BBC phỏng vấn

Nhà văn Trần Mạnh Hảo và hoạ sĩ Nguyễn Minh Thành

Văn nghệ sĩ và chính trị nước nhà?

Văn nghệ sĩ quan tâm nhiều nhất là quan tâm đến số phận của đất nước, của dân tộc, số phận của đám đông. Quan tâm lắm và cũng đau đớn, buồn lắm, cũng khổ lắm. Không nói ra được, không viết ra được thì cũng tủi nhục, ê chề lắm – cũng là một thứ đày ải, tự mình tù mình trong ngục tối của nỗi sợ hãi. Người ta còn sợ hãi, người ta còn vong thân, người ta chưa được giải phóng.

@@@@@@@@@@@@
BBC phỏng vấn

Nhà văn Trần Mạnh Hảo và hoạ sĩ Nguyễn Minh Thành

Văn nghệ sĩ và chính trị nước nhà?

29 Tháng 3 2006 - Cập nhật 18h48 GMT

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/
programmes/story/2006/03/060325_agenda13_vietartistspolitics.shtml

Hoàng Dương
BBC Việt ngữ
Tòa Soạn Đối Thoại (doi-thoai.com): Đối Thoại đã sao chép bài phỏng vấn từ các chương trình phát thanh cuả BBC. Trong mục đích gởi đến độc giả các bài phỏng vấn bằng dạng viết thật nhanh, nếu có sự sơ sót , xin tác giả , độc giả và đài BBC thông cảm. Mời độc giả nghe lại buổi phát thanh để hiệu đính các chỗ sai trước khi xử dụng.
Nghe chương trình Tư Duy Thế Kỷ

Trong chương trình Tư duy Thế kỷ tuần này, Hoàng Dương của BBC Việt ngữ mời nhà văn Trần Mạnh Hảo và hoạ sĩ Nguyễn Minh Thành từ Việt Nam thảo luận về đề tài này.
Nguyễn Minh Thành: Xin chào anh Hoàng Dương và chào nhà văn Trần Mạnh Hảo.

Trần Mạnh Hảo: Xin chào anh Hoàng Dương, chào họa sĩ Nguyễn Minh Thành, kính chào thính giả của đài BBC.

Hoàng Dương: Trước hết xin hỏI nhà văn Trần Mạnh Hảo là ông có đồng ý với ý kiến cho rằng giới văn nghệ sĩ, giới cầm bút lâu nay có vẻ ít tiếng trước tình hình chính trị nước nhà hay không ạ?

Trần Mạnh Hảo: Tôi cho nhận xét của anh Hoàng Dương rất đúng. Và tôi rất cảm động khi đọc thư gởi Bộ trưởng Bộ văn hóa của họa sĩ Nguyễn Minh Thành, tôi rất tâm đắc. Tôi cho đấy là tương lai của lớp trẻ, tiếng nói của ông Thành tôi cho là rất quý, rất hiếm và nói rất thật. Tôi đọc tôi rất xúc động bởi vì anh Thành và tôi, Trần Mạnh Hảo thì từ Việt Nam, chúng tôi nói bằng chính cuộc đời chúng tôi, những dằn vặt. Tôi năm nay đã 60 tuổi, tôi đã có hơn 40 năm đi theo cách mạng và đi làm những việc gọi là cách mạng và 40 năm để suy nghĩ về vấn đề này. Những bài viết của họa sĩ Nguyễn Minh Thành rất hiếm, chúng tôi là giới văn nghệ sĩ, chúng tôi thấy đề tài như vậy rất hay, tôi đề nghị anh Nguyễn Minh Thành với anh Hoàng Dương, ta cùng tham gia.

Hoàng Dương: Vâng, nhà văn Trần Mạnh Hảo thì đồng ý với ý kiến đó, không hiểu họa sĩ Nguyễn Minh Thành có đồng ý.

Nguyễn Minh Thành: Đúng, một điều hoàn toàn đúng. Như tôi biết các bạn bè đồng nghiệp của tôi đa phần thì nghiên về xu hướng hãy tập trung vào là nghệ thuật, đừng có vương vào những chuyện chính trị, chính trường này kia. Nhất là các thế hệ gần đây, thế hệ trẻ càng về sau thì họ chia ra làm hai quan tâm chính. Một là đời sống tự nhiên bình thường, giải trí vui chơi. Hoặc một quan tâm khác nữa là quan tâm về mặt vật chất và giàu về kinh tế. Kể cả các văn nghệ sĩ và các họa sĩ thì phần lớn cũng có các suy nghĩ giống như vậy.

Tôi cũng nghĩ là giống như tình trạng chung của người dân Việt Nam nói chung hiện nay. Lúc trước thì anh Hoàng Dương có nói là các thành phần khác họ đóng góp rất nhiều thì tôi cũng thấy đúng và văn nghệ sĩ có thể gọi là họ lớp... đợt này tôi thấy vắng ý kiến nhất.

Hoàng Dương: Theo anh thì tại sao lại có tình trạng đó, tức là họ thờ ơ với chính trị hay họ ngại đụng chạm, hay là họ sợ?

Nguyễn Minh Thành: Tôi nghĩ cả ba điều đó đều đúng. Thứ nhất là họ thờ ơ với chính gtrị bởi vì ở Việt Nam hiện nay sức hấp dẫn của tham gia chính trị và nghệ thuật thì họ sẽ nghiên về nghệ thuật hơn bởi vì chính trị thì chẳng có gì hấp dẫn cả. Đương nhiên là hai cái đó có can hệ lẫn nhau. Nhưng trong hoàn cảnh là họ vẫn có thể sống với nghệ thuật không mà không cần phải có nhiều ràng buộc lắm về chính trị và họ vẫn còn chịu được thì họ nghiêng về với phần, thôi thì sống với nghệ thuật.

Còn phần nữa họ ngại đụng chạm thì cũng đúng luôn bởi vì trong các ngành nghề khác mà không đụng chạm thì không thể được. Thí dụ như làm kinh tế hay thương mại, hoặc những chuyện gì khác. Nhưng làm nghệ thuật mà va chạm với chính trị thì dường như nói chung mọi người đều thấy rằng là, kể cả tôi cũng vậy, như thế là một rắc rối lớn chẳng hạn.

Và sợ thì cũng đúng luôn nữa bởi vì tôi cũng là thế hệ trẻ thôi nhưng từ trước đến nay chính kiến, cũng như trong lá thư tôi nói thì gặp ai cũng hầu hết có một ý kiến chung lớn nhất là nhân dân sợ nhà nước. Sợ nhà nước có nghĩa là sợ về chuyện chính trị.

Cho nên cả ba lý do đấy khiến văn nghệ sĩ dường như họ vẫn còn cái nơi bé nhỏ riêng để họ còn nơi có lẽ là yên ổn nhất so với các thành phần khác tại Việt Nam hiện nay.

Hoàng Dương: Thế còn ý kiến của nhà văn Trần Mạnh Hảo thì thế nào ạ?

Trần Mạnh Hảo: Tôi cũng tán đồng ý kiến của họa sĩ Nguyễn Minh Thành, tôi xin nói thêm như thế này. Ở trong văn học nghệ thuật thì nó có nhiều lãnh vực nhưng tôi lấy ví dụ như nghệ thuật tạo hình của họa sĩ Nguyễn Minh Thành, sự ràng buộc chính trị của đảng CS đối với nghệ thuật tạo hình thì mức độ của nó không ác liệt như ở bên văn học, vì văn học ai cũng vào đọc vì nó bằng ngôn ngữ. Còn tạo hình thì vẽ một bức tranh siêu thực thì khó nói tới chính trị, phần nào không chính trị, khó lắm. Kiểm duyệt tranh của ông Thành thì khó lắm. Ổng vẽ làm sao đẹp và xúc động thì được... cho nên trong lãnh vực tạo hình nó tương đối tự do hơn, đở bị sức ép của chính trị hơn. Văn học, sân khấu điện ảnh thì sức ép của chính trị mạnh – nhất là văn học chỉ có ngôn ngữ thôi. Món văn học là món mà đảng CS họ để ý nhất.

Theo tôi nghĩ thì chính ông TBT Nguyễn Văn Linh đã nói khái quát rất lớn là đảng cởi trói cho văn nghệ sĩ năm 1986... Đảng mời chúng tôi ra Hà Nội họp để nghe ông Tổng bí thư tuyên bố như thế. Ổng có công nhận là đảng trói văn nghệ sĩ, rõ ràng là đảng trói, không chỉ trói văn nghệ sĩ mà còn trói trí thức. Cả giới trí thức và văn nghệ sĩ, đảng đã trói cả nước, trói không chừa một ai, kể cả đảng tự trói nhau, cho nên đảng đã trói tuốt tuột. Trói rồi, cởi trói xong thì họ có thể trói lại. Cho nên nói chung là nỗi sợ hãi của người cầm bút nó khiếp lắm, nhất là giới văn học của chúng tôi.

Bao nhiêu vụ án văn học, vụ Nhân Văn Giai Phẩm, rồi những sự đàn áp một cách âm thầm. Nhiều người càm bút đã phải đi tù mà người ta giấu ở trong bóng tối người ta làm. Bản thân chúng tôi thì cũng rất nhiều đợt suýt đi tù. Năm 1982 tôi viết Bài Thơ Nguyên Hồng mà cũng bị treo bút 3 năm. Năm 1989 viết Ly Thân thì cũng phải treo bút 3 năm, không được viết. Tôi đang viết những bài báo “góp ý”, thì cũng bị đảng lệnh cho các nơi không được đăng bài của tôi.

Giới văn nghệ sĩ cầm bút chúng tôi chịu áp lực nhất và nói chung là họ sợ. Riêng giới hội họa thì tạm làm ra tiền được, họ có thể bán tranh cho ngoại quốc, nhưng giới nhà văn thì nghèo. Cho nên đa số phụ thuộc và nhà nước. Khi đã phụ thuộc kinh tế thì phụ thuộc chính trị cho nên họ cũng không dám nói ý kiến riêng của mình. Bạn bè của tôi gặp tôi thì đều suy nghĩ như tôi là nhà nước đang đàn áp, đang bắt cả nuớc vào trong nhà tù. Thế nhưng nói với nhau là ngồi trong quán xá thôi, đến cơ quan thì lại nói khác, làm ra vẻ phải thống nhất với đảng vậy, k ỳ thực là nghĩ một đằng, nói một nẻo, ai ai cũng như thế, thành ra lộng giả thành chân. Nhưng nói thật trên báo thì rất ít người, không ai dám nói thật cả; rất ít, trong đợt góp ý với đảng thì gần như là không có ai lên tiếng cả. Bởi vì lên tiếng thì chả lẽ nói ủng hộ, hoan hô thì một số văn nghệ sĩ đỏ họ hoan hô, văn sĩ lừng chừng ở giữa thì họ không hoan hô nhà nước nhưng họ cũng sợ, họ không lên tiếng. Cái sợ nó ám ảnh lâu lắm. Tôi xin nói như thế.

Hoàng Dương: Tức là có thể nói rất nhiều người quan tâm, rất quan tâm nhưng chỉ dám để trong bụng thôi, đúng không ạ?

Trần Mạnh Hảo: Quan tâm nhiều lắm chứ, đấy là quan tâm đến sinh mệnh của dân tộc, của đất nước – ai mà không quan tâm. Văn nghệ sĩ quan tâm nhiều nhất là quan tâm đến số phận của đất nước, của dân tộc, số phận của đám đông. Quan tâm lắm và cũng đau đớn, buồn lắm, cũng khổ lắm. Không nói ra được, không viết ra được thì cũng tủi nhục, ê chề lắm – cũng là một thứ đày ải, tự mình tù mình trong ngục tối của nỗi sợ hãi. Người ta còn sợ hãi, người ta còn vong thân, người ta chưa được giải phóng.

Đảng đã nói, ông to nhất đã nói bây giờ cởi trói các anh, nhưng tôi muốn trói lại lúc nào thì trói. Cởi trói hay trói là quyền của tôi. Đấy là ông Nguyễn Văn Linh nói chứ không phải là ông nào nói. Chuyện đảng trói buộc, đảng đàn áp văn nghệ sĩ, trí thức là rõ ràng, chuyện ai cũng nhìn thấy cả. Nên dân họ khiếp.

Thứ hai nữa là sự ươn hèn, dưới sự lãnh đạo của đảng CS thì dũng khí cuả người VN bị tướt sạch, không còn dũng khí nữa. 1000 năm Tàu nó đô hộ, đàn áp, 100 năm Tây nó đô hộ, đàn áp thế mà người dân Việt Nam càng dũng cảm trước kẻ thù. Nhưng có năm mươi mấy năm đảng CS nó tướt hết ý chí anh hùng của người dân Việt Nam và giới trí thức văn nghệ sĩ Việt Nam, gần như trong bụng toàn thỏ đế, toàn cáy cả. Đấy là một bi kịch vĩ đại của dân tộc, đấy là nỗi thống khổ lớn nhất của dân tộc hiện nay. Dân tộc đang bị vong thân, vì sợ hãi mà không dám nói lên ý nghĩ của mình, không dám nói lên sự thật của mình. Mặc dù mình là người cầm bút, mình là người phải tuyên thệ trước trang giấy trắng là tôi chỉ nói sự thật. Sự thật mà được hình tượng hóa, nghệ thuật hóa, hư cấu hóa cũng phải trên cơ sở của sự thật, của nỗi đau đớn, dằn vặt thân phận của đất nước tôi, của dân tộc tôi.

Tôi có tự do hay không, tôi được quyền nói lên tiếng nói của mình hay không? Không, tôi không có tự do. Vì khi một đảng cầm quyền, một nhà nước cầm quyền họ đã độc quyền chân lý, không có ai được phán xét chân lý thì tự do không thể tồn tại trong đất nước này được.

Đối với văn nghệ sĩ, không có tự do thì zero. Kính thưa với anh như thế.

Hoàng Dương: Thưa nhà văn Trần Mạnh Hảo, đó cũng chính là lý do mà ông đã một lần phát biểu cách đây không lâu rằng là giới văn nghệ sĩ đã mất khả năng phản ứng với thời cuộc, đúng không ạ?

Trần Mạnh Hảo: Đúng, đấy là nỗi họa, là sự nguy hiểm của dân tộc.

Hoàng Dương: Như vậy, với cá nhân các ông, các ông quan tâm đến chính trị thì cụ thể là các ông quan tâm đến lĩnh vực gì ạ?

Nguyễn Minh Thành: Phía tôi thì về ngành nghệ thuật thì tôi thấy rằng chính trị cũng là một mối rất là quan tâm. Nhưng quan tâm để biết nó như thế nào, chuyển biến ra làm sao và tất nhiên tác động của nó rất thường trực, rất mật thiết với đời sống của mọi người. Thế nhưng cách ứng xử và đối xử hoặc hành động, thể hiện như thế nào với chính trị thì đấy là một điều, với tôi hiện giờ tôi thấy ở Việt Nam thì hầu như mình không làm gì được nhiều. Không thể làm gì được hơn.

Nhưng tôi cũng nghĩ rằng song song với những điều của thực tại thì bề sâu của nó là văn hóa. Văn hóa của một đất nước thì nó sẽ đẻ ra chính trị, đẻ ra bộ mặt chính trị như thế nào. Vì thế cho nên tôi thấy rằng những điều đôi khi rất trừu tượng, không thể nói được thực sự ra thành câu, sách vỡ đường lối hàng ngày, thì đó là những công việc của văn hóa phải làm.

Như tôi thấy đất nước của mình bây giờ thì hai điều khó khăn lớn là dân trí thì thấp và đạo đức của người dân cũng kém luôn. Hai điều đó gây ra việc khó khăn rất lớn cho cải thiện về chính trị.

Đời sống của chúng tôi hiện giờ thì tiếng nói để tham gia một diễn đàn gì đấy để có hiệu quả, có tác dụng thì hầu như là không có. Hiện giờ trong nước thì chỉ có những đài, báo, tivi... mà hầu hết những phương tiện đó thì đều do nhà nước quản lý.

Ví dụ như kể từ khi tôi viết thư gởi ngài Bộ trưởng, có đăng trên diễn đàn của BBC thì một số người ở đài truyền hình cũng gọi điện cho tôi nói là từ nay trở đi, họ nhận được một công văn nói rằng từ nay trở đi tôi sẽ không được xuất hiện trên truyền hình nữa. Như vậy thì mối quan tâm về chính trị thì có nhưng hiện giờ chúng tôi cũng không thể làm.

Hoàng Dương: Tức là hạn chế nhiều ạ?

Nguyễn Minh Thành: Vâng, đương nhiên là bị hạn chế. Như lúc nãy nhà văn Trần Mạnh Hảo có nói phương tiện tốt nhất là ngồi ở quán beer hơi hay quán nước để nói đến chuyện chính trị.

Hoàng Dương: Thế còn cá nhân nhà văn Trần Mạnh Hảo? Lâu nay có vẻ ông cũng dùng nhiều thời gian và giấy mực để chỉ trích, ví dụ như đảng cầm quyền..., cụ thể bây giờ là ông quan tâm đến lĩnh vực gì ạ?

Trần Mạnh Hảo: Tôi quan tâm đến cái gọi là quan tâm đến chính trị thì phải quan tâm đến thế lực đang cầm quyền là đảng CS. Vì muốn có một nền văn học nghệ thuật phát triển thì trước hết phải có tự do tư tưởng, và muốn có tự do tư tưởng thì phải có báo chí tự do. Nhưng báo chí thì toàn nằm trong tay nhà nước thôi. Tôi viết bài trên mạng là tôi viết chui, là một thứ viết chui, viết để truyền về trong nước để cho người ta vào internet người ta đọc và truyền nhau. Tôi bị cấm ngay bài trên web, không được quyền in trong nước.

Hai là Hội nhà văn họ đang có ý định khai trừ tôi ra khỏi Hội nhà văn Việt Nam. Một vị trong ban chấp hành có gặp tôi và nói là ông nên làm cái đơn xin ra khỏi hội đi để cho họ dễ bề công bố khai trừ tôi ra khỏi Hội nhà văn. Tôi bảo tôi có làm đơn vào hội bao giờ đâu. Tôi vào Hội nhà văn Việt Nam là sau năm 75 tôi ở miền Nam tôi vào như chỗ vịt lùa một lúc hơn 30 ông vào, như Giang Nam, Vi ễn Phương, Trần Mạnh Hảo... chúng tôi ở miền Nam. Họ mời vào, họ lùa một phát như vịt, chứ tôi có làm đơn đâu mà bây giờ bảo tôi xin ra khỏi hội.

Còn các ông muốn gạch tên tôi ra thì là quyền của các ông, tôi không quan tâm. Còn bảo tôi viết đơn để xin ra thì tôi có làm đơn xin vào hội của các ông đâu mà tôi xin ra.

Mới viết một số bài báo trên mạng mà họ đã trả thù bằng như vậy rồi, và họ đe dọa, gọi điện thoại đến đe dọa bắt bớ, thủ tiêu, tùm lum hết đấy.

Nhưng tôi nói thật, một con người như tôi, đã 40 mấy năm đi bộ đội và làm những việc cho nhà nước như thế mà không được quyền nói lên ý nghĩ của mình, những suy tư của mình về mọi vấn đề thì làm gì người cầm bút ở trong nước có tự do. Không có một tự do gì cả. Họ muốn trói ai, muốn bắt ai thì bắt. Cho nên các nhà văn khác họ cũng sợ. Còn tôi thì không phụ thuộc vào lương nhà nước, may có bà vợ cũng giỏi làm kinh tế nên tôi sống cũng không phải thiếu thốn về kinh tế lắm. Cho nên tôi mới có quyền nói như thế này, nếu bây giờ tôi ăn lương nhà nước mà họ cúp lương là tôi chết. Phải thông cảm cho anh em giới viết văn là họ nghèo, chỉ có ăn đồng lương nhà nước thôi, mà họ cúp lương, họ đuổi việc là chết luôn.

Cho nên mình nói đi nói lại, mình trách anh em, nhiều khi mình bực mình nói chứ mình cũng phải thông cảm. Ở trong vị thế của anh em không làm gì được hơn.

Ở trong nước không có một tờ báo nào để người ta nói lên tiếng nói riêng của người ta, mọi người phải theo nhà nước nói như thế nào thì phải nói theo như một cái loa phường. Văn nghệ sĩ như một cái loa phường thì làm sao có tác phẩm lớn được. Ông nhà nước nói gì thì mình phải nói theo như thế, làm gì còn cá nhân, làm gì còn nghệ thuật, còn xúc động, còn lay động lòng người nữa.

Cho nên cái đám nhà văn chúng tôi cũng khốn nạn lắm. Nghề văn nó bị o ép hơn những nhà nghệ thuật kh ác,ví như nghệ thuật tạo hình của ông Thành thì còn thuận tiện hơn. Ông chính trị chả hiểu cóc gì, nhìn bức tranh của ông Thành, ông phán lung tung làm sao được với người ta. Còn ông đọc cuốn tiểu thuyết, đọc bài thơ ông có thể phán theo kiểu của ông. Chỉ có người mù chữ không đọc được thôi. Họ hành nhà văn rất khiếp.

Trong lãnh vực các nhà văn thì tôi cũng thông cảm đa số anh em. Ngồi với nhau thì nói như Trần Mạnh Hảo cả, có khi còn nói kinh hơn tôi, nói kinh lắm.

Hoàng Dương: Thưa nhà văn Trần Mạnh Hảo, về dự thảo báo cáo chính trị Đại hội 10 vừa qua thì ông cũng có một số bài viết trên mạng chỉ trích rất mạnh. Nhưng theo nhận xét của một số chuyên gia theo dõi về tình hình chính trị ở Việt Nam thì người ta nói rằng thời kỳ tiền đại hội thì bao giờ cũng có vẽ cởi mở, nhưng xong rồi thì đâu lại vào đấy, cũng như ném đá vào ao bèo. Ông nghĩ rằng tiếng nói của mình có được ghi nhận hay không ạ?

Trần Mạnh Hảo: Không bao giờ họ ghi nhận những tiếng nói của tôi hoặc bài của những người như tôi viết ở trên mạng. Từ xưa có rất nhiều lần tôi viết những thư góp ý cho nhà nước, cho đảng và gởi cho các ông rất lớn, các ông lãnh đạo quốc gia. Có gặp các ông ấy và các ông ấy cũng bảo rằng đồng chí góp ý cho tôi, cho đảng thì phải có thời gian mới trả lời được, họ n ói chính họ cũng góp ý mà có ai nghe đâu. Tất cả những cái đó họ nghe để cho nó vui, làm trò đùa thôi chứ không có thật. Rồi họ vứt vào xọt rác hết.

Hoàng Dương: Tức là môi trường cởi mở để tiếp lại.....?

Trần Mạnh Hảo: Đảng CS cầm quyền hiện nay, họ không biết nghe. Họ chỉ phán ra thôi. Điều họ nói là chân lý, thứ chân lý không có phản hồi, không có hai chiều. Họ nói ra cái gì là chân lý, còn dân nói cái gì thì kệ dân.

Ông cha ta nói là “nói phải củ cải cũng nghe”. Củ cải vẫn còn biết nghe thế mà nhà nước CS này nó còn thua cả củ cải nữa, nó không biết nghe là gì cả.

Bây giờ tôi chỉ nói với các vị là 10 bài tôi lên mạng thì các vị, tôi nói ngay với ông Nguyễn Khoa Điềm và ông Nguyễn Phú Trọng là thế hệ tôi, các ông là chuyên gia cao cấp nhất của lý thuyết CS, của đảng CS. Xin thưa với các giáo sư của các ông, xin các ông ấy chỉ ra tôi viết cái gì sai đâu mà các ông cứ đe dọa tôi các thứ.

Bây giờ tôi viết cái gì sai? Tôi góp ý vói các ông, các ông mời tôi góp ý, tôi mới góp ý nhưng các ông lại đe dọa. Nói chung họ chẳng nghe ai cả. Họ mời góp ý là họ mời dơi, giống như mời ăn cơm dơi đấy, chứ họ không nghe ai cả. Cộng Sản không bao giờ biết nghe ai cả. Họ độc quyền chân lý, họ cho họ là chân lý.

Họ làm một vạn cái nghị quyết ra đều chửi bới nhau, đều xóa sổ nhau, mà nghị quyết nào cũng là chân lý cả. Nghị quyết sau thì chửi cha nghị quyết trước, thế mà nghị quyết nào cũng chân lý cả. Mà ai phê bình nghị quyết thì họ bắt, họ bắt bao nhiêu người phê bình nghị quyết của họ. Nhưng sau đó họ bảo cái đó sai rồi, nhưng ai dám nói sai trứơc họ là họ bắt. Làm gì còn tự do. Không có tự do tư tưởng thì làm gì có văn học nghệ thuật. Cho nên văn học nghệ thuật không thể phát triển được là vì không có tự do tư tưởng.

Ông to nhất đã nói là ổng trói cả nước. Đất nước nó khốn nạn như vậy, đất nước chúng ta đâu phải là chuồng trâu chuồng bò để mà trói tất cả mọi người lại. Có xứ sở nào mà khốn khổ, khốn nạn như dân tộc chúng ta không ông?

Hoàng Dương: Xin hỏi họa sĩ Nguyễn Minh Thành là anh đã viết một cái thư gởi cho Bộ trưởng văn hóa trước khi có phong trào toàn dân đóng góp ý kiến. Không hiểu là từ đó đến giờ anh đã nhận được phản hồi gì từ ông bộ trưởng hay từ các quan chức Bộ văn hóa chưa ạ?

Nguyễn Minh Thành: Cách đây khoảng hơn một hai tuần gì đó thì tôi có được giấy mời lên vụ mỹ thuật và nhiếp ảnh, và bên vụ thì họ nói là họ thừa lệnh bộ trưởng có một buổi tiếp để nghe những thắc mắc của tôi rồi trao đổi. Tôi cũng lên gặp, thực ra tôi cũng rất cảm động bởi vì tôi không mong đợi là được đón tiếp như vậy. Nhưng thực ra thì sau quá trình nói chuyện trao đổi thì tôi cũng hiểu rằng đấy là một buổi như hình thức cho có danh dự thôi. Chứ còn về thực chất để thực sự muốn trao đổi để cải thiện chuyện gì thì cũng chẳng có trông đợi gì nhiều.

Cái mà tôi muốn nói thực ra cũng không phải là những cái đời sống hiện giờ, những khó khăn mà do hệ thống luật pháp và hệ thống quản lý của nhà nước này gây ra. Chỉ nói với các quan chức như vậy thì họ là những người hành nhiệm vụ, tôi cũng biết là họ không quyết định, và cũng không có ý muốn tham gia vào sự quyết định thay đổi một hệ thống lớn.

Đối với tôi là thư đó không phải là tôi muốn thấy cái gì đó thay đổi ngay mà tôi muốn nói đến một cái lớn nhất, nếu người ta bắt đấu có ý thức thay đổi cái lớn nhất thì dù nó có chậm chạp nhưng nó mới là một thay đổi thật sự. Và nó mới cải thiện được thật sự.

Ví dụ như họ nói rằng nghệ sĩ cũng phải tự tìm hiểu thêm về luật pháp. Bây giờ người dân cũng không chấp hành đủ luật pháp và quan chức của chúng tôi thì cũng cố gắng tạo điều kiện dễ dàng, làm đúng chứ không làm sai. Tôi nói rằng chuyện đó không phải là vấn đề, vấn đề là bản thân hệ thống, cái gốc của luật đã sai. Hiến pháp đã có những điều bao nhiêu người phàn nàn kêu ca. Và cái lớn nhất tức là kiểm duyệt về văn hóa, về tư tưởng. Cái đó là sai, nếu mà bỏ cái đấy thì mọi thứ luật pháp khác mới có hiệu quả được.

Nếu muốn sữa thì phải sữa từ cái đầu tiên như vậy thì mấy cái sau mới sữa được. Chứ tranh luận những cái lanh quanh thì tôi gặp hàng ngày, nhiều người gặp những cái đấy hàng ngày.

Hoàng Dương: Họa sĩ Nguyễn Minh Thành có nói trong lá thư đó là sự kiểm duyệt. Môi trường kiểm duyệt thì làm cho người nghệ sĩ cảm thấy bị buộc chặt rồi mất khả năng tự do sáng tác. Cá nhân anh thì anh cảm thấy bị hạn chế như thế nào ạ?

Nguyễn Minh Thành: Đối với tôi thì nếu một tác phẩm dù là không nói trực tiếp về chính trị, hoặc gián tiếp thì tác phẩm cũng không trốn thoát khỏi đời sống thực tại. Ở Việt Nam hiện nay, kể cả trong hội họa, trong nghệ thuật tạo hình cũng có rất nhiều khuynh hướng suy nghĩ sáng tác mà người ta phải phê phán và chỉ trích. Nhưng ở Việt Nam thì vì theo truyền thống lâu dài cho đến giờ này cứ phải nói cái gì đó hay ho ở trước công chúng, còn cái gì xấu thì không nên nói. Cái đó thì một phần trong lòng người dân phần lớn là trong tay nhà nước là muốn duy trì quan niệm đó và muốn kiểm duyệt nó như vậy.

Nếu chúng tôi có sáng tác, có làm cái gì đó không động chạm đến những điều cấm kỵ về điều thiêng liêng nhất thì đó không phải là tác phẩm nghệ thuật. Một tác phẩm nghệ thuật hoặc suy nghĩ của nghệ sĩ, điều cực khổ nhất, có thể là điều kỵ úy hay đau đớn nhất là có một ai đó dòm ngó vào trong đầu của mình. Có ai đó quản lý, mặc dù là gián tiếp chẳng hạn. Nếu tôi làm việc trong xưởng vẽ mà tôi nghĩ rằng tác phẩm này mà không chỉ nghĩ đến cụ thể, chỉ hơi cảm giác thôi, mà tác phẩm này vẽ về ông Hồ Chí Minh chẳng hạn thì đã là động chạm cái này cái kia rồi. Điều này thì các nước khác không bị nhiều chuyện này xảy ra. Chỉ một vài nước cực đoan như đạo Hồi thôi.

Tóm lại điều chúng tôi thấy rằng nó đặt một khối đè nặng rất lớn, nhất nhạy cảm và tinh tế đối với nghệ thuật và văn hóa nói chung là một sự kiểm duyệt. Đối với bản thân tôi thì tôi thấy rằng chừng nào không có kiểm duyệt thì lúc bấy giờ mới thật sự có một tác phẩm nghệ thuật lành mạnh.

Hoàng Dương: Thưa nhà văn Trần Mạnh Hảo, có nhiền người nói rằng viện dẫn tự do rồi kiểm duyệt thì cũng chỉ là cái cớ chớ nó không giải quyết được vấn đề nội tại, tức là tài năng của văn nghệ sĩ. Làm sao dùng tác phẩm của mình để vượt qua mọi cản trở. Theo ông thì có bao nhiêu phần trăm là do môi trường bó buộc ạ? Tài năng của người nghệ sĩ sáng tác thì như thế nào ạ?

Trần Mạnh Hảo: Tôi nghĩ rằng tài năng của nghệ sĩ là cái bắt buộc phải có, nó mới có được tác phẩm. Nhưng để tài năng bùng phát thì nó phải có cơ sở xã hội tạo điều kiện cho. Ví dụ như anh phải có tự do sáng tác, anh phải cởi mở, anh phải dân chủ hóa đất nước, anh phải tự do hóa đất nước. Thì từ môi trường đó nó mới đẻ ra tài năng, chứ còn bây giờ anh chẹn lại, không có lối thoát thì có tài năng nó cũng mai một đi.

Tôi xin nhắc lại với anh Hoàng Dương là ở trong Đại hội nhà văn vừa rồi, trước mặt rất nhiều ông trong Bộ chính trị và 600 đảng viên nhà văn tôi đã đọc một bài diễn văn khẳng định rằng chế độ CS không có tự do sáng tác. Chế độ thực dân, phong kiến có tự do sáng tác, thời phong kiến của ông cha ta có tự do sáng tác. Cho nên nó mới có rất nhiền thiên tài với nhiều tác phẩm lớn xuất hiện. Còn chúng ta không có tự do sáng tác nên chưa có tác phẩm lớn xuất hiện. Tôi đã nói thẳng điều đó như vậy.

Truyền thống của văn hóa Việt Nam, 1000 năm phong kiến là một truyền thống đa nguyên chính trị, đa nguyên văn hóa, đa nguyên tư tưởng, đa đạo: đạo Nho, đạo Lão và đạo Phật tồn tại song song. Ai muốn theo gì theo. Bây giờ họ đưa chủ nghĩa Mác như một đạo và cứ cho như là một tư tưởng tuyệt đối, không có ai được phản, phải theo cái này. Không theo là tao bắt bỏ tù mày.

Đấy là độc tôn tư tưởng ngoại lai và chủ thuyết Mác xít nó đã sai 100%. Tôi đã viết những bài phê bình chủ nghĩa Marx ,và toàn thế giới người ta đã giải quyết rồi. Quốc hội chung Âu châu người ta đã ra nghị quyết 1481 lên án chủ nghĩa CS và các nước CS là phạm tội ác chống nhân loại. Nơi sinh ra Mác và Lênin nhân dân người ta đã ném chủ nghĩa của họ vào xọt rác rồi. Ở Việt Nam còn đưa chủ nghĩa của người ta, bố người ta phạm tội người ta đã phải vứt ra biển rồi, mình lại đưa bố người ta về giổ là làm sao?

Chủ nghĩa đó có dính gì đến Việt Nam đâu mà bắt mọi người phải tôn thờ, họ dùng cái đó làm tôn giáo, làm chiêu bài đ àn áp, nó làm khổ mọi ngừơi, nó làm trì trệ mọi lãnh vực, kể cả nghệ thuật nữa. Đó là sự hạn chế vô cùng lớn đối với dân tộc. Khi nào chủ nghĩa Mác còn thống trị ở Việt Nam thì khi đó là tất cả mọi người đều không có tự do và không có ngành nào phát triển được – dân tộc vẫn không có lối thoát.

Đấy là nguyên nhân làm cho các nhà văn sợ hãi, không dám góp ý.

Bao nhiêu người nói với tôi là nói ra nó không có lợi. Bây giờ chỉ nghĩ đến cái lợi thôi, vì cái lợi là miếng ăn. Con vật và con người cùng chung một miếng ăn là cái lợi. Thế nhưng con người thì phải cao hơn miếng ăn của mình, cái lợi của mình tức là phải nghĩ đến đồng loại, nghĩ đến chân lý, lẽ phải, sự thật, đến lương tri. Ở Việt Nam, lương tri, chân lý, sự thật – từ chính quyền cho đến mọi người đều không ai quan tâm. Bởi vì họ nói rằng nói ra không có lợi.

Người ta hy sinh sự thật, hy sinh chân lý, hy sinh lẽ phải hết – đấy là các văn nghệ sĩ bạn tôi n ói thế vì họ sợ .Bạn tôi nói là bây giờ ông nói ra ông có lợi gì, công an nó bắt ông bây giờ. Cứ nghĩ như vậy thì không ai dám bàn đến lẽ phải, đến sự thật, đến chân lý, đến nguồn cơn của nghệ thuật, tự do, nhân lọai. Cái cao quý nhất của đất nước, của nhân loại là cái đó. Vì miếng ăn mà không dám nói ra điều đó.

Họ hạn chế, mày không (theo) thì tao giựt miếng ăn của mày đi, thì nguy hiểm vô cùng. Đấy là sự đàn áp vĩ đại, chưa bao giờ dân tộc này có.

Hoàng Dương: Xin hỏi quý vị một câu hỏi cuối như thế này, các ông bi quan hay lạc quan về triển vọng chính trị Việt Nam trong thời gian tới ạ?

Trần Mạnh Hảo: Tôi chưa có một lạc quan gì cả, bởi vì ý chí độc quyền thống trị của đảng CSVN nó vẫn còn mãnh liệt lắm. Bởi vì tự do, độc lập của đất nước chúng ta nó được quy định bởi ông khổng lồ hiện tại là ông Trung Quốc. Bây giờ ông Trung Quốc đang khống chế và khi các ông đang họp nghị quyết trước Đại hội 10, tức là họp Ban chấp hành lần thứ 14 thì phái đoàn của Trung Quốc sang để canh chừng nhân sự.

Tôi xin thưa với ông là khi một sự tự do và độc lập của một tiểu quốc như chúng ta mà nó phụ thuộc vào một anh khổng lồ phương bắc thì đấy là mối nguy nghìn năm của ông cha ta nó lại quay lại.

Cho nên tôi vẫn cứ phải viết,nhưng tôi rất bi quan về tình hình sáng sủa của nền chính trị Việt Nam.

Nguyễn Minh Thành: Với tôi, nhìn vào trong nước, tự thân người Việt Nam thì tôi thấy bi quan bởi vì sức ì ạch và chậm chạp thì rất lớn. Nhưng tôi có một lạc quan là từ khi tôi lớn lên, từ thời đất nước mở cửa, đổi mới cho tới bây giờ thì đó là do tác động bên ngoài của thế giới. Rõ ràng là tác động của thế giới văn minh bên ngoài, các thành tựu về khoa học, kinh tế nó tác động tới Việt Nam và nó thay đổi tới mức mà có lẽ là thay đổi hoàn toàn 180 độ. Rằng là những lòng tin vào chủ nghĩa dân tộc trước kia thì bây giờ đã khác hẳn hoàn toàn.

Bây giờ có lẽ là bắt đầu người ta phải nhìn nhận phải đối mặt với một lòng tin mới, tức là lòng tin vào một thế giới mà cùng chung sống và bị chi phối và tác động lẫn nhau.

Cụ thể ở Việt Nam nói là đổi mới thì chả có công sức gì của người Việt Nam nhiều đâu. Người Việt Nam chỉ có mỗi cái là mở cửa ra thôi, còn tất cả các thứ từ vật chất đến tinh thần, và tôi nghĩ là cả đạo đức nữa, chúng ta đã học tập rất nhiều cả về đạo đức của nước ngoài, của các dân tộc khác. Nếu như trước kia, đóng của mà chúng tôi không đươc biết, không được ra ngoài, không được thấy văn minh bên ngoài thì cả tinh thần lẫn đạo đức chúng tôi cứ nghĩ ở trong Việt Nam, chúng tôi thấy Việt Nam còn rất thấp kém.

Cả tri thức, cả tinh thần về đạo đức đều có một làn sóng rất mạnh của thế giới bên ngoài. Tôi thấy rằng sự lạc hậu, sự trì trệ của chính người Việt Nam nó chỉ làm cho tốc độ chậm đi một phần.

Thứ hai nữa là nếu họ cứ nghĩ rằng mình như thế này, mình không thay đổi thì điều đấy hoàn toàn không được, phải bắt buộc thay đổi. Chỉ có điều là tương tác, tỷ lệ giữa sự cố chấp, sự cố thủ càng mạnh thì sự va đập từ bên ngoài vào sẽ làm cho càng đau đớn, càng khủng hoảng hơn. Nhưng tự bên trong mà mình hợp tác với những thay đổi của bên ngoài, mình cộng tác với nó, mình nới lõng nó dần dần thì đó là một cách thông minh của chính người Việt Nam.

Như tôi thì tôi thấy lạc quan ở điểm đó là, kêu ca, phàn nàn, trông đợi, hy vọng mãi ở trong chính từ thân người Việt Nam để mà thay đổi, tự chủ thì không thấy, rất là chậm chạp. Nhưng đến nay tôi thấy thời buổi may mắn là những tác động của bên ngoài rất mạnh và đương nhiên các thế hệ mai sau họ được thừa hưởng.. cái đó là cái lạc quan.

Hoàng Dương: Còn rất nhiều điều nữa tôi còn muốn hỏi, nhưng mà thời gian này không cho phép Xin rất cám ơn hai vị khách mời là nhà văn Trần Mạnh Hảo và Hoạ Sĩ Nguyễn Minh Thành đã tham gia vào chương ytrình Cám ơn các vị đã lắng nghe

Văn nghệ sĩ hết quan tâm đến chính trị nước nhà?

29 Tháng 3 2006 - Cập nhật 18h48 GMT

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/programmes/
story/2006/03/060325_agenda13_vietartistspolitics.shtml

Hoàng Dương
BBC Việt ngữ



Ace Hearts của Nguyễn Minh Thành trưng bày tại triển lãm ở London vào năm ngoái

Có đúng văn nghệ sĩ tại Việt Nam hiện nay thờ ơ, không quan tâm đến chính trị?

Trong đợt vận động người dân đóng góp ý kiến cho dự thảo báo cáo chính trị của đại hội X của đảng Cộng sản Việt Nam, rất nhiều tầng lớp nhân dân đưa ra các góp ý mạnh dạn, thẳng thắn; phê bình những sai trái của đảng Cộng sản cầm quyền.

Tuy nhiên, có vẻ như các đóng góp của giới văn nghệ sĩ rất ít. Họ ngại đụng chạm, hay họ sợ?

Nghe chương trình Tư Duy Thế Kỷ

Trong chương trình Tư duy Thế kỷ tuần này, Hoàng Dương của BBC Việt ngữ mời nhà văn Trần Mạnh Hảo và hoạ sĩ Nguyễn Minh Thành từ Việt Nam thảo luận về đề tài này.

Nhà văn Trần Mạnh Hảo trong thời gian qua có nhiều bài viết phê phán đường lối cầm quyền độc đoán của đảng Cộng sản trên các trang mạng hải ngoại. Hoạ sĩ Nguyễn Minh Thành thì từ trước khi có đợt vận động nhân dân đóng góp ý kiến đã viết lá thư gửi Bộ trưởng bộ Văn hoá nói lên những suy nghĩ, tâm tư của người nghệ sĩ Việt Nam hiện nay.

Họa sĩ Nguyễn Minh Thành đồng ý rằng giới văn nghệ sĩ lâu nay ít tiếng trước các vấn đề chính trị nước nhà, mà theo anh là bởi vì họ vừa thờ ơ, vừa ngại đụng chạm và vừa sợ.

Nhà văn Trần Mạnh Hảo nói giới văn chương ít lên tiếng về tình hình chính trị là bởi họ quá sợ sự đàn áp của đảng Cộng sản, chứ không phải họ không quan tâm.

Nhà văn Trần Mạnh Hảo có nhiều bài viết chỉ trích đảng Cộng sản

Theo ông Hảo, khác với nghệ thuật tạo hình, giới văn chương chịu sức ép của chính trị “ác liệt” hơn nhiều, vì họ luôn bị soi xét, kiểm duyệt chặt chẽ, và nhiều vụ án văn học từ trước tới nay, như Nhân văn Giai phẩm, đã làm tinh thần người cầm bút khiếp sợ.

Không những thế, theo nhà văn Trần Mạnh Hảo, sự ràng buộc về kinh tế cũng khiến nhiều người cầm bút yếm thế, “ươn hèn”, không dám động đến chính trị.

Nhà văn Trần Mạnh Hảo cho rằng điều quan trọng nữa là đảng Cộng sản cầm quyền luôn “độc quyền chân lý”, không có sự cởi mở, không biết lắng nghe những tiếng nói đóng góp của các tầng lớp nhân dân, nên giới cầm bút cũng ít tạo ra ảnh hưởng gì.

Họa sĩ Nguyễn Minh Thành cho biết sau khi anh viết lá thư gửi ông Bộ trưởng Văn hoá, anh đã được mời lên gặp gỡ với các quan chức tại Bộ Văn hoá, nhưng sự phản hồi của họ cũng chỉ là “hình thức” mà thôi.

Hai vị khách mời còn thảo luận về nhiều vấn đề đặt ra cho người cầm bút hiện nay, như mối quan hệ giữa kiểm duyệt và tài năng, suy nghĩ của họ về tương lai chính trị nước nhà.

Quí vị có suy nghĩ, phản hồi gì, xin hãy gửi thư cho chúng tôi theo địa chỉ vietnamese@bbc.co.uk , hoặc dùng hộp tiện ích bên tay phải. Xin cám ơn.

==========================================

Không tên
Thật là một mỉa mai khi đảng Cộng sản VN kêu gọi: "góp ý kiến cho đảng". Tất cả những ý kiến đóng góp mà tất cả quý vị đã viết lên website này là sự mong muốn của tất cả các tầng lớp dân chúng; nhưng theo tôi, nếu thật sự đảng kêu gọi người dân đóng góp ý kiến thì xin hãy giải thể đảng CS trước đã rồi mới có chuyện góp ý. Nhà văn Trần Mạnh Hảo đã không nhìn ra vấn đề đó, vì đảng ta không nói đùa, mà chỉ nhằm truy tìm thành phần chống đối và sẽ khép vào tội phản động nước ngoài xúi giục.

Lê Ly, Hà Nội, Việt Nam
Tôi nghĩ là ai cũng có công việc của riêng mình trong cuộc sống hối hả và bận rộn này. Con người dường như đã quen với một quan điểm là: không thuộc phận sự của mình thì không quan tâm đến; mọi người chỉ lo đến cái mà mình làm và họ được gì ở công việc ấy mà quên đi cái chung, cái tập thể. Thế nên mới có việc cầu thủ bóng đá Văn Quyến vì lợi ích trước mắt chỉ là số tiền mà mình nhận được khi bán độ cả đội bóng của nước nhà để lấy một số tiền mà anh ta coi là thoả mãn với mình.

Văn nghệ sĩ nước ta cũng là một trường hợp được quan tâm nhiều, tuy nhiên cái mà họ mong muốn đạt được không phải là họ làm gì cho đất nước mà là họ được gì cho bản thân khi làm những việc đó. Họ quan tâm đến cái mà họ đạt được kia. Tôi nói thế cũng không phải là tất cả văn nghệ sĩ đều như vậy; cũng có những gương mặt sống để hi vọng đóng góp một phần vào sự thành công của đất nước, nhưng đó chỉ là gắn với lợi ích của họ mà thôi.

Tôi đồng ý là họ không quan tâm đến tình hình chính trị nước nhà, bởi vì họ vừa sợ, vừa ngại phải đụng chạm vào vấn đề này. Bởi vì họ nghĩ rằng đó là công việc của những nhà chính trị, và vì thế họ thờ ơ với chính trị nước nhà. Họ cho rằng cho dù chính trị có thế nào đi nữa thì cũng chẳng liên lụy đến họ đâu. Dần dần, quan điểm đó đi sâu vào con người của mỗi cá nhân trong cộng đồng. Và việc chính trị là việc của những nhà chính trị, ngoại giao mà thôi. Thiết nghĩ, chúng ta phải có biện pháp làm cho mỗi cá nhân trong cộng đồng ý thức được việc chính trị, liên quan trực tiếp đến sự tồn tại cũng như là danh dự của mỗi cá nhân, từ đó mới làm cho mọi người quan tâm và đặt vấn đề chính trị như là việc chính đáng mà họ cần quan tâm. Có như vậy thì đất nước ta mới có thể phát triển được. Đó là ý kiến của riêng tôi thôi, còn các bạn, các bạn nghĩ sao về việc này?

Nguyễn Khải Minh

Đây là một bài phỏng vấn giá trị, hỏi đúng người, đúng việc, và nhận được những câu trả lời xác đáng, trung thực, sát với những diễn biến của thời cuộc. Nếu ai cho rằng hai văn nghệ sĩ này ở trong nước, mà mạnh dạn nói lên được những lời thẳng thắn như thế, tức là nhà nước CS đã cởi mở cho tự do tư tưởng và phát biểu chứ không còn đe doạ, ngăn cấm nữa, thì cũng có thể đúng. Rồi lại thấy báo chí trong nước cũng nở rộ những ý kiến, những phê bình chính sách, những phanh phui tiêu cực của từng đảng bộ, thì không thể nào nghĩ rằng báo chí của nhà nước vẫn chỉ là công cụ để tuyên truyền, mị dân.

Nhưng coi chừng, dù bạn có chút học vị, song chưa tạo được cho mình thành một người của đám đông, biết nương tựa đám đông thì phản kháng của bạn chỉ trở thành tiếng động của một vật đã rơi vào ...địa ngục. Cho đến nay những người bất đồng ôn hòa như bác sĩ Phạm Hồng Sơn, nhà báo Nguyễn Vũ Bình ...mà vẫn chưa được thả thì đừng lầm là quyền phát biểu đã được tự do. Ngay như báo chí nhà nước cũng vậy, họ chỉ phanh phui khi sai trái đã tràn lan không thể bưng bít được nữa của các quan chức CS, với mục đích kết luận dân biết thì đảng cũng đã biết, đảng sẽ trừng trị, đảng viên sai chứ đảng không hề sai.

Đảng có kinh nghiệm dùng bạo lực, nhưng cũng biết tuỳ thời cơ, hiện nay đảng chủ trương cứ cho dân nói dân nghe, để dân thoả mãn uất ức, để đảng biết những uất ức từ đâu phát xuất, nhưng đảng không thèm "đổi mới" thì dân làm được gì? Dân tuy là số đông, nhưng nghèo và nhát sợ, vì "hộ khẩu" vẫn nằm trong tay đảng, vì đảng có cả triệu đảng viên giàu, trung kiên, có vũ lực, và từng đánh bại cả những đế quốc đầu sỏ nhất thì đảng sợ gì dân! Nhưng tôi vẫn tin tưởng phản kháng "có lửa" của hai văn nghệ sĩ này đang thắp lên hàng ngàn ngọn đuốc soi đường và sưởi ấm tinh thần quật cường của dân tộc VN.

Song Ninh, Hà Nội, Việt Nam
Tư duy Thế kỷ lần này trở thành con đường thoát cho văn nghệ sĩ ở Việt Nam quan tâm đến chính trị được bày tỏ quan điểm.

Ẩn Danh
Như nữ văn sĩ Dương Thu Hương đã nói: Đa số nhân dân Việt Nam quá sợ hãi trước nòng súng, họ hiểu quá ít về luật pháp, về quyền công dân. Họ sợ sẽ gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, khó khăn cho con cháu mặc dù cuộc sống của họ và con cháu họ không có tương lai, vậy nhóm văn nghệ sĩ cũng không ngoại lệ. Như ông Nguyễn Trung, một cố vấn chính phủ đương thời đã nhận định trên báo Tuổi trẻ, rồi của ông Lê Hồng Hà, ông Đặng Văn Việt một sĩ quan cao cấp 60 năm tuổi đảng, cựu viện trưởng viện triết học Mác Lê Hoàng Minh Chính và rất nhiều người có tâm huyết góp ý đại hội X của đảng CSVN, thật nực cười cho một trò ảo thuật tồi của đảng cộng sản Việt Nam, đảng đã sáng tạo ra một loại văn hoá mới, đó là thứ văn hoá dối trá.

Tôi là một công dân yêu chuộng công bằng, công lý, tiếp xúc nhiều vụ kiện của người dân nên thấy rõ bộ mặt chính quyền do đảng cộng sản cai trị hiện nay, tôi rất tâm đắc với bài góp ý ngày 9-2-2006 của ông Đặng Văn Việt rất bình dân, sát với thật tế, nhưng bản dự thảo báo cáo chính trị của đại hội X vẫn chẳng có gì thay đổi, sự thật đó là biện minh cho giới văn nghệ sĩ thiếu can đảm và của nhân dân Việt Nam nói chung.

Hải Âu, HCM, VN
Khi tôi đọc những dòng đầu, tôi cứ ngỡ BBC sẽ mời một vài người có uy tín và những phát ngôn của họ có sức ảnh hưởng tại VN. Tuy nhiên, nhà văn Trần Mạnh Hảo theo như nhiều bài viết của ông mà tôi đã từng đọc, chúng không mang một cái nhìn toàn diện, hầu hết chỉ là cái nhìn phiến diện. Bởi thế, quí đài đừng đem những lời nói của nhà văn này ra mà làm gì. Lại còn chương trình Tư duy Thế kỷ nữa chứ. Tôi không nghĩ đây là một bản tin có sức thuyết phục lắm đối với người đọc đâu, bởi chính người mà quý đài mời để tham gia thảo luận đã không tả cho tôi (và chắc là sẽ có nhiều người khác nữa) tin tưởng về những gì ông ta thảo luận.

Quang Trung, Canada
So sánh với các dân tộc khác, nói chung là người VN có tính hèn nhát, thích an phận, không có ý chí vươn lên phản kháng, nên đảng CS mới làm mưa làm gió như vậy. Bởi vì tôi thấy đảng CSVN thực ra chẳng có gì đáng sợ lắm đâu. Họ cũng chỉ là những người bình thường, cai trị người dân dưới cái nhìn hẹp hòi, thiển cận. Mong rằng người Việt Nam sẽ có rất nhiều những người như thanh niên đứng trước đầu xe tăng ở cổng Thiên An Môn.

Minh Quang
Thật lạ là có người Việt Nam như ông Quang Trung lại dám bảo là người Việt Nam có tính hèn nhát. Xin hỏi là có dân tộc nào trên thế giới này dũng cảm hơn dân tộc Việt nam ta?

Chắc ông cũng hiểu như tôi rằng trong hàng loạt các cuộc chiến tranh tại Việt Nam đã có hàng triệu người của cả hai bên đã xông pha nơi hòn tên mũi đạn hứng chịu hàng triệu tấn bom đạn mà vẫn kiên cường...Chào ông. Mong ông cẩn thận khi phát ngôn.

Phan Văn, Hà Nội
Gửi Quang Trung: Người Việt đã từng tồn tại và giữ được bản sắc của mình sau hàng nghìn năm ở bên cạch người Tầu ; Người Pháp và người Mỹ cũng từng lần lượt cuốn lá cờ của mình trong nỗi uất nghẹn trước khi rời khỏi Việt Nam vào các năm 1954 và 1975. Chả nhẽ đó là kết quả của tính nhu nhược và hèn nhát của người Việt chúng ta ?

Vô Danh, Edinburgh
Thật đáng buồn khi khách mời của chương trình gọi là "Tư Duy Thế Kỷ" nhưng cách nhìn lại phiến diện, một chiều và hơn nữa lại còn xúc phạm đến giới văn nghệ sĩ, đồng nghiệp của mình. Đây không biết có phải tự đề cao mình bằng cách xúc phạm người khác hay không?

Chỉ với 2 người mà có thể kết luận văn nghệ sĩ tại Việt Nam hiện nay thờ ơ, không quan tâm đến chính trị nghe thật nực cười. Ở Anh, Mỹ... trên cơ sở thăm dò ý kiến (một bộ phận dân chúng) hoặc bằng các hình thức khác mà vẫn còn chưa dám kết luận chắc chắn huống chi chỉ là nói suông.

Thử hỏi ở Mỹ, bầu cử tổng thống năm 2004 chỉ có 54% dân chúng đi bầu cử, thế thì 46% còn lại (cả trăm triệu ! người) thì phải giải thích làm sao đây? Ngại đụng chạm, hay họ sợ hay chán ngán chính quyền!!!. Đúng là nói thì rất dễ, ai cũng nói được. Khi người ta không hỏi, tham khảo ý kiến thì cũng bài bác, không dân chủ, độc đoán... Còn khi người ta hỏi ý kiến thì cũng chê bai. Như vậy có phải là tranh luận công bằng hay không hay chỉ là chụp mũ?

Ngay trong nội tại gia đình cũng còn mỗi người một ý kiến, mỗi người một sở thích, huống chi cả mấy chục triệu người, tất nhiên là phải có nhiều ý kiến khác nhau, có người thích cho ý kiến, có người không quan tâm, có người hài lòng, có người bất mãn, có người bận rộn, có người nhàn cư... Tôi cho rằng điều quan trọng là phải hành động như thế nào. Cái tâm của anh có thực sự vì Dân tộc, vì Tổ quốc Việt Nam hay không hay chỉ vì cái tôi của anh.

CSVN ư, họ có nhiều mặt xấu! Tất nhiên, bộ máy cầm quyền nào chẳng vậy, đó là quy luật tất yếu. Bất cứ nơi nào trên thế giới này, kể cả Mỹ, Anh... đã gọi là bộ máy cầm quyền thì họ phải tìm mọi cách củng cố quyền lực cho họ: gian lận phiếu bầu để được thắng cử, tìm cách nói xấu đối phương, mị dân để kiếm phiếu...

Bản thân tôi còn phải bận rộn làm ăn, kiếm sống xứ người, chẳng hơi đâu mà quan tâm đến chính trị, cũng không có thời gian để suốt ngày tranh luận trên BBC nhưng đọc bài viết này tôi thấy đau lòng, thấy dòng máu Việt trong tôi như bị xúc phạm vì thấy có người Việt (biết đọc viết tiếng Việt) cho rằng “người VN có tính hèn nhát, thích an phận, không có ý chí vươn lên phản kháng”. Thật đau lòng lắm thay.

Mấy ngàn năm lịch sử hào hùng của dân tộc để đâu hết rồi? Vì cái tôi của anh, vì cái hận thù của anh mà dám sỉ báng cả một dân tộc, như vậy có còn xứng đáng là người Việt không?

Không tên, Việt Nam
Gửi anh Quang Trung, Canada: Anh Trung mến, Tôi không hiểu anh dựa vào đâu để khẳng định "người Việt Nam có tính hèn nhát, thích an phận, không có ý chí vươn lên phản kháng..."? Xin anh vui lòng nhìn lại quá khứ đau thương của dân tộc mình! Ai không muốn được dân chủ, ai không muốn được tự do? Nhưng cái "dân chủ" cái "tự do" thật sự đang ở đâu một khi người dân đóng góp ý kiến chân thành của mình cho đảng cầm quyền mà đảng không nghe lại còn kết án là "phản động"?

Anh nên nhớ rằng những kẻ bị chụp cho cái mũ "Phản động" trên đầu và dán cho cái nhãn "phản bội tổ quốc" thì từ đời ông đến đời cha; đời con đến cháu chắc coi như tiêu với đảng. Giới văn nghệ sĩ Việt Nam cũng thế, họ là những con người bình thường như mọi người, cũng có gia đình, cũng có người thân và đang sống trong bối! cảnh thật tế của một xã hội chính trị "độc đảng". Anh muốn đấu tranh đòi tự do, đòi dân chủ xin anh cứ về sống tại Việt Nam này để xem chuyện gì sẽ xảy ra cho anh và gia đình anh? Nếu được như thế cả dân tộc này sẽ đứng lên theo anh. Họ không hèn nhát như anh nghĩ đâu! Chúc anh và gia đình luôn mạnh khoẻ, để đấu tranh giành tự do cho chúng tôi!

NSL, Quảng Bình, Việt Nam
"Đa số nhân dân Việt Nam quá sợ hãi trước nòng súng..." Tôi không hiểu tại sao người ta có thể dùng câu này để nói về người Việt Nam. Chẳng lẽ trải qua các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, phát xít Nhật, đế quốc Mỹ và đại bá Trung Quốc... mà vẫn có người phát biểu như thế. Nhân dân Việt Nam mà sợ hãi trước nòng súng thì có lẽ bây giờ cái tên Việt Nam chẳng có trên bản đồ thế giới.

Bùi An, Hà Nội, Việt Nam
Dân Việt ta có tính hèn nhát ư? Thật nực cười! Nếu hèn nhát, không dám hi sinh thì liệu trải qua ngàn năm Bắc thuộc rồi biết bao cuộc chiến tranh tiếp sau đó liệu có còn tồn tại cái gọi là DÂN TỘC VIỆT NAM như ngày nay? Tôi tin rằng người Việt Nam đủ khôn ngoan để biết mình cần gì và đủ dũng cảm đấu tranh cho tương lai của mình! Còn các văn nghệ sĩ, xin quý vị hãy sáng tác, hãy để tác phẩm tạo nên tên tuổi cho mình chứ không phải dựa dẫm vào những trò chửi bới và cơ hội, bất chấp đạo lý như thế này!

Luan Dam, Sài Gòn, Việt Nam
Các bạn ơi! Đừng quên bài học "Trăm Hoa Đua Nở" nhé! Vô nhà đá hay đi công trường đó!

Nhẫn, Nga
Tôi có được đọc loạt bài của Trần Mạnh Hảo góp ý cho “Dự thảo báo cáo chính trị Đại hội X” trên các diễn đàn khác nhau (ví dụ: www.ykien.net ). Có thể ĐCS Việt nam là xấu xa, là mất dân chủ,… Nhưng nói thực, đọc những bài viết như vậy, tôi chỉ có cảm giác là TMH chửi ba lăng nhăng.... Nếu phải chọn giữa chế độ cộng sản VN và kiểu tự do mà những người như TMH đem lại thì tôi thà chọn chế độ CS còn hơn.

Tôi cứ nghĩ BBC sẽ phỏng vấn những người có uy tín, tiếng nói của họ có trọng luợng đối với dân chúng. Hóa ra cũng chỉ cốt cho có người “phê phán ĐCS VN”, còn tư cách của họ không quan trọng. Để nói có sách, mách có chứng có thể tham khảo các cuộc tranh luận giữa giữa TMH với Lại Nguyên Ân (Ông Hảo thanh toán chứng từ "Ly thân" đi chứ!) hay với Đỗ Minh Tuấn (“ca-pốt rách của Đảng”) trên diễn đàn Talawas.de

Robert, Anaheim, USA
Theo lẽ thường trong lịch sử mọi quốc gia, một chế độ đến hồi mục nát sẽ được thay bằng một chế độ mới. Chế độ CSVN nay đã mục ruỗng mọi nơi, từ trung ương, chính phủ, các bộ, tới các địa phương chỉ toàn là quan tham. Vậy mà có những người thiển cận còn cho là chống lại đảng CSVN là chống lại dân tộc VN. Trong lịch sử, có rất nhiều ví dụ nhân dân nổi lên chống lại các triều đình phong kiến, các vị đó đều được xem là anh hùng của dân tộc. Ngày nay, đảng CSVN là một thứ triều đình phong kiến đỏ. Những ai ủng hộ cái triều đình này, nếu không phải là tham quan hoặc nhu nhược thì phải gọi là gì đây?

Brian Nguyen, USA
Xin hỏi Nhẫn, Nga: trong cuộc phỏng vấn giữa BBC và Trần Mạnh Hảo và Nguyễn Minh Thành thì TMH lăng nhăng chỗ nào, nói có sách mách có chứng thì xin Ô/B. Nhẫn, Nga trích dẫn hộ, con người có tồi tệ nhưng ít nhất phải còn biết sĩ diện, đảng CS không còn chỗ đứng trên thế giới và hẹp hơn là trong lòng dân tộc VN mà cứ be bờ chống đở, tôi đồng ý với anh Robert Anaheim là "CSVN nay đã mục ruỗng..." theo tôi cũng giống như người đang bị bịnh ung thư xương, tư nhiên xương sẽ mục và người bệnh sẽ ngã đổ. Là 1 người lãnh đạo, là 1 đảng cầm quyền phải biết tự trọng, khi đã không được lòng dân, khi đã không phục vụ tốt cho tổ quốc nữa thì nên nhường lại cho người khác, cho chính đảng khác đìều hành chính quyền, mà khi tự rút lui trong bầu cử tự do thì còn hy vọng vớt vác chút ít tình cảm của nhân dân. Xin qúy vị hãy tự xét lại xem, đem ra cân đo thử CSVN đã đem lại ích nước lợi dân chỗ nào? và làm di hại dân tộc chỗ nào? Nếu CSVN dám cho bầu cử tự do thì biết ngay, chớ nên bàn cãi mà thiếu luận cứ, thiếu dữ kiện, nói lấy được.

Tran Roan kyu, Kobe, Nhật
Tôi là họa sĩ tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật năm 1996. Nếu nói văn nghệ sĩ Việt nam thờ ơ, không quan tâm đến chính trị cũng đúng mà cũng không đúng. Tôi đây nè hàng ngày đều nghe đài BBC và đọc tin tức trên báo điện tử ngay cả nhưng ngày còn ở VN. Nhưng thực lòng nói chính bản thân tôi đây lúc làm việc tại quê nhà rất sợ ban lãnh đạo. việc góp ý kiến còn khó như lên trời vậy, lỡ miệng là bị vùi dập ngay. Đây là diễn đàn hay. Tôi cũng rất mong quí đài BBC có thêm nhiều về thông tin mỹ thuật hơn nữa.

Minh Tran, TP HCM
Sự im hơi lặng tiếng của giới văn nghệ sĩ chứng minh một điều là đất nước VN đang trong thời kỳ suy vong. Người ta thường nói "Đa văn vi phú", tức là không giàu bằng tiền của mà giàu bằng văn học. Mục đích chính của một dân tộc sự hưng thịnh của đất nước không phải chỉ để tạo ra của cải vật chất hay kinh tế mà coi thường những giá trị thẩm mỹ và tinh thần được, vì đây chính là yếu tố để một dân tộc có thể được đánh giá là có cuộc sống chất lượng cao hay không. Gần đây giới chức cộng sản VN đang tìm cách hô hào tung tiền tài trợ cho những dự án để có thể có những kịch bản hay cho phim ảnh hầu đánh bóng hình ảnh của Đảng ta hơn nữa. Điều này chứng tỏ sức mạnh của văn hoá nghệ thuật như thế nào rồi! Hơn ai hết Đảng Cộng Sản VN luôn muốn lợi dụng sức mạnh này.

Thế nhưng theo tôi ít có nhà văn nào muốn hạ mình làm phương tiện làm công cụ tuyên truyền cho nhà cầm quyền mà chỉ muốn làm chủ thể. Giá trị một tác phẩm văn học không dựa vào việc buôn bán lời lãi rất cụ thể và tức thì. Người ta yêu mến tác phẩm văn học vì chính tự bản thân tác phẩm ấy. Các tác phẩm văn học thường đem lại sự hiểu biết sâu sắc về khả năng của con người, về cách diễn đạt lý tưởng và thực tế chỉ qua những dòng chữ. Văn chương là nơi những tư tưởng cảm xúc khao khát của con người được miên man chảy vượt qua mọi giới hạn, nơi mà dòng sống tâm linh có thể len lỏi đến tận cùng sâu thẳm, nơi con người không phải hy sinh một phần tự do cá nhân để phục tùng ý chí công cộng nhờ đó văn chương cũng là nơi khái niệm về tự do trở nên hiện thực nhất. Nhà văn thường là những người đi tiên phong hướng con người đến những giá trị đích thực của cuộc sống. Họ là những người vẽ nên bức tranh xã hội rõ ràng nhất chân thật nhất.

Trong khi chúng ta ngồi đây lên án chủ nghĩa cộng sản thì George Orwell đã mô tả cái bi kịch của lịch sử hiện đại bị ngự trị bởi ý thức hệ CS từ mấy chục năm về trước qua tác phẩm Trại súc vật (Animal farm). Một nhà văn đích thực có quyền năng vô hạn, ngòi bút của họ rất cứng khó bẻ cong. Phải đàn áp trí thức phải đàn áp nhà văn đó là cách tốt nhất để chế độ độc tài tồn tại. Chỉ cần một chút tự do thôi nhà văn sẽ chứng tỏ sức mạnh của ngòi bút là như thế nào! Trong một nước hơn 80 triệu dân này chắc chắn rất nhiều nhà văn đang âm thầm sáng tác trong bóng tối. Đó là lý do tại sao họ phải chịu sự đối xử khắc nghiệt như vậy!

QTHD
Muốn đánh giá một con người, một dân tộc, thì qua ngôn ngữ người đó, quốc gia đó sử dụng thì biết ngay. Cùng là tiếng Anh chẳng hạn nhưng người Mỹ nói nhanh nhất, người Anh điệu nghệ nhất, mà chính trong giọng Anh cũng chia ra trường phái Oxford, Cambridge, và không thuộc hai loại này, v.v... trình độ văn hóa học thức cũng tùy đó mà thể hiện.

Văn học Việt trong khoảng 50 năm nay không phát triển được vì mọi nguồn lực đều phải phục vụ cho đảng và nhà nước, sau 1975 thì trong toàn quốc thơ văn nhạc kịch gì không thuộc loại này đều không được xuất bản. "Đầu vào" các trường âm nhạc, ca múa nhạc kịch cũng bị siết chặt nhằm đưa vào các phần tử theo đảng hoặc ít ra là câm điếc đui chột tư tưởng, đảng nói gì nghe nấy, nói nấy, thành ra văn chương thơ phú ngay cả âm nhạc Việt cũng bị đơn điệu, không phải là không phát triển nhưng chỉ là phát triển một chiều quá lẻ loi, chán chường, rồi đi vào bế tắc nhanh chóng, vì "không có đối thủ" cũng không có sự phê bình thẳng thắn, mà chỉ có khen hão, nịnh bợ.

Nói gì đâu xa, chính Phạm Duy mà họ vui mừng đón chào cũng có nhiều bài hát hiện bị cấm, ai hát thì ở tù, băng đĩa nào có bài đó ở trong nhẹ thì bị tịch thu, phạt tiền, nặng thì chủ xuất bản ở tù mọt gông. Ngay các giọng đọc trên TV, radio, cũng phải là giọng Hà Nội. Ai không theo các điều đảng biểu phải theo thi bị sát phạt ngay. Từ lớp 6, ai dám chỉ trích thơ Tố hữu "thương cha mẹ 1, thưong Mác thương 10", và các bài thơ khuyến khích con nít lòng căm thù, ghen ghét, ngay cả bạo động giết chóc miễn là đảng biểu thì phải làm? Thành ra ai quỵ lụy, hèn yếu, hoặc biết cách giả bộ như vậy, thì mới lên lớp, ai mạnh miệng chỉ trích Bác, đảng, thơ Tố hữu, thì 10 tuổi đã ở tù rồi.

Sau này, thành thói quen, con nít bên Việt Nam rất khác bên ngoại quốc tuy cùng là anh chị em ruột với nhau, khi chia cách do vượt biên hay tách riêng sang đây diện bảo lãnh, vài năm sau gặp lại thì do tâm thức khác nên ngôn ngữ, thái độ, hành động của họ đều khác. Bên Việt Nam thì lém lỉnh thậm chí mánh mung để sinh tồn, bên ngoại quốc khi về Việt Nam thì quá "khờ khạo", gặp đèn đỏ thì ngừng lại trong khi người ở Việt Nam chạy luôn, còn cười người kia là khờ dại. Thành ra, nghe hai người nói chuyện, nhìn hai người chạy xe, thì biết ngay ai ở Việt Nam, ai từ ngoại quốc về.

Thanh Vương, VT, Việt Nam
Gửi bạn QTHD: Qua bài viết một phần nào đó người đọc có thể nhận biết bạn là người có học, và chắc chắn bạn không định cư tại Việt Nam! Tôi đồng ý với bạn những luận chứng mà bạn nêu ra để bày tỏ nền văn chương Việt Nam bị mai một sau hơn 50 năm dưới sự lãnh đạo của Bác, Đảng...Song bạn đã vội kết luận, nói đúng hơn bạn đã "vơ đũa cả nắm" khi cho rằng lối "giáo dục ở Bên Việt Nam thì lém lỉnh thậm chí mánh mung để sinh tồn, bên ngoại quốc khi về Việt Nam thì quá "khờ khạo", gặp đèn đỏ thì ngừng lại trong khi người ở Việt Nam chạy luôn, còn cười người kia là khờ dại.

Thành ra, nghe hai người nói chuyện, nhìn hai người chạy xe, thì biết ngay ai ở Việt Nam, ai từ ngoại quốc về". Đành rằng là thế, nhưng chắc gì "Việt kiều" lại tốt hơn "Việt cộng". Cũng không ít "Việt kiều" láu cá hơn cả "Việt cộng". Tôi nói cho bạn hay: bạn kết luận như thế là bạn đã xúc phạm đến cả một dân tộc, trong đó có ông bà tổ tiên, anh em, bạn bè và con cháu của bạn nữa. Mong rằng khi trình bày một quan điểm nào, bạn nên cẩn thận trong lời ăn tiếng nói vì bạn là "người có học" cho dù bạn học được điều đó ở đâu. Chắc chắn một điều bạn không học ở Việt Nam và bên "ngoại quốc" cũng chẳng ai dạy bạn điều đó.