VỤ THẢM SÁT
MỘT LINH MỤC BA LAN
(Trần Phong Vũ chuyển ngữ và tóm lược, Nguyệt San Đường Sống số phát hành 30-4-1986. Nguyên tác bản tường tŕnh của John Fox
"Murder of a Polish Priest", Reader’s Digest tháng 12-1985)
"Cha Jerzy, Cha có nghe chăng
tiếng chuông Tự Do đang ngân vang?"
Tiếng Gọi Định Mệnh
Từ hải cảng Baltic tới những
mỏ than Silesian, tập thể công nhân Ba Lan nhất tề đứng dâ.y. Bất
chấp mọi đe dọa của điện Cẩm Linh, Công Đoàn Đoàn Kết đă ra đời. Vào
tuần lễ chót tháng 8/1980, sau khi đạt được thắng lợi về quyền tự do
nghiệp đoàn cũng như những cải cách căn bản khác, các công nhân Ba
Lan mong muốn thánh lễ được cử hành ngay trong xưởng thợ... Và Cha
Jerzy Popieluszko đă đáp ứng lời mời gọi của họ.
Khi vị Linh Mục trẻ bước qua
cổng công xưởng, Cha có cảm tưởng như một nhân vật quan trọng nào đó
đang đi bên cạnh, v́ trước mặt Cha là một biển người với những khuôn
mặt vừa khóc vừa cười và những tràng pháo tay vang dô.i. Khi nh́n
thấy bàn thờ và một cây Thánh Giá lớn được dựng lên ngay trung tâm
cơ xưởng, Cha Jerzy chợt hiểu những giọt lệ và những tiếng vỗ tay
hoan hô chào đón của đám công nhân là để dành cho bản thân Cha, vị
Linh Mục đầu tiên đáp lời mời gọi của họ. Và tiếng hát từ đám đông
cất lên cảm động hơn tất cả bao giờ.
Kể từ giây phút ấy, Cha
Popieluszko trở thành người bạn nghĩa thiết của công nhân Ba Lan.
Đấy là một chọn lựa định mệnh, biến Cha thành vị Linh Mục của quần
chúng Ba Lan, một người con cưng của Đức Thánh Cha và là thủ lănh
tinh thần của phong trào Công Nhân Đoàn Kết - đồng thời cũng là một
khuôn mặt khiến cả Varsovie và Mạc Tư Khoa úy kỵ và t́m hết cách để
hủy diê.t.
Làm Việc Không Ngừng Nghỉ
Khổ đau không phải là điều mới
mẻ đối với Cha Jerzy. Ra đời năm 1947 trong một gia đ́nh nông dân
nghèo túng, ngay từ thời thơ ấu, cậu bé Jerzy đă nếm mùi thiếu thốn
bệnh tâ.t. Nhưng không bao giờ cận tỏ dấu phàn nàn. Jerzy chịu ảnh
hưởng sâu xa tấm gương của Cha Maximilian Kolbe, một vị Linh Mục đă
hy sinh mạng sống của ḿnh để cứu một tù nhân cùng bị giam giữ với
Ngài ở Auschwitz. Theo chân Cha Kolbe, cậu bé Jerzy đă chọn con
đường tu tŕ sau khi tốt nghiệp trung học, bất chấp những đe dọa về
phía chính quyền Cộng Sản. Sau một năm ở chủng viện, Jerzy bị động
viên và chính thời gian này, cậu đă trở thành nạn nhân của chế độ.
V́ kiên cường không chịu bỏ
thói quen lần chuỗi và hướng dẫn bạn đồng ngũ cầu nguyện, Jerzy đă
bị hành hạ tàn nhẫn, bị biệt giam một tháng khiến sức khoẻ bị kiệt
quệ đến nỗi phải vào bệnh viện ngót một năm và trải qua một cuộc
giải phẫu nhưng vẫn không cải thiện được t́nh trạng suy yếu về tim
và thận, kết quả của hai năm bị đọa đầy trong quân ngũ. Khi vị Linh
Hướng tỏ dấu lo ngại về tương lai mục vụ của Jerzy và muốn Jerzy
phải nghỉ ngơi th́ được nghe trả lời: "Người ta sẽ không bao giờ
thấy đau khổ khi người ta chấp nhận đau khổ v́ Chúa Kitộ" Năm 1972,
Cha Jerzy hăng hái lao ḿnh vào cuộc đời Linh Mục và không bao lâu
đă giành được cảm t́nh của mọi giới. Cha đă trở thành người bạn
thiết nghĩa của các sinh viên Y khoa tại đại học Varsovie. Một sinh
viên đă nói về Cha Jerzy như sau: "Cha lo lắng cho tôi hơn cả chính
tôi lo lắng cho tôị"
Ở Cha Jerzy c̣n là sự can đảm
khác thường. Trong dịp Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II viếng thăm Ba
Lan lần đầu, Cha Jerzy đă liều lĩnh lấy lại một bức thư trong tay
bọn Công An Nhà Nước... Bức thư này vốn của một cô bé viết ra với ư
định dâng lên Đức Thánh Cha nhưng đă bị Công An tước đoa.t. Nhờ Cha
Jerzy, bức thư của cô bé đă tới được tay vị thủ lănh tối cao của
Giáo Hội Công Giáo.
V́ làm việc nhiều Cha Jerzy bị
ngă bệnh trở lại và một lần đă bị ngất xỉu trong khi cử hành thánh
lễ. Tháng 6/1980, Cha được đưa tới một nơi dành cho các Linh Mục hưu
dưỡng. Nhưng định mệnh đưa đẩy, Cha Jerzy đă không được yên nghỉ
trước tiếng kêu mời của tập thể công nhân nhà máy thép Varsovie.
Những Khuôn Mặt Đẹp
Một nguồn sinh lực mới đă tràn
vào cơ thể Cha Jerzy khi Cha lao ḿnh vào với giới công nhân. Cha
hăng say thuyết giảng về "danh dự của người lao đô.ng." Cha chỉ cho
các công nhân thấy rằng sự bê tha rượu chè cũng là một h́nh thức nô
lệ. Nhờ thế, tệ trạng say sưa giảm bớt hẳn.
Trong suốt 15 tháng tự do nửa
vời của Công Đoàn Đoàn Kết, Công An ch́m Nhà Nước luôn chiếu cố Cha
Jerzy. Những lời cảnh cáo, những đe dọa mạng sống được liên tiếp đưa
ra nếu Cha không cắt đứt mọi liên hệ với công nhân.
Mùa thu năm 1981, chế độ vẫn
từ khước không chịu thi hành những thỏa hiệp với công nhân. Hiển
nhiên Công Đoàn Đoàn Kết đă trở thành một thách đố đối với Varsovie
và Mạc Tư Khoa. Tháng 10-1981, Cha Jerzy qua Mỹ dự đám táng một bà
cô. Tại đây nhiều người khuyên Cha xin tỵ nạn chính trị, nhưng Cha
từ chối: "Tôi không thể từ bỏ những người bạn công nhân của tôi lúc
họ đang bị lâm nguy. Họ cần tôi và tôi cũng cần ho.." Và Cha Jerzy
đă trở lại Ba Lan ngay sau khi tang lễ hoàn tất.
Khi chế độ Cộng Sản ban bố
"t́nh trạng chiến tranh" vào ngày 12 tháng 12 năm 1981, các lănh tụ
Công Đoàn phải rút vào bóng tối v́ những đợt khủng bố man rợ của lực
lượng Công An. Và các công nhân nhà máy Varsovie thoát khỏi màng
lưới Công An đă vô cùng nhạc nhiên khi phát hiện sự có mặt từng
người tại căn pḥng của Cha Jerzy. Một người lên tiếng: "Quả là một
sự phản xạ. Khi gặp phiền phức là t́m tới Jerzỵ"
Họ tới với Cha v́ Cha không hề
sợ hăi. Trên vách căn Apartment của Cha treo sẵn một tấm bản đồ Ba
Lan vĩ đại, trên đó đánh dấu tất cả những trại giam giữ các cán bộ
Công Đoàn. Khi có người hỏi là thực hiện một tấm bản đồ như thế Cha
không sợ sao, th́ Cha Jerzy trả lời: "Chỉ những kẻ cầm quyền đă dựng
nên những trại tù mới là kẻ phải sợ hăị"
Đối với Cha Jerzy, t́nh trạng
cùng quẫn của người dân Ba Lan không phải chỉ là vấn đề chính trị mà
c̣n là một phần của thiên chức Linh Mu.c.
Sau khi lệnh thiết quân luật
được ban hành, Cha Jerzy treo bức h́nh chụp mới nhất của song thân
lên. Bà Cố tỏ dấu không hài ḷng, nói với Cha Jerzy: "Con thấy đấy,
bố mẹ lúc này sao trông thiểu năo và đau khổ biết mấy!" Và Cha Jerzy
trả lời: "Thưa mẹ, con thấy đó chính là những khuôn mặt đẹp tuyệt
vời!"
Cha bắt đầu len lỏi vào những
hang cùng ngơ hẻm trong thành phố để an ủi, tiếp cứu những người
thiếu thốn cùng quẫn, nhất là vợ con các cán bộ Công Đoàn tại đào.
Chính lănh tụ Công Đoàn Lech Walesa đă nói về Cha Jerzy như sau:
"Quả thực Cha đă quên hẳn thân ḿnh." Vị Linh Mục trẻ đă phân phát
đi hàng tấn quần áo trong khi chính trang phục của Cha th́ lôi thôi,
rách nát. Một nhà báo tên tuổi vốn là cựu đảng viên Cộng Sản đă mệnh
danh Cha Jerzy là "một người bạn thánh của chúng tôi tại giáo đường
St. Stanislaw."
Vượt Thắng Sự Dữ
Cha Jerzy biết rằng tai mắt
Nhà Nước hiện diện trong căn pḥng của Cha qua những trang cụ điện
tử. Công An cũng bắt đầu hăm dọa cả cha mẹ và bạn bè Cha. Nhưng Cha
Jerzy đă đi xa hơn bằng cách bày tỏ niềm tin cả với những nhân viên
an ninh Nhà Nước trong cố gắng đánh động lương tâm từng người. Bất
chấp lệnh giới nghiêm trong đêm Giáng Sinh đầu tiên, Cha len lỏi
trong bóng đêm, ngừng lại trước mỗi đơn vị Công An đặc biệt được bố
pḥng khắp thủ đô Varsovie. Dĩ nhiên, trong điều kiện ấy, Cha có thể
bị bắn tại chỗ. Trong khi Cha Jerzy tiến tới các ổ súng với bánh
Giáng Sinh, một số nhân viên an ninh quay đi, một số đă nhận bánh và
lời chúc b́nh an của Cha. Có người quá cảm động đă rơi lệ.
Lệnh thiết quân luật đă khóa
miệng cả triệu người dân Ba Lan. Riêng Linh Mục Jerzy Popieluszki
vẫn tiếp tục lên tiếng. Cha bắt đầu cử hành "Thánh lễ cầu cho quê
hương" hàng tháng dành cho tất cả các nạn nhân của chế độ. Một số
công nhân hầm mỏ từ miền Nam Ba Lan quá cảm động khi hay tin về
Thánh Lễ đặc biệt này đă đánh liều t́m đường về tham dự. Nhưng khi
họ nh́n vóc dáng nhỏ thó của Cha Jerzy trên bàn thờ th́ họ cảm thấy
như bị đánh lừa. Vị Linh mục này không có vẻ ǵ là người anh hùng mà
họ đă vẽ ra trong trí tưởng tươ.ng.
Nhưng khi Cha Jerzy bắt đầu
thuyết giảng th́ giọng nói dịu dàng nhỏ nhẹ của Cha trở nên có một
sức mạnh tuyệt vời. Cha nói không giấu giếm những điều mà họ thực
tâm cảm thấy mà không thể nói ra. Họ muốn "vùng dậy một lần nữa sau
những đớn đau, ê chề và tủi nhục" như lời Cha Jerzy nói với họ "bởi
v́ các bạn chỉ quỳ gối trước mặt một ḿnh Thiên Chúa mà thôị" Từ lâu
chế độ đă cấm chỉ không ai được nói tới Công Đoàn Đoàn Kết, nhưng
Cha Jerzy tuyên bố: "Liên đới có nghĩa là duy tŕ sự tự do nội tâm
cho dù phải sống trong t́nh trạng nô lệ: Hăy vượt thắng sợ hăị"
Những công nhân nhà máy thép Varsovie đă lớn tiếng tuyên xưng trong
một thánh lễ tại giáo đường Stanislaw rằng: "Tiếng nói của Cha Jerzy
là tiếng nói trung thực của chúng tôị" Nhà văn Adam Michnik, một cây
viết hàng đầu trong văn giới Ba Lan đă phát biểu như sau: "Cha Jerzy
đă mang lại những giây phút nhiệt thành đặc biệt về niềm hy vọng cho
người dân thủ đô Varsoviẹ"
"Thánh lễ cầu cho quê hương"
trở thành một biến cố có tầm vóc quốc gia. Người dân Ba Lan từ khắp
nơi đổ về tham dự, trong đó ngoài thành phần công nhân c̣n có cả các
giới văn nhân, nghệ sĩ, trí thức. Mặc dầu màng lưới Công An trùng
điệp trong ngoài thánh đường Stanislaw, mọi người đều chia sẻ với
nhau trong niềm giao cảm mới mẻ về sự thinh lặng và hiệp nhất. Và
Cha Jerzy bắt đầu giảng về đề tài "đạo đức phải thắng gian tà". Cả
trăm ngàn lá thư gửi về bày tỏ ḷng biết ơn vị Linh Mục trẻ đă giúp
họ hồi phục niềm tin. Một công nhân viết: "Tôi là một con người hoàn
toàn tự do trong suốt hai tiếng đồng hồ nghe Cha Jerzy giảng." Một
công nhân khác bộc lộ: "Tôi cảm thấy tâm hồn b́nh an khi ở gần Chạ"
Những bài thuyết giảng của Cha
Jerzy được ấn hành, được thu băng, được chuyền tay sang qua sang lại
và được phổ biến rộng răi khắp lănh thổ Ba Lan trước những biện pháp
ngăn chặn vô hiệu của Công An Nhà Nước. Ảnh hưởng của Cha Jerzy lớn
đến nỗi một số công an viên Varsovie đă từ chối không tham dự hành
vi chống lại Cha. Nhân sự từ khắp nơi trong lănh thổ Ba Lan đă được
vận du.ng. Các công nhân nói với Cha Jerzy: "Jurek! (cách xưng hô
thân mật của bạn bè và công nhân lúc bấy giờ khi nói với Cha Jerzy)
Cha không c̣n là của Cha nữa. Cha đă thực sự là người của quần chúng
rồị"
Nhưng "Thánh lễ cầu nguyện cho
quê hương" càng thành công và lôi cuốn được nhiều người tham dự bao
nhiêu th́ biện pháp ngăn cản, những thư từ hăm dọa đến với vị Linh
Mục can trường của Ba Lan ngày càng tăng thêm thập bô.i. Nhưng Cha
Jerzy vẫn không lùi bước v́ luôn xác tín rằng: "Là Linh Mục th́ phải
theo đuổi con đường công chính cho đến cùng." và cũng v́ ngay từ
thời niên thiếu Cha đă thấm nhuần lời Phúc Âm Thánh Luca: "Cha sai
con đi để mưu cầu tự do cho những người bị áp chế!" Và trước sự lo
âu của thân nhân, bằng hữu, Cha Jerzy thản nhiên nói: "Điều tệ hại
nhất mà họ có thể gây ra cho tôi là giết chóc về thể xác!"
Chẵn một năm sau ngày ban hành
lệnh thiết quân luật, Cha Jerzy ngă bệnh vào lúc 2 giờ sáng v́ quá
kiệt sức trong khi chuẩn bị những gói quà Giáng Sinh cho trẻ em
trong bệnh viê.n. Chuông nhà thờ ngân vang nhưng Cha Jerzy không
gượng dậy được, và cũng chính nhờ thế mà Cha đă thoát chết trong một
cuộc mưu sát tàn bạo, v́ ngay ít phút sau đó một trái bom nổ tung
trong pḥng bên cạnh làm bể nát cửa sổ nơi Cha Jerzy thường đứng mỗi
sáng trước khi ra nhà thờ hành lễ.
Vụ mưu sát đầu tiên này đă cho
Cha Jerzy thấy rơ tính cách trầm trọng của vấn đề, nhưng Cha vẫn
luôn tâm niệm là chủ chiên không thể tách ĺa đàn chiên của ḿnh.
Kiểm điểm lại danh sách những thành viên yểm trợ phong trào công
nhân bị đánh đập, bắt cóc thủ tiêu, bị "tai nạn" hoặc "tự tử" do một
âm mưu sắp xếp bí mật nào đó, phối hợp với vụ mưu sát trắng trợn vừa
xẩy ra, Cha Jerzy bằng ḷng đặt ḿnh dưới sự bảo vệ của anh em. Từ
đấy các công nhân nhà máy thép thay phiên nhau bám sát Cha Jerszy
24/24 giờ "giống như bảo vệ một kho báu, một người anh em bảo vệ anh
em ḿnh", như lời tâm sự của một công nhân.
Âm Mưu
Một hôm, một công nhân t́m tới
Cha Jerzy với nét mặt buồn rầu tuyệt vo.ng. Anh thú nhận với vị Linh
Mục trẻ là v́ áp lực và đe dọa anh đă phải kư vào biên bản nhận làm
chỉ điểm viên cho Công An Nhà Nước. Sau khi thỏa thuận về phương
thức giải quyết để gỡ rối cho người công nhân, Linh Mục Jerzy đă
dùng chính câu chuyện của anh để đưa vào bài thuyết giảng h́nh ảnh
của ḷng trung tín và sự phản bô.i. Ông lớn tiếng kêu gọi Công Đoàn
Đoàn Kết bảo vệ người công nhân can đảm và tiếp tay với anh trong
việc khước từ những nhượng bộ tinh thần, v́ theo Cha Jerzy, để
"chiến thắng áp bức cần phải chiến thắng sự sợ hăị" Một khi nội vụ
được công khai hóa, Công An Nhà Nước đành ngậm miệng làm ngơ, bỏ qua
sự viê.c. Từ đấy mưu toan khóa miệng Cha Jerzy được sắp đặt kỹ càng
hơn với sự quan tâm của đích thân Tổng Trưởng Nội Vụ Ba Lan.
Một chiến dịch tuyên truyền
bôi nhọ được Nhà Nước phát động nhằm vào Cha Jerzy. Thôi th́ đủ thứ
tội danh đă được gán cho vị Linh Mục quả cảm này. V́ lo sợ Cha Jerzy
có thể bị bắt đi thẩm cung, giáo dân đă phối hợp với công nhân liên
thủ canh chừng nơi cư ngụ của Cha. Nhưng rồi Cha Jerzy vẫn không
thoát khỏi bàn giấy Công An khi chính quyền Cộng Sản đạt được sự
thoả hiệp với Giáo Hội Ba Lan cho phép thẩm vấn Linh Mu.c. Chính lúc
vừa chấm dứt cuộc tra khảo của Công An th́ Cha Jerzy nhận được tin
căn pḥng của Cha bị khám xét. (Căn pḥng này vốn là quà tặng của
người cô ruột ở Mỹ lúc bà c̣n sinh thời). Cha Jerzy tỏ dấu thản
nhiên v́ nơi cư ngụ của Ngài chẳng có ǵ có thể bị coi là quốc cấm.
Nhưng khi Cha Jerzy cùng với các giới chức Công An tới nơi th́ các
dụng cụ chụp h́nh, quay phim của Cảnh Sát và đài truyền h́nh Ba Lan
đă túc trực sẵn sàng. Vào đến trong nhà, không cần khám xét lục lọi,
chỉ trong ṿng vài ba phút, Công An đă t́m ra được đủ thứ từ lựu
đạn, chất nổ tới súng ống đạn dược, và những truyền đơn kêu gọi một
cuộc vơ trang nổi dậy!
Kết quả là Cha Jerzy bị đẩy
vào tù giữa ngày kỷ niệm năm thứ hai lệnh thiết quân luâ.t. Cha đă
bị giam chung với bọn trộm cướp, trong đó có cả một tên sát nhân.
Mặc dầu sức khỏe yếu kém, Cha Jerzy vẫn không bị ngă gục trước cơn
thử thách như sự chờ đợi của Nhà Nước Cộng Sản. Chỉ trong giây lát
Cha đă chinh phục được sự kính trọng của những phạm nhân khác trong
tù. Và ngay cả tên sát nhân cũng bắt đầu cởi mở với Cha. Hai người
tâm sự với nhau suốt sáng. Dần dà Cha Jerzy nhận ra những đổi thay
nơi kẻ giết người. Đến gần rạng đông, người đàn ông bật khóc và xin
lănh bí tích ḥa giải với Thiên Chúa qua Cha Jerzy. V́ không có
phương tiện cho hối nhân rước lễ, Cha Jerzy đă làm phép mẩu bánh
trong nhà giam và trao cho anh. Sáng sớm hôm sau, Cha Jerzy được
phóng thích. Cha nói với kẻ sát nhân là Cha rất vui v́ được trải qua
một đêm không ngủ thật nhiều ư nghĩa.
Điều bất hạnh cho Cha Jerzy là
việc làm của Cha đă không được sự tán trợ của Đức Hồng Y Glemp,
người cầm đầu Giáo Hội Ba Lan. Quan điểm của vị Hồng Y này là bằng
mọi giá phải duy tŕ cuộc đối thoại với chế độ và vấn đề tôn trọng
nhân quyền phải đặt căn bản trên những mối liên hệ tốt với chế độ
(!) Trong khi ấy, nhà cầm quyền CS Ba Lan đă chuyển tới tay Hồng Y
Glemp một danh sách liệt kê 69 giáo sĩ thuộc thành phần chống phá xă
hội chủ nghĩa, trong đó dĩ nhiên Cha Jerzy Popieluszko là người đứng
đầu. Ngay sau đó, một số Linh Mục đă bị thuyên chuyển tới những vùng
xa xôi hẻo lánh. Phần Cha Jerzy cũng được vị Giáo Chủ Ba Lan chuẩn
bị cho rời nhiệm sở.
Giữa t́nh trạng tuyệt vọng như
thế th́ hai điệp văn từ Vatican gửi qua. Đức Thánh Cha Gioan Phaolô
II gửi tới Cha Jerzy phép lành Ṭa Thánh và chuỗi Môi Khôi đặc biệt
kèm theo lời khích lệ là "hăy cho Cha Jerzy hay là tâm hồn Ta luôn ở
bên Chạ" Với Hồng Y Glemp, vị lănh đạo tối cao của thế giới Công
Giáo viết: "Hăy bảo vệ Cha Jerzy Popieluszko, nếu không có ngày họ
sẽ t́m thấy vũ khí ngay tại bàn giấy mỗi Đức Giám mục..."
Vị Giáo Chủ Của Công Nhân
Giới hữu trách Ba Lan thừa
hiểu rằng Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II rất ưu ái Cha Jerzy, bởi lẽ
cả hai cùng chia sẻ một cách sâu đậm về một cuộc cách mạng luân lư
bất bạo đô.ng. Cha Jerzy luôn luôn trích dẫn lời Đức Thánh Cha. Về
phần vị Cha Chung rất ngưỡng phục việc làm của vị Linh Mục trẻ, điều
mà chính Ngài đă từng làm. Trên b́nh diện rộng răi hơn là cuộc thử
lửa giữa Vatican và Mạc Tư Khoa, tinh thần Cha Jerzy đă làm vui ḷng
vị Giáo Hoàng gốc Ba Lan.
Tháng 5 năm 1984, Tướng
Wojeiech Jaruzelski chủ tịch Nhà Nước Ba Lan qua Nga hội đàm với các
nhà lănh đạo điện Cẩm Linh, trong đó bao gồm cả đương kim Tổng Bí
Thư Mikhail Gorbachev. Đối với Mạc Tư Khoa, vị Linh Mục thợ có giọng
nói mềm mỏng là một biểu tượng nguy hiểm cho đế quốc Sô Viết. Trở về
Ba Lan, Jaruzelski chỉ thị cho báo chí mở chiến dịch công kích Cha
Jerzy và các Linh Mục được coi là "cực đoan" khác. Những thư từ và
những cú điện thoại hăm dọa tới tấp đến với Cha Jerzy. Bất cứ nơi
nào Cha Jerzy thuyết giảng, Công An ch́m đều xâm nhập, rải truyền
đơn khích động, với dụng ư xúi giục quần chúng bạo động để có cớ
tiêu diệt uy tín Cha Jerzy. Và chỉ trong ṿng nửa năm đầu 1984, giới
chức an ninh đă thẩm vấn Cha Jerzy 13 lần.
Trong "Thánh lễ cầu cho quê
hương" tháng 5 năm 1984, với trên 10.000 người tham dự, Cha Jerzy đă
lên tiếng ca ngợi ḷng can đảm của 11 lănh tụ của Công Đoàn Đoàn Kết
hiện đang bị giam giữ, khi những nhân vật này cương quyết bác bỏ một
cuộc mặc cả của chế độ trong đó có cả đại diện của Giáo Chủ Ba Lan
là họ sẽ được trả tự do nếu chịu từ bỏ những hoạt động của Công
Đoàn. Cha Jerzy ca ngời ḷng can đảm của các tù nhân lương tâm này
v́ họ "đă không phản bội lư tưởng chung."
Sự kiện trên đă chọc giận vị
Giáo Chủ và các cố vấn của Ngài. Do đó đă có một thỏa hiệp với chế
độ nhằm khóa miệng Cha Jerzy. Nhưng thỏa hiệp đă trở nên vô hiệu v́
thái độ cương quyết của vị Linh Mục trẻ. Cha nói: "Nếu tôi im tiếng
có nghĩa là tội ác đă thắng." Tấm gương của Cha Jerzy và sự tán
thưởng của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đă thúc đẩy nhiều Linh Mục
khác đứng ra tổ chức các "Thánh lễ cầu cho quê hương", tại địa sở
của họ. Phần Cha Jerzy đă được mời đi thuyết giảng khắp nơi trong
nước. Trong các xí nghiệp, người ta mệnh danh Cha là "Vị Giáo Chủ
của công nhân."
Đợi Chờ Điều Tệ Hại Xảy Đến
Mùa Hè 1984, cả Công Đoàn và
Giáo Hội đều nhận được tin là Công An mật đang phác họa chương tŕnh
hạ sát một trong ba Linh Mục chống chế độ, trong đó có Cha Jerzy.
Người ta được biết kể từ sau khi thiết quân luật, Giám Mục Kazimierz
Kluz, người được coi là cương trực hay nói thẳng và tu sĩ Honoriusz
Kowalezyk đă bị giết trong những tai nạn xe hơi có bóng dáng của
Công An mâ.t. Riêng Cha Jerzy, trong năm 1984 cũng đă thoát hiểm hai
lần trong những "tai nạn" tương tự.
Các công nhân tăng cường gấp
đôi việc bảo vệ Cha Jerzy. Nhiều xe an ninh Nhà Nước và cả xe nhà
binh đậu quanh nhà vị Linh Mục này. Căn Apartment của Cha giờ đây
không c̣n là nơi mở ra để giúp đỡ những người thiếu thốn cùng khổ
nữa. Bù lại, Cha Jerzy mặc dù hết sức mệt mỏi vẫn t́m cách thăm
viếng gia đ́nh của các công nhân bị tù hoặc bị sa thải khỏi xí
nghiê.p. Cha tiếp tục mang đồ cứu trợ giúp những người nghèo đói,
bệnh tật quanh vùng thủ đô Varsovie. Cha c̣n lo đưa Ḿnh Thánh tới
tận nhà cho những người già cả yếu đau trong họ đa.o. Hằng đêm Cha
Jerzy bị mất ngủ v́ thần kinh căng thẳng. Trong một Thánh Lễ, sau
phần cầu nguyện thường lệ Cha quay về phía giáo dân nói: "Lúc này
tôi cần tới lời cầu nguyện của anh chị em."
Nhà Nước đưa ra một lời mặc cả
với Cha Jerzy là nếu chịu ngưng các "Thánh lễ cầu cho quê hương" th́
đổi lại Cha sẽ được Nhà Nước xóa bỏ mọi "tội lỗi". Ngày 26 tháng 8
năm 1984, Cha Jerzy đă khẳng khái tuyên bố trước cộng đoàn giáo dân
đông đảo nhất đời Cha là: "Chúng ta không sợ điều ǵ. Chúng ta chỉ
sợ sự phản bội!" Với dáng vẻ xanh xao nhưng quyết liệt, Cha nói
tiếp: "Công Đoàn Đoàn Kết tiếp tục sống c̣n v́ nó là niềm khao khát
trong tim mọi người, niềm khao khát yêu thương, ḥa b́nh và chân
lư." Và Nhà Nước đă lên tiếng cảnh cáo Giáo Hội Ba Lan là cuộc đối
thoại giữa đôi bên sẽ bị đe dọa nếu Giáo Hội c̣n che chở những Linh
Mục cực đoan như thế.
Các cuộc họp bàn giữa những
thành phần tối cao trong Đảng được triệu tập mà mục tiêu chính vẫn
là Cha Jerzy. Các tay trùm an ninh sợ rằng nếu đụng tới các giáo sĩ
khác trước sẽ khiến việc bảo vệ Cha Jerzy được các công nhân tăng
cường có thể đến mức Cha trở thành nhân vật "bất khả xâm phạm". Cũng
đă có sự dàn xếp để Cha Jerzy đi du học ở La Mă nhưng Cha từ chối.
Vào lúc giới hữu trách xiết
chặt ṿng vây th́ Cha Jerzy về thăm làng cũ. Tại đây Cha nói với
Linh Mục bản sở là Cha sẵn sàng "chờ đợi điều tệ hại nhất... nhưng
không có ǵ đáng sợ ngoài sự phản bộị" Khác với những lần viếng thăm
trước đây, lần này Cha Jerzy tha thẩn thăm từng xó xỉnh trong nhà.
Ông mời cha mẹ già tham dự "Thánh lễ cầu cho quê hương." Thân mẫu
Cha nh́n người con trai Linh Mục dạo bước trên cánh đồng giống như
đang nói lời giă biệt!
Tai Nạn Đẹp Mắt
Ngày 12 tháng 9 năm 1984, tờ
Sự Thật tung ra chiến dịch công kích Cha Jerzy. Mạc Tư Khoa lên án
Cha đă cấu kết với "những kẻ phản Cách Ma.ng." Ngày 17 tháng 9, Tổng
Trưởng Tôn Giáo Vụ gửi cho giáo quyền Ba Lan một văn thư với những
lời lẽ tương tự. Jerzy Urban, cố vấn thân cận của Chủ Tịch Nhà Nước
gọi Cha Jerzy là "tên phù thủy chính tri.." Sau này, qua phát giác
của những nhân chứng lúc Cha Jerzy đă bị thảm sát, người ta được
biết ngay lúc ấy Công An mật đă phác họa kế hoạch "tạo một tai nạn
lưu thông ngoạn mục" bằng xe hơi hoặc đẩy vị Linh Mục này từ một toa
xe lửa đang chạy!
Trong khi ấy, Đức Giáo Hoàng
Gioan Phaolô II vẫn chăm chú theo dơi những biến cố ở Varsovie. Ngài
e ngại cho sinh mạng Cha Jerzy, v́ trong một bức thư gửi cho Ngài,
Cha Jerzy viết: "Người ta phải chấp nhận khổ đau v́ Chân Lư. Đấy là
lư do tại sao con sẵn sàng chờ đợi bất cứ điều ǵ." Dịp này, Đức
Thánh Cha đă gửi phép lành đặc biệt và một cây Thánh Giá cho Cha
Jerzy.
Theo kế hoạch đă được trù
định, Cha Jerzy sẽ bị giết ở ngoài thủ đô Varsovie để tránh sự can
thiệp của các công nhân bảo vệ Cha, đồng thời cũng để tránh sự xoi
mói của dư luâ.n. Waldemar Chrostowski, người tài xế t́nh nguyện,
đồng thời cũng là vệ sĩ của Cha Jerzy từng bị Công An thẩm vấn nhiều
lần và buộc phải chấm dứt sự liên hệ mật thiết này. Khi Waldemar tỏ
ra bất chấp lời cảnh cáo th́ căn nhà của ông ta đă bị phá hủy b́nh
địa bằng bom lửa. Chính quyền đă tŕ hoăn việc điều tra vụ này mặc
dầu Waldemar vốn là một nhân viên của sở cứu hỏa tại Varsovie!
Cũng do những tiết lộ sau này
của nhân chứng, ngày 9 tháng 10 năm ấy, một mật lệnh được đưa ra: LM
Jerzy sẽ bị thủ tiêu và nếu có ai cùng đi chung với ông, người ấy
cũng sẽ bị giết để phi tang. Vào giữa buổi trưa ngày 13 tháng 10 năm
1984, một tiểu đội đặc biệt mai phục trên đoạn đường giữa Varsovie
và Gdansk để dàn xếp một "tai nạn đẹp mắt" khi Cha Jerzy trở về sau
một "Thánh lễ cầu cho quê hương." Nhưng nhờ phản ứng mau lẹ của
Waldemar Christowski, xe chở Cha Jerzy đă thoát khỏi mai phục của
toán Công An đặc biê.t.
Sau vụ này, Cha Jerzy cảm thấy
hết căng thẳng. Ông nói với một người bạn: "Tôi không biết tại sao,
nhưng tôi không c̣n cảm thấy sợ hăi nữạ"
Bắt Cóc Và Bạo Hành Man Rợ
Khi ra ngoài, Cha Jerzy thường
ăn mặc sơ sài. Nhưng hôm Thứ Sáu 19 tháng 10 năm 1984, Cha lại mặc
áo dài Linh Mu.c. Như thường lệ, Cha mang theo xâu chuỗi Đức Thánh
Cha tặng, v́ đấy là báu vật nhất đời của Cha. Được mời thuyết giảng
tại nhà thờ thuộc thành phố Bydgoszez, Cha Jerzy tiếp tục nói về đề
tài "Đạo đức thắng gian tà." Sau đó, mặc dù giáo dân đề nghị ở lại
nhưng Cha Jerzy quyết định ra về ngay trong đêm. Có người nhận diện
viên đại úy Grzegorz Piotrowski, người từng được giao phó việc theo
dơi Cha Jerzy từ lâu, trên chiếc Fiat đậu ngoài giáo đường. Cạnh y
c̣n có hai sĩ quan cao cấp thuộc pḥng 4 sở Công An. Đây cũng là bọn
người từng ŕnh rập Cha Jerzy 6 ngày trước đó.
Khi chiếc xe chở Cha Jerzy do
Waldemar Christowski lái tới một quăng đường vắng cách Bydgoszez
khoảng nửa giờ th́ bị bọn Công An chặn bắt. Waldemar bị uy hiếp bằng
súng trong khi tên đại úy Piotrowski lôi Cha tới chiếc xe Fiat: "Các
ông làm ǵ thế?" Vị Linh Mục phản kháng: "Các ông có thể xử với một
người như thế saỏ" Với thái độ cục cằn lạnh lẽo, bọn Công An đánh
vào sọ và mặt Cha Jerzy đến ngất xỉu. Sau đó chúng trói Cha lại và
liệng vào thùng xe. Phần Waldemar, nhờ là một cựu com-măngđdô, nên
đă nhân lúc bất ngờ liều lĩnh lăn ḿnh trốn khỏi chiếc Fiat trong
khi chiếc xe đang lao vào khu rừng vắng. Nhưng khi anh tới được
pḥng cấp cứu bệnh viện Torun th́ đă có đội Công An mật đợi anh ở
đấy. Tuy nhiên, anh đă kịp thời báo động cho các giới chức trong
Giáo Hội hay biết nội vụ.
Mặc dầu một sĩ quan trẻ tỏ dấu
lo ngại đă bị nhận diện và đưa đề nghị bỏ Cha Jerzy trong rừng, chỉ
khủng bố mà không giết, nhưng tên đại úy lạnh lùng ra lệnh "Jerzy
Popieluszko phải chết!"
Buổi tối hôm sau, thân mẫu Cha
Jerzy thao thức không sao ngủ đươ.c. Bà mở Ti-vi và khi nghe thấy
tên Popieluszko bà khuỵu xuống âm thầm cầu nguyê.n. Thay v́ quàng
khăn đen, bà quàng chiếc khăn đỏ. Tự dưng bà cảm thấy con trai bà
"c̣n sống và đang bị tra khảo hành hạ đâu đó."
Do sự vượt thoát của Waldemar,
tin tức về vụ Cha Jerzy bị bắt cóc đồn ra khắp nước rất nhanh gây
chấn động mạnh trong ḷng mọi người. Hàng ngàn tín hữu đổ về giáo
đường St. Stanislaw để cầu nguyện cho vị Linh Mục trẻ đầy tinh thần
quả cảm của họ. Một số lượng đông đảo nhân viên an ninh được huy
động tới để bao vây nhà máy thép Varsovie, nơi các công nhân đang
vừa làm việc vừa cầu nguyê.n. Các giáo đường tại khắp nơi trên lănh
thổ Ba Lan cũng chật ních người. Họ canh thức 24/24 giờ để đ̣i trả
tự do cho Cha Jerzy. Nhiều xí nghiệp cũng tổ chức những buổi cầu
nguyện tương tự.
Sau 10 ngày chờ đợi, quần
chúng khắp nước không c̣n giữ được kiên nhẫn nữa. Giới hữu quyền CS
Ba Lan lo sợ một sự bùng vỡ vô phương cứu văn có thể xẩy ra khi quan
sát bầu khí sôi sục tại Thủ Đô. Tập thể công nhân nhà máy thép
Varsovie chuẩn bị đ́nh công với sự hưởng ứng của nhiều xí nghiệp
khác nếu "vị Giáo Chủ công nhân" của họ không được trả tự do. Tại
các đại học, nhiều sinh viên bị cảnh sát đánh đập khủng bố v́ họ lên
tiếng ủng hộ yêu sách của công nhân. Trong khi ấy, nhiều đô tỉnh thị
đă được các giới chức an ninh Nhà Nước đặt trong t́nh trạng khẩn
trương.
Vào Chúa Nhật cuối cùng tháng
10 năm 1984, lối 50.000 người đă tràn về nhà thờ St. Stanislaw tham
dự "Thánh lễ cầu cho quê hương" được tổ chức ngoài trời lạnh lẽo.
Rừng người yên lặng nghe cuốn băng thâu bài thuyết giảng cuối cùng
của Cha Jerzy tại Bydgoszez với đề tài "Đạo đức thắng gian tà." Đứng
trước phản ứng cuồng nhiệt được coi là lớn lao nhất kể từ khi Công
Đoàn Đoàn Kết khai sinh, Nhà Nước Cộng Sản Ba Lan thấy khó có thể
tiếp tục ếm nhẹm nội vụ. V́ thế, qua ngày thứ 11, họ cho kéo xác Cha
Jerzey từ một hồ nước trên sông Vistula cách thủ đô Varsovie 80 dặm
về hướng tây bắc. Một chiếc túi đựng đá c̣n lủng lẳng dưới chân Cha.
Khám nghiệm tử thi, người ta
ghi nhận nạn nhân đă bị bạo hành hung hăn đến nỗi từ đầu đến chân
đều bầm dập những vết thương tàn bạo c̣n rỉ máu. Mặt Cha Jerzy bị
méo xẹo, hai bàn tay bị đánh gẫy với những vết cắt cùng khắp. Cặp
mắt và trán bị đập đến thâm tím. Quai hàm, miệng, mũi bị đánh bể
nát. Cuộc khám nghiệm bên trong tử thi cho thấy Cha Jerzy trước khi
tắt thở đă bị hành hạ dă man gây nên nội thương khiến máu c̣n đọng
lại trong phổi. Một trong những bác sĩ đă tường tŕnh lại là trong
suốt cuộc đời hành nghề y sĩ chưa bao giờ ông chứng kiến một người
bị quá nhiều nội thương như vậy!
Khi miệng Cha Jerzy được cậy
ra, người ta thấy hàm răng Cha bị bể nát hoàn toàn. Ở vị trí cái
lưỡi hùng biện của Cha chỉ c̣n là một mớ thịt bầy nhầy. Một nhóm
Linh Mục thân hữu Cha Jerzy cố gắng nhận diện nhưng đành chi.u. Cuối
cùng, nhờ cái bớt cạnh ngực có từ thuở sơ sinh mà người anh Cha
Jerzy mới nhận ra được em ḿnh.
Ngôi Mộ Thánh Đầy Quyền Uy
"Điều tệ hại nhất đă đến." Đấy
là lời tuyên bố của lănh tụ Công Đoàn Đoàn Kết Lech Walesa về vụ
thảm sát Cha Jerzy. Tại Giáo Đô La Mă, Đức Thánh Cha hết sức xúc
động khi theo dơi những tin tức cuối cùng trong đêm. Bầu khí kinh
hoàng đau đớn đă choán ngập đêm canh thức 30 tháng 10 tại giáo đường
St. Stanislaw khi tin dữ loan ra. Một Linh Mục bắt đầu phát ngôn,
nhưng tiếng nói của ông bị lạc vào những tiếng kêu gào, khóc than
thảm thiết.
Lúc đầu Nhà Nước đă cố t́nh
khỏa lấp trách nhiệm bằng cách nói rằng vụ thảm sát Cha Jerzy là một
âm mưu "được tính toán cẩn thận nhằm khích động phong trào chống chế
độ" và được thực hiện bởi những thành phần trong Công Đoàn Đoàn Kết
đang hoạt động bí mâ.t. Nhưng khi vai tṛ của công an mật bị lôi ra
công luận th́ Jerzy Urban và các phát ngôn nhân khác của Vac-Sô-Vi
đă vặn tréo sự việc đi là: Vụ sát nhân là hành vi riêng rẽ của đơn
vị công an ch́m, và tự nó chống lại chế độ Cộng Sản. Để lấp liếm,
Nhà Nước đă bỏ tù một số viên chức an ninh trung cấp, trong khi
những thượng cấp của họ không hề hấn ǵ.
Sợ h́nh ảnh Cha Jerzy trở
thành một sức mạnh biểu tượng gây bất lợi cho chế độ, giới cầm quyền
đă ép buộc song thân Cha Jerzy lo việc chôn cất Cha ở quê nhà. Trong
khi ấy, các tín đồ đ̣i hỏi phải tổ chức một lễ an táng thật lớn ở
giáo đường St. Stanislaw. Thoáng chốc, hàng ngàn người đă chuyền tay
kư một bản thỉnh nguyện gửi Hồng Y Glemp, nhưng vị Hồng Y vẫn không
lay chuyển. Choàng tấm khăn đen tang chế, thân mẫu Cha Jerzy đích
thân hướng dẫn một phái đoàn công nhân tới gặp thẳng vị Giáo Chủ.
Tất cả đều qú gối và bà cụ viện dẫn lư do "Chủ Chiên phải ở gần
đoàn chiên của ḿnh." Nhờ thế, thi hài Cha Jerzy đă được yên nghỉ
tại giáo đường St. Stanislaw.
Trong ngày tang lễ, 10.000
công nhân với nón sắt trên đầu đă tuần hành ngang qua bản doanh của
Công An mật, miệng hát vang "Không có tự do nếu không có Công Đoàn
Đoàn Kết". Nửa triệu người tràn ngập trên những con đường dẫn tới
giáo đường. Đó đây là những biểu ngữ bị cấm đoán của các xí nghiệp,
trường ốc, công sở xuất hiện khắp các xó xỉnh trên toàn quốc Ba Lan
với những câu như "Môt cuộc băi công giữa ḷng quốc gia," "Họ không
thể giết được linh hồn."....
Toàn quốc lại nhất tề đứng lên
một lần nữa sau lần gục ngă của vị Linh Mục trẻ. Tiếng vỗ tay hoan
hô vang lên như sấm động trước câu nói: "V́ t́nh yêu Thiên Chúa và
Tự Do, một cậu bé khiêm tốn ở đồng quê đă trở thành một tân anh hùng
của dân tộc." Tiếp theo những tiếng hô chát chúa: "Liên Đới! Liên
Đới!" một biển những bàn tay vươn lên với h́nh chữ V biểu tượng cho
lời chào chiến thắng khi lănh tụ Công Đoàn Lech Walesa cao giọng
tuyên bố: "Công Đoàn Đoàn Kết sống, bởi v́ chính Cha Jerzy đă cống
hiến đời Cha cho Công Đoàn."
Cha Jerzy hiểu rằng cái chết
của Cha sẽ tạo nên một sức mạnh vạn năng. Cha từng nói với một người
bạn trước lúc bị bắt cóc: "Sống, tôi không thể hoàn tất được mục
tiêụ" Thoắt chốc, giáo đường St. Stanislaw trở thành một ngôi mộ
Thánh đầy quyền uy. Một ḍng sông bất tận những đoàn người hành
hương trôi đi ngang qua mồ Cha Jerzy. Những tràng hoa chất đống được
dời đi để nhường chỗ cho những tràng hoa khác tiếp tục chất lên. Huy
hiệu của hằng trăm trường học và các toán Hướng Đạo chen chúc bên
cạnh những bảng hiệu của các xí nghiệp Ba Lan, kể cả những xí nghiệp
nhỏ nhất. Hằng ngày người ta ghi nhận có hằng ngàn người, gồm cả
đảng viên Cộng Sản, dùng xe buưt hoặc xe xí nghiệp, thay v́ tới nơi
chỉ định, đă tới viếng mộ Cha Jerzy.
Dân chúng sợ rằng chế độ sẽ
t́m cách triệt hủy nhà mồ Cha Jerzy, một lực lượng canh gác t́nh
nguyện gồm 1.000 người chia đội luân phiên tuần pḥng suốt đêm ngày
chung quanh sân giáo đường. Đồ trang cụ của họ chỉ có những huy hiệu
tṛn mang h́nh Cha Jerzy với câu "Đạo đức thắng gian tà" gài trên
ngực áo. Các sinh viên và công nhân có mặt trong lực lượng tuần
pḥng tuyên bố: "Đây là một mẩu nhỏ của nước Ba Lan tự do. Chúng tôi
quyết bảo vệ nó."
Tinh Thần Bất Diệt
Kể từ đêm Cha Jerzy bị thảm
sát, làn sóng trở lại đạo Công Giáo tràn ngập các giáo đường Ba Lan.
Những tín đồ lạc hướng cũng t́m về và nói rằng cái chết của vị Linh
Mục trẻ đă có tác dụng làm sống dậy trong họ một niềm tin mới. Số
người tham dự "Thánh lễ cầu cho quê hương" cử hành kế cận mộ Cha
Jerzy đông đúc hơn trước. Từ mật khu, một lănh tụ Công Đoàn viết:
"Cha muốn truyền lại cho chúng tôi một phần niềm tin của Ngườị"
Phúc tŕnh Giáo Hội cho thấy
tấm gương của Cha Jerzy đă thúc đẩy thế hệ mới được ơn gọi làm Linh
Mu.c. Sự hy sinh của vị Linh Mục can trường cũng châm ng̣i cho những
hoạt động trong bóng tối của Công Đoàn Đoàn Kết, cũng như tạo nên
một sức can đảm mới trong số những người hoạt động cho nhân quyền.
Trong khi chế độ t́m cách bôi nhọ Cha Jerzy và kết án những kẻ theo
Cha, th́ quần chúng Ba Lan đă tôn xưng Cha như một vị Thánh. Họ coi
Cha như vị Thánh bản mệnh của Công Đoàn Đoàn Kết, một Thánh Tử Đạo
vĩ đại nhất của dân tộc Ba Lan kể từ sau Cha Maximilian Kolbe.
Trong buổi lễ an táng, chủ
tịch Công Đoàn Đoàn Kết nhà máy thép Varsovie, một cựu đảng viên
Cộng Sản, đứng cầu nguyện bên linh cữu Cha Jerzy. V́ những vết
thương do tra tấn trên thân thể Cha quá thảm khốc nên quan tài được
đậy kín. Bên trong, hai bàn tay bị đánh dập nát của Cha nắm chặt
chuỗi Môi Khôi của Đức Thánh Cha tă.ng. Người công nhân nhà máy thép
cất giọng trầm nhưng chắc nịch hỏi: "Jurek, Cha có nghe chăng tiếng
chuông tự do ngân vang!" Nửa triệu giáo sĩ và toàn dân Ba Lan đều ở
bên Cha Jerzy lúc này.
"Xin hăy ở lại đây với chúng
tôi, xem sóc chúng tôi, con tàu của Cha, "những Trái Tim Liên Đới,"
ra khơi với chúng tôi trên boong mỗi ngày -Jerzy, vị Tuyên Úy khả
kính của chúng tôi, xin vĩnh biệt Chạ"