Tiếng trống đồng Mê Linh
BBC, 6/4/05
 

Trương thái Du

Việt tại Đà Lạt, tháng tư 2005

Tìm hiểu về cổ sử VN là một đề tài phức tạp, hấp dẫn nhưng cũng gây nhiều tranh cãị Chúng tôi xin giới thiệu bài viết của nhà sưu khảo độc lập trương thái Du quanh vấn đề tìm lại manh mối về Hai Bà Trưng.

Nội dung trong bài viết là quan điểm riêng của tác giả. Rất mong nhận được ý kiến tranh luận, phản hồi từ quý vị độc giả trong tinh thần cởi mở, tương kính và lành ma.nh.

Lời phi lộ: Bài viết này tiếp tục chuỗi tìm hiểu cổ sử VN của tác giả và nằm trong hệ thống các hệ quả từ một cách tiếp cận chưa được thảo luận rộng rãị Về cơ bản cách tiếp cận này như sau:

1. Giao Chỉ nguyên nghĩa là một khái niệm nói về vùng đất phía nam vương quốc của Đường Nghiêu  Ngu Thuấn. Giao Chỉ đầu thời Chu chính là Đan Dương (nay thuộc Hồ Bắc, Trung quốc). Sau hàng ngàn năm năm tiến của các đoàn quân đế quốc, khái niệm Giao Chỉ cũng dịch chuyển dần về phương năm. Chỉ đến thời Đông Hán, Giao Chỉ mới biến thành địa danh cố định và xác thực trên địa đồ.

2. Nhà nước Văn Lang sơ khai của người Lạc Việt được hình thành tại Đồng Đình Hồ (Hồ Nam, Trung quốc) khoảng năm Nhâm tuất 1199 tCN. Các vua Hùng cuối cùng trong số 18 vua Hùng đã chạy giặc Sở xuống đồng bằng tây Giang, Quảng tây, Trung quốc và dựng lại phiên bản nhà nước sơ khai như Văn Lang Đồng Đình Hồ là Văn Lang tây Giang. Thục Vương tự tên Phán của nước thuộc (Quí Châu - tây bắc Quảng tây) đã thôn tính Văn Lang tây Giang và dựng lên nước tây Âu Lạc. Không ít cư dân Văn Lang Đồng Đình Hồ tiếp tục di chuyển xuống đồng bằng sông Hồng trước và sau thời điểm 179 tCN (năm triệu Đà thôn tính tây Âu Lạc). Ở mảnh đất VN cổ, đoàn lưu dân này vẫn tổ chức xã hội theo mô hình Văn Lang Đồng Đình Hồ, song các nhóm thị tộc mẫu hệ không còn liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành nhà nước sơ khaị Vua Hùng của họ chỉ còn là thử lãnh tụ trị từng khu vực nhỏ, tức là như từ trưởng, tộc trưởng mà thôị

3. Địa bàn của người Lạc Việt cổ gồm Hồ Nam, Quảng tây, Quảng Đông, Bắc VN và đão Hải Nam. Người Lạc Việt gọi tổ quốc mình là Đất Nước, khi ký âm bằng Hán tử nó trở thành Âu Lạc. Lạc Việt chính là Nước Việt hay Việt thường Quốc. Người Lạc Việt ủng hộ triệu Đà lập nên nước Nam Việt có kinh đô tại Phiên Ngưng cũng gọi nơi ấy là Âu Lạc. từ đây sinh ra tù tây Âu Lạc tương đương với tây Âu, nghĩa là vùng đất phía tây Phiên Ngung. Chũ tây này tồn tại cho đến hôm nay trong tên gọi hiện đại của vùng đất này là Quảng tâỵ Do đó không tồn tại quốc gia Âu Lạc tại đồng bằng sông Hồng trước công nguyên. Sau năm 179 tCN người Lạc Việt ở tây Âu Lạc chạy giặc triệu Đà xuống Bắc Việt đã dung hòa và pha trộn con người cũng như lịch sử với những người anh em cùng cổi rễ Lạc Việt Đồng Đình Hồ. Chính cổi rễ ấy đã che hết những mối nối ký ức, những khoảng trống và "mưu mô" của sử sách Trung quốc, biến cổ sử VN thành một hệ thống vừa ít tư liệu vừa phức tạp nhưng cực kỳ mâu thuẫn.

Mặc dù còn rất nhiều sai sớt, nhầm lẫn và mâu thuẫn trong các bài viết đã phố biến đây đó, tác giả hy vọng cách tiếp cận cốt lõi của mình nên được các nhà sử học chuyên nghiệp tham khảo nghiêm túc. trong khi vẫn tiếp tục chỉnh lý chiều sâu văn bản cho một tập hợp mới nhằm đi đến xuất bản chính thức, sẽ mở rộng phạm vi của cách tiếp cận này là cần thiết.

Mùa xuân 2005, tròn 1962 năm ngày Hai Bà Trưng bỏ mình vì nước, xin được viết bài này như nén hương lòng thành kính đang lên Hai Bà. Mong âm linh liệt mẫu giúp đỡ con cháu VN của mình làm sống dậy tiếng trống đồng bất khuất của nền văn minh Lạc Việt, để người đời có cái nhìn khác đi với hình ảnh sáo mòn vay mượn "phất cờ khởi nghĩa" của cuộc binh biến mang tên tự do mà Trưng Trắc là lãnh tụ, là vị Vua Bà bất tự đầu tiên và cũng là cuối cùng của mảnh đất tiền VN.

1. thời Hai Bà Trưng, mẫu hệ hay mẫu quyền?

Rất nhiều sử gia đã đồng tình rằng theo thủy Kinh Chú, chồng bà Trưng Trắc tên Thi. Ông chẳng những không hề bị Tô Định sát hại, mà còn sát cánh bên phu nhân của mình trong cuộc nổi dậy năm 40. Khi Mã Viện tấn công, đuối sức, ông bà bỏ chạy vào Kim Khê, ba năm sau mới bị bắt. Chuyện tiếp theo như thế nào thì thủy Kinh Chú bỏ lủng. Chỉ biết dân gian truyền tụng Hai Bà Trưng tuẫn tiết ở Hát giang. Có giả thuyết Hai Bà sau đó bị Mã Viện bắt và chém đầu rồi đem thủ cấp về tàu báo công, cho nên trong đền thờ Hai Bà ở Hát Môn có tục kiêng màu đỏ. Hậu Hán thư chép bà Trưng Trắc bị xử trạm. Ở đây tôi muốn trả lời câu hỏi: tại sao sử gia phong kiến VN lại mượn tay Tô Định khai tử ông Thi.

Ý kiến phổ thông của đa số học giả trong thế kỷ 20 cho rằng các nhà Nho, khi viết sử phải "giết" ông thi, vì nếu ông còn sống mà bà Trưng Trắc làm vua thì ngược lẽ thánh hiền Khổng Mạnh! Họ cũng thống nhất cư dân Việt cổ hình như theo chế độ mẫu hệ - bằng chứng là thuộc tướng của Hai Bà Trưng phái nữ rất nhiều, nào là Lê Chân (thánh chân công chúa), Ngọc Lâm (thánh thiên công chúa), Vũ thuộc Nương (bắt nàn công chúa), thiều Hoa (đông quân tướng quân), Diệu tiên v.v. Giải thích như thế chưa thuyết phục lắm. theo tôi sẽ bịa đặt còn ẩn chứa hàm ý sâu xa khác, nó làm người ta không chú tâm đến địa điểm của cuộc nổi dậỵ

Trưng trắc và trưng Nhị đã tập hợp lực lượng và tuyên chiến với Tô Định tại Mê Linh, với sự ủng hộ mạnh mẽ của mẹ mình là bà Man thiện. thành công, Trưng Trắc xưng vương và đóng đô cũng tại Mê Linh, nơi chôn nhau cắt rốn của bà. Giả sử Hai Bà Trưng không có em traị Khi chồng chết, Trưng Trắc (lúc này đang ở bên chồng) về lại quê cùng giữ quyền thế tập với em gái , rồi Hận người thăm bạo, thù chồng chống quên phất cờ khởi nghĩạ Chuỗi luận thật tròn trịa, dễ ru ngủ người đờị thật sự nó đã ru biết bao thế hệ người Việt ngủ ngon hằng ngàn năm.

Quả tình ông Thi chẳng bị ai ám hại. Ông là con Lạc tướng Châu Diên, rất môn đăng hộ đối với Trưng Trắc, chứ không phải một anh lực điền tứ cố vô thân được gia chủ nuôi và gửi gắm con gái rượu (theo quan điểm phụ hệ sau này). Không có ông bên cạnh Trưng Trắc đánh đuổi Tô Định, sẽ không ai thắc mắc khi lấy vợ ông đi ở rể hay rước đâu về. Nếu lúc ấy người Việt cổ đã theo chế độ phụ hệ, Trưng Trắc phải về nhà chồng. Và nếu hưng binh tất bà sẽ chẳn Chu Diên chứ không phải Mê Linh. Do đó ta thấy vai trò của kẻ làm đâu trong một gia tộc danh giá thời ấy hơi khác thường.

Vai trò của ông thi trong cuộc binh biến và cả sau khi binh biến thành công khá mờ nhạt. thay vào đó là hình ảnh trưng Nhị, em gái Trưng Trắc. Đó là điều hiển nhiên, xã hội mẫu hệ cho Trưng Trắc quyền thế tập và trưng Nhị là hàng thừa kế thứ nhất

Đến đây nên mạnh dạn kết luận khi phối ngẫu với Trưng Trắc, ông Thi phải theo vợ sang Mê Linh. Vai trò của ông thi trong cuộc binh biến và cả sau khi binh biến thành công khá mờ nhạt. thay vào đó là hình ảnh Trưng Nhị, em gái Trưng Trắc. Đó là điều hiển nhiên, xã hội mẫu hệ cho Trưng Trắc quyền thế tập và Trưng Nhị là hàng thừa kế thứ nhất, thậm chí trưng Nhị còn có thể thừa kế cả anh rể mình nữa, điều này hoàn toàn không có gì xa lạ với nhiều bộ tộc còn chậm tiến trên thế giới ở thế kỷ 20 vừa qua. Giả thuyết này có thể lấy chuyển hôn nhân của Mỵ Châu và trọng thủy trước đó hơn 200 năm làm một điểm tựạ Hình ảnh truyền thuyết An Dương Vương cưỡi ngựa mang Mỵ Châu bỏ chạy khỏi Cộ Loa, cũng mơ hồ cho thấy Mỵ Châu cần được bảo vệ như một thái tử trong cơn nguy cấp. Có thể tham khảo thêm bộ sử Tam Quốc Chí của trần thỏ (năm 233 297): Ở hai huyện Mê Linh của quận Giao Chỉ và Đô Lung của quận Cửu Chân, anh chết thì em trai lấy chỉ đâụ

Tôi đám khẳng định chắc nịch rằng thời Hai Bà Trưng, cư dân vùng đồng bằng sông Hồng vẫn còn theo chế độ mẫu hệ nếu không muốn nói là mẫu quyền. Khái niệm mẫu hệ và mẫu quyền có khác nhau nhưng phụ hệ và phụ quyền lại gần như là một. Chế độ mẫu hệ qui định những đứa con trong một gia đình mang họ mẹ, chỉ các con gái mới được giữ quyền thừa kế. Mẫu quyền thì đi xa hơn, quyền hành gia đình và xã hội nằm tất ở nữ giới, lãnh tụ phải là nữ giớị Do đó việc tồn tại các năm thủ lĩnh trong những bộ tộc Việt cổ không hề mâu thuẫn với nội dung mẫu hê.. Nội dung mẫu hệ này xuyên suốt trong hầu hết các văn bản huyền sử VN, mặc dù nó đã bị chế độ phụ hệ nối tiếp bóp méo, biên tập khá bài bản và công phụ

Rõ Nhật phải kể đến truyện Lạc Long Quân và Âu Cơ với cặp khái niệm Mẹ - Đất (núi) và Cha Nước. trong trật tự lời văn của Lĩnh Nam Chích Quái: Long Quân nói: ta là nòi rồng, đứng đầu thủy tộc, nàng là giống tiên, sống ở trên đất, tuy khí âm dương họp lại mà sinh ra con, nhưng thủy hứa tương khắc, giòng giống bất đồng, khó ở lâu với nhau được". Rõ ràng mẹ Âu Cơ là Dương chứ không phải Âm. Minh chúng thêm ở đây: Tết Đoan Dương (ngày nóng Nhật trong năm, dương khí cuộc thiện) hay còn gọi là Đoan Ngở mừng 5 tháng 5 âm lịch cũng là ngày giơ^~ Âu Cợ Chế độ phụ hệ dù có bóp méo truyền thuyết theo chiều hướng nào đi nữa vẫn không thể thay ngày giơ^~ mẹ bằng giơ^~ chạ trong câu ca đao: Công cha như núi thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra, cặp Mẹ - Đất (núi) và Cha Nước trong truyện Âu Cơ, Lạc Long Quân đã bị chế độ phụ hệ hoán đội trật tự một cách rất khéo thành Mẹ - Nước và Cha Núi (đất). Bản thân yếu tố Thái sơn rặt tàu cũng cho thấy đâu là nguyên nhân của sự thay đổi ấỵ Sẽ có người phản bác lập luận của tôi: xét theo cấu tạo của bộ phận sinh dục, nếu cho rằng mẹ là dương rất không ổn. Một cách tình cờ lưỡng nghi (hào dương và hào âm) của Kinh Dịch có thể tương đương với Linga và Yoni của người Chiêm thành. tuy nhiên khi so sánh ngực người năm và người nữ thì rõ ràng giống cái lại chứa dương tính. Vấn đề giờ đây thu hẹp về các góc nhìn mà thôị

2. Một cách lý giải toàn cảnh

Năm 111 tCN Lộ Bắc Đức diệt Nam Việt, kết thúc gần 100 năm vương triều của họ triệụ tượng quận, vùng đất chưa bị xâm lăng, một tên gọi tượng trưng mang tính khái niệm theo cách của nhà tần (nó tương đương với Giao Chị của nhà Chu) bắt đầu được Hán Vũ Đế mở mang. Chín quận mới liệt kê ở Hán thư là Đạm Nhĩ, Chu Nhai, Nam Hải, thương Ngô, Uất Lâm, Hợp Phố, Giao Chị, Cửu Chân và Nhật Năm. Giao Chị, Cửu Chân và Nhật Năm tiếp tục là khái niệm, thứ khái niệm nói lên tính tự cao, tự đãi, lòng thăm và chủ nghĩa bành trướng của nhà Hán.

Sau hàng trăm năm dừng lại và khai phá các vùng đất phương năm đã chiếm được và đặt quan trấn nhậm (tức 6 quận trong tổng số 9 quận thuộc Giao Chỉ bộ), đầu công nguyên nhà tây Hán bắt đầu dòm ngó xuống ba quận ảo là Giao Chị, Cửu Chân và Nhật Năm. Lần đầu tiên ta thấy xuất hiện chức danh thái thứ của quận Giao Chỉ là tích Quang (năm 1 đến năm thứ 5 sau Công Nguyên). Người này chắc chắn chỉ là lãnh đạo một sứ bộ có qui mô nhỏ, mang danh nghĩa thông giao đến đất mới thăm dò, thám thính và xem xét khả năng áp đặt kềm kẹp đô hô.. Công việc của tích Quang còn đang dở thì trung Nguyên hỗn loạn vì Vương Mãng cướp ngôị

Năm 23 Lưu tú dẹp được Vương Mãng tiếm quyền nhưng trường An đổ nát, hoang tàn trong máu lửa, ông dời đô về phía đông đến Lạc Dương lập nên nhà Hậu Hán. Để nối lại cuộc thám sát mảnh đất Việt cổ, năm 25 Nhâm Diên được cử sang Cửu Chân. Những chính sách mị dân mà tích Quang và Nhâm Diên áp dụng khi ấy không ngờ còn lưu truyền tới tận thế kỷ 20, với vỏ bọc hình thức khá ngây thợ Đến tận VN sử lược của trần trọng Kim gần đây vẫn còn viết: Người ấy (Tích Quang) hết lòng lo việc khai hóa, dạy dân lấy điều lễ nghĩa, cho nên dân trong quận có nhiều người kính phục. Và Dân sẽ quận ấy (Cửu Chân) ái mộ Nhâm Diên, làm đền thờ.

Năm 34, có lẽ do chủ quan khi nhận định tình hình sau hai cuộc thám sát, Hán triều cử sứ đoàn do Tô Định cầm đầu xuống đồng bằng sông Hồng để tiến hành thực dân hóa quận Giao Chi.. Nhiệm vụ của tân thái thứ chắc chắn là phải xây dựng bộ máy bóc lột nhằm biến quận Giao Chỉ thành miếng bánh ngon giữa bàn tiệc thực dân, chứ không thể mãi mãi là mảnh đất ảo trang trí trên bản đồ đãi Hán. Có thể Tô Định đã tiến hành vài cuộc khủng bố lẻ tẻ nhân danh thiên tự tàu và áp Hán luật vào đời sống nhân dân sự tạị Không còn những hành động khoan hòa vờ vĩnh kiểu tích Quang, Nhâm Diên. tự do của người bản xứ đã bị xâm hại nghiêm tro.ng. Trưng Trắc, vị thủ lĩnh tự trị của vùng đất kề cận nơi Tô Định đặt bản doanh chịu sức ép thực dân nhiều nhất đã đứng lên hiểu triệu các thủ lĩnh khác cùng đoàn kết đánh đuổi thù chung.

Hai Bà Trưng nổi trống đồng khởi nghĩa năm 40, dân Việt đồng tình hưởng ứng khắp nơi. Tô Định chuồn tháng về Nam Hải (tức Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung quốc ngày nay) mà không hề có một trận chiến ra trò nào để sử sách hoặc dân gian truyền lạị Chi tiết này thêm một lần nữa xác tín bối cảnh được xây dựng ở trên là hợp lý. Qui mô đội quân chiếm đóng cửa Tô Định rất nhỏ, chống thể đánh dấm gì được.

Cuộc hành quân về Long Biên của Hai Bà Trưng nhanh chóng thành công. Điều này là tiền đề thuận lợi cho Hai Bà tập hợp được thêm nhiều lực lượng ủng hộ, tiến tới xưng vương rồi đóng đô tại Mê Linh.

Mùa xuân năm 42 Mã Viện mang theo quân thiện chiến sang quận Giao Chi.. Bằng kinh nghiệm lọc lõi của một tên tướng phong kiến, Mã Viện kiên nhẫn đóng quân tại Lãng Bạc và nghe ngóng tình hình. Hai Bà Trưng chủ động tấn công trước và thất bại, phải rút về Mê Linh rồi Cấm Khê (chân núi Ba Vì). Mã Viện tiếp tục truy kích và tháng giêng năm 43 đã bắt được Hai Bà Trưng. tàn quân Việt chiến đấu được vài tháng nữa mới tan rã. Dân gian VN có hai ngày giơ^~ Hai Bà Trưng là 6.2.43 và 8.3.43 (năm Quý Mão, âm lịch), có lẽ ngày đầu là ngày Hai Bà Trưng bị bắt và ngày sau là ngày họ bị hành hình. Ở đây xuất hiện hai khả năng: Một là Mã Viện giữ Hai Bà để đủ hàng nhằm kêu gọi nhóm nghĩa quân chưa buông vũ khí ra trình diễn. Hai là Mã Viện thuyết phục Hai Bà kêu gọi nhân dân thuần phục nhà Hán và chấp nhận luật pháp Hán. Dù sao ta cũng biết chắc một điều Hai Bà Trưng đã không chịu thỏa hiệp dù phải bỏ mình.

Sự kiện Hai Bà Trưng anh dũng tấn công Mã Viện dẫn đến một liên tưởng hơi ngoài lề: Hậu Hán thư không ghi nhận tổng quân số của Mã Viện nhưng chỉ riêng cánh tiến đánh Cửu Chân sau đó gồm hơn hai ngàn chiến thuyền và hơn hai vạn lính. Vậy ít nhất Mã Viện phải thống lĩnh lực lượng gặp rưỡi con số này cho trận đánh với Hai Bà Trưng. Cũng theo sách ấy, Mã Viện đã giết hại cả ngàn quân của Hai Bà Trưng và bắt sống hàng vạn tại Lãng Bạc. Như thế có thể đoán quân của Hai Bà Trưng cũng trờm trèm con số vài vạn, ngang ngựa với quân Mã Viện. Với lực lượng bề thế nhường ấy, nếu Cộ Loa của An Dương Vương thực sẽ được xây dựng tại đồng bằng sông Hồng (chứ không phải ở Quảng tây như giả thuyết của tác giả bài này), thì tại sao Hai Bà Trưng không củng cố thành cũ để đương đầu với quân viễn chinh. Ngoài thuộc địa đền Cộ Loa Đông Anh chỉ cách Mê Linh trên dưới 20km đường chim bay, không hề bờ sông lớn, suối rộng, núi cao, khe sâu ngăn trở, và Hai Bà Trưng có hơn 2 năm để chuẩn bị một cuộc kháng chiến dài lâụ Như vậy truyền thuyết An Dương Vương và Loa thành từng hiện hữu ở VN có thêm một nghi chúng phủ nhận.

Xin tạm che giấu cảm tính dân tộc và tinh thần quốc gia (những khái niệm không thể có ở thời Hai Bà Trưng), để đứng trên bình diễn văn minh mà dè dặt nói: Kết cục cuộc chiến giữa Hai Bà Trưng và Mã Viện có thể tiên liệu trước , chế độ thị tộc mẫu hệ, hay ít ra là tàn dư của nó phải bị khuất phục trước một mô hình xã hội tân tiến hơn, để giải phóng sức sản xuất xã hội, phân công lại lao động, đưa con người và lịch sử tiến lên phía trước . Sự thật là Hai Bà Trưng đã phải đương đầu với Mã Viện, một tên tướng xâm lăng nên nguyên nhân thất bại cốt lõi của Hai Bà rất khó được chấp nhận đối với hầu hết người VN, không phân biệt trình độ nhận thức.

3. Con cháu Hai Bà Trưng ngoài dảo xa

Mùa xuân năm 43 Hai Bà Trưng bị xử trạm. Các tùy tướng của Hai Bà đem tàn quân rút chạy vào Cư Phong, thuộc Cửu Chân (Thanh Hóa). Mã Viện tiếp tục truy kích đến cuối năm 43 thì hoàn thành cuộc xâm lăng. Một bộ phận nữa phải hàng phục. tuy nhiên có một bộ phận bất khuất không nhỏ đã lên thuyền ra khơị thời điểm cuối năm 43 hoàn toàn hợp lý và là chi tiết quan trọng, vì trên biển Đông bắt đầu vào đợt gió mùa Đông Bắc. Đây chính là đôi cánh tự do trời đất ban tặng cư dân Việt cổ, đẩy những con thuyền đưa họ đến eo Malacạ Cũng có khả năng nhiều người trốn chạy theo đường bộ, rồi hòa lẫn vào những bộ lạc sống dọc bờ biển trung bộ VN ngày naỵ Họ đã góp phần xây dựng nên đế chế Chiêm thành sau nàỵ

Hiện nay có hai cộng đồng thị tộc mẫu hệ, nguồn gốc gần gũi, sống hai bên eo biển Malaca, thuộc hai quốc gia: 1. Cộng đồng thứ nhất là người Minangkabau, sống ở đảo Sumatra, indonesiạ Họ có khoảng 4 triệu người , chiếm dân số của đão 2. Cộng đồng thứ hai sống ở bang Negeri Sembilan, thuộc bán đảo Peninsular, Malaysiạ Họ cũng là người Minangkabaụ Họ vượt eo Malaca đến đây định cư khoảng từ tK 15 đến tK 16, và ngày nay sống rải rác trên một diện tích khoảng 6,645 km2, dân số hơn 722.000 (số liệu 1991). Negeri Sembilan dịch nghĩa là Nước (số) chín. Chũ nước ở đây đồng nghĩa với chữ Nagar - nước, xứ sở của người Chiêm thành và chữ Lạc nác, nước của người Lạc Việt xưạ thủ phủ của Sembilan cách Kuala Lumpur khoảng 64 km.

Nền văn hóa của hai cộng đồng này mang bản sắc độc đáo và riêng biệt. Họ vẫn theo chế độ thị tộc mẫu hê.. Quyền thừa kế nằm hết ở giới nữ. tuy nhiên trưởng tộc lại là nam giớị Lãnh thổ chung của họ chia thành những vùng tự trị có tên là Luak (Lạcả). Người đứng đầu vùng tự trị cũng là nam giới, do các trưởng thị tộc bầu lên gọi là Luak Unđang. Người nữ giữ quyền thừa kế trong thị tộc gọi là turun Cicik, các em gái bà này nằm trong hàng thừa kế thứ hai gọi là turun Nyi (tiếng Bahasa indonesia lần lượt đọc là t'run ch'chik và t'run nhi). Ngữ âm này, sau biết bao biến đổi qua thời gian, đọc lên vẫn thấy mơ hồ hai cái tên Trưng Trắc, trưng Nhị [1].

Về đời sống, nam giới có trách nhiệm chính với mẹ và chị em gái của họ trong thị tộc. Nhiều nơi, nam giới chỉ ở với vợ ban đêm, ban ngày trở về với chị em gái mình và những đứa cháụ Nữ giới lập gia đình thường ở lại nhà cha mẹ ho.. Những người chỉ đã lập gia đình luôn có mối liên hệ gần gũi với các em gái chưa lập gia đình, thậm chí họ còn ở chung với nhaụ Ở indonesia hôm nay, người Minangkabau là những nhà kinh doanh giỏị Điều này được tạo nên một phản bội sắc thái văn hóa Minangkabaụ Năm nhi Minangkabau phải rời gia đình đi tìm tương laị Họ buộc phải thành công. Khắp indonesia ta gặp rất nhiều các ông chủ lớn nhỏ người Minangkalaụ Họ theo đạo Hồi đã vài thế kỷ. tuy nhiên truyền thống văn hóa và tín ngưỡng đã hòa hợp một cách đáng ngạc nhiên.

Chế độ thị tộc mẫu hệ hiện tồn tại trong những cộng đồng người Minangkabau luôn lôi cuốn các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử và nhân loại hoặc. Ngành du lịch indonesia và Malaysia cũng khai thác triệt để tính đặc thù này để thu hút du khách. trong rất nhiều đoạn phim quảng bá du lịch người Minangkabau đã không dưới một lần tuyên bố tổ tiên họ là người Việt và đã di cư đến Năm Dương bằng thuyền.

Kiến trúc truyền thống Minangkabau cũng khiến không ít người suy tư: Ở indonesia, người Minangkabau có những ngôi nhà mái cong rất đẹp, nhịp điệu bay bổng, phong phú, một mặt giống ngôi nhà sàn hình thuyền, một mặt lại giống mái cong của đình chùa VN [2].

Xin hãy tham khảo một giai thoại Minangkabau [3]: Ngày xưa có một mối bất hòa giữa người Minangkabau và người Java, thay vì giải quyết bất hòa đó bằng một cuộc chiến với máu đổ không cần thiết, họ thỏa thuận chỏi trâu để phân đi.nh. Người Java có một con trâu khổng lồ, mạnh mẽ và hung dữ. Người Minangkabau chỉ có một con nghé con. Người Java rất tin tưởng con trâu của mình sẽ đè bẹp chú nghé kiạ Vậy mà yếu đã thắng ma.nh. Người Minangkabau bỏ đói con nghé nhiều ngàỵ trước trận đấu họ buộc một con dao sắc vào đầu nghé. Vào trận nghé đói tưởng trâu là mẹ mình. Lập tức nó rúc vào bụng trâu để tìm vú. Con trâu kềnh càng đã bị chết vì đao đâm thuộc bu.ng. Và người Minangkabau đã chiến thắng. Cũng theo giai thoại này Minang nghĩa là chiến thắng, kabau là trâụ

Bất kỳ người Việt nào cũng tìm thấy ở câu chuyện trên một thứ gì đó thật gần gũi với bản sắc văn hóa đồng bằng sông Hồng. Chuyện dân gian trạng Quỳnh dùng nghé đấu trâu của sứ tàu với truyện trên, có lẽ là hai biến thể của một tư duy chung, một triết lẽ giản dị nhưng nhiều giá trị: Đề cao trí tuệ và lòng yêu chuộng hòa bình, hòa hợp, lấy trí tháng lực, hóa giải mâu thuẫn bằng trái tim nhân hậụ Và tôi chợt hiểu, linh vật trâu vàng cho lễ hội thể thao khu vực Đông Nam Á đầu tiên do VN tổ chức, tức Seagame 2003, đã được chọn bằng tâm thức văn hóa, lịch sử.

Phải chăng người Minangkabau ở indonesia và Malaysia hôm nay cũng là con cháu của Hai Bà Trưng? Phải chăng cái tên mà hai ngàn năm nay người Việt tôn gọi Trưng Trắc, trưng Nhị không phải là tên riêng mà là chức danh của hai hoặc một nhóm người phụ nữ VN bất khuất. Câu trả lời đang ở một tương lai rất gần.

4. Vua Bà và trống đồng

Xưa từ Hùng ý chỉ thủ lĩnh một vùng. tùy thư (thế kỷ Vi), thiên Địa Lý Chí Hạ còn ghi Người man (tức người Lạc Việt) ai giàu mạnh là người hùng. Con vua Hùng là Quan Lang cai quản địa phận trước thuộc, qui mô chắc cũng như làng xã ngày naỵ Chũ Làng có thể xuất phát từ chữ Lang trong Quan Lang, người Mường gần đây vẫn còn Quan Lang. Vậy có thể hiểu Hùng là người đứng đầu thị tộc mẫu hê.. Liên minh thị tộc mẫu hệ sẽ hình thành đảng nhà nước sơ khai như Văn Lang, và Vua Hùng hẳn là lãnh tụ của nhà nước sơ khai ấỵ

Khi lưu vong đến Quảng tây, các bộ tộc Lạc Việt cổ từ Đồng Đình Hồ vẫn còn gắn kết ở dạng nhà nước sơ khai kia, nó thể hiện trong truyền thuyết xung đột giữa Thục vương tự và Vua Hùng. tuy vậy trước và sau thời điểm 179 tCN (năm triệu Đà thôn tính tây Âu Lạc của An Dương Vương) và 111 tCN (năm Lộ Bắc Đức bình định Nam Việt), những nhóm người đi tiếp xuống đồng bằng sông Hồng có lẽ đã không thể bảo tồn hình thái xã hội Văn Lang cũ. Điều này khá dễ hiểu: Địa bàn mới hoang vu (dù chắc chắn tồn tại ít nhiều nhóm chủng tộc gốc Nam Á du canh du cũ với kinh tế hái lượm, săn bắn), thổ nhưỡng ẩm thấp, mùa mưa ngập lụt chia cắt, dân số ít, giao thương trở ngại Đến đầu công nguyên, ít nhất là tình hình dân số của các bộ tộc Lạc Việt ở đồng bằng sông Hồng đã được cải thiện. Để chống lại âm mưu nô thuộc của nhà Đông Hán, Hai Bà Trưng đã liên minh các thủ lĩnh vùng lại với nhau đánh đuổi Hán quan, xưng vương.

Ở xã hội Lạc Việt cổ, trống đồng là biểu hiện quyền uy của từ trưởng, tộc trưởng. Cũng tùy thư nói: Khi chiến tranh thì trống đồng được đánh, người người khắp nơi nghe lời hiểu triệu tụ họp về. Dân Lạc Việt rất phục tùng người sở hữu trống đây phải chăng là câu trả lời dứt khoát cho hành xử của Mã Viện với quốc bảo trống đồng. thật vậy, Mã Viện năm chinh đã phá vỡ liên minh Văn Lang vừa được Trưng Trắc tái lập nhưng buộc phải cho phép dân Việt tự trị ở đơn vị Làng. thế là sau khi giết hại vợ chồng bà trưng, Mã Viện vội vàng cho quân lính đi thu gom trống đồng nhằm bẽ gãy các cuộc phản kháng tiếp theo (nếu có) từ trong trứng nước. Bạn chất gốc của vấn đề xem ra rất kín kẽ, còn hiện tượng Mã Viện nấu đồng đúc ngựa cảnh để chơi và dựng trụ làm cột thiên văn quan sát bầu trời, xác định vị trí khu vực vừa chiếm được trên bản đồ đế quốc Hán, chỉ là đám lá ngọn lòa xòa che mắt sự thật lịch sử.

Tôi đã gặp rất nhiều người VN không tin tổ tiên họ là chủ sở hữu của trống đồng, hoặc cho rằng đề cao trống đồng như quốc bảo của dân tộc là thiếu chúng lý. Họ bảo không như người trắng tại khu tự trị Quảng tây Trung quốc (tức hậu duệ những thần dân của An Dương Vương không di cư chạy giặc triệu Đà xuống đồng bằng sông Hồng năm 179 tCN) vẫn còn sử dụng trống cho lễ hội, trống đồng ở VN chỉ đào được nơi các vừa đất của quá khứ. Hy vọng nguyên nhân mang tên Mã Viện tôi vừa nêu, sẽ góp phần chứng minh người Việt xưa đã phải dành đoạn chôn trống gửi đến tương lai, mong con cháu mình mãi mãi trân trọng và giữ gìn nó Cùng với việc hủy hoại trống đồng và làm tan rã hình thức nhà nước sơ khai trên mảnh đất VN cổ, Mã Viện đại diện cho nhà Đông Hán cũng chính thức khai sinh đơn vị hành chính tự trị là Làng, Xã. Do được tự trị, tinh thần độc lập và tự chủ của người VN đã luôn được nuôi dưỡng dưới các nếp nhà sau lũy tre làng. từ Làng Nước sinh ra từ đâỵ Làng trở thành một đất nước độc lập tự chủ thu nhỏ của những người dân Việt bất khuất. Hơn 800 năm sau, tinh thần ấy lớn mạnh rồi bùng phát để đưa cả dân tộc thoát kiếp nô lê.. Khi người Việt có quốc gia rồi, thì làng xã lại trở về thế đối lập một cách tương đối với các chính sách chính trị tổng thể của chính quyền trung ương. Để dung hòa lợi ích nhà nước và làng xã, mỗi làng đã được chính quyền chẳnra một vị thần được ưa chuộng Nhật để sắc phong làm thành Hoàng. Như vậy mâu thuẫn đã được giải quyết ở một mức độ chấp nhận được: ông vua của làng là thánh linh (hoặc một con người có thật đã được thánh hóa), được ông vua của cả nước hợp thức hóa bằng một văn kiện.

5. Kết luận

Người Lạc Việt cổ bắt đầu gần một thiên niên kỷ lưu vong từ chiếc nôi Đồng Đình Hồ, từ châu Kinh, châu Dương bên bờ trường Giang khi văn minh Hoa Hạ năm tiến và nước Sở được hình thành. Đến Trưng Trắc thì sức người có hạn, văn minh vật chất sơ sài trong khi sơn đã tận mà thủy thì mênh mông, đa số họ bắt buộc phải dùng lại, nhẫn nhục chấp nhận thêm tám trăm năm nô lệ nghiệt ngã.

Máu lưu vong trước nghịch cảnh chính trị của tiên tổ người VN đã hơn một lần bùng phát, già ngàn năm trở lại đây nơi hậu duệ của họ: Khi nhà trần tiếm đoạt vương quyền, một nhánh họ Lý đã chạy qua Cao Lỵ Lê Mặc đấu đá rồi trình Nguyễn phân tranh, bao người phải bỏ xứ xuống khai phá đồng bằng sông Cửu Long trù phú. 1954 và 1975, hàng triệu sinh linh lại lên đường vào năm, hoặc ra biển tỏa khắp năm châụ Ai đó đã có lần so sánh người VN với dân Do thái ở góc độ lưu vong, cũng chống khập khiễng chút nào .

Tự đặt mình vào bối cảnh năm 40 sau Công Nguyên, tôi bỗng thấy hình ảnh sáo mòn Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa có vẻ không hợp lý. Nên chăng hãy hình dung những hồi trống đồng liên hoàn dưới các nếp nhà sàn hiền hòa, thôn nối thôn, làng tiếp làng, thị tộc này kêu gọi thị tộc khác cùng đoàn kết trong âm vang tự do dưới sự lãnh đạo của Trưng Trắc tiến thẳng về Long Biên, quét sạch bắc quân xâm lược.

Hai Bà Trưng ra đi khép lại thưở bán khai trên đất mảnh đất tiền VN. thời điểm này chính là hoàng hôn trước đêm đài nô lê.. Người Việt biết chấp nhận nỗi nhục thiếu tự do để hoặc hỏi, tự hoàn thiện mình. thỉnh thoảng một vài ngọn đuốc lại bừng sáng mang nhiều cái tên anh hùng như triệu thị trinh, Mai thức Loan hay Phùng Hưng. Đáng kể là hơn nửa thế kỷ độc lập của Lý Năm Đế cùng các phụ triều trong giấc mơ Vạn Xuân đầy hiện thực. Đó là những bước tiến vững chắc, không thể phủ nhận của con người và đất nước thời khởi sử, làm bệ phóng cho kỷ nguyên tử chủ bắt đầu với Khúc thừa Dụ năm 905. tám trăm năm tròn bắc thuộc là cái giá quá đắt nhưng không hề vô nghĩạ Dân tộc VN, văn minh VN hình thành trong gian khó và thử thách đã lớn mạnh vượt bậc. từ đó về sau phong kiến phương bắc không lần nào hoàn toàn khống chế được họ nữạ Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 đại diện thực dân châu Âu là Pháp Lang Sa, với ưu thế hơn hẳn họ về sức mạnh vũ khí được sản xuất dưới một nền khoa học kỹ thuật tân kỳ, tổ chức xã hội tư bản tiến bộ, cũng chỉ áp đặt sẽ đô hộ không đồng bộ của chúng trên mảnh đất này trờm trèm 80 năm mà thôi .

Nếu không kể đến An Nam Chí Lược (1335) của một kẻ bán nước, từ quyền hiến sử đầu tiên còn lưu lại đến nngày này là Đại Việt Sự lược (1377 1388), sử gia VN vừa xem sách tàu, vừa chấm bút lông vào nước lã để viết về ông thị thậm chí họ còn sơ ý nhầm tên chồng bà Trưng Trắc là thi Sách! Năm tháng qua đi, sách sử nối nhau ra đời, Bà Trưng trắc vẫn phải làm một quả phụ bất đắc dĩ, gồng gánh thêm bao nhiêu khái niệm không cùng thời với bà. Lối tư duy suy điện chủ quan, nô lệ sách tàu và kinh viện, kết hợp với truyền thống tạo dựng chính sử thiên kiến và không tôn trọng sự thật một cách có hệ thống, vô hình chung đã tô son trát phấn lên bà mẹ chân đất được thủy Kinh Chú mô tả là vi nhân hữu đãm dũng. Kết quả là người mẹ vĩ đãi của họ chống đẹp hơn tí nàọ Nó chỉ khiến người đời chạnh buồn cho những đứa con vụng về, xốc nổi và đồng bóng của bà .

Mạnh đất hình chữ S có tên VN ngày nay hiện hữu khoảng 200 đền thờ Hai Bà Trưng. Đó là tuyên bố rõ ràng nhất về vai trò lớn lao của Hai Bà trên non sông nàỵ Mọi lý thuyết hoặc thuật cổ kim đều không thể phủ nhận bản chất anh hùng và tinh thần bất khuất của Hai Bà Trưng, vị Vua Bà đầu tiên và cuối cùng của mảnh đất VN, người mẹ dáng kính của lịch sử VN, của dân tộc VN.

Chú thích

[1] Các ngữ âm dẫn theo gợi ý của Phạm Chánh trung trang web viethuô.c.org

[2] Văn ngọc: từ những ngôi nhà hình thuyền, www.zdfree.free.fr/dienđan/ar?ticles/u125vngoc.html

[3] Dẫn theo Dien Ạ Rice: Minangkabau Life and Culture, www.haqq.com.au

Vê tac gia: Ông trương thái Du, 37 tuôi, hiện ngụ cũ tại Đà Lạt. Chuyên môn là Kỹ sư hàng hải nhưng gần đây tác giả đã bỏ nghề đi biển và công việc kinh doanh cũ để viết văn.

Tac gia noi: "Vài bản thảo đã bị nhiều nhà xuất bản ở VN từ chối in nên chỉ có thể phổ biến miễn phí trên ma.ng. Do những nghiên cứu này đã, đang và sự nằm trong các trường thiên tiểu thuyết nên nó mang nặng tính văn chương và lịch sử nghiệp dự tuy nhiên tác giả cam đoan chúng hoàn toàn không dính líu đến yếu tố giả tưởng, mặc dù sai sớt và hạn chế là không thể tránh khỏị"

An Nam

Đây là nghiên cứu rất công phư của Ông trương thái Dụ tôi cũng đã cố gắng tham khảo thêm các bài viết khác của ông và các tác giả khác trên talawas để có thể tìm hiểu kỹ hơn về cái nhìn về lịch sử của Ông về người Việt cổ.

Ông đã đưa được nhiều yếu tố để phân tích và có những nét mớị tuy còn nhiều chi tiết chưa có thể chứng minh bằng khoa học và lịch sử, có lẽ do cha ông chúng ta bị đô hộ quá lâu bởi triều đình phuơng Bắc nên một sự lẫn các tư liệu đã bị mất đi vào thời kỳ bắc thuộc này và lịch sử của chúng ta ngày nay đã bị nhào nặn, tô vẽ để phù hợp với tư tưởng của tầng lớp thống trị phong kiến đã bị lối mòn về quan điểm ý thức hệ và sách vở chi phốị

Theo tôi người Việt cổ đã từng phát triển rực rỡ với nền văn minh lúa nước và cuộc sống gắn liền với biển cả. Chỉ tiếc rằng, người Việt Cộ không có chữ Việt để lưu truyền và người Việt của chúng ta đã phải tản mắc khắp nơi với bao cuộc di dân lớn để cuối cùng chúng ta định cư tại một dẻo đất nhỏ bé hình chữa S mà luôn bị phương Bắc nhòm ngó .

Vì thế, đã đến lúc nhìn lại kỹ hơn về lịch sử VN để con cháu chúng ta biết tổ tiên chúng ta là aị từ đâu đến và nền văn minh cổ đại của chúng ta như thế nàỏ Nếu chúng ta không làm bây giờ thì càng lúc những chứng cứ của lịch sử sẽ mất đi và con cháu của chúng ta sẽ không biết về quá khứ. Quá khứ thì mù mờ, đương đãi thì lệch lạc, tương lai làm sao rõ nét đượcả

Tôi mạn phép đưa ra thiển ý của mình, nếu có thể, mong ông giới thiệu cho thính giả BBC về những nghiên cứu của Ông đã được phổ biến để chúng tôi rộng đường tham khảọ Những suy nghĩ có tính chất táo bạo của Ông trương thái Du rất cần được trân trọng và nghiên cứu tỉ mỉ hơn nữạ Mong lắm thay .

Nguyên tri Đô, TP. HCM

Rất cảm ơn ông trương thái Du có những gợi ý rất độc đáở Có lẽ tôi cần khảo cứu thêm nữa theo gợi ý từ công trình của ông. Và mong rằng có nhiều người cùng khảo cứụ Bởi vì tôi thấy những văn bản cổ đại làm căn cứ khoa học của chúng ta đã bị lịch sử đánh cướp. Ví dụ ngay câu Bà Trưng quê ở Châu Phong ... chỉ có thể viết bằng chữ Nôm thế kỷ 19 trong sách Đại Nam Quốc Sự Diễn Cả Đến những tác phẩm đời Hồ, trần, Lý trở về trước thì không còn.

Mấy chữ Bố Cái Đại Vương tôn xưng Phùng Hưng (năm 791) thì mãi 600 năm sau mới được Đại Việt Sự Ký toàn thư (1427) ghi lạị Dựa vào khối từ vựng như hoặc , tập , sách ... toàn là chữ Hán , có người cho rằng trước khi Nhâm Diên , Sĩ Nhiếp đến , chúng ta còn hoàn toan mông muội . Cứ căn cứ vào văn bản kiểu đó, cho nên Sĩ Nhiếp được tôn làm Năm Giao Học tô ..

Đầu thế kỷ 20, người ta thống kê thì bụng , cổ , ngực, tai .v.v.. chúng ta lấy của thái, đầu, mi .v.v... chúng ta lấy của Hán, với căn cứ khoa học đó thì người Việt thậm chí không có đầụ Trưng Trắc, trưng Nhị thư tịch cổ Trung quốc chép bằng chữ Hán trước thư tịch VN hơn một ngàn năm. Đến như tuyết bích (Sprice), khạ khẩu khạ lạc (Coca cola) cũng là chữ Hán y như rằng không hề có công ty Coca cola của Mỹ trên đời . Cho nên chống trách bạn đọc có người cho rằng ông trương thái Du cảm tính chủ quan. Cũng như tôi từng chủ quan cho rằng rất nhiều vị Phật như Địa tặng Vương v.v...là người Hán vì tên Phật nào cũng là tên Hán, mãi đến một ngày có vị hoặc trò là tu sĩ dạy lại cho tôi biết tất cả các vị Phật có tượng trong chùa Ung Hoà Cung (Bắc Kinh ) đều là người Ấn Đô ..

Làm sao dị dạng gọi Hai Bà là Trưng Trắc trưng Nhị mà phải gọi là t'run ch'chik và t'run nhi, thì hiện tại nằm quá xa sức của tôị Làm sao để chứng minh trống đồng là đặc trưng tiêu biểu của người Việt khi mà khắp vùng Hồ Bác Hồ Nam cho đến Quảng tây có trống đồng còn to hơn cái trống ta đang có. Năm ngoái, Quảng tây còn mở cả hội nghị quốc tế về trống đồng, rất lâu rồi họ đầu tuyên bố trống đồng là của ho.. Vậy ông trương thái Du ở chừng mức nào đó có lý khi bảo từ Đồng Đình Hồ về năm đều là đất ngày xưa của Việt ta, rằng có những thủ lĩnh Việt chôn trống đồng để khỏi bị Mã Viện thu gom.

Tôi nghĩ khi giảng cây tre cương như phối triển là cây biểu trưng của môn võ Vo Vi Nam VNNam VN