Dịch Cúm Gà

Nguyễn Phượng Hoàng

LTG: tất cả tài liệu trong đây được lấy từ cơ quan Center for Disease Control (CDC) của Hoa Kỳ và của Tổ Chức World Health Organization (WHO).



Với sự quan ngại của các tổ chức Y tế trên thế giới, đặc biệt là Tổ chức WHO - World Health Organization - về một trận dịch mà theo những nhà chuyên môn thì hiện tại đang thuộc về chu kỳ của một trận dịch có thể xẩy ra trên thế giới. Trận dịch này có khả năng nhiễm bệnh cả hàng chục triệu người, và gây tử vong hàng triệu người hay hàng chục triệu người, đó là trận dịch cúm gà! Hiện tại, ở mức báo động, Tổ chức WHO đang xếp nó vào hạng 3 màu vàng (2 xanh, 2 vàng, 1 cam và 1 đỏ). Mức 3 có nghĩa bệnh có khả năng lây từ người sang người, nhưng ở mức độ rất thấp, khi có dấu hiệu về sự gia tăng lây bệnh giữa người và người (4 vàng), sau đó là dấu hiệu gia tăng ở mức độ lớn rộng (cam) thì sẽ bước qua mức độ bệnh dịch toàn cầu do không thể ngăn chận được (đỏ).

Việt Nam là một trong những nước mà dịch cúm gà xuất hiện đầu tiên và đã gây một số tử vong.

Bệnh cúm gà là gì?

Vi Khuẩn Bệnh Cúm Gà H5N1

Vi khuẩn cúm được chia ra làm 3 loại chính A, B và C. Tuy nhiên chỉ có loại A và B gây hại đến sức khoẻ của con người. Vi khuẩn cúm loại B chỉ có trong con người nhưng có thể gây bệnh nặng và tử vong. Loại B có thể gây bệnh dịch nhưng chỉ là loại dịch nhỏ. Vi khuẩn cúm loại C gây bệnh nhẹ trên con người, nhưng không có khả năng gây thành bệnh dịch. Loại A là loại duy nhất có thể gây bệnh dịch lớn. Đã thế, có nhiều vi khuẩn loại A gây ra bệnh cúm cho con người, chúng khác nhau bởi những sự thay đổi protein trên mặt của vi khuẩn bệnh cúm loại A. Hai loại protein đó là Hemagglutinin [HA] và Neuraminidase [NA]. HA cho biết khả năng của vi khuẩn xâm nhập vào các tế bào. NA cho người ta biết loại vi khuẩn mới nào mới được biến phát từ các tế bào đã bị vi khuẩn xâm nhập. HA có 16 loại khác biệt và NA có 9 loại khác nhau để biến dạng. Mỗi sự kết hợp của HA và NA sẽ trở thành một loại vi khuẩn khác biệt. Thí dụ như vi khuẩn H7N2 có 7 protein HA và 2 protein NA, hay vi khuẩn H5N1 có 5 protein HA và 1 protein NA. Vi khuẩn cúm loại A lại còn được chia ra làm hai loại: mầm bệnh thấp (LPAI) và mầm bệnh cao (HPAI). Hầu hết các vi khuẩn cúm gà loại A là LPAI, chỉ gây cúm nhẹ trong loại gia cầm. Nhưng loại HPAI lại gây bệnh nặng và tử vong rất cao cho các gia cầm. Vi khuẩn cúm gà loại A loại H5 và H7 bao gồm H5N1, H7N7 và H7N3 thuộc loại HPAI và con người khi nhiễm những vi khuẩn này bị bệnh từ nhẹ (H7N3, H7N7) tới nặng và tử vong (H5N1, H7N7). Con người cũng bị nhiễm vi khuẩn thuộc loại LPAI nhưng chỉ bị cúm nhẹ (H7N7, H9N2, và H7N2).

Vi Khuẩn HANA

Vi khuẩn cúm gà có thể biến dạng theo hai cách: từ từ (drift) và đột ngột (shift). Qua cách thứ nhất, sự thay đổi từ từ xẩy ra giữa hai gene chứa các yếu tố di truyền, tạo ra lớp mặt protein Hemagglutinin và Neuraminidase. Sự thay đổi này rất nhỏ và khó dự đoán. Biến dạng theo cách này tạo thành một loại vi khuẩn mới dù không khác loại vi khuẩn cũ là bao nhiêu, nhưng kháng tố trong con người có thể không nhận ra dạng mới này. Đây chính là lý do tại sao một người bị bệnh cúm trong năm rồi nhưng vẫn có thể bị lại lần nữa. Đây cũng là lý do tại sao người ta phải chích ngừa bệnh cúm mỗi năm, vì hàng năm, các thuốc chích ngừa được thêm vào một hay hai dạng vi khuẩn mới. Cách thứ hai, đột ngột, một sự thay đổi lớn lao bất thình lình, tạo một loại vi khuẩn hoàn toàn mới lạ. Trường hợp này xẩy ra trong lúc truyền bệnh từ súc vật qua người, hay qua sự trộn lẫn các gene giữa hai loại vi khuẩn cúm của con người và vi khuẩn cúm của gia cầm, tạo thành một loại vi khuẩn mớị

Bệnh cúm gà lây thế nàỏ

Khi nói đến các vi khuẩn bệnh cúm gà thường là muốn nói đến các loại vi khuẩn trong giống gia cầm.

Bệnh cúm gà gây ra bởi vi khuẩn (virus) cúm loại A sinh sản nơi loài chim muông. Ở nơi loài chim hoang dã, những con vi khuẩn này không gây ra điều hại gì, và chúng sinh sản trong đường ruột của các loài chim hoang. Tuy nhiên, chúng rất độc hại với các loại gia cầm như gà, vịt, gà tây v.v... vì vậy cho nên được gọi là bệnh cúm gà (gọi đúng hơn là bệnh cúm gia cầm, nhưng vì đa số loài gà bị nhiễm bệnh trước hết nên người Việt Nam gọi là bệnh cúm gà). Trong loài gia cầm, bệnh được truyền qua nước dãi, phân, đụng chạm với con vật bị mắc bệnh, và ngay cả những vật đụng vào con vật bị bệnh như cùng chuồng, đất cát nơi con vật bị bệnh đứng v.v... có nghĩa qua sự đụng chạm .Chỉ trong vòng 48 tiếng khi bị bệnh, khoảng 90-100% số gia cầm bị lây bệnh sẽ đi đến tử vong! (Đây là loại vi khuẩn gây bệnh cao HPAI, loại vi khuẩn gây bệnh nhẹ LPAI thường thì chỉ bị ủ rũ và lượng trứng đẻ ít đi hơn.)

Thông thường vi khuẩn H5N1, bệnh cúm gà, không gây ảnh hưởng hay truyền bệnh qua được con người. Tuy nhiên, Tổ chức WHO tường trình đã có hơn 130 trường hợp lây bệnh kể từ tháng Giêng năm 2004 cho tới nay. Hầu hết các trường hợp lây bệnh là do người ta có sự giao tiếp trực tiếp với gà vịt bị bệnh hoặc đụng chạm với những nơi ô nhiễm bởi các con vật bị bệnh. Tuy nhiên, có vài trường hợp bệnh lây qua giữa con người với nhau. Trong những trường hợp vi khuẩn gây cúm gà đã truyền bệnh tới con người, vượt qua rào cản của giống loài (species barrier), thì loại vi khuẩn H5N1 trong số các loại vi khuẩn HANA này đã gây thương vong nhiều nhất cho con người! Với mức độ bệnh đang lan tràn hiện tại ở Á Châu và Âu Châu, hơn một nửa số người bị bệnh đã qua đờị

Vi khuẩn cúm gà loại A có thể lây qua con người bằng hai cách:
1. Trực tiếp từ các giống gia cầm bị bệnh hay từ các môi trường đã bị ô nhiễm bệnh
2. Qua một giống vật khác thí dụ như heọ

Bệnh cúm gà hoành hành ở các nước Á Châu như Cam Bốt, Lào, Việt Nam, Trung Hoa, Nhật, Nam Dương, Nam Hàn, Thái Lan là loại vi khuẩn cúm loại A thuộc dạng H5N1 vào cuối năm 2003 và đầu năm 2004. Hơn 100 triệu gà vịt đã chết trong thời gian ngắn ngủi này do chết vì bệnh hoặc bị giết để ngăn ngừa bệnh không cho lan tràn. Tháng 3 năm 2004, bản tường trình cho biết bệnh dịch đã được ngăn chặn. Tuy nhiên tháng 6 năm 2004, vi khuẩn H5N1 lại được báo cáo cho biết đang lan tràn và hoành hành tại các nước Cam Bốt, Việt Nam, Mã Lai, Nam Dương, Trung Hoa, Mông Cổ, Nga, Kazakhstan, Thái Lan, Turkey, Romania và Croatia. Trong khi đó người bị bệnh cúm gia cầm đã thấy ở các nước Cam Bốt, Trung Hoa, Nam Dương, Thái Land và Việt Nam với khoảng 130 vụ từ hồi tháng Giêng năm 2004 tới giờ. Mặc dù đa số những người bị bệnh là do tiếp xúc với gà vịt bị bệnh, nhưng vài vụ cho thấy là lây từ người này sang người kia. Điều mà các nhà chuyên môn lo lắng là một trận dịch cúm gà trên thế giới có thể xẩy ra, một khi loại vi khuẩn H5N1 này biến đổi để có thể lây bệnh từ người này sang người kia một cách dễ dàng!

Trị Liệu:

Bị cúm gà gồm có những triệu chứng như nóng sốt, ho, đau cổ họng và đau nhức bắp thịt, hoạc các vi khuẩn này có thể làm đau mắt, sưng phổi, bị các bệnh hô hấp có thể nguy đến tính mạng. Thường thì những thuốc trị bệnh cúm có thể dùng để trị các bệnh cúm gia cầm này, nhưng không phải lúc nào thuốc cũng công hiệu vì các loại vi khuẩn có thể bị lờn thuốc.

Hai loại thuốc thường dùng để chống các loại cúm là Amantadine và Rimantadine. Khốn nỗi hai loại thuốc này lại chẳng hề hấn gì với loại vi khuẩn H5N1. Hai loại thuốc khác là Oseltamavir và Zanamavir thì lại không rõ là có hiệu quả trong việc trị liệu loại vi khuẩn H5N1 hay không. Vì vậy những cuộc thử nghiệm trên hai loại thuốc này còn đang tiếp diễn. Cũng thế, chưa có thuốc nào để chủng ngừa loại cúm gà H5N1. Mọi thứ đều còn đang trong vòng thử nghiệm từ tháng 4 năm 2005 tới nay. Các loại thuốc ngừa cúm thông thường thì lại không ăn thua gì với loại vi khuẩn này. Nhiều nơi đang thử nghiệm các loại thuốc chích ngừa, nhưng thật ra, để có hiệu quả thì loại vi khuẩn thử nghiệm phải gần giống như loại vi khuẩn gây ra bệnh dịch. Điều này có nghĩa, chỉ sau khi bệnh dịch bắt đầu thì người ta mới có thể sản xuất thuốc chủng ngừa. Điều lo ngại là khả năng sản xuất thuốc chủng ngừa sẽ không kịp nổi với nhu cầu cần có thuốc khi trận dịch đang hoành hành!

Các trường hợp nhiễm bệnh cúm gà:

Để thấy rõ tình trạng cúm gà đang hoành hành ra sao, thiết nghĩ không gì hơn bằng cách theo dõi từng vụ nhiễm bệnh, ai bị, trong thời gian nào và ở nơi đâu. Có thế, người ta mới nhận rõ được mức độ đe dọa có thể xẩy ra một trận dịch rộng lớn trên toàn cầu và khả năng gây thiệt mạng cả triệu người của trận dịch. Nhờ theo dõi một cách sát nút, người ta có thể dồn mọi tài lực và nhân lực vào một thời điểm hay giai đoạn nào đó để ngăn trận bệnh lan tràn.

- 1997, Hồng Kông, nhiễm bệnh do vi khuẩn H5N1, 18 người, 6 người vong mạng. Giết 1.5 triệu gà vịt để ngăn bệnh lan tràn.
- 1999, Trung Cộng và Hồng Kông, nhiễm bệnh do vi khuẩn H9N2, 2 trẻ em, đều khỏi cả. Bệnh truyền từ gà vịt bị bệnh sang người. Rất nhiều người khác bị tại Trung Cộng trong khoảng thời gian 1998-1999.
- 2002, Virgiania, USA, nhiễm bệnh do vi khuẩn H7N2, 1 người, khỏi hẳn, bị bệnh khu vực sản xuất gà.
- 2003, Trung Cộng và Hồng Kông, nhiễm bệnh do vi khuẩn H5N1, 2 người trong gia đình Hồng Kông bị bệnh, 1 khỏi và 1 vong mạng. Nhiễm bệnh khi gia đình qua Trung Cộng. Một người khác trong gia đình vong mạng ở Trung Cộng nhưng không có sự kiểm chứng nguyên nhân gây tử vong.
- 2003, Netherlands, nhiễm bệnh do vi khuẩn H7N7, 87 người, 1 vong mạng. Bệnh phát xuất từ những trại gà, lây sang cho người và heo. Người vong mạng là một bác sĩ thú y bị bệnh đường hô hấp và các biến chứng liên quan đến H7N7.
- 2003, Hồng Kông, H9N2, 1 trẻ nhiễm bệnh nhưng phục hồi, khỏi bê.nh.
- 2003, New York, H7N2, 1 người, phục hồi và khỏi bê.nh.
- 2004, Canada, H7N3, các nhân công làm trong trại gà, bệnh nhẹ và đau mắt.

- 2004 &2005, Á Đông, H5N1.
- Tháng 1/2004: bé gái 8 tuổi vong mạng ngày 17/1/04 tại Hà Nội sau khi nhập viện ngày 15/1/04. Năm vụ cúm gà đều gây thương vong. Tử vong đầu tiên xẩy ra ngày 30/12/03.
- 22/1/04: Bệnh dịch cúm gà gây ra bởi H5N1được báo cáo tại nhiều nơi ở Á Châu từ giữa tháng 12 năm 2003. Hàng triệu con gà đã bị giết. Thử nghiệm cho thấy có sự khác biệt đáng kể giữa H5N1 ở Hong Kong năm 1997 & 2003 và ơ Việt Nam, cho thấy vi khuẩn đã có sự biến da.ng.
- 23/1/04: Thái Lan công bố hai vụ cúm gà, bệnh nhân là hai bé trai. Cả hai đều sống sót.
- 24/1/04: Thêm hai vụ cúm gà ở VN, bệnh nhân là 1 bé trai và 1 bé gái. Bé trai thiệt mạng nhưng bé gái sống sót. Nâng tổng số người thiệt mạng tại VN lên 6 người (1 người đàn bà 30 tuổi và năm trẻ em). Bệnh cúm gà đã xẩy ra tại 23 tỉnh trên tổng số 64 tỉnh tại Việt Nam. Từ ngày 23/12/03 đã có khoảng 2.9 triệu con gà chết vì bệnh dịch hay bị giết để ngăn chận. Thử nghiệm cho thấy vi khuẩn H5N1 không giống dạng của các vi khuẩn đã thấy vừa rồi trong vùng Á Châu. Cần loại thuốc chủng ngừa mớị
- 26/1/04: Thái Lan cho biết vụ cúm gà thứ ba, bệnh nhân là một bé trai.
- 27/1/04: Thái Lan cho biết bé trai bị bệnh đã qua đờị
Trung Cộng cho biết vi khuẩn cúm gà H5N1 đã thấy ra tại vùng nam tỉnh Quảng Tây ở một nông trại vịt. Các cuộc thử nghiệm đang tiếp tục tại các trại gà ở các tỉnh Hunan, Hubeị
- 29/1/04: nhiều quốc gia đã tiếp tục giết hàng triệu con gà trong nỗ lực ngăn chận bệnh di.ch.
- 30/1/04: Trung Cộng cho biết bệnh dịch gà đã lan tràn đến các tỉnh Hunan, Hubei, Anhui, Thượng Hải và Quảng Đông..
Tổ chức WHO kêu gọi những nhân công giết gà cần phải mặc quần áo và đeo các dụng cụ bảo vệ khi giết gà.
- 1/2/04: Thêm hai vụ người bị nhiễm bệnh cúm gà được xác nhận tại VN. Cả hai chị em (23 và 30 tuổi) đều tử vong nâng số người nhiễm bệnh cúm gà tại VN lên tới 10 vụ; 8 người chết, 1 còn trong bệnh viện và 1 đã phục hồị
- 2/2/04: Thái Lan cho biết một phụ nữ 58 tuổi thiệt mạng vì bệnh cúm gà. Tổng số 4 vụ, 3 chết.
Trung Cộng loan báo cúm gà đã lan tràn đến các tỉnh vùng phía đông Zhejiang (ngỗng), phía tây nam Yunnan (gà), tỉnh miền trung Henan (gà) và vùng tây bắc Trung Cộng, tỉnh Xinjiang Uygar (gà).
Cuộc điều tra của WHO cho thấy một gia đình Việt Nam ở tỉnh Thái Bình gồm 2 vợ chồng (31 tuổi) và 2 người em chồng (23 và 30 tuổi), người chồng (không thử nghiệm) và 2 người em gái (thử nghiệm - H5N1) thiệt mạng, người vợ đã phục hồi, cho thấy có sự truyền bệnh từ người tới ngườị
3/2/04: Việt Nam cho biết thêm 3 vụ cúm gà gây cho 1 người tử vong. Một thanh niên 19 tuổi, hồi phục, và 1 thiếu nữ 20 tuổi còn đang nằm bệnh viện, cả hai tại Hà Nội. Một thanh niên 18 tuổi chết tại 1 bệnh viện trong thành phố Sàigòn, vụ đầu tiên bị ở cao nguyên trung phần. 52 tỉnh trong tổng số 64 tỉnh đã bị bệnh dịch cúm gà.
4/2/04: Thái Lan cho biết bé trai 6 tuổi đã chết và được báo nhiễm bệnh trước đây. Nâng tổ số tử vong lên 4 ngườị
Trung Cộng cho biết bệnh dịch cúm gà đã xẩy ra tại hai tỉnh Gansu và Shaanxi. 12 tỉnh trong tổng số 31 tỉnh đã bị bệnh di.ch.
Nam Dương xác nhận bệnh dịch cúm gà đã xẩy ra tại Nam Dương.
Cho tới nay, bệnh dịch cúm gà đã được xác nhận tại các quốc gia:
* Nam Hàn (12/12/2003)
* Việt Nam (8/1/2004)
* Nhật (12/1/2004)
* Thái Lan (23/1/2004)
* Cam Bốt (24/1/2004)
* Trung Cộng (27/1/2004)
* Lào (27/1/2004)
* Nam Dương (2/2/2004)
- 5/2/04: Việt Nam cho biết thêm 2 vụ cúm gà gây tử vong. Hai thiếu nữ tuổi 16 và 17 ở Miền Nam.
Thái Lan cho biết vụ cúm gà thứ 5 gây tử vong cho 1 bé trai 6 tuổi, nâng tổng số vụ và tử vong lên 5 vụ
- 6/2/04: Trung Cộng cho biết bệnh dịch phát hiện tại tỉnh Jiangxi, phía nam. Tổng số 13 tỉnh nhiễm bệnh cúm gà.
- 9/2/2004: Thêm ba vụ mới ở Việt Nam gây tử vong cho 1 bé trai 6 tuổi, 1 thanh niên 24 tuổi. Một thanh niên 23 tuổi hãy còn nằm bệnh viện. Tổng số 18 vụ, 13 tử vong.
- 11/2/04: Trung Cộng cho biết bệnh dịch phát hiện tại tỉng Tianjin. Tổng số 14 tỉnh nhiễm bê.nh.
- 12/2/04: Thái Lan cho biết 1 thiếu niên 13 tuổi đã thiệt mạng vì cúm gà. Tổng số 6 vụ, 6 tử vong.
Việt Nam cho biết thêm một vụ cúm gà gây tử vong cho 1 thiếu nữ 19 tuổi tại Sàigòn. Tổng số 19 vụ, 14 tử vong.
- 13/2/04: Thái Lan thêm 2 vụ cúm gà, một bé trai 2 tuổi và một phụ nữ 29 tuổi. Cả hai đều hồi phục.
- 16/2/2004: Thêm một vụ mới gây tử vong tại Việt Nam. Tổng số 20 vụ, 14 tử vong.
- 17/2/2004: Việt Nam - 1 thiếu niên 15 tuổi tại tỉnh Thanh Hóa bị cúm gà. Còn nằm bệnh viện.
- 18/2/2004: Thái Lan - thêm một vụ mới gây tử vong cho 1 bé trai 4 tuổi. Tổng số 9 vụ, 7 tử vong.
Việt Nam: thêm một vụ mới gây tử vong. Tổng số 22 vụ, 15 tử vong.
Trung Cộng: bệnh dịch tiếp tục lan tràn. Tổng số 16 tỉnh bị bệnh dịch. 2.3 triệu con gà đã bị giết.
Nhật: phát hiện bệnh dịch tại Oita Prefecturẹ
Nam Hàn: Bệnh dịch phát hiện tại 8 trại vịt, 7 trại gà và một trại gà vịt. Khoảng 350,000 gà vịt đã bị chết hoặc giết.
Thái Lan: phát hiện bệnh dịch lan tràn qua 14 nông trại tại nhiều tỉnh khác nhau. 27 triệu gà vịt đã bị chết hoặc bị giết.
Việt Nam: bệnh dịch đã lan tràn qua 57 tỉnh trong tổng số 64 tỉnh tại VN. Hơn 27 triệu gà vịt đã bị chết hoặc bị giết.
19/2/2004: Việt Nam - chứng nhận vụ thứ 22, 1 bé trai 3 tuổi tại Lâm Đồng đã vong ma.ng.
23/2/04: Việt Nam - 1 bé gái 16 tháng tại tỉnh Đồng Nai bị cúm gà. Phục hồi. Tổng cộng 23 vụ, 15 tử vong.
27/2/04: Thái Lan - 1 phụ nữ 47 tuổi - phục hồi. Tổng cộng 10 vụ, 7 tử vong.
9/3/04: Thái Lan - thêm một người đàn ông 29 tuổi bị bệnh. Hồi phục.
17/3/04: Thái Lan - một phụ nữ 39 tuổi bị bệnh và mất. tổng cộng 12 vụ, 8 tử vong.
22/3/04: Tổ chức WHO theo dõi tin một thiếu niên Việt Nam 12 tuổi bị bệnh và chết 2 ngày sau đó.
5/4/04: Canada - 1 nhân công giết gà bị bệnh bị lây qua mắt. Hồi phục. Kiểm chứng cho thấy cúm gà A loại H7.
12/8/04: Bộ Y Tế VN báo cáo tới Tổ chức WHO thêm 3 vụ tử vong liên quan đến bệnh cúm. Hai người chết tại tỉnh Hà Tây, bé trai 4 tuổi và bé gái 11 tháng; và người thứ ba, một phụ nữ 25 tuổi, ở tỉnh Hậu Giang. Đầu năm, VN tường trình 57 tỉnh trong tổng số 64 tỉnh bị bệnh dịch, giết hơn 43 triệu con gà. Sau 1 thời gian yên lặng, VN cho biết các trận dịch mới đã bộc phát vào tháng 7 ở các tỉnh miền Bắc, Trung và Nam.
20/8/04: Trung Cộng cho biết heo ở nhiều vùng bị nhiễm vi khuẩn H5N1.
7/9/04: Một bé trẻ ở Hà Nội mất vì bệnh cúm gà.
9/9/04: Thái Lan - 1 thiếu niên 18 tuổi chết vì cúm gà.
28/9/04: Thái Lan - thêm hai vụ mới, 1 phụ nữ 26 tuổi vong mạng vì cúm gà và 1 phụ nữ 32 tuổi (chị) sống sót nằm nhà thương. Tổng cộng 15 vụ, 10 tử vong.
4/10/04: Thái Lan - 1 bé trái 9 tuổi chết vì bệnh cúm gà.
25/10/04: Thái Lan - 1 thiếu nữ 14 tuổi chết vì bệnh cúm gà. Tổng cộng 17 vụ, 12 tử vong.
30/12/04: Việt Nam - 1 thiếu nữ 16 tuổi bị lây bệnh cúm gà tại Tây Ninh. Tổng cộng 28 vụ, 20 tử vong.
6/1/05: Việt Nam - 2 bé trai, 6 tuổi ở đồng Tháp và 9 tuổi ở Trà Vinh, chết vì bệnh cúm gà. Một vụ khác, bệnh nhân còn nằm nhà thương.
13/1/05: BộY Tế Việt Nam chứng nhận một vụ thứ tư, 1 thiếu nữ 18 tuổi bị bệnh cúm gà đang nằm nhà thương. Tổng cộng 31 vụ, 23 thương vong.
14/1/05: Việt Nam - thêm 2 vụ, 1 thiếu nữ 18 tuổi ở Hậu Giang mất vì cúm gà, và 1 phụ nữ 35 tuổi ở Trà Vinh còn nằm ở nhà thương.
19/1/05: Việt Nam - 1 nam nhân 42 tuổi ở Hà Nội bị cúm gà. Hồi phục. Người anh 46 tuổi ở Thái Bình nhưng bị bệnh ở Hà Nội mất vì cúm gà.
26/1/05: Việt Nam - 1 phụ nữ 35 tuổi ở Đồng Tháp chết vì cúm gà. 1 thiếu niên 17 tuổi ở Bạc Liêu chết vì cúm gà.
28/1/05: Việt Nam - thêm 2 vụ, 1 bé gái 10 tuổi ở Long An chết vì cúm gà; 1 thiếu nữ 13 tuổi ở Đồng Tháp còn nằm nhà thương vì cúm gà.
2/2/05: Cam Bốt - 1 phụ nữ 25 tuổi ở Kampot chết vì cúm gà.
7/3/05: Việt Nam - thêm 4 vụ. 1 thanh niên 21 tuổi ở Thái Bình, nằm nhà thương; 1 thiếu nữ 14 tuổi (em gái) ở Thái Bình nằm nhà thương; 1 nam nhân 69 tuổi ở Thái Bình chết vì cúm gà; 1 phụ nữ 35 tuổi ở Hà Nội nằm nhà thương.
11/3/05: Bộ Y Tế Việt Nam chứng nhận thêm 10 vụ mới. Từ giữa tháng 12/04 tới giờ tổng cộng là 24 vụ, 14 tử vong!
29/3/05: Việt Nam - thêm 3 vụ mới; 1 bé trai 5 tuổi ở Quảng Bình, 1 thiếu nữ 17 tuổi ở Nam Định chết vì cúm gà, và 1 nam nhân 40 tuổi ở Quảng Ninh.
Cam Bốt - thêm một vụ thứ hai, 1 thanh niên 28 tuổi ở Kampot tử vong vì cúm gà.
30/3/05: Bắc Hàn phát hiện cúm gà. hàng ngàn con gà bị giết để ngăn chận bệnh lan tràn.
4/4/05: Việt Nam - thêm 5 vụ mới. Nguyên cả gia đình ở Hải Phòng bị nhiễm bệnh cúm gà. Tổng cộng từ 28 tháng 1 năm 2004 tới giờ VN bị 60 vụ, 35 tử vong.
12/4/05: Cam Bốt - 1 bé gái 8 tuổi ở Kampot chết vì cúm gà.
14/4/05: Việt Nam - thêm 8 vụ cúm gà.
4/5/05: Cam Bốt - 1 thiếu nữ 20 tuổi ở Kampot chết vì cúm gà.
Tổng cộng sơ khởi: Việt Nam - 76 vụ, 37 tử vong; Thái Lan - 17 vụ, 12 tử vong; Cam Bốt - 4 vụ, 4 tử vong.
8/6/05: Việt Nam - thêm 3 vụ mới - 3 người đều ở Hà Nội và còn nằm nhà thương..
16/6/05: WHO theo dõi tin tức thêm 6 bệnh nhân mới bị cúm gà đang được điều trị ở Hà Nộị
17/6/05: Bộ Y Tế VN cho biết giữa mùng 1-17 tháng 6, có 4 vụ cúm gà. 2 bệnh nhân từ Hà Hội, 1 bệnh nhân ở Hải Dương và một bệnh nhân ở Nghệ An. Cả 4 người còn sống. Hiện tại Hà Nội đang điều trị 7 bệnh nhân cúm gà.
28/6/05: Việt Nam - thêm một vụ mới ở Hà Tâỵ
21/7/05: Nam Dương - 1 nam nhân 37 tuổi chết vì cúm gà. Cô con gái 8 tuổi chết vì cúm gà.
5/8/05: Việt Nam - thêm 3 vụ cúm gà mới, một ở Hà Tây, một ở Trà Vinh (chết) và một ở Sàigòn (chết)
18/8/05: Nga và Kazakhstan phát hiện bệnh dịch cúm gà.
16/9/05: Nam Dương - 1 phụ nữ 37 tuổi ở Jakarta chết vì cúm gà.
19/9/05: Việt Nam - 1 nam nhân 35 tuổi ở Bến Tre chết vì cúm gà.
22/9/05: Nam Dương - 1 bé trai 8 tuổi bị bệnh cúm gà, nằm nhà thương.
29/9/05: Nam Dương - 1 phụ nữ 27 tuổi ở Jakatar chết vì cúm gà.
10/10/05: Nam Dương - 1 thanh niên 21 tuổi ở Lampung bị bệnh cúm gà, nằm nhà thương.
13/10/05: Thổ Nhĩ Kỳ phát hiện bệnh cúm gà.
20/10/05: Thái Lan -1 nam nhân 48 tuổi chết vì bị bệnh cúm gà.
24/10/05: Thái Lan - 1 bé trai 7 tuổi (con trai của nam nha6n 47 tuổi) ở Kanchanaburi bị bệnh cúm gà, nằm nhà thương.
Nam Dương: thêm 2 vụ mới; 1 bé trai 4 tuổi (cháu của nam nhân 21 tuổi ở Lampung), nằm nhà thương. 1 thanh niên 23 tuổi ở Bogor chết vì cúm gà.
01/11/05: Thái Lan - 1 phụ nữ 50 tuổi bị bệnh cúm gà, nằm nhà thương.
7/11/05: Nam Dương - thêm 2 vụ mới, 1 thiếu nữ 19 tuổi ở Tanerang chết vì cúm gà. Một bé trai 8 tuổi (em) bị cúm gà, nằm nhà thương.
9/11/05: Việt Nam - 1 nam nhân ở Hà Nội chết vì cúm gà.
14/11/05: Thái Lan - 1 bé trai 18 tháng ở Bangkok bị bệnh cúm gà, nằm nhà thương.
17/11/05: Trung Cộng - Vụ đầu tiên 1 bé trai 9 tuổi ở Hunan, bình phục. Một phụ nữ 24 tuổi ở Anhui chết vì cúm gà. 2 vụ khác có thể gây ra bởi cúm gà còn đang trong vòng điều trạ
Nam Dương - thêm 2 vụ cúm gà gây chết người; 1 thiếu niên 16 tuổi ở Jakatar và 1 thiếu nữ 20 tuổi ở Jakatar.
14/11/05: Bộ Y Tế Trung Cộng chứng nhận vụ 1 thiếu phụ 35 tuổi ở Anhui chết vì cúm gà. Từ giữa tháng 10 trở đi, nhiều trận dịch đã bộc phát ở nhiều tỉnh của Trung Cô.ng.
25/11/05: Việt Nam - 1 thiếu niên 15 tuổi ở Hải Phòng nhiễm bịnh cúm gà nhưng đã hồi phục.
29/11/05: Nam Dương - 1 thiếu niên 16 tuổi ở West Java bị nhiễm bịnh nhưng đã hồi phục. Hai người anh và em bị chết cách đó khoảng 1 tuần, cũng như gà nuôi trong nhà chết, nhưng không được coi như chết vì bệnh dịch vì thiếu việc thử nghiệm.
6/12/05: Nam Dương - 1 thiếu nữ 25 tuổi ở Tangerang chết vì bệnh cúm gà.
7/12/05: Trung Cộng - 1 bé gái 10 tuổi bị bệnh cúm gà, nằm nhà thương.
9/12/05: Trung Cộng - 1 thiếu phụ 31 tuổi ở Liaoning bị bệnh cúm gà, đã bình phục.
Thái Lan: 1 bé trai 5 tuổi ở Nakhonayok chết vì cúm gà.
14/12/05: Nam Dương - 1 nam nhân 35 tuổi ở West Jakatar chết vì cúm gà.
16/12/05: Trung Cộng - 1 nam nhân 35 tuổi ở Jianxi bị nhiễm bệnh cúm gà, nằm nhà thương.

Khả Năng Trở Thành Một Trận Dịch

Để tạo một trận dịch phải hội đủ ba điều kiện sau đây: 1/. Loại vi khuẩn mới xuất hiện, 2/. Gây bệnh và tử vong cho con người, 3/. Bệnh truyền nhiễm từ người này sang người khác một cách dễ dàng và không ngăn chận được. Có nghĩa điều 1 và 2 đã có (H5N1 & tử vong), chỉ còn điều 3! Nếu con người cứ tiếp tục bị lây nhiễm bệnh thì khả năng này có thể xẩy ra qua 2 cách. Thứ nhất, loại vi khuẩn H5N1 này có thể "trao đổi" một phần gene với loại vi khuẩn gây cúm thông thường trong con người chẳng hạn. Điều này có thể gây một trận dịch qua hiện tượng quá nhiều người bất chợt bị nhiễm bệnh. Cách thứ hai qua sự biến đổi của vi khuẩn để thích hợp và bám vào các tế bào trong cơ thể con người. Và dĩ nhiên điều này cần thời gian lâu dài hơn qua hiện tượng một số nhỏ lây bệnh qua nhau. Điều này sẽ cho con người cơ hội để tìm cách chống lại mầm lây bệnh. Người ta có thể đoán trận dịch bắt đầu khi thấy có một số người có những dấu hiệu bị bệnh và những người này bị cùng một thời gian và cùng nơi chốn, có nghĩa bệnh truyền từ người sang ngườị

Khó mà đoán trước được số lượng người vong mạng trong các trận dịch. Nhưng dựa vào những trận dịch trong quá khứ cho thấy số lượng người bị lây nhiễm vào khoảng 25-30% dân số toàn cầu. Giả sử trận dịch thuộc loại nhẹ thì con số tử vong cũng vào khoảng từ 2 triệu đến 7.4 triệu người. Những trận dịch nặng, thí dụ như trận dịch năm 1918 (Spanish Flu) gây tử vong đến 40 triệu ngườị

Tổ chức WHO thường xuyên thử nghiệm để xem chừng những thay đổi của vi khuẩn xem khả năng nhiễm bệnh qua người của chúng tiến triển như thế nào. Và đây chính là lý do tại sao Tổ chức WHO thường yêu cầu các quốc gia bị lây nhiễm chia sẻ các dữ kiện về vi khuẩn với cộng đồng nghiên cứu quốc tế.

Những Nơi Bộc Phát Cúm Gà HPIA Trước Đây Trên Thế Giới

Năm Quốc Gia/Khu Vực Loại Gia Cầm Bị Nhiễm Vi Khuẩn
1959 Scotland chicken H5N1
1963 England turkey H7N3
1966 Ontario (Canada) turkey H5N9
1976 Victoria (Australia) chicken H7N7
1979 Germany chicken H7N7
1979 England turkey H7N7
1983–1985 Pennsylvania (USA)* chicken, turkey H5N2
1983 Ireland turkey H5N8
1985 Victoria (Australia) chicken H7N7
1991 England turkey H5N1
1992 Victoria (Australia) chicken H7N3
1994 Queensland (Australia) chicken H7N3
1994–1995 Mexicơ chicken H5N2
1994 Pakistan* chicken H7N3
1997 New South Wales (Australia) chicken H7N4
1997 Hong Kong (China)* chicken H5N1
1997 Italy chicken H5N2
1999–2000 Italy* turkey H7N1
2002 Hong Kong (China) chicken H5N1
2002 Chile chicken H7N3
2003 Netherlands* chicken H7N7


* Những bệnh cúm bộc phát và lan tràn một cách đáng kể tới nhiều nông trại gây nên sự mất mát lớn lao về mặt kinh tế. Hầu hết các bệnh cúm gà bộc phát không dính dáng hay chỉ một ít đến các nông trại đã bị ô nhiễm bệnh lúc ban đầụ

Những quan sát từ những trận dịch bộc phát trước đây (1959-2003)

Rất là khó để kiềm chế các trận dịch HPIA bộc phát, ngay cho dù là trong các điều kiện tốt đẹp như các loại gia cầm được kiểm soát kỹ càng trong các cơ sở sản suất, hay xẩy ra tại các địa điểm giới hạn. Trận dịch năm 1983 tại Pensylvania (USA) mất 2 năm mới chế ngự được.
- 17 triệu gia cầm bị giết, tốn phí khoảng $62 triệu đô. Những phí tổn gián tiếp khác lên tới khoảng $250 triệu độ
- Trận dịch năm 2003 tại Netherlands lan qua Belgium và Germany. Tại Netherlands, hơn 30 triệu gia cầm - khoảng 1 phần tư số lượng gia cầm của quốc gia này - đã bị giết. Khoảng 2.7 triệu gia cầm bị giết tại Belgium, và khoảng 400 ngàn gia cầm bị giết tại Germany. Tại Netherlands, 89 người bị bệnh và 1 tử vong - một bác sĩ thú y. Quốc gia này phải ra luật để bảo vệ các nhân viên làm việc tại các trại gà.
- Chế ngự càng khó hơn ở các quốc gia có lượng gia cầm lớn lao. Trận dịch ở Ý năm 1999-2000, 14 triệu gia cầm bị giết. Sự đền bù cho các nông gia lên đến $62 triệu đô. Các tổn phí liên quan đến kỹ nghệ gà tốn khoản $620 triệu. Bốn tháng sau trận dịch, vi khuẩn rút về dưới dạng LPIA và gây ra thêm 52 trận dịch nhỏ khác.
- Mặc dù trận dịch cúm gà xẩy ra lần cuối cùng năm 1995 tại Mexico, nhưng vi khuẩn H5N2 vẫn chưa bị loại hẳn mà chúng rút về dạng LPAI, cho dù chính phủ đã chích hơn 2 tỷ lượng thuốc ngừa qua nhiều năm!

Kết luận:

Theo dõi các vụ nhiễm bệnh, người ta thấy hầu như cách nhau vài ngày lại có người bị bệnh hoặc chết vì cúm gà do vi khuẩn H5N1 gây ra. Các quốc gia cần phải hợp tác với nhau trong việc bài trừ và ngăn ngừa bệnh dịch này. Tin tức, dữ kiện liên quan đến bệnh dịch cần phải được chuyển nhanh chóng tới tổ chức WHO để có thể ứng phó kịp thời qua cách phân tích, thử nghiệm, để sản xuất loại thuốc chủng ngừa, dồn năng lực vào vùng nào trước và sau trong nỗ lực ngăn ngừa bệnh dịch lan tràn. Trong quá khứ cho thấy có những quốc gia đã che dấu bệnh dịch vì sợ ảnh hưởng kinh tế tới các chương trình du lịch, mua bán gia súc. Nhưng chính sự che dấu này đã làm gia tăng bệnh ngày càng tồi tệ. Đa số các chính phủ ở Á Châu thiếu hẳn các chương trình giáo dục người dân về hiểm họa dịch cúm gà, cách phòng ngừa bệnh lây lan và tồi tệ nhất là thiếu hẳn một chương trình tài chánh đền bù cho các nông dân chăn nuôi gia súc một cách xứng đáng. Các nông gia đã cố bán những đàn gà vịt của mình, không chịu giết hết trong việc ngăn ngừa bệnh lây lan, chỉ vì họ không muốn thấy vốn liếng mất sạch cả hay chỉ được chính phủ đền bù qua một giá rẻ mạt! Hãy lấy một trận dịch cúm gà tại tiểu bang Texas, Hoa Kỳ, vào hôm tháng 2 năm 2004 làm thí dụ. Khi vừa mới phát hiện một trại gà gần Houston bị nhiềm bệnh dịch cúm loại HPAI, gây ra bởi vi khuẩn H5N2, chính quyền đã cô lập trại gà này lại và giết 7000 con gà, xịt thuốc khử trùng toàn khu. Bệnh dịch đã được chặn đứng ngay tức khắc! Đây là trận dịch đầu tiên trên nước Mỹ trong vòng 20 năm nay và đã được chặn đứng tức thời. Áp dụng vào trường hợp Việt Nam, chắc chắn bệnh dịch sẽ lan tràn như đã thấy. Do người nông dân sót của, không ai đền bù, thiếu sự hiểu biết về tầm nguy hại của vấn đề, họ sẽ tìm cách bán hay tiêu thụ số lượng gà trông còn khoẻ mạnh kia liền trước khi chúng sổ bệnh. Thay vì giết 7000 con gà, số lượng gà bị chết hay phải giết lên đến hàng triệu triệu con, bệnh ngày càng lan rộng ngoài tầm kiểm soát. Giờ thì sự thiệt hại về kinh tế mới nặng nề! Không những thế, một khi vi khuẩn H5N1 biến đổi và có thể lây từ người tới người một cách dễ dàng, số tử vong trên thế giới, nhất là ở các nước chậm tiến như Việt Nam với một chương trình y tế nghèo nàn thiếu thốn đủ mọi thứ, sẽ lên đến hàng triệu người vong mạng trong một thời gian ngắn. Người ta không thể quên trận dịch năm 1918 - Spanish Flu - đã giết hơn 40 triệu người chỉ trong thời gian chưa đến 1 năm. Thuốc chủng ngừa sẽ được tìm ra nhưng chỉ khi nào bệnh dịch đã phát tác. Lý do vì chỉ lúc đó mới định rõ hình dạng chính xác của loại vi khuẩn gây ra bệnh dịch, tức cũng phải vài tháng sau khi bệnh dịch phát tác và hoành hành! Không những thế, khả năng sản xuất thuốc chủng ngừa trong thời gian ngắn chỉ trong vòng giới hạn! Hãy xem số người vong mạng, 40 triệu người chưa đầy 1 năm, trong trận dịch 1918. Có nghĩa, một khi bệnh dịch phát tác thì số người chết không phải ít trước khi nó có thể được chế ngự! Nếu tầm mức không quan trọng, hay cho rằng việc này thổi phồng quá đáng, thì Tổng Thống Hoa Kỳ đã không phải ban hành sắc lệnh, Executive Order: Amendment to ẸO. 13295 Relating to Certain Influenza Viruses and Quarantinable Communicable Diseases ngày mùng 1 tháng 4 năm 2005, cho phép "cách ly" (quarantine) những người bị bệnh. "Cách ly" ở đây phải được hiểu theo nghĩa "quản thúc", tức giới hạn sự đi lại của người bệnh (vi phạm quyền công dân tự do đi lại) trong một khu vực dành riêng cho họ mà thôị·

Nguyễn Phượng Hoàng