Ba Lan mùa “tuyết tan”
Tuesday, October 31, 2006

Ngô Nhân Dụng

 

Ông lái taxi t́m một con đường tắt để tránh kẹt xe trong giờ đi làm trong thành phố Warszawa (tiếng Anh viết là Warsaw), nên ông đưa tôi đi qua một khu biệt thự ven đồi. Trong lúc giới thiệu những ngôi nhà sang trọng phần lớn cho nhân viên ngoại giao đoàn thuê, ông bất chợt chỉ tay qua phía bên phải: Đây là nhà ông “Ye ru den xky.” Nghe tên đọc theo tiếng Ba Lan, tôi cũng đoán được, đó là vị tướng làm tổng bí thư sau cùng của đảng Cộng Sản Ba Lan. Tôi thắc mắc: Ông tướng ấy bây giờ được dân Ba Lan kính trọng? Ông tài xế trả lời: Có chứ.

Tướng Wojciech Jaruzelski là người đă mời một luật sư thuộc Công Đoàn Đoàn Kết Solidarnos đứng ra lập chính phủ vào cùng khoảng thời gian này, năm 1989. Đó là chính phủ Ba Lan đầu tiên không thuộc đảng Cộng Sản sau 40 năm nước Ba Lan bị cộng sản cai trị, núp dưới bóng Hồng Quân Nga. Dân chúng Ba Lan, giới công nhân và những người trí thức xứ này, cùng với Giáo Hội Công Giáo Ba Lan đă thực hiện một cuộc cách mạng không đổ máu để lật đổ chế độ cộng sản. Nhưng chính ông Jaruzelski đă chứng tỏ ḷng yêu nước, đặt địa vị của đất nước lên trên quyền lợi cá nhân, khi ông chấm dứt chế độ cộng sản một cách gọn và nhẹ, v́ chính ông đang cầm đầu guồng máy đảng. Ông xứng đáng được người Ba Lan kính trọng.

Bây giờ mới là Mùa Thu, tuyết chưa rơi trên đất Ba Lan. Nhưng trong những ngày như bây giờ, 17 năm trước, ở xứ Ba Lan là cảnh tuyết tan giá ră, khi đảng Cộng Sản Ba Lan tự rời bỏ quyền hành. Mấy ngày hội nghị vừa qua, chúng tôi cảm thấy một không khí “Tuyết tan Giá ră” đang diễn ra ở Việt Nam. V́ những người lao động ở nước ta đang đứng lên tranh đấu. Mà giới truyền thông và người lănh đạo xứ Ba Lan đă hỗ trợ việc đ̣i quyền tự do lập công đoàn của người lao động Việt Nam, hỗ trợ tận t́nh. Trong khi đó chính quyền cộng sản ở Việt Nam th́ hoàn toàn lúng túng trước các biến cố đó. Tuyết tan là một h́nh ảnh đă sử dụng ở Nga từ thế kỷ trước, để mô tả sự thay đổi trong chế độ cộng sản. Người Ba Lan đang chúc người Việt Nam được thấy sự đổi đời, như trong h́nh ảnh tuyết tan.

Tôi tới Warszawa theo dơi cuộc hội thảo về quyền lao động ở Việt Nam, tôi biết trước sẽ có nhiều người Việt từ Âu Châu, Úc Châu và Mỹ Châu đến đây họp nhau trong mấy ngày bàn cách hỗ trợ Công Đoàn Độc Lập Việt Nam trong việc tranh đấu cho người lao động. Nhưng tôi không ngờ hội nghị này đă chiếm được cảm t́nh và đạt được sự ủng hộ của giới trí thức, truyền thông, và giới lănh đạo nước Ba Lan, đối với việc tranh đấu cho tự do dân chủ ở nước ta, đến mức cao đến như vậy.

Phải nói rằng cả khối người Việt sống ở Ba Lan, nói chung, đă tạo nên những cảm t́nh này. Tôi đă gặp những đồng bào sống ở đây qua hai lần thăm viếng, và thấy rơ tư cách đàng hoàng đáng quư của đồng bào. Mấy chục ngàn người xuất thân là du học sinh, nghiên cứu sinh, công nhân xuất khẩu lao động, sau vài chục năm buôn bán làm ăn, nhiều khi không có đủ giấy tờ hợp lệ, nhưng họ đă khiến cho người Ba Lan phải kính trọng người Việt. Nhiều vị trí thức người Việt ở Ba Lan đă bỏ tất cả những bằng cấp, học vị, các nghề chuyên môn của ḿnh, nhiều người xông vào làm thương mại, đă thành công. Nhiều người Việt đă thắng cả người gốc Hoa trong việc kinh doanh. Nhưng họ cũng nh́n thấy nước Ba Lan tiến bộ, phồn thịnh và đời sống tự do sau khi xóa bỏ chế độ cộng sản. Cho nên họ vẫn không quên tranh đấu cho đồng bào trong nước được hưởng những quyền tự do như họ đang hưởng ở Ba Lan. Một vị tiến sĩ đang thành công trong thương trường tâm sự: Ḿnh phải giúp các anh em đang tranh đấu cho dân chủ trong nước. Ḿnh không làm ǵ thay thế họ được, chỉ có hỗ trợ được thôi. Nếu anh chị em trong nước có thành công th́ chưa chắc ḿnh đă về nước làm việc, nhưng ngày nào c̣n giúp được cho công cuộc tranh đấu trong nước th́ ḿnh phải giúp.

Ít có cuộc vận động tranh đấu nào phối hợp được những người Việt ở trong nước, ở nước ngoài, cùng vận động giới lănh đạo một quốc gia nơi có người Việt cư ngụ lại đạt được thành công tốt đẹp như cuộc hội nghị vừa qua.

Hội nghị đă kết thúc khi thành lập một Ủy Ban Bảo Vệ Người Lao Động Việt Nam, với thành phần lănh đạo gồm nhiều vị ở Âu Châu, Mỹ Châu và Úc Châu. Nhưng ngay trước khi ủy ban này ra đời th́ ban tổ chức gồm quư vị ở Ba Lan và ở Mỹ, ở Úc đă tạo được hai thành quả lớn. Một là mời được nhiều nhà tranh đấu cho quyền lao động ở trong nước tham gia dù sau đó chỉ thuyết tŕnh qua điện thoại; và thứ hai là được người Ba Lan ủng hộ hết ḿnh.

Trước ngày hội nghị khai mạc, ông Bộ Trưởng Phủ Thủ Tướng Adam Lipinski đă tiếp đón phái đoàn những người từ xa tới tham dự. Ông Lipinski nói rằng chính phủ Ba Lan biết rơ có hàng trăm cuộc đ́nh công của công nhân Việt Nam vào trước Tết năm ngoái, và họ hiểu nhu cầu tranh đấu của người lao động Việt Nam. Trong cuộc gặp gỡ này ông cũng báo tin cho mọi người biết chính phủ Cộng Sản Việt Nam đă can thiệp, yêu cầu chính phủ Ba Lan ngăn cản không cho hội nghị này họp. Ông đại sứ Việt Nam ở Warszawa viết thư thẳng cho tổng thống Ba Lan đưa ra đ̣i hỏi đó. Chính v́ thái độ khiếm nhă này nên giới lănh đạo Ba Lan đă có phản ứng ngược lại: Họ tích cực ủng hộ những người tranh đấu cho dân chủ tự do ở Việt Nam, mạnh mẽ hơn. V́ nước Ba Lan đă trải qua những năm sống nhục nhă dưới chế độ cộng sản rồi, và những người lănh đạo hiện nay đều đă từng tranh đấu đ̣i dân chủ tự do trong thập niên 1980, cho nên họ biết các quyền tự do là cần thiết cho việc phát triển đất nước, và đáng tôn quư như thế nào. Nhiều người trong ban tổ chức là công dân Ba Lan gốc Việt Nam, giới lănh đạo nước Ba Lan tôn trọng các quyền tự do của họ trong đó có quyền tự do hội họp, mặc dù chính quyền Cộng Sản Việt Nam muốn đàn áp họ.

Ông Marek Junek, chủ tịch Quốc Hội Ba Lan, đă kư cho phép hội nghị quyền lao động của Việt Nam được họp ngay trong pḥng họp của Thượng Viện trong hai ngày cuối tuần. Đây là một gian pḥng dài mang vẻ đẹp quư phái, với những cột trụ tṛn song song theo hai hàng dọc, nên người Ba Lan thường gọi là “Pḥng các cột trụ.” Gian pḥng này là nơi các nghị sĩ họp, với những hàng ghế quanh hai dăy bàn dài xếp theo chiều dọc, theo lối ngồi trong nghị viện Anh Quốc, không xếp hàng ngang như trong rạp hát nh́n lên bàn chủ tọa, theo lối Quốc Hội Mỹ. Không khí tôn nghiêm của pḥng họp Thượng Viện Ba Lan càng làm cho những người tham dự cảm thấy có trách nhiệm lớn đối với những người đang tranh đấu cho dân chủ tự do ở trong nước Việt Nam. Căn pḥng cũng nổi tiếng gần đây v́ là nơi các nghị sĩ, dân biểu Ba Lan đă chất vấn những viên chức chính phủ bị tố cáo là tham nhũng, những cuộc chất vấn được các đài vô tuyến truyền h́nh ở Ba Lan chiếu cho dân chúng coi. Đến bao giờ dân Việt Nam mới được coi những màn chất vấn quan chức tham nhũng công khai như vậy?

Những du học sinh Việt Nam ở Ba Lan trước đây không ai không thuộc những câu thơ của Tố Hữu, “Em ơi Ba Lan mùa tuyết tan - Đường bạch dương sương trắng nắng tràn...” ca ngợi t́nh hữu nghị giữa hai dân tộc và ca tụng cộng sản... Liên xô. Một điều sai lầm mà những người học thơ ông Tố Hữu đă khám phá ra khi ở Ba Lan lâu ngày, là những lời ông Tố Hữu ca ngợi Hồng Quân bảo vệ dân Ba Lan, điều đó không đúng sự thật mà chắc chính ông Tố Hữu cũng bị lừa. Năm 1945 khi dân Ba Lan nổi lên chống Đức Quốc Xă đang chiếm đóng Warszawa, theo lời kêu gọi của Nga, th́ quân Nga đă để mặc cho quân quốc xă tàn sát người Ba Lan cho đến khi hai bên kiệt sức. Trong khi đó Hồng Quân Nga án binh bên ngoài thành phố, bên kia sông Wistula (đọc là Uưt xoa). Khi quân Đức đă kiệt quệ th́ Hồng Quân mới tiến vào, mang theo những người cộng sản Ba Lan được Nga bảo trợ để lập chính phủ. Những người cộng sản Ba Lan không theo Nga cũng bị tiêu diệt.

Hội Nghị Quyền Lao Động Việt Nam là một dịp biểu lộ t́nh hữu nghị có thật bộc phát giữa hai dân tộc. Ông Tomasz Wojcik, phó chủ tịch Công Đoàn Đoàn Kết đă tới thuyết tŕnh với hội nghị, ông kể các kinh nghiệm tranh đấu của Công Đoàn Solidarnos trong thời chế độ Cộng Sản Ba Lan c̣n mạnh, cho đến khi chế độ lung lay. Ông Niroslaw Chojecki, chủ tịch Hội Tự Do Ngôn Luận (SWS) đă kể chuyện những hoạt động của Ủy Ban Bảo Vệ Công Nhân (KOR) mà ông là một trong số những người sáng lập, trước khi Công Đoàn Đoàn Kết ra đời. Những câu trả lời của ông làm nức ḷng người tham dự. Ông Michal Drozdek đại diện cho Viện Pederewski, là cố vấn bộ trưởng Bộ Lao Động và Xă Hội Ba Lan cũng đến góp ư kiến về phương lược đấu tranh cho quyền lợi của người lao động. Chưa có một hội nghị nào của người Việt Nam ở hải ngoại được chính quyền quốc gia sở tại ủng hộ hết ḿnh như vậy!

Nhưng điều đáng quư hơn nữa là phản ứng của báo chí, truyền thông Ba Lan. Ngay buổi tối hôm khai mạc hội nghị, ba đài vô tuyến truyền h́nh lớn nhất, công và tư, đều chiếu h́nh và loan tin về hội nghị, lần lượt vào những lúc 6 giờ 30, 7 giờ và 7 giờ 30 là những lúc đông khán giả coi nhất. Đài số 2 c̣n chiếu thêm phóng sự h́nh ảnh về Việt Nam và phỏng vấn nhiều người. Đài số 3 chiếu cảnh pḥng họp mông mênh của Thượng Viện trong đó chỉ có ba bốn chục người họp trông rất vắng, một phóng viên đă giải thích rằng nhiều người ở Việt Nam đáng lẽ được mời tham dự hội nghị nhưng bị chính quyền Hà Nội ngăn cản vào phút chót không được lên máy bay! Điều này có thật, đó là trường hợp Luật Sư Lê Thị Công Nhân, đă bị ngăn giữ 15 phút trước khi chuyến bay của bà cất cánh, sau khi bà đă làm mọi thủ tục lên máy bay xong rồi. Một câu nói đă cho khán giả truyền h́nh thấy cả t́nh trạng người Việt Nam bị trước đoạt tự do như thế nào. Hành động ngăn cản bà Lê Thị Công Nhân cho thấy đảng Cộng Sản Việt Nam đang ở t́nh trạng bối rối, “hết khôn dồn ra dại.”

Sáng ngày Thứ Hai, các tờ nhật báo đầu tuần cũng loan tin về hội nghị này. Tuy tin viết vắn tắt nhưng báo Nasz Dziennik (Nhật Báo Của Chúng Ta) cũng cho độc giả biết lá thư can thiệp bất nhă của Sứ Quán Việt Nam ở Warszawa khiến cho ông chủ tịch Quốc Hội Ba Lan bất b́nh. V́ người Ba Lan biết các quyền tự do quan trọng, chính họ tôn trọng quyền tự do của những người Việt sống ở Ba Lan đang tổ chức hội nghị về quyền lao động. Phần lớn giới lănh đạo Ba Lan đều xuất phát từ một công đoàn độc lập giữa thời cộng sản c̣n đang thịnh. Cho nên họ càng nồng nhiệt ủng hộ những người lao động ở Việt Nam, đang bị một đảng Cộng Sản c̣n tệ hơn Cộng Sản Ba Lan ngày xưa. Ngày xưa những người lănh đạo đảng Cộng Sản Ba Lan cũng sống trong nhà tập thể như các công nhân khác. Có lẽ v́ vậy nên bây giờ người dân vẫn c̣n kính trọng ông Jaruzelski được. Ngày nay th́ giới lănh đạo Cộng Sản Việt Nam đều là những tỷ phú và bọn tham nhũng th́ có hàng trăm triệu Mỹ kim, trong lúc công nhân vẫn phải tranh đấu đ̣i quyền đi dùng nhà vệ sinh theo nhu cầu, những người tổ chức đ́nh công th́ bị đàn áp!

Cảm t́nh của người Ba Lan đối với hội nghị của người Việt ở Warszawa rất sâu đậm. Ông Trần Ngọc Thành, trưởng ban tổ chức hội nghị, trước đây cũng là một đảng viên cộng sản, ông đă từ bỏ đảng khi nh́n chung quanh thấy hệ thống tham nhũng không có cách nào chữa được v́ bản chất độc tài của đảng không cho phép họ tự dân chủ hóa.

Nếu không có các anh chị em trong ban tổ chức vận động cùng những người lănh đạo trong các đảng phái, chính quyền cũng như trong ngành truyền thông Ba Lan, th́ hội nghị không đạt được thành công như đă thấy. Nhưng nếu không nhờ tiếng tốt của cả khối gần trăm ngàn người Việt đang sống ở Ba Lan, th́ các anh chị em trong ban tổ chức hội nghị cũng khó chinh phục được nhiệt tâm ủng hộ của người Ba Lan trong việc hỗ trợ anh chị em công nhân, lao động ở nước nhà. Sau khi hội nghị đă kết thúc, lại nghe tin ở Việt Nam đă ra đời một Hiệp Hội Đoàn Kết Công Nông Việt Nam! Đă đến lúc tuyết tan, giá ră, để người Việt Nam được thấy một Mùa Xuân trở về!