|
Mùa Thu Ba Lan và Hội nghị về quyền của người lao động Việt Nam tại Warsaw
|
|
|
|
|
Bài và h́nh: Vũ Ánh
I.- Năm 1980 khi Công đoàn Solidarity (Công đoàn Đoàn Kết) được thành lập tại thủ đô Warsaw của Ba-Lan, tôi vẫn nằm trong một trại tù Cộng Sản khét tiếng hà khắc dưới một triền núi bên cạnh con đường Trường Sơn Tây. Hơn 8 năm sau đó, khi trở về từ một nhà tù khác, tôi mới được biết rằng thế giới vừa trải qua một cơn biến động vô cùng quan trọng: người thợ điện Lech Walesa và Solidarity đă lănh đạo dân chúng Ba Lan lật đổ chế độ hà khắc của những người Cộng Sản ở đây. Mười sáu (16) năm sau, tôi được hân hạnh đặt chân vào bản doanh của một công đoàn đă lănh đạo toàn dân Ba Lan viết những trang sử mới cho cho đất nước từng bị phản bội nhiều lần này. Riêng đối với cá nhân tôi, chẳng một khoảnh khắc nào trong những tháng năm c̣n lại của đời ḿnh lại nghĩ rằng có một ngày nào đó tôi được đặt chân lên vùng thánh địa của cuộc khởi nghĩa bất bạo động của dân tộc Ba Lan. Ấy vậy mà vào ngày 25 Tháng Mười năm 2006 vừa qua, trùng vào ngày nhân dân Hungary kỷ niệm 50 năm ngày vùng lên nắm chính quyền dù chỉ 3 ngày từ tay một chế độ Cộng Sản khét tiếng là tàn bạo, chúng tôi những người tị nạn Việt Nam được phép bước vào trụ sở của công đoàn Solidarity, được tận mắt nh́n thấy ṭa nhà nhiều tầng này c̣n mang khá đầy đủ dấu tích của những ngày tranh đấu sôi sục trong đó hàng chục triệu dân Ba Lan đă quật ngă chế độ Cộng Sản bằng ư chí và sự công chính chứ không phải bằng súng đạn. Ba Lan đă vào thu, một mùa thu thật đẹp với mầu vàng ánh của những khu rừng, những công viên với những hàng cây sồi, hồ đào và maple ḥa lẫn với mầu vàng anh bạt ngàn của những cánh đồng trồng cải hột ở miền quê. Dưới những cơn mưa phùn, và hơi lạnh, thủ đô Warsaw đẹp mơ màng, dù rằng đó đây vẫn c̣n vương văi dấu tích của những tŕ trệ suốt dọc dài của những thập niên bị cô lập, khép kín với thế giới văn minh bên ngoài. Dân chúng Ba Lan, ngay ở thủ đô Warsaw, vẫn chưa t́m lại được cuộc sống yên ổn và vững tâm xây dựng lại từ những đổ vỡ trên đống tro tàn sau những cuộc chiến và chế độ Cộng Sản. Hậu quả của chế độ Cộng Sản tại Ba Lan c̣n lưu lại rất nhiều dấu vết trong công cuộc phát triển kinh tế và thăng tiến đời sống cho dân chúng. Hôm tôi có mặt tại thủ đô Warsaw, báo chí Ba Lan đă loan tin tỷ lệ thất nghiệp của Ba Lan đă lên tới 20%. Con số này mới chỉ là con số ước lượng của báo chí và các đài truyền h́nh, c̣n Bộ Lao Động và Xă Hội th́ đưa ra một tỷ lệ thấp hơn. Phi trường quốc tế Warsaw tuy là một trong những phi trường thuộc loại "bày hàng" thời xă hội chủ nghĩa, nhưng ngày nay nó không c̣n thích hợp với thủ đô của một nước đang mở rộng cánh cửa với thế giới bên ngoài. Từ đầu Tháng Tám vừa rồi, du khách đến Warsaw phải chạm trán với sự khó chịu v́ chuyện thiếu tiện nghi tại phi trường này do dự án đại tu đang được tiến hành. Các máy bay từ nhiều nơi ở Âu châu đến Warsaw đă không thể đậu vào những "đường hầm" như chúng ta thường thấy ở các phi trường tại Mỹ hay tại những nước tiên tiến khác. Hành khách khi xuống máy bay tại parking đă có những chiếc xe bus chở vào terminal. Nhân viên quan thuế hay di trú không c̣n mặc những bộ đồng phục mà phù hiệu hay cấp hiệu đều gắn lên những nền đỏ nữa. Những người từng đến Ba Lan sau khi bức tường Bá Linh sụp đổ cho biết họ vẫn c̣n phải nhận những cái nh́n thiếu thiện cảm của những viên chức di trú và quan thuế Ba Lan. Ngày nay, họ niềm nở và tận tụy hơn, nhưng rất khó t́m được một nhân viên nào nói trôi chảy tiếng Anh. Tôi mua vé qua hăng hàng không British Airways bay thẳng đến phi trường Heathrow, rồi từ Heathrow phải đổi máy bay vào Warsaw. Việc chuyển hành lư của hăng British Airways sang chiếc máy bay nhỏ đă không đáp ứng được nhịp độ cất cánh khá nhanh của các chuyến bay từ Anh đi các phi trường khác ở Âu Châu. Cho nên trên chuyến bay vào Warsaw không có hành lư của tôi. Không thể biết trước được điều này, cho nên tôi chờ đợi chỗ lấy hành lư đến phút chót, nhưng không thấy chiếc va-li duy nhất của ḿnh. Một nhân viên của Pḥng Dịch Vụ Hành Khách phi trường ra nói với tôi một tràng tiếng Ba Lan. Dĩ nhiên, một chữ Ba Lan bẻ làm dôi cũng không biết nên tôi phải dùng tiếng Anh. Cho đến lúc đó tôi mới phát giác ra rằng anh chàng này cũng không biết một chữ Anh nào. Chúng tôi nói chuyện với nhau bằng tay, nhưng không ai hiểu ai nên anh ta phải chạy đi kiếm một thông dịch viên. Người thông dịch viên dẫn tôi vào pḥng làm việc để khai thất lạc hành lư. Cô nhân viên phụ trách lặng lẽ đưa tôi một mẫu có tiếng Anh để tôi điền vào. Xong, tôi thất thểu bước ra cửa kiểm soát sổ thông hành. Việc kiểm soát diễn ra khoảng 2 phút. Người đón tôi ở ngoài trạm đến là Mạc Việt Hồng, một nhà báo làm việc với tờ Đàn Chim Việt nói ngay: "Thấy anh gọn nhẹ tưởng anh đùa với thời tiết Ba Lan chứ". Tôi tŕnh bày sự việc. Hồng cười, "Thôi để tối em nhờ ai ra phi trường lấy hành lư lại. Chuyện thất lạc hành lư từ Heathrow vào đây là chuyện b́nh thường ở huyện." Tôi nói: "Tất cả quần áo và dụng cụ, máy móc làm việc kể cả máy ảnh tôi để trong chiếc va-li ấy, ngày mai là đi Gdánsk rồi. Không có máy ảnh th́ kể như cùi". Tôi đă từng gặp và có dịp nói chuyện với Việt Hồng ở cuộc họp mặt Dân Chủ 2006 tại Maryland và tại Nam California. Đây là típ phụ nữ cứng rắn với tất cả mọi điều ǵ mà ḿnh phát hiện ra là dối trá và lừa bịp. Dĩ nhiên, qua những câu chuyện, Việt Hồng cho thấy cô không coi xă hội chủ nghĩa là một xă hội b́nh thường nữa. Cô không thích và tất nhiên chống lại bất cứ xă hội bất b́nh thường nào. Suốt dọc đường từ phi trường vào thành phố tôi chú ư xem có một chút nào của nền văn hóa biểu ngữ và khẩu hiệu thường thấy tại một nước mới thoát khỏi chế độ Cộng Sản không, nhưng tuyệt nhiên không có và thay vào đó là những biển quảng cáo lớn giăng mắc khắp nơi, vết tích của những đổi mới sau khi người hùng của dân tộc Ba Lan, Alech Walesa đưa Ba Lan gia nhập vào nền kinh tế thị trường ngay sau khi ông nắm chính quyền vào nắm đầu của thập niên 90. Tôi hỏi Việt Hồng sơ qua về t́nh h́nh chính trị và Công đoàn Solidarity (Công đoàn Đoàn Kết). Cô cho biết, chính phủ Ba Lan đang được điều hành trên nền tảng của một liên minh chính trị khá lỏng lẻo đang dẫn tới những bất măn trong dân chúng. Hiện nay, Công đoàn Solidarity chỉ c̣n tính chất lịch sử, một kiểu di sản chính trị của dân tộc Ba Lan. Tuy nhiên, nh́n chúng th́ có thể nói như thế này: những bài học trong quá khứ của những nhà lănh đạo vẫn c̣n giá trị đối với chúng ta. Cô nói: "Chính v́ thế bọn em quyết định tổ chức chuyến đi Gdánsk, quê hương của Công đoàn Đoàn Kết để các anh các chị có dịp t́m lại cuộc cách mạng lật đổ chế độ Cộng Sản ở Ba Lan". Về tới khách sạn Agra, vốn là một cư xá sinh viên cũ được biến cải tại trung tâm thành phố, tôi thất vọng vô cùng. Tôi dọ hỏi những người trong ban tổ chức để làm sao có thể mua tạm một máy digital dùng đỡ cho ngày thăm trụ sở công đoàn đoàn kết. Ngô Chí Thiền, Chủ tịch Cộng đồng Việt Nam Nam California nghe chuyện có ngỏ ư nếu tôi không nhận lại được hành lư sau 11 giờ đêm, anh sẽ cho tôi mượn một máy. Tôi tưởng ḿnh sẽ là người đến Warsaw sớm nhất, nhưng tới nơi mới biết là phái đoàn từ miền Đông nước Mỹ gồm Giáo sư Nguyễn Ngọc Bích, bà Trương Anh Thụy, các anh Trần Nhật Kim và Nguyễn Cao Quyền đă đến từ hôm Thứ Hai cùng một ngày với các phái đoàn từ Pháp, Đức, và Tiệp. Đến tối, trong bữa cơm ở quán cơm Việt Nam Sinh Sinh đối diện với khách sạn phía bên kia đường, anh Đinh Trung Nghệ, một đồng hương thổ công ở Warsaw cho biết sẽ phải đón một số anh em đến từ Đức và Thụy Sĩ tại phi trường. Anh nói nếu cần tôi có thể đi theo anh để lấy va-li. Nghệ là người Hưng Yên, một trí thức từng có thời gian du học khá lâu ở Ba Lan. Tốt nghiệp, anh về làm việc ở Hà Nội, nhưng không sống nổi nên t́m cách trở lại Ba Lan để đi... buôn, rồi định cư ở Ba Lan luôn. Qua cách nói chuyện và cư xử, tôi hiểu Nghệ là người thật thà. Trong nhiều thập niên, anh sống lặng lẽ, buôn bán ngược xuôi để nuôi gia đ́nh. Nay thấy không thể cứ im lặng măi, anh đứng ra yểm trợ Trần Ngọc Thành trong việc làm ng̣i nổ cho việc thành lập Công đoàn Độc Lập ở trong nước. Nghệ thông thạo tiếng Ba Lan, quen biết nhiều, nên chỉ nửa giờ sau khi gọi vào Pḥng Dịch Vụ Hành Khách tại phi trường là một nhân viên đă kéo hành lư ra trao lại cho tôi. Trên đường trở về lại khách sạn, Đinh Trung Nghệ cho biết phần lớn những vụ bị thất lạc hành lư đều xảy ra tại phi trường quốc tế Heathrow, có thể là v́ nhịp độ kiểm soát an ninh hành lư trước khi chuyển sang chuyến bay khác chậm và hơi luộm thuộm nên nhiều khi chuyến bay tiếp nối cất cánh rồi mà hành lư của khách vẫn chưa kiểm tra hết. Là một thành viên trong ban tổ chức, Đinh Trung Nghệ nói rằng ban tổ chức ít người mà c̣n phải vượt bao nhiêu khó khăn do những đ̣n ngoại giao của Sứ Quán Việt Nam Cộng Sản tại Ba Lan tung ra nhằm ngăn chặn hội nghị, trong đó đáng kể nhất là họ cố t́m cách áp lực lên chính phủ Ba Lan ngăn không cho Hội nghị về Quyền Công nhân tại Việt Nam diễn ra ở Hội trường Quốc hội Ba Lan, điều mà chính phủ Ba Lan trước đó đă thỏa thuận. Nhưng Nghệ nhấn mạnh: "Chúng tôi phải theo dơi từng giờ, từng phút phản ứng của Sứ Quán Việt Nam Cộng Sản để liệu phương đối phó. Tuy nhiên, cho tới giờ phút này, tôi vẫn tin tưởng Hội nghị sẽ diễn ra ở địa điểm như ư muốn của chúng ta". Trần Ngọc Thành, Đinh Trung Nghệ, Mạc Việt Hồng, Ngô Văn Tưởng và Tôn Vân Anh là những nỗ lực chính để hội nghị nói trên được thành h́nh đúng vào lúc t́nh h́nh chính trị tại Ba Lan có nhiều thay đổi. Chính quyền Ba Lan hiện phải mưu sinh thoát hiểm bằng cách dựa vào những đảng cánh tả. Trong khi đó, những đảng viên Cộng Sản trong Quốc hội và Chính phủ Ba Lan đang cố ngóc đầu dậy sau thời gian dài nằm im bất động. Sứ quán Việt Nam Cộng Sản v́ thế đă có thể tạo một sức ép đáng kể đến chính phủ Ba Lan. Nhưng có điều, tại Quốc hội Ba Lan, ảnh hưởng của họ chưa tới v́ những viên chức có thế lực tại quốc hội đều có cảm t́nh với Công đoàn Đoàn Kết và công đoàn này hiện nay chỉ c̣n tính chất lịch sử nhưng thành tích của họ đă chiếm khá nhiều trang trong lịch sử cận đại Ba Lan, nên sức ép của sứ quán Việt Nam Cộng Sản vẫn chưa thể là yếu tố quyết định trong việc buộc Quốc hội Ba Lan chấp thuận hay từ chối đón tiếp Hội nghị ngay trong trự sở quốc hội. Hơn nữa, những thành viên trong Ban Tổ Chức đă được sự ủng hộ khá đông của những lobyist Ba Lan. Trong suốt mấy ngày tiền hội nghị, tôi đă có dịp quan sát cách làm việc của họ: hăng hái, tận tụy, truy nguyên ra từng cái gốc của mỗi vấn đề và t́m cách thương lượng, chặn ngay những mũi tấn công của Sứ Quán Việt Nam Cộng Sản tại Warsaw. Hơn nữa, phần lớn những lobyist này trước đây là thành phần lănh đạo cốt cán trong công đoàn Solidarity, trong đó phải kể đến Miroslaw Chozecki Chủ tịch Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Tự Do Ngôn Luận Ba Lan. (C̣n tiếp) |
)
)
&fn=http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/articlefiles/51205-big_Ba Lan 3.JPG',0,0,460,480))