Lời nói đầu (Ánh
Dương)
Để cho tiếng Việt được phong phú và phản ảnh ngôn ngữ phong tục địa phương,
đồng thời đơn giản hóa cách viết, anh Matthew Trần đã có sáng kiến dùng:
Z thay cho D
D thay cho Đ
F thay cho PH
....
"dấu
~" cho "dấu ? và dấu ~" khi nói tiêng Nam (không phân biệt được hỏi và ngã)
....
nhưng tôi thấy trong bài viết này anh Matthew đã lẫn lộn giữa cách dùng chữ
"NH" (như "nhớ nhà") với "Z", điều này khó chấp nhận được, vì "Z" đã được dùng
thay cho "D" rồi .
Ánh Dương
____________________________________________________
Thân gỡi
anh Ngô Văn Hiếu (NVH).
-
Cùng dộc giã khắp nơi.
Sau khi dọc bức thư
anh fúc dáp cho bà Phương Hằng (PH), tôi rất tâm dắc với những quan diễm anh
nêu trong dó. Nhấc là trường hợp anh mô-tã giống fần nào hoàn cãnh mà tôi dã
gặp trong thời cắp sách di học trường làng trường tỗng.
Vậy tôi xin chuyễn
bài viết nầy dến dến anh – cùng dộc giả khắp nơi – xem cho vui.
Thân ái,
Matthew trần
Chữ
quốc-ngữ cần fãi da-zạng & áp-zụng cho toàn zân.
(fần một)
Matthew Trần
Vào zững năm ’43, ’44, "tui" học lớp ba trường
Tỗng thuộc huyện Hương Trà, Thừa Thiên, Huế. Một trong zững rắc rối mà lúc nớ
tất cã sáp zõ dồng tuỗi tui gặp là mỗi khi viết "ám tã" -- mười dứa zư một
chục – "diều" viết sai về zấu "hoãi" và zấu ngã.
Sự việc càng trớ "triêu" hơn nữa là chính thầy
giáo -- người Huế -- thĩnh thoãng cũng viết sai zững lỗi zư jứa.
Thằng Công, thường hay bị thầy giáo "khẽ tay" vì cái tội
viết sai zấu hoãi/ngã nhiều quái, một hôm tâm-sự với lũ sáp zõ bên cạnh:
"Tau thấy cấy ni mới thiệt là lạ: tại jăng mà hai chữ -dã dão-
dọc thì giống zư zau mà viết thì một chữ là zấu ngã
còn chữ tê thì zấu hoãi
là jăng? hay là cã hai chữ diều zấu hoãi
cã ha ?"
Thằng Fước bão: "
Tại jăng mi không di hoãi thầy ?"
Thằng Cương lắc dầu, ý hắn muốn noái là hắn không zám,
zưng thật ra cã bọn học trò "diều" hiễu là
thầy giáo chưa chắc là có thễ trã lời dược.
Dộ vào quãng giữa niên học, có cái ôn bốn chục
bốn mấy tuỗi tới trường, ăn mặc koai sang lắm (chân mang giày xăng-dang, quần
tây xanh, áo sơ-mi trắng, cỗ thắt cà-vạt) zẫn hai dứa con nít -- một trai, một
gái -- dến xin cho chúng vô học. Thằng con trai dồng lứa với "tụi tui", dược
vô học lớp Ba; em gái hắn dược học lớp Tư.
Trong buỗi học dầu tiên, thầy giáo hoãi hắn:
"Em tên chi?"
và "Quê ỡ mô?"
Hắn trã-lời lí nhí mà tất cã tụi tui vì tò mò,
muốn nghe zưng không làm jăng mà hiễu dược. Hắn noái mà giống zư là hắn hát
mới lạ chớ! Tụi tui cũng không chắc là thầy giáo hiễu hắn muốn noái chi.
Tới giờ ra chơi, tụi tui bu quanh dễ "zái"
giọng hắn. Hắn tự biết là thân fận cô đơn nên không zám cự lại hoặc di "thưa
thầy" mà chĩ lẵng lặng di kiếm em gái hắn dễ noái chuyện cho hết giờ nghĩ. Rứa
rồi mấy ngày sau, tuy là khó khăn, tụi tui cũng bắt dầu hiễu dược tiếng noái
cũa hắn. Hắn noái là gia-dình hắn từ ngoài Bắc (xa lắm) vô và cha hắn dược dỗi
vô làm ỡ toà Công Sứ. Tụi tui cũng không lạ vì hai anh em hắn ăn mặc sạch sẽ
hơn tụi tui ziều. Quanh năm kễ cã mùa dông, tụi tui di chân dất thì hai anh em
hắn mang guốc dễ "khoãi" lội bùn.
Diều lạ lùng hơn nữa là mỗi khi viết "ám-tã",
mười lần zư chục, hắn viết không khi mô sai zấu hoãi hoặc zấu ngã chi hết!
Chúng tôi "fục lăng" hắn luôn!
Vì cầu-tiến, tụi tui bắt dầu làm thân với hắn
dễ xem là làm jăng mà hắn luôn luôn viết trúng về zấu hoãi và zấu ngã, trong
khi tụi tui không có dứa mô làm dược như jứa.
Thật ra hắn cũng muốn giúp tụi tui dễ lấy
cãm-tình zưng "rốt cục", hắn dứng ngẫn tò te .. không trã lời dược.
Theo thầy giáo thì: muốn viết cho trúng zấu hoãi/zấu ngã
thì ..... fãi học từng chữ.
Sau nầy, khi dến tuỗi vào quân-dội, tôi zập quân-trường
Thũ-Dức, có zịp chung dụng với các thanh niên từ Nam tới Bắc và mới biết dược
là ¾ người sống trên nước VN, nếu muốn viết
zấu hoãi/ngã cho trúng "diều" fãi học từng chữ,
ngoại trừ người nói giọng Bắc.
Với thời-gian, tôi có zịp nghiên-cứu về nguồn
gốc chữ quốc-ngữ và dược biết là vào thế-kỹ thứ 17, một vị thừa-sai thuộc zòng
Tên, Linh-Mục Alexander de Rhodes dã ghé vô Dàng Ngoài (Chúa Trịnh) và dễ có
thễ rao giãng Tin Mầng cho người bãn-xứ (người Việt nói giọng Bắc) dược zễ
zàng, trong sáu năm (1624-1630) ngài dã fát-minh ra chữ quốc-ngữ.
Rất tiếc là trong giai-doạn fát-minh ra loại chữ viết
nầy, linh-mục Alexander de Rhodes chĩ có zịp tiếp-xúc với người ngoài nớ noái
giọng Bắc mà thôi, vì jứa mà chúng ta có thễ
kết-luận là chữ quốc-ngữ dã fát-minh ra chĩ fù-hợp cho zững người ngoài nớ họ
noái giọng Bắc.
Dễ cho người bãn xứ fát biễu trọn vẹn không zững ý-tưỡng
cũa mình mà thôi, ngài còn cố gắng làm sao dễ cho người bãn-xứ có thễ ziễn-tã
cái dặc-thù cách fát âm
cũa người ngoài nớ qua chữ quốc-ngữ.
Sau 6 năm fục-vụ thì linh-mục Alexander de Rhodes bị
trục-xuất vì vậy, ngài dã không có zịp dễ biết
là người Việt ỡ Dàng Trong, tuy cùng chung một giòng máu zư người Dàng Ngoài
zưng mỗi khi noái, cách fát-âm hoàn toàn khác hẵn.
Nếu trong giai-doạn nớ, thay vì cha Alexander de
Rhodes ghé vô Dàng Ngoài, ngài ghé vô Huế, Nha Trang hoặc Vũng Tàu
..v.v, thì chắc chắn ngài dã
sáng-tạo ra một loại chữ quốc-ngữ khác hơn loại chữ dang zùng mà người bãn-xứ
ỡ Dàng Trong mỗi khi viết không fãi thắc mắc về
zấu hoãi / zấu ngã.
Sau khi zận thức ra diều ni, ai jăng thì tui
không biết zưng riêng tui, tui chẵng lưu ý dến zấu hoãi / zấu ngã mỗi khi
viết, vì tui muốn trung-thực với cách fát-âm cũa mình.
Ngoài việc cố ý không xữ-zụng zấu hoãi, cọng
thêm các thỗ ngữ như: ji, ni, tê, mô, jăng, jứa, v v... ai ai cũng fãi
biết tui là người gốc Huế chớ không thễ lẫn lộn với người Nam hay Bắc dược. Sự
việc zư ji dã kéo zài hơn nữa thế-kỹ nay.
Tui nghĩ: dây e cũng là nguyện vọng cũa cha Alexander de
Rhodes: khi viết chữ quốc-ngữ, fãi
trung-thực với cách fát-âm cũa dịa-fương mình zư ngài dã làm khi sống giữa
cộng-dồng người Việt nói giọng Bắc.
Tui zận-thức là các thế-hệ kế tiếp cũa một
triệu người Bắc zi-cư vào Nam chạy trốn cộng sãn sau 1954, zư jứa là gần nữa
thế-kỹ sau, con cháu họ dã tăng lên gấp 3 gấp 4 lần và zững người ni cũng dang
gặp khó khăn trong việc xữ-zụng zấu hoãi/ngã khi viết.
Tiếp theo là hơn hai triệu người Việt bõ nước
ra di dễ tìm hoài-bão lớn lao zứt cũa zân-loại: dó là sự TỰ-ZO, sau khi CSVN
cưỡng chiếm Miền Nam vào năm 1975 lại tạo ra các thế-hệ người Việt tha-hương,
gặp khó khăn trong việc viết chữ quốc-ngữ (hoãi/ngã).
Vào tuỗi thiếu thời, người con trai xứ Huế nầy có zịp
sống tại Sàigòn cũng zư các tĩnh miền Nam và lẽ dương ziên cũng dã có zịp dễ
bắt bồ, bắt bịch với các cô gái miền Nam zuyên záng, trong zững buỗi sơ-ngộ,
cãnh các cô e lệ, dứng thập-thò trong cỗng zà với mẫu dối-thoại nũng nịu zư..."Mai
Thứ Bãy, chúng mình sẽ gặp nhau tại rạp Ciné Dakao như thường lệ nghe.. Thôi,
bây giờ dễ em di zô ... anh.. zìa di ! Người ta nhìn kìa! Kỳ waaá à !!"
Zớ lại, tui cãm thấy zễ thương ghê !!
Nếu tất cã người Việt thuộc "moại" dịa-fương
diều áp-zụng nguyên-tắc ni, thì cách hành-văn sẽ da-zạng, fong-fú và ziều màu
sắc, người dọc sẽ không thấy chán.
Tui biết dây là một dề-tài mới mẽ mà chưa ai
dề-cập, sẽ gây ziều ngạc-ziên và chắc chắn là sẽ có ziều fãn-ứng. Zưng tui
nghĩ: với thời-gian, moại người sẽ quen lần lần và sẽ koai zư là một sự biến
chuyễn (evolution) tự ziên mà thôi.
Tính tui hay trào lộng và thích sáng-tạo vì
vậy, còn ziều ý-kiến về việc xữ-zụng các mẫu-tự Latin khác hầu hoàn-hão-hóa
chữ quốc-ngữ, zưng theo tui nghĩ, e ... chưa dến lúc dễ dề-cập vấn-dề ni...sợ
dạp nhằm ỗ kiến lữa thì mệt lắm !!
Niếu ai bão lão Matthew Trần ... "ngang fè fè"
hoặc "ngang như cua" thì tui cũng fãi cắn răng mà chịu thôi.
Tui sẽ thão-luận vấn-đề ni trong một zịp khác
thuận tiện hơn..
Tui xin noái trước là ...ai muốn noái chi thì noái,
tui không rãnh rỗi thì giờ dễ trã lời mô nghe !!
Thân ái,
Matthew Trần
Dặc-trách hệ-thống
"Bãn Tin gỡi Về Quê-Hương"
