn giáo với h́nh phạt từ 5 năm đến 15 năm tù. Năm 1995
Ḥa Thượng Thích Quảng Độ bị kết án 5 năm tù chỉ v́ Ngài đă tổ chức cứu trợ
các nạn nhân lũ lụt tại đồng bằng sông Cửu Long mà không có giấy phép của nhà
cầm quyền. Một tháng sau vụ Đại Khủng Bố 11-9-2001, Linh Mục Nguyễn Văn Lư bị
tuyên phạt 15 năm tù chỉ v́ Ngài đă tố cáo nhà cầm quyền Hà Nội vi phạm tự do
tôn giáo.
Pháp Lệnh Tôn Giáo được ban hành nói là để thực thi tự do tôn giáo. Do đó để
tránh tiếng đàn áp tôn giáo, nhà cầm quyền Hà Nội sẽ viện dẫn các tội h́nh sự
thường phạm như tội “chống người thi hành công vụ” để bắt giam độc đoán các
nhà lănh đạo tôn giáo. Vụ án Nguyễn Hồng Quang là một khởi sự.
Trong phiên xử ngày 12-11-2004, Ṭa Án Nhân Dân Thành Phố Hồ Chí Minh đă viện
dẫn Điều 257 H́nh Luật để kết án Mục Sư Nguyễn Hồng Quang 3 năm tù về tội
“dùng vơ lực cản trở người thi hành công vụ, với trường hợp gia trọng là xúi
dục, kích động, lôi kéo người khác phạm tội”. 5 đồng sự là các Truyền Đạo Phạm
Ngọc Thạch bị phạt 2 năm tù, Lê Thị Hồng Liên, và Nguyễn Văn Phương mỗơi người
1 năm tù, và 2 anh em Nguyễn Hiếu Nghĩa và Nguyễn Thành Nhân, mỗi người 9
tháng tù. Nội vụ được xử kín và mỗi bị can chỉ được phép có một thân nhân tham
dự phiên ṭa. 2 nhân chứng do các bị can xuất tŕnh là các Mục Sư Bùi Thanh Sê
và Phan Đ́nh Nhẫn không được ṭa cho phép cung khai.
Ngày 10-03-2004 Công Tố Viện quyết định truy tố 4 bị can Phạm Ngọc Thạch,
Nguyễn Văn Phương, Nguyễn Hiếu Nghĩa và Nguyễn Thành Nhân.
3 tháng sau, ngày 8-6-2004 Công Tố Viện truy tố thêm Mục Sư Nguyễn Hồng Quang
và Truyền Đạo Lê Thị Hồng Liên.
Hiện trường tọa lạc tại Phường B́nh Khánh, Quận 2 Saigon là nơi Mục Sư Nguyễn
Hồng Quang cùng gia đ́nh cư ngụ, và cũng là Trụ Sở Tổng Giáo Hạt Việt Nam,
Giáo Hội Tin Lành Mennonite.
Năm 1999 một khu vực thuộc Quận B́nh Thạnh được lệnh giải tỏa nhưng không có
biện pháp tái định cư hay bồi thường thiệt hại cho các nạn nhân trái với Điều
23 Hiến Pháp. Do đó đa số dân chúng không chịu dời đi và đă trở thành những
người cư trú bất hợp pháp, hộ khẩu bị cắt, trẻ em không có khai sanh và không
được đi học. Để xoa dịu vết thương xă hội, Mục Sư Quang tổ chức “những lớp học
t́nh thương” để dạy các trẻ em nghèo. Hồi tháng 8/2001, công an Phường 26 Quận
B́nh Thạnh đến giải tán các lớp học và đả thương các giáo viên, trong số này
có cô Lê Thi Hồng Liên (nay là bị can) bị đánh trọng thương, công an phải dùng
xe cấp cứu chở đi bệnh viện. Mục Sư Quang đă đến can thiệp và yêu cầu trả tự
do cho các giáo viên.
Trong biên bản làm việc ngày 10-12-2003 giữa các Mục Sư Nguyễn Hồng Quang, Bùi
Thanh Sê và ông Nguyễn Minh Hùng, đại diện công an Thành Phố Hồ Chí Minh về vụ
công an ch́m bắt bớ đánh đập các mục sư và truyền đạo vào dịp SEA Games tại
Phường Nguyễn Thái B́nh, Quận 1, chính ông Nguyễn Minh Hùng đă cam kết với Mục
Sư Quang rằng “nếu phát hiện những cá nhân (công an ch́m) theo dơi, bắt bớ hay
hành hung các vị mục sư hay truyền đạo, th́ cứ báo cho công an thành phố biết
để có biện pháp trừng trị”.
Ngày 02-03-2004, Mục Sư Nguyễn Công Chính, Giáo Hạt Trưởng Tin Lành Mennonite
Tây Nguyên cùng 3 nhân sự sắc tộc bị mất nhà đất có mặt tại trụ sở Hội Thánh
tại Quận 2.
Khoảng 10 giờ nguồn tin từ Kontum cho biết công an địa phương đang lập kế diệt
Mục Sư Quang và Mục Sư Chính. Mục Sư Chính và 3 giáo dân sắc tộc phải lập tức
trở về Kontum. Vừa ra khỏi trụ sở Hội Thánh họ bị công an ch́m đeo bám. Truyền
Đạo Phạm Ngọc Thạch phát hiện 2 công an ch́m đi xe Honda Dream chính là 2
người từng đeo bám Mục Sư Chính từ bến xe Miền Đông đến B́nh Phước. Tại đoạn
đường vắng gần Buôn Mê Thuộc, chúng lục soát hành lư của Mục Sư Chính hô hoán
Mục Sư là thành phần xấu phải bắt mang đi. Tuy nhiên các hành khách trên xe đă
bênh vực Mục Sư Chính, và 2 công an ch́m phải rút lui sau khi xuất tŕnh thẻ
công an đặc nhiệm Thành Phố Hồ Chí Minh.
Theo lời căn dặn của ông Nguyễn Minh Hùng, đại diện công an thành phố, Mục Sư
Quang ghi bảng số xe của 2 công an ch́m rồi đến gặp Khu Phố Trưởng là ông Thọ
để tŕnh báo có vụ đe dọa tính mạng Mục Sư Chính. Truyền Đạo Thạch chụp h́nh
xe gắn máy, 2 công an ch́m xông vào hành hung đ̣i tịch thâu máy ảnh. Lúc này
cô Lê Thị Hồng Liên đang đi chợ thấy vậy la lên. 2 công an ch́m bỏ chạy khoảng
20 mét và tự té ngă. Một tên ngồi dậy đánh vào ngực cô Hồng Liên. Truyền Đạo
Thạch bảo vệ cô Liên cũng bị hành hung. Mục Sư Quang thông báo cho công an địa
phương đến chứng kiến và mời công an thành phố đến giải quyết. Sau đó công an
Quận 2 với lực lượng hùng hậu, cả trăm người trang bị súng, dùi cui, c̣ng, xe
đặc chủng, đă kéo đến cho công an Phường B́nh Khánh lập biên bản, ghi Mục Sư
Quang và các Truyền Đạo là những kẻ gây rối trật tự. Họ đ̣i bắt tất cả đem về
đồn công an (để đánh trả thù)ø. Lúc này Mục Sư Bùi Thanh Sê, trong ban Điều
Hành Hiệp Hội Thông Công Tin Lành Việt Nam, đă cùng Mục Sư Quang đứng ra dàn
xếp chỉ yêu cầu người công an đánh người phải xin lỗi để xếp nội vụ. Nhưng rồi
một số dân xă hội đen (có vấn đề với luật pháp do công an huy động chỉ đâu
đánh đó) cùng Trung Tá Xô xô vào đả thương tới tấp Mục Sư Quang và các Truyền
Đạo gây chấn thương cả tháng mới bớt. Lúc này công an ch́m lôi bẻ tay Chấp Sự
Nghĩa, ép lên xe công an chở về phường. Sau đó mọi người giải tán, lực lượng
công an rút lui và 2 mục sư và 5 truyền đạo cũng trở về Hội Thánh. Khoảng 5
phút sau một tín đồ cho biết Chấp Sự Nghĩa bị hành hung trên xe và bị công an
phường đánh dữ dội. Em ruột Chấp Sự Nghĩa là Truyền Đạo Nhân, xót ruột nên
cùng các Truyền Đạo Thạch và Phương đến phường can thiệp. Công an đóng cổng
lại, bắt nhốt cả ba và đánh đập họ thẳng tayï. Riêng Truyền Đạo Thạch bị
khoảng 20 công an và đại bàng thay phiên nhau đánh liên tục và tra khảo dă man
đến trọng thương. Trước kia Truyền Đạo Thạch đă một lần bị mưu sát tại Phan
Thiết, và đă bị rượt bắt tại Thành Phố Hồ Chí Minh khi chở phóng viên báo
Washington Time trở về. Các Truyền Đạo Phương và Nhân cũng bị công an đánh đập
gây thương tích trầm trọng.
Trong vụ này các bị can không có một tấc sắt trong tay nên không thể dùng vơ
lực để ngăn cản nhân viên công lực hành sự. V́ có cả trăm công an ch́m nổi,
cùng với dân quân, cảnh sát cơ động 113, đủ súng ống, xe hơi, xe gắn máy, nên
họ đă dễ dàng mang chiếc xe Honda Dream và bắt Chấp Sự Nghĩa về phường. Lúc
này họ đă lập xong biên bản.
Hơn nữa Mục Sư Quang cũng không có hành vi xúi giục, lôi kéo, kích động người
khác để ngăn cản nhân viên công lực hành sự. Ông chỉ mở điện thoại di động để
truyền âm thanh hỗn loạn về cho các Mục Sư VEF nghe.
Đó là lời trần thuật của Mục Sư Nguyễn Hồng Quang trong Bản Tường Tŕnh ngày
18-5-2004 (khi ông c̣n được tự do) gởi các Giáo Hội, Hiệp Hội, Tổng Hội và các
tổ chức Tin Lành Việt Nam và Quốc Tế.
Sự viêc hiển nhiên như vậy mà Công Tố Viện c̣n dựng đứng việc Mục Sư Quang huy
động và kích động các Truyền Đạo dùng vơ lực ngăn cản nhân viên công lực hành
sự.
Hiện nay Mục Sư Nguyễn Hồng Quang đảm nhiệm các chức vụ Phó Hội Trưởng kiêm
Tổng Thư Kư Hội Thánh Tin Lành Mennonite Việt Nam, Châu Trưởng Châu Hướng Đạo
Cơ Đốc Việt Nam, Chủ Nhiệm Ủy Ban Pháp Luật Hiệp Hội Thông Công Tin Lành Việt
Nam. Ông có thành tích đấu tranh đ̣i tự do tôn giáo và công bằng xă hội.
Năm 1984, ông bị tập trung cải tạo 3 năm tại Saigon. Sau đó bị bắt giam 2 lần,
mỗi lần 6 tháng tại Lâm Đồng trong những năm 1987 và 1990. Ông đă nhiều lần bị
bắt giữ về các tội tuyên truyền chống phá nhà nước và truyền giáo trái phép.
Năm 1999, ông chính thức gia nhập Liên Hữu Mennonite Bắc Mỹ và giữ chức Chủ
Tịch Ban Điều Hành Hội Thánh Mennonite Việt Nam.
Với tư cách luật gia và Hướng Đạo Cơ Đốc, Mục Sư Quang đứng lên bênh vực dân
nghèo bị chính quyền giải tỏa và trục xuất tại các trú khu lao động mà không
có chính sách tái định cư hay bồi thường thiệt hại, trái với Điều 23 Hiến
Pháp. Tại đây ông mở văn pḥng Cố Vấn Pháp Luật cho các nạn nhân này. Riêng
tại Phường B́nh Khánh, Quận 2 nơi tọa lạc Hội Thánh Tin Lành Mennonite mà cũng
là tư thất Mục Sư Quang, có 345 hộ dân có lệnh trục xuất. Tuy nhiên ông đă kịp
thời can thiệp để giữ lại nhà đất cho dân chúng.
Năm 2000 công an đến giật sập nhà nguyện Tin Lành Quận 2. Do sự khiếu nại của
Mục Sư Quang nhà cầm quyền Saigon đă chấp thuận bằng văn thư cho xây dựng lại,
nhưng vẫn không cấp giấy phép. Do đó hồi tháng 6/2003 Mục Sư Trương Văn Ngành
đă xây dựng nhà nguyện tạm trong khi chờ giấy phép. Khi công an đ̣i giật sập,
Mục Sư Quang cùng các tín hữu Mennonite và các hướng đạo Cơ Đốc chít khăn tang
cầu nguyện, quyết tâm bảo vệ nhà thờ, thà chết chứ không để nhà thờ bị giật
sập lần thứ hai.
Tháng 9/2003, theo lời yêu cầu của gia đ́nh Linh Mục Nguyễn Văn Lư, Mục Sư
Quang nhận bào chữa cho 3 người cháu của Cha là Nguyễn Vũ Việt, Nguyễn Trực
Cường và Nguyễn Thị Hoa bị truy tố về tội gián điệp, sau cải thành tội lợi
dụng quyền tự do dân chủ.
Cũng trong thời gian này Mục Sư Bùi Văn Ba thuộc Hội Thánh Tin Lành Toàn Vẹn
Việt Nam bị truy tố về những tội giả tạo. Cùng các mục sư trong Hiệp Hội Thông
Công Tin Lành, Mục Sư Quang lên tiếng phản đối và bênh vực. Kết quả ṭa án
phải đ́nh nội vụ vô hạn định hồi tháng 1/2004.
Tháng 12/2003 trong kỳ SEA Games nhà cầm quyền bắt giam 19 Mục Sư và Truyền
Đạo Tin Lành. Cùng với Truyền Đạo Thạch, Mục Sư Quang đă bị công an ch́m hành
hung. Ngày 10-12-2003, nội vụ được giải quyết thỏa đáng giữa các mục sư Tin
Lành và ông Nguyễn Minh Hùng, đại diện Công An Thành Phố.
Ngày 2/3/2004 trong vụ đả thương và bắt cóc tại Phường B́nh Khánh, có 4 Truyền
Đạo Tin Lành bị bắt giữ và truy tố. 3 tháng sau, ngày 8/6/2004, Mục Sư Quang
và Cô Hồng Liên cũng bị bắt giữ và truy tố. Nhà cầm quyền Hà Nội coi đây là
“đỉnh điểm những hành vi phạm pháp của Nguyễn Hồng Quang”. Ngày 8/6/2004 họ
cho một nhân viên địa chính lập kế dụ ông ra khỏi nhà nói là để giải quyết
những vụ giải tỏa nhà đất. Rồi 30 công an kéo đến bắt ông và tịch thâu tất cả
dụng cụ, tài liệu hồ sơ về những vụ vi phạm tự do tôn giáo và công bằng xă
hội.
Sau đó các báo chí và đài truyền h́nh đă vu cáo và phỉ bángï ông là “ mục sư
dỏm, kẻ lưu manh côn đồ chuyên nghiệp, bảo kê công tŕnh xây dựng trái phép,
tuyên truyền chống phá nhà nước, kích động dân chúng chống lại chính sách di
dời giải tỏa của chính quyền, điên khùng dâm loạn, hiếp dâm trẻ vị thành niên,
lợi dụng tôn giáo để làm điều trái đạo, gây mất an ninh trật tự công cộng”.
Trong thời gian 3 tháng, từ tháng 3 tới tháng 6/2004, công an đă vận dụng các
nhân chứng ma, thuộc thành phần côn đồ dàn dựng vụ Mục Sư Quang và các đồng sự
dùng bạo lực cản trở nhân viên công lực hành sự.
QUAN ĐIỂM PHÁP LƯ
Trước khi tŕnh bầy những quan điểm pháp lư liên quan đến các yếu tố cấu thành
tội trạng, chúng ta phải t́m hiểu tiến tŕnh và hệ thống điều tra sơ vấn tại
công an. Trong giai đoạn này tại Việt Nam ngày nay luật sư không được quyền dự
kiến.
Công an diều tra có hai ngành:
1) Ngành công khai với các công an viên mặc sắc phục có sự yểm trợ của một số
dân xă hội đen là những côn đồ có tiền án hay tiền sự. Bọn này t́nh nguyện yểm
trợ công an trong vai quần chúng và nhân chứng hiện diện tại phạm trường, để
một mặt ngụy tạo dư luận và phản ứng của người dân địa phương, mặt khác làm
chứng gian khi công tố viện mở cuộc điều tra. Hồ sơ Nguyễn Hồng Quang và các
đồng sự dầy 667 trang ghi chép những kết luận của công tố viện, những lời khai
của các nhân viên công lực hành sự, đặc biệt và đa phần là những lời khai của
đám côn đồ đóng vai “nhân chứng khách quan và vô tư” mục kích sự biến. Lẽ tất
nhiên những lời khai này phù hợp với sự trần thuậït và kết luận của bản cáo
trạng. Theo thông lệ, ṭa án nhân dân không cho phép các nhân chứng của bị can
được cung khai trước ṭa kể cả Mục Sư Bùi Thanh Sê là người có mặt từ đầu đến
cuối trong vụ này. Ṭa chỉ cần căn cứ vào các bằng chứng vật chất và những lời
khai của công an, nhất là của “các nhân chứng khách quan và vô tư” thuộc thành
phần côn đồ có mặt tại hiện trường. Trong cuộc thẩm vấn trước ṭa các bị can
chỉ được quyền trả lời vắn tắt (có hay không có) những câu hỏi của chánh án.
Trong hiện vụ, với 4 giờ thẩm vấn và tranh luận trước ṭa, (four-hour trial),
40 phút cho mỗi trường hợp, không ai có quyền và có thời giờ trần thuật đầu
đuôi nội vụ (như theo Bản Tường Tŕnh ngày 18-5-2004 của Mục Sư Nguyễn Hồng
Quang).
2) Song song với hệ thống công khai c̣n có hệ thống điều tra ngầm
hay bí mật, gồm có các công an ch́m (thượng cấp của công an mặc sắc phục) với
toàn quyền hành động, toàn quyền sinh sát. Toán này dùng mọi biện pháp bạo
hành để bắt cóc hoặc bắt giữ các đối tượng (bị can hay nghi can) dẫn giải về
phường hay quận cho bọn côn quang (đại bàng) khai thác. Bọn này được huấn
luyện và trang bị những dụng cụ và kỹ thuật tra tấn dă man, gây nội thương mà
không để lộ thương tích. Đó là hệ thống hữu hiệu nhất để buộc các bị can thay
đổi lời khai theo chiều hướng của công tố viện.
Hệ thống điều tra song hành này, công khai với công an và côn đồ, bí mật với
công an ch́m và côn quang, c̣n tinh vi và khoa học hơn hệ thống khuyển ưng
thời phong kiến. Nó kế thừa tinh hoa của các hệ thống Gestapo thời Hitler và
KGB thời Stalin. Nó thỏa măn yêu cầu về chứng cứ buộc tội. Những màn tra tấn
diễn ra trong pḥng kín. Những vụ bạo hành xô xát tại phạm trường được coi là
phản ứng theo cảm tính của người dân ngoài phố bất b́nh với những phần tử gây
rối làm mất trật tự và ổn định.
Về mặt pháp lư muốn cấu thành tội “chống người thi hành công vụ” hay “ngăn cản
nhân viên công lực hành sự” phải hội đủ 2 yếu tố, yếu tố tinh thần là ư định
phạm pháp và yếu tố vật chất là việc dùng vũ lực ngăn cản nhân viên công lực
thi hành công vụ. Trong hiện vụ hai yếu tố đó không hội đủ nên tội trạng không
cấu thành:
Đây là một tội cố ư đ̣i hỏi bị can phải có ư định phạm pháp (intention
criminelle).
Muốn t́m hiểu ư định của bị can phải căn cứ vào những sự kiện biểu kiến hay
phải đặït ḿnh vào tâm trạng của bị can. Trong hiện vụ Mục Sư Quang không muốn
công an phường B́nh Khánh Quận 2 điều tra. V́ ông đă có kinh nghiệm với công
an Phường Nguyễn Thái B́nh Quận 1. Trước đó 3 tháng, trong những ngày 4,7,9 và
10-12-2003, nhân kỳ Vận Động Hội Đông Nam Á, Hội Thánh Tin Lành phổ biến một
số truyền đơn phản kháng những vụ vi phạm tự do tôn giáo và tước đoạt nhà đất
tại Saigon và Tây Nguyên. Các chức sắc Tin Lành tố cáo công an Phường Nguyễn
Thái B́nh bắt giữ trái phép 19 tín hữu. Trong vụ này công an phường đứng về
phía công an ch́m là những kẻ đă bắt cóc và đánh đập các mục sư, truyền đạo và
tín hữu Tin Lành. V́ đây là những vụ bắt giữ trái phép nên nhóm công an ch́m
đă tẩu thoát và 19 người đă được phóng thích. Lo ngại dư luận quốc tế với đông
đảo các phóng viên báo chí, truyền thanh, truyền h́nh trên thế giới, công an
thành phố đă đứng ra ḥa giải và xin lỗi.
Sau đó các mục sư Nguyễn Hồng Quang và Bùi Thanh Sê đă họp với ông Nguyễn Minh
Hùng, đại diện công an Thành Phố Hồ Chí Minh để lập biên bản làm việc ngày
10-12-2003. Trong dịp này ông Nguyễn Minh Hùng yêu cầu Mục Sư Nguyễn Hồng
Quang hăy triệu dụng công an thành phố khi có những vụ hành hung bắt bớ các
mục sư truyền đạo Tin Lành.
Tin tưởng vào lời cam kết của người đại diện công an thành phố, và theo tinh
thần ḥa giải của biên bản làm việc ngày 10-12-2003, mục sư Quang đă 2 lần yêu
cầu triệu dụng công an thành phố đến hiện trường lập biên bản thay cho công an
phường B́nh Khánh. Như vậy ông không cố ư ngăn cản nhân viên công lực hành sự
như công tố viện đă trách cứ.
Hơn nữa Mục Sư Quang không dùng và cũng không chủ trương dùng vũ lực. Với 2
mục sư và 6 truyền đạo không một tấc sắt trong tay, họ không thể ngăn cản hơn
100 nhân viên công lực vơ trang thi hành công vụ.
Trên thực tế công an Phường B́nh Khánh đă lập xong biên bản và đă mang xe
Honda Dream và bắt Chấp Sự Nghĩa về phường. Chỉ cần có một khẩu súng lục cũng
có thể mang chiếc xe về phường.
Tại đây bọn côn quang sẽ ra tay, và bọn côn đồ sẽ cung khai. Sau đó công tố
viện sẽ buộc tội và ṭa án sẽ tuyên phạt, luật sư chỉ để trang trí.
Người biện hộ viết bài này để đánh động lương tri con người, để ủy lạo các bị
can bị kết án oan uổng, đặc biệt để vinh danh Mục Sư Nguyễn Hồng Quang là một
Tù Nhân Lương Tâm và một Luật Gia Nhân Quyền.
T. M. Ủy Ban Luật Gia Bảo Vệ Dân Quyền
Luật Sư Nguyễn Hữu Thống
(15-11-2004)