Giáo
Hoàng Gioan Phaolô II, Vĩ Nhân Thời Đại
Little SàiG̣n Radio và
Tuần Báo Việt Tide
Nói chuyện với nhà văn
Trần Phong Vũ
LTS: Trưa Chủ nhật 18 tháng 12 sắp tới,
tại Trung Tâm Công Giáo Việt Nam Giáo Phận Orange, nhà văn Trần
Phong Vũ sẽ ra mắt tác phẩm “Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, Vĩ
Nhân Thời Đại”. Nhân dịp ghé thăm ṭa soạn Việt Tide, nhà
văn Trần Phong Vũ dành cho biên tập viên Đinh Quang Anh Thái cuộc
phỏng vấn sau đây:
Việt Tide: Đức Giáo Hoàng PhaoLô Đệ Nhị để lại rất nhiều
di sản cho thế giới. Với anh, một cách thật vắn tắt, anh cho là
những di sản nào của Đức Thánh Cha là quan trọng nhất?
Nhà văn Trần Phong Vũ: Thưa anh. Người ta thường cho rằng di
sản đáng kể nhất của Giáo Hoàng Gioan Phaolô Đệ Nhị là sự góp phần
làm thay đổi cuộc diện thế giới qua biến cố Đông Âu. Điều này quả
không sai. Những nhân vật then chốt trong cuộc như Mikhai Gorbachev,
chủ nhân ông cuối cùng của điêän Cẩm Linh và Walesa, người cầm đầu
Công Đoàn Đoàn Kết Ba Lan đă công khai nh́n nhận như vậy.
Nhưng theo cách nh́n và cách suy nghĩ của tôi, nhận xét một cách
giản lược như thế rất dễ dẫn tới những suy nghĩ lệch lạc về tư duy
và hành động của vị cố Giáo Chủ. Từ thành quả nh́n thấy là sự sụp đổ
của chủ nghĩa cộng sản quốc tế, người ta thường nghĩ rằng chủ nghĩa
này là đối tượng duy nhất cần triệt hủy trong tầm nh́n của Giáo
Hoàng. Nhưng theo tôi, chủ nghĩa vô thần độc tài cộng sản chỉ là một
mục tiêu cấp thời ở vào một giai đoạn nhất định, một giai đoạn quá
độ trong tổng thể mục tiêu lớn rộng của Ngài. Mục tiêu lớn rộng mang
tính bao trùm đó nhắm vào CON NGƯỜI, (con người viết hoa), dù con
người đang ở đâu, dưới chế độ nào. Trong các Thông Điệp cũng như
những văn kiện căn bản, Giáo Chủ Gioan Phaolô II luôn luôn nhấn
mạnh: CON NGƯỜI là nẻo đường của Giáo Hội Công Giáo, là đích điểm
phục vụ của Giáo Hội Công Giáo.
Về điểm này Stefan Kaufer đă chỉ ra rất rơ trong bài tham luận của
ông mang tựa đề “The Triumph of John Paul II – Cuộc Vinh Thắng
của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô Đệ Nhị” đăng trên tạp chí Life
số phát hành tháng 12-1989 ngay sau khi chủ nghĩa cộng sản sụp đổ
tan tành tại Đông Âu, kéo theo sự tan vỡ của khối Liên Xô mà tôi đă
chuyển ngữ để đưa vào tác phẩm “Giáo Hoàng Gioan Phaolô II,
Vĩ Nhân Thời Đại” (trang 420). Stefan Kaufer viết: “Đức
Thánh Cha không chỉ hài ḷng với những thắng lợi ở Đông Âu mà thôi.
Mục tiêu của Ngài không phải là một cuộc Thánh Chiến chống lại chủ
nghĩa cộng sản, mà chính là sự giải phóng toàn thế giới.
Theo quan điểm của Ngài th́ cả hai chủ nghĩa cộng sản và tư bản đều
bất toàn, cả hai đều không đáp ứng được những tiếng kêu gào đ̣i
CÔNG LƯ VÀ NHÂN PHẨM CỦA CON NGƯỜI”.
Tóm tắt lại, để trả lời câu hỏi của anh, xin thưa: đối với tôi, di
sản lớn nhất, đáng trân trọng nhất của vị Giáo Chủ Công Giáo vừa từ
giă chúng ta mới đây là Ư HƯỚNG và QUYẾT TÂM PHỤC VỤ PHÚC LỢI CON
NGƯỜI của Ngài.
Việt Tide: Có thể nói, không có những nỗ lực của Đức
Thánh Cha, chưa chắc các chế độ cộng sản đă bị xụp đổ tại Ba Lan,
tại các nước Đông Aâu và tại ngay cái nôi của công sản là Liên Xô.
Có bằng chứng nào cho thấy, Đức Thánh Cha đoái hoài đến số phận của
dân tộc Việt Nam bị oằn oại dưới sự cai trị độc ác của công sản Hà
Nội?
Nhà văn Trần Phong Vũ: Là một vị Giáo Chủ xuất thân từ Ba
Lan, một trong những quốc gia cộng sản trong quỹ đạo Liên Xô, hơn ai
hết Ngài cảm thông với những dân tộc c̣n đang ở trong những cảnh ngộ
tương tự. Do đó không riêng ǵ Việt Nam mà cả Trung Hoa Cộng Sản,
Bắc Hàn, Cuba..., Ngài luôn tỏ ra hết sức quan tâm. Riêng với đất
nước và dân tộc Việt Nam chúng ta, tôi thấy có khá nhiều bằng chứng
cho thấy sự quan tâm này. Trong chương XXII từ trang 355 đến trang
366 của tác phẩm biên khảo nói trên, với tiểu đề “Việt Nam Trong
Trái Tim Tôi”, tôi đă trưng dẫn khá nhiều chi tiết nói lên ḷng
ưu ái và mối quan ngại của cố Giáo Hoàng về số phận dân tộc Việt
Nam. Ḷng ưu ái và mối quan ngại ấy khơi nguồn từ mối cảm thông của
một người đă một thời đồng hội đồng thuyền với dâc tộc Việt Nam
chúng ta.
Tôi xin được trưng dẫn vài thí dụ cụ thể: cố linh mục niên trưởng
Trần Ngọc Thụ trong thời gian c̣n là bí thư riêng của cố Giáo Hoàng
đă nhiều lần kể lại những cử chỉ trân trọng cùng những lời lẽ ân
cần, tŕu mến của Ngài mỗi khi nói tới dân tộc Việt Nam, cách riêng
Giáo Hội CGVN. Theo lời cố linh mục th́ vào năm 1995, trong cuộc
hành tŕnh qua Phi Luật Tân chủ tọa đại hội Giới Trẻ Thế Giới, khi
phi cơ bay ngang vùng bán đảo Đông Dương, từ cửa sổ phi cơ nh́n
xuống, Giáo Hoàng đă yêu cầu linh mục xác định vị trí lănh thổ Việt
Nam với một thái độ hết sức trân trọng và ân cần.
Thái độ này c̣n bộc lộ rơ ràng qua lần chủ tọa lễ tuyên thánh 117
Thánh Tử Đạo Việt Nam năm 1988, qua những lời tâm t́nh nhân dịp tiếp
xúc với các linh mục, các phái đoàn giám mục và phái đoàn giới trẻ ở
Vatican, ở Hoa Kỳ, và trong dịp kỷ niệm 200 năm Đức Mẹ Maria hiện ra
ở La Vang v.v... Nếu cần phải nói thêm, tôi nghĩ sự kiện một linh
mục Việt Nam như linh mục Trần Ngọc Thụ được cử làm bí thư riêng cho
Giáo Hoàng cũng như việc một giám mục Việt Nam như Tổng Giám Mục
Nguyễn Văn Thuận thuở sinh thời từng được cất nhắc vào cương vị Chủ
Tịch Hội Đồng Giáo Hoàng đặc trách Công Lư Ḥa B́nh, (sau này lại
được tấn phong Hồng Y). Hồi ấy, người ta thường suy diễn là trong
thâm tâm hẳn vị cố Giáo Chủ Công Giáo có ư mong mỏi cho Tổng Giám
Mục Thuận với cương vị người cầm đầu một Thánh Bộ quan trọng như thế
sẽ làm được một điều ǵ hữu ích cho dân tộc và Gíao Hội Việt Nam như
Ngài đă làm cho Giáo Hội và dân tộc Ba Lan trước đây. Sự suy diễn
này chắc không xa sự thật bao nhiêu. Điều đáng tiếc là Hồng Y Nguyễn
Văn Thuận đă qua đời quá sớm!
Việt Tide: Đức Thánh Cha, trong suốt hơn 26 năm làm vị
Chủ chăn Giáo Hội Công Giáo Hoàn Vũ, đă công du hải ngoại trên 100
chuyến, nhưng lư do nào Ngài chưa một lần đến thăm Việt Nam?
Nhà văn Trần Phong Vũ: Nói chính xác, trong 26 năm ở ngôi
Giáo Hoàng, Ngài đă du hành ra ngoài Ư Đại Lợi 104 lần, thăm viếng
129 quốc gia trên địa cầu. Nhưng theo tôi nghĩ th́ cho đến khi nhắm
mắt Ngài vẫn không ngừng mong mỏi được thăm viếng hai dân tộc không
may c̣n bị đặt dưới ách thống trị của chủ nghĩa cộng sản. Đó là
Trung Hoa lục địa và Việt Nam của chúng ta. Lư do Ngài chưa một lần
đặt chân đến hai quốc gia này là v́ guồng máy thống trị Bắc kinh và
Hà Nội đă ngăn cản bước chân của Ngài.
Người ta kể lại rằng: sau khi Hà Nội khước từ đề nghị của Hội Đồng
Giám Mục Việt Nam mời Đức Thánh Cha chính thức qua thăm Việt Nam,
Ngài hỏi một giám mục lúc ấy đang có mặt ở Vatican: “thế c̣n
nhân dân Việt Nam th́ sao?” và cặp mắt của Ngài sáng lên khi
nghe câu trả lời là nhân dân Việt Nam rất khát khao được diện kiến
Đức Thánh Cha trên quê hương của họ.
Theo nhận định của giáo sư Đỗ Mạnh Tri th́ có thể trong thâm tâm Hà
Nộicũng muốn mời Đức Thánh Cha qua thăm VN, cũng như b́nh thường hóa
bang giao với Vatican, nhất là khi họ đang cần tranh thủ dư luận
quốc tế để gia nhập WTO, nhưng chỉ v́ không dám qua mắt quan thày
Trung Cộng mà thôi. Vẫn theo giáo sư Tri và nhiều người Công giáo
khác th́ đấy là một điều đáng tiếc: sau hơn nửa thế kỷ Hà Nội vẫn
không thể tự ḿnh tạo dựng thế chủ động trong chính sách đối ngoại,
không sao thoát khỏi tâm trạng tôi tớ, mà chỉ biết theo đuôi và rập
khuôn đường đi nước bước của quan thày Bắc Kinh mà thôi!
Việt Tide: Đức Thánh Cha chỉ trích chủ nghĩa Cộng sản là
không tôn trọng tính người và đồng thời chỉ trích tư bản là nền văn
minh của sự chết. Vậy, Đức Giáo Hoàng có đưa ra một mô h́nh xă hội
nào toàn hảo hơn cộng sản và tư bản?
Nhà văn Trần Phong Vũ: Theo tôi, cố Giáo Hoàng Gioan Phaolô
Đệ Nhị không cụ thể đưa ra một mô h́nh, một ư thức hệ chính trị nào
để thay thế cộng sản và tư bản chủ nghĩa. Ngài từng viết trong Thông
Điệp “Sollicitudos Rei Socialis – Những Nỗi bận Tâm Xă Hội” như
sau: “Học Thuyết Xă Hội Công Giáo không phải là CON ĐƯỜNG THỨ BA
giữa tư bản phóng nhậm và tư bản mác-xít... Học thuyết này cũng
không phải là một Ư-Thức-Hệ mà là một đúc kết thành công thức rơ rệt
những kết quả của một suy nghiệm chín chắn trên những thực tại phức
tạp của cuộc sống con người trong xă hội và giữa thế giới, dưới sự
soi chiếu của ánh sáng đức tin...”
Trong khi ấy, như anh đă biết, cố Giáo Hoàng từng quan niệm: CON
NGƯỜI là nẻo đường của Giáo Hội Công Giáo, là đối tượng phục vụ của
Giáo Hội Công Giáo. Như vậy, để thay thế những bất toàn của hai chủ
nghĩa cộng sản và tư bản, v́ một bên không tôn trọng tính
NGƯỜI, một bên phục vụ nền văn minh SỰ CHẾT, tuy không đề
ra một ư thức hệ chính trị thứ ba, cố Giáo Hoàng Gioan Phaolô đă căn
cứ trên sự soi chiếu của ánh sáng đức tin mà cung cách thực
hành đức tin trong thực tại trần thế là ǵ nếu không phải là PHỤC VỤ
PHÚC LỢI CỦA CON NGƯỜI. Như thế Ngài không chỉ ra một mô thức nào
nhưng rơ ràng mà Ngài khuyến khích và cố vơ cho bất cứ cơ chế và ư
thức hệ chính trị nào lấy CON NGƯỜI làm đối tượng phục vụ.
Việt Tide: Tại sao giới trẻ toàn cầu lại yêu kính Đức
Thánh Cha đến như thế?
Nhà văn Trần Phong Vũ: Câu hỏi này của anh đă được rất nhiều
người trên thế giới đặt ra. Và câu trả lời t́m thấy khá giản dị.
Sở dĩ Đức Thánh Cha Gioan Phaolô Đệ Nhị có một hấp lực khác thường,
gần như bí nhiệm đối với giới trẻ khiến họ hết ḷng yêu kính, tín
thác nơi Ngài, trước hết là v́ chính Ngài chân thành yêu mến tuổi
trẻ, luôn t́m mọi cơ hội để đến với họ và lắng nghe họ tâm sự. Cũng
chính Ngài đă là căn nguyên đưa tới sáng kiến triệu tập những Đại
Hội Giới Trẻ Thế Giới từ giữa thập niên 1980 cho đến nay. Trong mỗi
đại hội, dù được tổ chức ở Á, ở Âu, bắc hay nam Mỹ Châu, th́ đều thu
hút hàng triệu người trẻ đến vây quanh Ngài.
Lư do khiến giới trẻ hết ḷng yêu kính và tín thác nơi cố Giáo Hoàng
c̣n là do thái độ khiêm tốn cố hữu của Ngài. Chúng ta có thể t́m
thấy bằng chứng về điều này qua mẩu đối thoại sau đây giữa kư giả và
cũng là nhà văn André Frossard với Giáo Chủ Gioan Phaolô II trong
dịp Đại Hội Giới Trẻ Thế Giới ở Paris năm 1997. Trước câu hỏi: “Thưa
Đức Thánh Cha. Con nghĩ rằng với ảnh hưởng sẵn có, Đức Thánh Cha có
thể dẫn giắt giới trẻ đi đâu tùy ư”, Giáo Hoàng đă nghiêm nghị
trà lời: “Ông nghĩ sai rồi. Chính những người trẻ dẫn giắt tôi”.
Có lẽ cũng cần nói tới một nguyên do khác: đó là sự am tường tâm lư
tuổi trẻ của Giáo Hoàng ngay từ những năm ngài c̣n là một linh mục,
giám mục trên đất nước Ba Lan xuyên qua những tác phẩm viết về tuổi
trẻ cũng như qua những sinh hoạt thường xuyên của Ngài với họ. Để có
câu trả lời chính xác, xin anh và độc giả t́m đọc Chương XI “Gioan
Phaolô II Trong Ḷng Giới Trẻ” trang 199 hoặc chương XXV “Sau
JMJ 97” trang 389 trong tập biên khảo “Giáo Hoàng Gioan
Phaolô II, Vĩ Nhân Thời Đại”.
Việt Tide: Anh có thể nói về buổi ra mắt tác phẩm “Giáo
Hoàng Gioan Phaolô II, Vĩ Nhân Thời Đại” của anh?
Nhà văn Trần Phong Vũ: Cuốn sách này được tủ sách Tiếng Quê
Hương ấn hành. Trong chuyến đi Âu châu vừa qua, tôi đă có cơ hội
giới thiệu với độc giả bên ấy. Tại đây, một buổi sinh hoạt văn học
sẽ được những thân hữu của tôi tổ chức tại Trung Tâm
Công Giáo Việt Nam Giáo Phận Orange hồi 13 giờ 30 trưa Chúa Nhật
18-12 sắp tới.
Việt Tide: Cám ơn anh đă trả lời phỏng vấn của Việt Tide.
