Việt Long: Theo ông đánh giá thì dư luận trong nước có ủng hộ cho việc tăng cường quan hệ song phương Việt Nam - Trung Quốc hay không, khi mà giao thương chỉ mang lại thâm hụt thương mại ngày cang tăng cho phía Việt Nam?

Hoàng Thanh Phong: Trước khi trả lời câu hỏi đó thì phải nói rằng ở Việt Nam hiện nay đang có một sự thất vọng rất sâu sắc trước việc Mỹ quá cứng rắn trong những điều kiện để Việt Nam được tham gia vào WTO. Hầu hết các nước khác đã thanh thoả với Việt Nam hay sẽ thông qua cả rồi, chỉ còn mình Hoa Kỳ là khó khăn.

Bộ mặt kinh tế, pháp luật, xã hội trong nước đã thay đổi khá nhiều cũng là do nỗ lực đáp ứng các yêu cầu để vào WTO. Nhưng đến nay thì giới lãnh đạo chính trị và kinh tế cũng như giới kinh doanh, và quần chúng nói chung, khá là thất vọng trước những trông chờ Hoa Kỳ giúp kinh tế Việt Nam tiến bộ vuợt bực để đuổi kịp các nước láng giềng.

Đúng lúc này, thì Trung Quốc xuất hiện, với lời hứa hẹn mở của thương mại rộng lớn hơn nữa từ nay trở đi. Chắc nhiều người còn nhớ là khi ký kết hiệp uớc WTO với Hà Nội thì Bắc Kinh đã nói với Việt Nam hãy chuẩn bị để mà đàm phán với Mỹ.

Việt Nam hiện nay đang có một sự thất vọng rất sâu sắc trước việc Mỹ quá cứng rắn trong những điều kiện để Việt Nam được tham gia vào WTO. Hầu hết các nước khác đã thanh thoả với Việt Nam hay sẽ thông qua cả rồi, chỉ còn mình Hoa Kỳ là khó khăn.

Ông Hoàng Thanh Phong

Bây giờ ngụ ý câu nói đó đã rõ. Và nay nếu khuynh hướng ngả theo Trung Quốc thắng thế thì cũng là điều dễ hiểu. Rồi thì Trung Quốc đang nói là để góp phần giảm bớt sự thua thiệt cho Việt Nam, nay Trung Quốc đưa ra một lựa chọn mới cho Việt Nam: đó là cho Trung Quốc thuê lâu dài căn cứ quân sự cảng Cam Ranh.

Việt Long: Có những dấu hiệu nào chứng tỏ mối quan tâm của Trung Quốc đến cảng Cam Ranh?

Hoàng Thanh Phong: Thưa ông, việc Trung Quốc có mối quan tâm đến khu cảng Cam Ranh đã được thể hiện từ lâu. Trong nhiều năm trước đây, Trung Quốc đã nhiều lần bày tỏ sự phản đối sự có mặt của lực lượng quân sự của người Nga ở khu Cam Ranh. Sau khi Liên Xô sụp đổ hồi 1991, thì Việt Nam đã nhanh chóng thu hồi chủ quyền ở Cam Ranh, và từ đó đến nay thì các cơ sở quân sự tại khu vực vẫn được bảo trì thường xuyên.

Rõ ràng là Việt Nam không có kế họach về quân sự nào ở khu vực này, thì việc duy trì một cơ sở quân sự như vậy cho thấy các nhà lãnh đạo Việt Nam đã có ý định cho thuê nhượng Cam Ranh cho một nước ngoài nào đó, và trong những tháng gần đây thì các quan chức Trung Quốc đã có một số chuyến thăm viếng tới Cam Ranh ông ạ.

Việt Long: Ông có thể cho biết nếu Việt Nam cho thuê Cam Ranh thì phía Trung Quốc sẽ chịu trả giá là bao nhiêu không?

Hoàng Thanh Phong: Thưa ông, Việt Nam và Trung Quốc hiện vẫn chưa đạt được giá cho thuê cụ thể của Cam Ranh, nhưng hiện thì phía Trung Quốc đang đề nghị giá ở mức khoảng hơn $3 tỷ đô la một năm, với hợp đồng dài hạn ít nhất là mười năm, và như vậy thì cái giá khởi điểm đó chắc chắn là giá sẽ rất cao nếu so với cái mức $400 triệu đô la/năm mà trước đây Liên Xô đã trả cho Việt Nam để thuê Cam Ranh từ sau năm 1979.

Việt Long: Nhưng liệu Việt Nam sẽ coi nặng cái giá đó hơn, hay là những nhu cầu chiến lươc nặng hơn?

Hoàng Thanh Phong: Thưa ông, chắc chắn là các nhà lãnh đạo Việt Nam rất chú ý đến đề nghị này của Trung Quốc, vì họ hiện có một số yếu tố thuận lợi nếu họ muốn để cho Trung Quốc thuê Cam Ranh.

Trung Quốc đang đề nghị giá ở mức khoảng hơn $3 tỷ đô la một năm, với hợp đồng dài hạn ít nhất là mười năm, và như vậy thì cái giá khởi điểm đó chắc chắn là giá sẽ rất cao nếu so với cái mức $400 triệu đô la/năm mà trước đây Liên Xô đã trả cho Việt Nam để thuê Cam Ranh từ sau năm 1979.

Ông Hoàng Thanh Phong

Thứ nhất, là với việc thu được số tiền khổng lồ như vậy, thì các nhà lãnh đạo sẽ có thể thuyết phục được các lãnh đạo và dân chúng địa phương và trong nước về món lợi kinh tế không thể nói là không hấp dẫn;

Thứ hai, cùng với ảnh hưởng gia tăng của Trung Quốc trong toàn khu vực, thì tiếng nói của Việt Nam cũng sẽ được tăng cường, nhất là khi mà Việt Nam thấy họ không đạt được các thỏa thuận thương mại quan trọng với Mỹ.

Thứ ba, Cam Ranh nằm ở một cửa ngõ của Tây Nguyên, là khu vực mà mấy năm gần đây Việt Nam thường tố cáo phía Mỹ có nhiều sự can thiệp vào việc gây bất ổn về nhiều mặt, và nếu nó trở thành một căn cứ quân sự, thì Việt Nam có lý do đế tăng cường an ninh trên khu cao nguyên, dẹp được các rối lọan kéo dài lâu nay.

Cuối cùng, là lúc này ông cựu chủ tịch nước Lê Đức Anh, người có vai trò rất lớn trong việc thu hồi sớm căn cứ Cam Ranh từ tay Liên Xô vào năm 1993, thay vì phải chờ cho hiệp định thuê Cam Ranh sẽ hết hạn vào năm 2004, hiện là một nhân vật có quyền uy rất lớn ở Việt Nam, và với sự ủng hộ chắc chắn của ông Lê Đức Anh, thì ông Nguyễn Tấn Dũng sẽ làm thủ tướng tương lai, thì trong trường hợp đó việc cho Trung Quốc thuê Cam Ranh sẽ thuận lợi thưa ông.

Việt Long: Trong tình hình như ông vừa trình bày thì quan hệ Việt Mỹ sẽ ra sao?

Hoàng Thanh Phong: Có khả năng chuyện dàn xếp về Cam Ranh không thể nhanh chóng, vì còn phải chuẩn bị dư luận và đợi sau khi ông Dũng chính thức làm Thủ Tướng từ nửacuối năm 2007. Phe cải cách trong nước cũng còn mạnh chứ không đã mất hết ảnh hưởng, và họ cũng còn thì giờ để ngăn chặn khuynh huớng đi quá gần với Trung Quốc.

Việt Long: Nhưng đến nay nhiều người thấy rằng đi với Mỹ không có lợi ích gì cả, làm sao họ ngăn cản chuyện đi với Trung Quốc?

Bạn nghĩ gì về việc này? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org

Hoàng Thanh Phong: Đó là việc của Mỹ, trong vấn đề giữ được ảnh hưởng ở Việt Nam hay không. Trong thời gian tới, tôi cho rằng Hoa Kỳ sẽ có những hành động rõ nét về vấn đề WTO và quan hệ với Việt Nam. Tuy nhiên tôi không muốn đưa ra dự đoán, vì chưa có cơ sở để nhận định.

Việt Long: Như vậy thì sắp tới tình trạng tự do và nhân quyền trong nước sẽ thế nào?

Hoàng Thanh Phong: Trong thời gian gần đây thì Việt Nam có cải thịên về nhân quyền để nâng cao hình ảnh của mình trong chuyện thương lượng về WTO. Nhưng nay vịêc gia nhập WTO còn xa vời, có thể Việt Nam sẽ không nhượng bộ trước những đòi hỏi của Mỹ về dân chủ nhân quyền, cũng là một cách gọi là làm áp lực với Hoa Kỳ.