Tưng Bừng WTO, APEC...

Trần Khải

 

Vậy là hoàn tất chặng đường thủ tục gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới WTO sau một thập niên thương thuyết và bây giờ lại đóng vai chủ nhà cho hội nghị diễn đàn hợp tác 21 nứơc Á Châu Thái Bình Dương -- APEC.

WTO, APEC, WTO, APEC... nghe như những âm thanh tuyệt diệu. Nói theo kiểu thơ mộng thơ Đường ngày xưa, những âm thanh naỳ nghe như các viên ngọc rơi trên mâm vàng... Biết bao nhiêu là mồ hôi nứơc mắt để tới được ngày này, kể cả khi thuận chiều xuôi gió, và đương nhiên kể cả khi nghịch hướng gian nan.

Hôm Thứ Hai là bắt đầu tuần lễ đón APEC. Lại có một vài trở ngại, để biết rằng kiếm được đồng tiền của thế giới không dễ như là khi mời gọi Việt Kiều ôm đô la gửi về nước giúp cho thân nhân.

Bản tin hãng thông tấn Đức dpa loan hôm Thứ Hai rằng VN, nứơc xuất cảng gạo nhiều thứ nhì sau Thái Lan, đã ra lệnh ngưng tức khắc việc xuất cảng gạo vì mùa màng thất thu vì sâu rầy và bão lụt. Lệnh này chỉ đặc miễn đối với các hợp đồng đã ký với Trung Quốc và Indonesia, và với các thùng viễn dương đã chất lên tàu chờ ra khơi. Lý do cần ổn định giá gạo nội địa.

Một vụ khựng lại cũng xảy ra hôm Thứ Hai, khi Hạ Viện Hoa Kỳ không thông qua nổi quy chế bình thường hóa quan hệ mậu dịch vĩnh viễn PNTR cho Việt Nam. Cũng may, TT Bush cũng có món quà khác, tuy là nhỏ hơn: xóa tên VN ra khỏi danh sách các nước đáng quan ngại -- CPC, nghĩa là các nứơc đàn áp tôn giáo.

Có quá nhiều bài học kinh tế để học, và kể cả biết bao nhiêu là bài học về nhân quyền để học. Học cách đối xử tử tế với tôn giáo để khỏi bị kẹt vào danh sách CPC, học cách nhanh chóng thủ tục hồ sơ tòa để khỏi giam tù không xử như trường hợp bà Thương Cúc để các dân cử Mỹ nhìn vào còn đỡ bị vướng mắc.

Và tận cùng là học cách kiếm tiền tử tế, và điều chỉnh đất nứơc lại cho hội nhập đúng hướng kinh doanh thế giới. Có quá nhiều cơ hội đã bỏ lỡ, bây giờ phải chạy nước rút cho kịp người ta. Trong khi thế giới đã tới 149 quốc gia vào được WTO, bây giờ mình mới vào nước thứ 150 gia nhập, thế là trễ biết bao nhiêu con taù rồi.

Nhưng cũng còn là may, Tạp chí Time, số phát hành ngày 13-11-2006, ghi nhận rằng thế giới phần lớn nhìn vào VN để suy tính đầu tư là nhờ lực lượng lao động VN có học vấn và trẻ, tới 54% trong tổng dân số 84 triệu người VN là dưới tuổi 30. Thực tế, thế giới không hình dung nổi cái giá để trả cho có con số trẻ như thế: bác Hồ đã xô vào cuộc chiến VN hàng triệu người, thế là vaì thập niên trứơc, hai miền Nam-Bắc đã chết đi vaì triệu người. Đó là lý do chính để có tỉ lệ số dân trẻ đông hơn tỉ lệ người già.

Nhưng nhiều cơ may đang tới với đất nứơc này: ý thức về kinh doanh đang tăng tốc, có tới 40,000 doanh nghiệp tư nhân ra đời trong năm 2005. VN bây giờ là nứơc xuất cảng tiêu nhiều nhất thế giới, và xuất cảng thừ nhì thế giới là các mặt hàng cà phê, hạt điều và gạo.

Nhiều công ty đa quốc đã vào VN. Hãng Canon Inc. đã có 2 xưởng sản xuất máy in điện toán tại VN, và đang xây xưởng thúứ ba tại tỉnh Bắc Ninh. Xưởng mới dự kiến sẽ là xưởng sản xuất máy in phun mực có sản lượng nhiều nhất thế giới. Hãng giày Nike mới đây tăng sản lượng thường niên tại VN từ 54 triệu đôi giày lên tới 70 triệu đô, biến VN thành nước cung cấp nhiều thứ nhì cho giày Nike (Trung Quốc là nguồn lớn nhất).

Trong 10 tháng đầu năm nay (2006), đầu tư trực tiếp nước ngoaì tại VN ước tính là 6.5 tỉ đô, vượt qua con số 6.1 tỉ toàn bộ đầu tư trực tiếp nứơc ngoaì cho cả năm ngoái. Tính như thế, là tạp chí Time còn sót chưa thấy: nhà nứơc VN vẫn còn giấu một cuốn sổ kế toán riêng trong nhà với nhau, đều đặn mỗi năm Việt Kiều gửi trung bình 4 tỉ đô chính thức về cho người thân.

Cũng có vài chuyện bị kẹt. Như sản lượng điện hiếm khi đạt đúng yêu cầu, mà nhu cầu naỳ tăng 15% trung bình mỗi năm. Đường phố và cảng cứ bị kẹt hoài, chật chội. Amanda Tucker, tổng quản lý hãng Nike tại VN nói là các thùng viễn dương của hãng có khi để ở cảng tới 24 giờ trước khi đưa lên taù chở đi. Lý do, VN chưa có cảng nứơc sâu để đón các loại tàu khổng lồ. Có một kế hoạch làm cảng nứơc sâu ở Cai Mep vào năm 2010, nhưng dự án chưa được chấp thuận.

Còn chuyện luật lệ nữa chứ. Một số nhà đầu tư bực bội vì nhà nước CSVN đột ngột đổi bảng thuế suất mà không báo gì cả. Đó là một trong vài điều bực bội trực tiếp. Dominic Scriven, giám đốc hãng Dragon Capital, công ty đầu tư ngân hàng tại Sài Gòn, nói, “Thông tin là nan đề lớn. Điều bạn suy nghĩ đúng vào tháng giêng, nhưng có thể không đúng nữa vào tháng 12.”

Nhiều nữa, nhiều bực bội nữa. Nhưng ai cũng hài lòng rằng VN bây giờ đã gia nhập WTO. Thế là cũng có luật lệ nào cho nước này làm lại sổ sách.

Vậy rồi các chuyên gia kinh tế VN nghĩ gì? Kinh tế gia Lê Đăng Doanh đã trấn an dư luận với ngôn ngữ lạc quan, và nhiều hình ảnh hứng thú trên báo Lao Động hôm 12-11-2006 như sau, trích:

“...- Tôi kể một câu chuyện thế này. Hãng bánh mì kẹp thịt lớn của Mỹ Mc Donald's dự định đầu tư vào VN, nhưng khi tôi hỏi: "Thế các ông có thể cạnh tranh được với bún và phở VN không?" thì họ trả lời: "Chúng tôi chưa cạnh tranh được".

Như vậy là khi tìm hiểu khả năng kinh doanh họ cũng nhận thấy chưa phù hợp với thị trường VN, nên Mc Donald's chưa vào chứ không phải là họ không vào. Ngược lại, khi CocaCola vào VN, Hãng sản xuất nước giải khát Tribeco ở TP.SG đã tự động không sản xuất nước uống có ga, thay vào đó Tribeco đã làm ra sữa đậu nành là một sản phẩm khác hẳn CocaCola thì lại tiêu thụ được.

Và đến nay thì Vinamilk còn đưa ra cả nước dứa, nước ổi ép, ngô luộc, rồi tới đây sẽ có cả nước trà đặc, nước rau muống luộc pha chanh và bằng cách này các DN VN sẽ lấy lại được thị phần mà CocaCola thôn tính.

Nói điều này, tôi muốn chia sẻ là trong điều kiện phải cạnh tranh, DN VN đành chấp nhận một thất bại tạm thời như một bài học rút kinh nghiệm để chúng ta làm khác đối thủ, làm hay hơn đối thủ, phù hợp với tập quán thị trường VN.

Bên cạnh đó, cần thay đổi tư duy cạnh tranh từ "đối đầu" sang hợp tác cùng có lợi. Hãy xem như TQ, khi Tập đoàn WorldMark vào TQ giành thị phần, các DN TQ đành là người cung cấp đầu vào, đến nay chiếm trên 60% sản phẩm hàng hoá của WorldMark ở các siêu thị trên thế giới là hàng TQ, như vậy TQ đã lợi dụng Tập đoàn WorldMark để "cõng" hàng hoá của TQ ra bên ngoài.

Hiện nay, VN cũng đã làm được như vậy, Hãng Metro đến VN đã ký hợp đồng với 15.000 nông dân VN và hiện hàng VN đã vào được các khách sạn 5 sao ở các TP lớn và đã XK được 80 triệu USD các sản phẩm đó sang các siêu thị của Metro ngoài lãnh thổ. Vì vậy, bài học ở đây là chúng ta phải vừa cạnh tranh, vừa hợp tác, trong hợp tác có cạnh tranh, trong cạnh tranh có hợp tác, đó là cách ứng xử thông minh...”

WTO, APEC... Những âm thanh nghe rất là quyến rũ. Bạn hãy hình dung rằng, cả Hà Nội đang rợp trời cờ hoa, biểu ngữ để mừng hội nghị thượng đỉnh 21 nứơc, nơi sẽ có tham dự của TT Bush...

Nhưng bạn cũng biết rằng có rất nhiều hình ảnh bên lề VN sẽ không được ghi vào ống kính truyền hình thế giới, những hình ảnh mà trứơc giờ dân cả nứơc vẫn quen thuộc: các nhà dân chủ bị công an tông xe, sách nhiễu, bao vậy... những người dân oan nằm vườn hoa khiếu kiện năm naỳ qua năm nọ... và hàng loạt trẻ em bụi đời bị đưa đi trại cải huấn... Đó là mặt sau của chiếc huy chương mà bao nhiêu người đã trả giá rất đắt. Trong đó, có nhiều triệu người đã hy sinh, và các mục tiêu đẹp nhất của dân chủ tự do có thể vẫn còn nằm ngoaì tầm tay. Nhưng hãy lạc quan. Mọi chuyện tốt đẹp có thể đột ngột tới chỉ qua một đêm. Ai biết được.