Liên Hiệp Quốc và vụ án BS Nguyễn Đan Quế Tuesday, November 30, 2004    Đinh Từ Thức

Kết luận mới đây của Liên Hiệp Quốc về việc Cộng Sản Việt Nam độc đoán bắt giam Bác Sĩ Nguyễn Đan Quế có thể là một trở ngại cho Việt Nam xin gia nhập Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế (WTO), và thương tổn tới mối bang giao với Hoa Kỳ. Điều mỉa mai là cố gắng của nhà cầm quyền Cộng Sản Việt Nam trong việc kìm hãm Bác Sĩ Quế đã đem lại hậu quả hoàn toàn trái ngược: Từ chỗ một y sĩ trẻ trung ngoài 30 tuổi, ít người biết tới khi bị bắt lần đầu vào năm 1978, sau ba lần bị bắt với gần 20 năm trong tù, Bác Sĩ Quế đã ngoại lục tuần, được cả tổ chức lớn và quan trọng nhất thế giới là Liên Hiệp Quốc, biết tới như một biểu tượng kiên trì tranh đấu cho tự do dân chủ tại Việt Nam. Vụ Bác Sĩ Quế bị bắt lần thứ ba sẩy ra vào năm 2003, khi ông lên tiếng vào ngày 13-3, tố cáo trước dư luận trong và ngoài nước là ở Việt Nam không có tự do thông tin, vì tất cả các cơ quan truyền thông đều là công cụ tuyên truyền cho quan điểm sai, lỗi thời của đảng Cộng Sản Việt Nam. Ông bị bắt ngày 17-3. Theo lý do chính thức được nhà cầm quyền Cộng Sản Việt Nam đưa ra, BS. Quế bị bắt vì vi phạm điều 80 Bộ Hình Luật, quy định về tội gián điệp, và sẽ bị truy tố về tội này sau khi kết thúc điều tra. Trong hơn 16 tháng trước khi ra tòa, ông đã bị giam giữ trong tình trạng cô lập (incommunicado), không được gặp cả thân nhân và luật sư. Dư luận phản ứng khá mạnh về vụ bắt giữ này, vì ông không còn “vô danh”, hay ít người biết tới như khi bị bắt lần đầu năm 1978. Nhiều tổ chức quan trọng trên thế giới đã tặng ông giải thưởng, để ghi nhận thành tích tranh đấu không ngừng của ông, như giải Raoul Wallenberg do Cơ Sở Nhân Quyền Quốc Hội (Congressional Human Rights Foundation) tặng năm 1994; giải Nhân Quyền của tổ chức Tưởng Niệm Robert F. Kennedy (Robert F. Kennedy Memorial) tặng năm 1995; giải Hellman/Hammett của Quan Phòng Nhân Quyền (Human Rights Watch) năm 2002; giải Nhân Quyền Heinz Pagels của Hàn Lâm Viện Khoa Học Nữu Ước (New York Academy of Sciences) năm 2004; Bằng Tưởng Lệ về Dũng Cảm Dân Sự của Northcote Parkinson Fund năm 2004; và Giải Nhân Quyền của Mạng Lưới Nhân Quyền Việt Nam năm 2004. Ngoài ra, từ hơn mười năm nay, năm nào Bác Sĩ Quế cũng được đề cử nhận giải Nobel về Hòa Bình . Ông cũng được tổ chức Ân Xá Quốc Tế mời là hội viên danh dự suốt đời.. Ngoài phản ứng tức thời của các nhà lập pháp Hoa Kỳ, Úc và Âu Châu, ngày 23 tháng 9, 2003 một văn thư do 12 nhân vật từng được giải Nobel cùng ký tên, gửi cho Thủ Tướng Việt Nam, yêu cầu trả tự do cho Bác Sĩ Quế. Đây là việc làm hiếm có, vì ít khi một số đông nhân vật uy tín như vậy cùng ký tên trong một văn thư, trực tiếp can thiệp cho một cá nhân. Ngày 30-3-2004, nhân kỷ niệm một năm ngày Bác Sĩ Quế bị bắt lại, 15 nhân vật từng được giải Nhân Quyền Robert F. Kennedy cùng ký tên trong một văn thư khác, yêu cầu trả tự do cho Bác Sĩ Quế. Ngày 3-6, 2004, cộng tác với tổ chức Tưởng Niệm Robert F. Kennedy, tổ chức Tự Do Bây Giờ (Freedom Now) đã gửi Thỉnh Nguyện Thư (Petition) tới Nhóm Hành Động về Giam Giữ Độc Đoán thuộc Ủy Ban Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc (United Nations Human Rights Commission Working Group on Arbitrary Detention). Nội dung Thỉnh Nguyện Thư trình bầy việc Bác Sĩ Quế đã bị nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam bắt giam một cách độc đoán, vi phạm luật pháp quốc tế. Xử dụng thẩm quyền theo Hiến Chương Liên Hiệp Quốc, Nhóm Hành Động yêu cầu chính phủ Việt Nam giải thích về những lời tố cáo trong Thỉnh Nguyện Thư. Qua văn thư ngày 17-6, 2004, Đại Sứ Ngô Quang Xuân, đại diện nhà cầm quyền Việt Nam trả lời rằng các tự do phát biểu và tự do thông tin đều đã được quy định rõ ràng trong Hiến Pháp và luật pháp Việt Nam. Văn thư nói rằng những tố cáo liên can đến vụ Bác Sĩ Quế đều không đúng sự thật, và Bác Sĩ Quế đã bị bắt vì phạm điều 80 Hình Luật Việt Nam. Đại Sứ Xuân còn bảo đảm với LHQ là khi ra tòa, Bác Sĩ Quế sẽ được xét xử theo thủ tục công bằng. Ngày 29-7, 2004, trong một phiên tòa ngắn ngủi, kín và không phù hợp với thủ tục xét xử công bằng, Bác Sĩ Quế đã bị kêu án 30 tháng tù, về tội “lợi dụng các quyền dân chủ để làm phương hại tới quyền lợi của Nhà nước”. Thay vì điều 80, Bác Sĩ Quế đã bị truy tố theo điều 258 Bộ Hình Luật. Mấy tuần trước đó, các ông Phạm Quế Dương và Trần Khuê cũng bị xét xử về cùng tội danh, mỗi người bị kết án 19 tháng tù, vừa đủ để được tha vào cuối tháng. Người ta không hiểu tại sao Bác Sĩ Quế đã bị xử nặng hơn gần một năm. Có thể vì ông xuất thân từ Miền Nam, vốn là đất cựu thù trong cuộc chiến đã chấm dứt từ 30 năm trước. Nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ và các tổ chức lớn như Ân Xá Quốc Tế (Amnesty International) và Quan Phòng Nhân Quyền (Human Rights Watch) đã lớn tiếng chỉ trích diễn tiến và kết quả vụ xử Bác Sĩ Quế. Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (VOA), qua bài bình luận ngày 6-8, 2004, phản ảnh quan điểm chính thức của Chính Phủ Hoa Kỳ bằng cách nhắc lại quan điểm của Giám Đốc Ủy Ban Bảo Vệ Ký Gỉa, là “Bác Sĩ Quế bị giam giữ vì ông đã không làm gì khác hơn là hành xử quyền hiến định của mình về tự do phát biểu”. Ngày 30-8, 2004, Tự Do Bây Giờ đã nộp cho Nhóm Hành Động LHQ bản Đáp Ứng (Response) văn thư Trả Lời của nhà cầm quyền Việt Nam. Theo đó, Việt Nam không chứng tỏ được lý do tại sao Bác Sĩ Quế đã bị bắt. Nhóm Hành Động của Liên Hiệp Quốc về Giam Giữ Độc Đoán, trong Khóa Họp thứ 40, đã có kết luận về nội vụ, mang tên Opinion No. 19/2004, vào ngày 16-9, 2004, và gửi cho Việt Nam trước, để đợi đáp ứng. Trong vòng hai tháng, nhà cầm quyền Việt Nam vẫn tiếp tục giam giữ Bác Sĩ Quế. Cuối cùng, Nhóm Hành Động đã gửi Kết Luận Trạng cho Freedom Now để phổ biến vào ngày 15-11, 2004. Người ta được biết Nhóm Hành Động Liên Hiệp Quốc gồm các thẩm phán đại diện 5 quốc gia: Algeria, Paraguay, Tây Ban Nha, Hung Gia Lợi, và Ba Tư. Qua Kết Luận Trạng 18 điểm, Nhóm Hành Động nhận định rằng nhà cầm quyền Việt Nam đã không cung cấp được một cách chi tiết những cáo buộc Bác Sĩ Quế đã vi phạm điều 80 mà chỉ tuyên bố tổng quát là những lời tố cáo không đúng sự thật. Dựa trên những sự kiện đã xẩy ra, Nhóm Hành Động đưa ra kết luận qua ba điểm chót, là các điểm 16, 17, và 18: 16:... Hành động của Bác Sĩ Quế chỉ bao gồm việc hành xử một cách ôn hòa quyền tự do của ông về tư tưởng và phát biểu, đã được bao gồm nơi điều 19 của Tuyên Ngôn Hoàn Vũ về Nhân Quyền, và điều 19 của Công Ước Quốc tế về Các Quyền Dân Sự và Chính Trị, mà Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam là một thành viên. 17: Việc tước đoạt tự do của Bác Sĩ Nguyễn Đan Quế là độc đoán, trái với điều 19 của Tuyên Ngôn Hoàn Vũ về Nhân Quyền, và điều 19 của Công Ước Quốc Tế về Các Quyền Dân sự và Chính Trị, mà CHXHCNVN là một thành viên. 18: Vì nhận thấy Bác Sĩ Quế đã bị giam giữ độc đoán, Nhóm Hành Động yêu cầu nhà cầm quyền CHXHCNVN làm mọi biện pháp cần thiết để cứu vãn tình thế hầu phù hợp với các thể thức thông thường và những nguyên tắc bao gồm trong Tuyên Ngôn Hoàn Vũ về Nhân Quyền và Công Ước Quốc tế về Các Quyền Dân Sự và Chính Trị. Điều 19 Tuyên Ngôn Hoàn Vũ về Nhân Quyền quy định: “Mọi người đều có quyền tự do quan niệm và phát biểu; quyền này bao gồm tự do duy trì quan điểm mà không bị can thiệp và được tìm kiếm, thu nhận và phổ biến tin tức và ý kiến bằng mọi phương tiện truyền thông và không kể biên giới”. Điều19 Công Ước Quốc Tế về các Quyền Dân Sự và Chính Trị: “1. Mọi người đều có quyền duy trì quan điểm mà không bị can thiệp. “2. Mọi người đều có quyền tự do phát biểu; quyền này bao gồm tự do tìm kiếm, nhận và phổ biến thông tin và ý kiến đủ loại, không phân biệt biên giới, bằng lời nói, chữ viết hay chữ in, bằng hình thức nghệ thuật hay qua mọi phương tiện truyền thông khác. “3. Việc hành xử các quyền trù liệu bởi đoạn 2 của điều này đi đôi với những nghĩa vụ đặc biệt và trách nhiệm. Bởi đó nó có thể bị những giới hạn, nhưng điều này chỉ được trù liệu bởi luật pháp và trong trường hợp cần thiết: (a) Để tôn trọng những quyền và danh tiếng của người khác; (b) Để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự công cộng, hay sức khỏe công cộng hoặc đạo lý”. Qua diễn tiến vụ án Bác Sĩ Nguyễn Đan Quế và kết luận của Nhóm Hành Động Liên Hiệp Quốc, có thể rút tỉa được những nhận xét sau đây: 1. Khóa họp thứ 40 của Nhóm Hành Động thuộc Ủy Ban Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc đã diễn ra như một phiên tòa, nguyên đơn thụ ủy là tổ chức Freedom Now, bị cáo là nhà cầm quyền Cộng Sản Việt Nam. Kết quả vụ xử là bị cáo có tội đã giam giữ Bác Sĩ Nguyễn Đan Quế một cách độc đoán, vi phạm điều 19 của Tuyên Ngôn Hoàn Vũ về Nhân Quyền năm 1948, và điều 19 Công Ước Quốc Tế về Các Quyền Dân Sự và Chính Trị năm 1966. 2. Nhìn vào thành phần Nhóm Hành Động LHQ, người ta thấy hầu hết đều là đại diện những quốc gia vốn thân thiện với Việt Nam. Những quốc gia này không có lý do gì để thiên vị một cá nhân như Bác Sĩ Quế, và xét xử bất công với một quốc gia hội viên của LHQ như Việt Nam. 3. Khác với luật pháp quốc gia, có tính cách áp đặt trên mọi công dân, dù đồng ý hay không. Luật pháp quốc tế, như Công Ước về Các Quyền Dân Sự và Chính Trị, chỉ có hiệu lực với những quốc gia ký tên thừa nhận. Việt Nam đã chính thức ký tên chấp nhận Công Ước này, chẳng những có nghĩa vụ thi hành nó, mà với tư cách hội viên LHQ từ năm 1977, còn có nhiệm vụ bảo vệ Công Ước. Khi LHQ chính thức quy trách Việt Nam vi phạm điều 19 Công Ước, dưới mắt quốc tế, Việt Nam là một thành viên xấu. 4. Một tháng trước phiên tòa, nhà cầm quyền Cộng Sản Việt Nam vẫn xác nhận bằng văn thư chính thức với LHQ là Bác Sĩ Quế đã vi phạm điều 80 Bộ Hình Luật. Nhưng rồi Bác Sĩ Quế đã bị truy tố theo điều 258. Rõ ràng là nói một đàng, làm một nẻo. Có thể vì LHQ đòi Việt Nam phải chứng minh Bác Sĩ Quế đã vi phạm điều 80, và vì không làm được điều này, đã phải truy tố Bác Sĩ Quế theo điều 258. Một quốc gia mà hành động như vậy, làm sao gây được uy tín trên trường quốc tế? 5. Sau khi có kết luận chính thức, LHQ đã dành tám tuần lễ để bị cáo, tức nhà cầm quyền Việt Nam có đủ thời gian và cơ hội tự sửa lại sai lầm của mình. Nhưng chế độ Hà Nội đã không làm gì cả, tiếp tục giam giữ Bác Sĩ Quế. Cuối cùng, LHQ đã gửi Kết Luận cho nguyên đơn, là Freedom Now để công bố, vào ngày 15-11, 2004. Các hãng thông tấn lớn trên thế giới đã đặc biết chú ý bằng cách loan những bản tin chi tiết, với tựa đề rất bất lợi cho Việt Nam, ví dụ: “LHQ Buộc Tội Việt Nam Vi Phạm Luật Quốc Tế Trong Việc Cầm Tù Đối Lập” (tựa của AFP), hay “LHQ Kêu Gọi Phóng Thích Nhà Bất Đồng Chính Kiến Việt Nam Nguyễn Đan Quế” (tựa của AP). Khi nhận được Kết Luận của Nhóm Hành Động, nếu Việt Nam mau chóng sửa sai theo khuyến cáo, thì đã tránh được tiếng xấu trước dư luận quốc tế. 6. Sau khi Kết Luận về vụ án đã được công bố, nếu Việt Nam vẫn tiếp tực giam giữ Bác Sĩ Quế, điều này có thể hiểu như thái độ thách thức. LHQ không thể bỏ tù chính quyền Việt Nam, nhưng dư luận thế giới sẽ nghĩ gì về một nước chẳng những xử tệ với công dân nước mình, còn vi phạm luật lệ quốc tế, và thách thức cả tổ chức lớn nhất thế giới mà chính mình là thành viên? Những bản tin của các hãng thông tấn lớn trên đây sẽ khiến các doanh nhân thế giới nghĩ gì trước khi họ quyết định làm ăn với một chính quyền có thành tích bất hảo như vậy? 7. Nếu Việt Nam là một nước còn trong tình trạng cô lập, chỉ biết theo luật rừng như thời chiến tranh, có lẽ cũng không cần quan tâm nhiều tới ý kiến của LHQ. Nhưng Việt Nam đang tập tễnh bước vào thế giới văn minh vì nhu cầu sống còn của chính mình, khiến cho việc tự tạo một hình ảnh đàng hoàng là điều cần thiết. Cái hình ảnh của nhà cầm quyền Việt Nam qua vụ án Bác Sĩ Quế chứng tỏ một nhóm cầm quyền không biết cách cư xử cho phải đạo: Đối nội, ngược đãi thay vì hãnh diện về những công dân hiếm có của mình được thế giới kính nể như Bác Sĩ Quế; Đối ngoại, vi phạm những luật lệ quốc tế chính mình đã thừa nhận, thay vì phải tôn trọng và bảo vệ. 8. Ngày 6-10, 2004, trong khi Kết Luận của LHQ đã nằm trong tay nhà cầm quyền Việt Nam nhưng chưa được công bố, 54 nhà lập pháp Hoa Kỳ thuộc cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa, gồm 12 Nghị Sĩ và 42 Dân Biểu đã ký tên trong hai văn thư gửi cho Chủ Tịch Nhà Nước Việt Nam Trần Đức Lương, yêu cầu trả tự do cho Bác Sĩ Quế. Văn thư nhấn mạnh: “Giam giữ Bác Sĩ Quế, người trước đây từng bị chính quyền của ông cầm tù vì hành vi bất bạo động trong việc cổ võ nhân quyền, đã tạo ra tình trạng khó chịu không cần thiết trong mối bang giao Mỹ Việt mà chúng tôi hy vọng được sớm giải quyết”. Văn thư nói thêm: “Mặc dầu có sự tiếp tục hợp tác giữa chính quyền của chúng ta về nhiều mặt, nhiều Nghị Sĩ tiếp tục quan tâm nghiêm trọng về tình trạng nhân quyền tại quý quốc. Việc ông đối xử với Bác Sĩ Quế hồi gần đây chỉ làm tăng thêm mối quan tâm của chúng tôi”. 9. Năm mươi tư nhà lập pháp trong Quốc Hội Liên Bang Hoa Kỳ là một số lượng đáng kể, và qua lời lẽ không cần úp mở trong văn thư, đã cho thấy rõ họ muốn nói gì. Điều đáng chú ý là, trong khi Nghị Sĩ John Kerry, một đồng minh cố cựu của chế độ Hà Nội bị thất cử, các nhà lập pháp vốn tích cực ủng hộ Bác Sĩ Quế đều tái đắc cử với tỉ lệ cao, dù họ thuộc đảng Dân Chủ hay Cộng Hòa. Ví dụ hai Dân Biểu Cộng Hòa Tom Davis và Frank Wolf, cùng với Dân Biểu Dân Chủ Jim Moran, đều thắng với tỉ lệ trên 60% tại những đơn vị ông Bush thua phiếu ông Kerry. Trong khi đó, Dân Biểu Loretta Sanchez thuộc đảng Dân Chủ, nhưng đã tái đắc cử tại đơn vị mà cử tri gốc Việt bầu cho ông Bush tới trên 60%. o O o Việt Nam đã từng bỏ lỡ nhiều cơ hội quý báu trong công cuộc đưa đất nước ra khỏi tình trạng chậm tiến và nghèo đói. Vì đầu óc hẹp hòi và thiếu khả năng nhìn xa, Đảng Cộng Sản Việt Nam đã làm cho việc tái lập bang giao với Hoa Kỳ, bước đầu trong tiến trình hội nhập thế giới, bị chậm trễ đúng 20 năm. Bây giờ, nếu chỉ vì vụ án Bác Sĩ Quế khiến cho mối liên lạc giữa Việt Nam và thế giới, nhất là Hoa Kỳ bị thương tổn, đưa đến việc Việt Nam gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (WTO) bị trở ngại, đó là sự thiệt hại vô cùng lớn lao. Hy vọng nhà cầm quyền Việt Nam biết đặt quyền lợi quốc gia trên hết, và đủ tỉnh táo để nhìn ra điều này .

LTS: Ý kiến bày tỏ trên trang Diển Ðàn là của các tác giả, không nhất thiết phản ảnh quan diểm của nhật báo Người Việt và Nguoi-Viet Online.