Thuật Xử Thế Người Xưa

Ngô Nguyên Phi

Hậu Sinh Khả Úy

 

     Bấy giờ Lã Bất Vi đang làm Thừa tướng ở Tần, đang hợp với Yên để đánh Triệu. Yên sai Thái tử Yên vào Tần làm con tin, và xin Tần một tướng giỏi qua Yên để cầm quân. Lã Bất Vi liền cử Đại tướng Trương Đường qua Yên. Con đường qua Yên buộc phải qua Triệu, Trương Đường sợ Triệu giết mình nên từ chối. Lã Bất Vi đích thân đến dinh Trương Đường thuyết phục, Trương Đường vẫn không đi. Lã Bất Vi buồn bực ra về.

      Cam La là môn hạ của Lã Bất Vi lúc đó mới 12 tuổi, mặt như dồi phấn, môi đỏ như son, đón Lã Bất Vi, hỏi:

      - Thừa tướng có việc gì mà buồn vậy?

      Lã Bất Vi đang bực mình, trợn mắt hét:

      - Trẻ con biết gì mà hỏi?

      Cam La bình tĩnh nói:

      - Đã là môn hạ của ngài, tôi phải chia sẻ buồn vui với ngài chứ!

      Lã Bất Vi nghe vậy liền nói:

      - Tần và Yên mới giao hiếu với nhau. Yên đã gửi Thái tử vào Tần. Tần đã cử Trương Đường sang Yên làm tướng. Đường sợ Triệu nên không đi.

      Cam La cười:

      - Đó là chuyện nhỏ! Sao không nói sớm để tôi nói cho!

      Lã Bất Vi nổi giận hét:

      - Cút! Cút gấp! Ta đã đích thân mời hắn mà hắn còn chưa đi, huống gì là ngươi? Con nít gì mà lớn lối? Cút!

      Cam La cười cười:

      - Thừa tướng chớ khinh người. Chừng nào tôi nói không xong thì hãy làm tội.

      Nói rồi Cam La qua yết kiến Trương Đường.

      - Công của ngài so với Vũ An quân Bạch Khởi (Bạch Khởi là danh tướng của Tần, đã từng chôn sống 45 vận quân Triệu trong một đêm) như thế nào?

      - Ta không bằng.

      Cam la nói tiếp:

      - Ứng hầu Phạm Thư so với Thừa tướng, ai quyền hơn?

      - Thừa tướng.

      Cam La nói:

      - Ấy mà, Ứng hầu sai Vũ An Quân Bạch Khởi đi đánh Triệu, Bạch Khởi không chịu đi, cuối cùng phải chịu chết, huống gì hôm nay đến ngài?

      Trương Đường cả sợ nói:

      - Xin tiểu tiên sinh cứu tôi với! ...

      Cam La về nói với Lã Bất Vi:

      - Trương tướng chạy đi rồi! Bây giờ ngài tâu với vua, cho tôi qua thuyết Triệu cắt đất cho Tần.

      Lã Bất Vi mới biết Cam La có tài, liền tâu với vua Tần phong chức Thượng Khanh và sai Cam La đi thuyết vua Triệu. Vua Triệu thấy sứ giả là một đứa bé lên mười, lòng lấy làm ngạc nhiên. Cam La hỏi:

      - Đại Vương có nghe Thái tử Yên Đan qua Tần làm con tin không?

      Triệu Vương đáp:

      - Nghe!

      - Và có nghe Trương Đường qua Yên làm tướng không?

      - Nghe!

      Cam La nói:

      - Thái tử Yên vào Tần là Yên không gạt Tần. Trương Đường làm tướng Yên là tần không gạt Yên. Tần và Yên không gạt nhau đi đánh Triệu tất nguy. Nay đại vương cắt cho Tần 5 thành thì Tần không giao thiệp với Yên nữa, mà giao hiếu với Triệu, nhân đó mà đánh Yên, Triệu sẽ được một số đất.

      Vua Triệu nghe lời.

      Lời Bàn:

     Ngày xưa làm vua không có quy chế về tuổi tác. Lã Vọng ra giúp Chu Văn Vương lúc 80 tuổi. Nhà thơ Vương Bột đời Đường làm chức "Thái tử Thiếu Phó" (thầy dạy Thái tử) lúc 11 tuổi lúc đến 14 tuổi bị cách chức vì Bột làm bài phú "Đá gà". Lí Bí đời đường Minh hoàng vào cung dạy Thái tử Hanh khi chưa tới 11 tuổi. Đêm đêm thầy trò ôm nhau ngủ như hai đứa trẻ.

      Điều đáng nói ở đây, uy quyền và mưu trí như Lã Bất Vi sai Trương Đường làm tướng nước Yên mà Đường không đi, ta thấy Cam La là người có tài. Càng phục cậu bé Cam La hơn nữa khi Cam La qua thuyết vua Triệu nạp thành. Chỉ tiếc là, năm sau (13 tuổi) Cam La đã qua đời. Dù sao Cam La cũng nổi danh là một thần đồng.