VIỆT NAM CẦN TRÁNH NHỮNG LỖI LẦM CỦA TRUNG QUỐC ĐỂ PHÁT TRIỂN LÂU DÀI
HOÀNG ĐỨC NHĂ
CHICAGO (NN) - Đại hội của đảng CS Việt Nam kết thúc vào cuối tháng Tư vừa qua như một kịch bản mà ai cũng đoán trước được, từ việc cho những nhân vật “già cả” về vườn và đem vào Chính trị Bộ vài khuôn mặt tương đối trẻ. Ông Nông Đức Mạnh được ngồi lại ghế Tổng Bí thư đảng mặc dầu nhiệm kỳ của ông ta không cải thiện được cuộc sống của nhân dân, ngoại trừ những vụ tham nhũng có thể nói là kỳ diệu.
Quốc Hội CSVN trong kỳ họp bắt đầu ngày 16.5 tới đây sẽ bầu một nội các mới, và nếu cứu xét kỹ những cuộc thảo luận trong đại hội của đảng, rồi đây đường lối cai trị của Bộ Chánh trị do Nội các mới này thi hành cũng sẽ là rượu cũ trong b́nh mới. Như tiên đoán của dân trong và ngoài nước th́ kịch bản này sẽ cho thấy có hai nhân vật mới thay thế hai nhân vật già trong tam đầu chế Tổng Bí thư đảng – Chủ tịch nước (Tổng thống) - Thủ tướng: ông Nguyễn Minh Triết nguyên Bí thư thành ủy thành phố Saigon thay thế ông Trần Đức Lương (68 tuổi) và ông Nguyễn Tấn Dũng, nguyên Phó Thủ tướng thường trực thay thế ông Phan Văn Khải (72 tuổi).
Nhiều chuyên gia thuộc các tổ chức nghiên cứu và cố vấn chánh trị tại Hoa Kỳ, một số có nhiều liên lạc mật thiết với chánh quyền Cộng Ḥa, cho rằng việc tái bổ nhiệm ông Nông Đức Mạnh cho thấy Việt Nam sẽ không đổi hướng, và nếu t́nh trạng này vẫn duy tŕ th́ Việt Nam sẽ không biến hóa xă hội được và vẫn tiếp tục ở trong thế chậm tiến, không bắt kịp các quốc gia láng giềng như Thái Lan, Mă Lai Á, v.v.
Tam đầu chế Mạnh-Triết-Dũng sẽ phải đối đầu với những thử thách nào?
Cần diệt vấn đề tận gốc
Ngay sau khi được tái bổ nhiệm vào chức vụ Tổng Bí thư đảng, ông Nông Đức Mạnh cam kết sẽ đẩy mạnh chiến dịch bài trừ tham nhũng trong cơ cấu chánh quyền bằng cách cải thiện đường lối quản trị, gia tăng kiểm soát và “cương quyết” trong việc trừng trị. Đây là một ưu tiên đặt trật chỗ. Nạn tham nhũng là hậu quả của sự thi hành chánh sách một cách lệch lạc, nhất là khi chánh sách đó khuyến khích sự lạm quyền. Nguyên do chánh của tệ trạng hiện nay tại Việt Nam là độc quyền của đảng Cộng Sản, một độc đảng không chấp nhận đa nguyên chánh trị và sự tham gia vào việc quản trị các vấn đề quốc gia của những thành phần xă hội không phải là đảng viên.
Đại hội đảng Cộng Sản kỳ này chấp thuận cho đảng viên làm kinh doanh – đây chỉ là sự hợp thức hóa của thực trạng ngày càng trầm trọng tại Việt Nam hiện nay. Đảng CSVN đă bỏ mất cơ hội cho thế giới thấy là ḿnh xúc tiến việc cởi mở bằng cách cho phép giới tư doanh tham gia vào công việc của đảng.
Các quan sát viên chánh trị tại Hoa Thịnh Đốn và một số viên chức trong chánh quyền Hoa Kỳ cho rằng cộng với sự độc quyền của đảng CS, Việt Nam chưa có một hệ thống kiểm soát và đối trọng, như một nền tư pháp độc lập, để giám sát và trừng phạt các nhân viên chánh quyền lạm dụng quyền thế tham nhũng, cướp giựt của cải của nhân dân. Và v́ không có hệ thống kiểm soát và đối trọng đó cho nên t́nh trạng con ông, cháu cha, bà con quyến thuộc của các ông bà trong đảng CS và chánh phủ nắm hầu hết các đại công ty quốc doanh ngày càng nhiều. Điều này là cản trở lớn cho giới tư doanh trong nước và giới đầu tư ngoại quốc không tham gia tích cực để giúp chánh quyền đạt mục tiêu tăng trưởng trung b́nh 7.5% mỗi năm và gia tăng lợi tực trung b́nh đầu người từ cở 600 Mỹ kim hiện nay đến mức 1,100 Mỹ kim vào năm 2010.
Thử thách đầu tiên cho tam đầu chế là cải tổ đường lối cai trị, đem lại sự minh bạch và tôn trọng qui tắc mậu dịch thế giới.
Cạm bẫy của mô h́nh Trung Quốc
Thử thách thứ hai cho tam đầu chế Mạnh-Triết-Dũng là làm sao tránh được những cạm bẫy của mô h́nh phát triển Trung Quốc hiện nay.
Hai thập niên trước đây, mặc dù thù địch giữa hai quốc gia vẫn c̣n, chánh quyền Việt Nam quyết định áp dụng mô h́nh phát triển của Trung Quốc thay v́ mô h́nh Liên Sô trong thời đại Gorbachev. Trong mô h́nh này nhà nước vẫn nắm chặt quyền hành chánh trị trong khi cởi mở dần lănh vực kinh tế do nhà nước điều khiển.
Trong mấy năm qua thành quả kinh tế của Việt Nam cũng rất đáng kể nhờ lănh vực xuất cảng. Tuy nhiên, cũng như tại Trung Quốc, lợi ích của sự phát triển này không đồng đều giữa thành thị và nông thôn. Cũng như tại Trung Quốc, lợi tức trung b́mh đầu người tại thành thị cao từ ba đến bốn lần lợi tức trung b́nh đầu người tại nông thôn. Sự cách biệt này, nếu duy tŕ, sẽ gây nhiều xáo trộn trong cuộc sống hằng ngày và từ đó tạo ra một xă hội với nhiều giai tầng, nguồn gốc của những bất ổn trong tương lai.
Thêm vào đó, cũng như tại Trung Quốc, sự phá hoại môi sinh, nạn tham nhũng và lạm quyền là những đe dọa lớn nhất cho sự phồn thịnh tại Việt Nam. Cũng như tại Trung Quốc, giới chức nắm quyền tại địa phương cướp giựt đất đai của dân và bán lại với mức lời kết sù. Và cũng như tại Trung Quốc, giới cầm quyền tại Việt Nam vẫn lúng túng không biết đối phó như thế nào với loại “chè ba màu” này: tham nhũng, tư bản và xă hội chủ nghĩa lạc hậu.
Đây là một cơ hội hiếm có để tam đầu chế Mạnh-Triết-Dũng và tân nội các tách khỏi con đường đi của Trung Quốc và đi một bước lớn hơn Trung Quốc nhằm biến hóa xă hội Việt Nam và tạo một môi trường cho mọi thành phần xă hội tham gia vào công cuộc phát triển đất nước.
Làm sao thuyết phục Hoa Kỳ
Thử thách thứ ba của tam đầu chế Mạnh-Triết-Dũng là thương thuyết những điều kiện có lợi nhất để Việt Nam gia nhập Tổ chức Mậu dịch Thế giới (WTO) hầu tạo lập nền tảng vững chắc để tiếp tục mức độ tăng trưởng kinh tế, mở rộng thêm nhiều thị trường và thu hút giới đầu tư ngoại quốc vào Việt Nam. Chướng ngại vật của công tŕnh này là thái độ của Hoa Kỳ, từ ngành Lập pháp đến Hành pháp, đối với việc đảng CSVN vẫn duy tŕ chế độ chánh trị bảo thủ không cởi mở. Thái độ này sẽ không dễ dăi cho các cuộc đàm phán giữa hai quốc gia về việc VN trở thành một thành viên của WTO trong năm nay.
Không khí thương thuyết giữa HK và VN hiện nay khác với những cuộc đàm phán trước. TT Bush đang nhứt đầu về vấn đề Iraq, Iran, Bắc Hàn và đồng thời t́m mọi cách cứu văn uy tín cá nhân và gia tăng sự ủng hộ của dân Mỹ đă bất măn với ông ta v́ những lỗi lầm của chánh phủ trong công cuộc cưu trợ trận bảo Katrina và những vụ x́ căn đan của một số giới chức Cộng Ḥa. Kỳ bầu cử bán nhiệm kỳ trong tháng 11 năm nay là một cơ hội cho đảng Dân chủ khai thác các nhược điểm của TT Bush và đảng Cộng Ḥa. Do đó, theo những giới chức cạnh ṭa Bạch Ốc th́ TT Bush và Quốc hội HK không thấy nhu cầu nhượng bộ VN nhiều và sẽ đ̣i hỏi những điều khoản quan trọng để bảo vệ những khu vực kỹ nghệ HK có nhiều cử tri, như kỹ nghệ săn xuất vải, áo quần, bộ phận rời và phụ tùng xe hơi, v.v.
Hơn nữa, Việt Nam c̣n phải vựơt qua một ải không kém phần quan trọng: đó là việc Hạ viện Mỹ phải phê chuẩn quy chế b́nh thường hóa thương mại vĩnh viễn cho Việt Nam (PNTR). Đây là điều kiện tiên quyết cho VN gia nhập WTO. Hạ viện Mỹ sẽ chú tâm đến lời thỉnh nguyện của các tổ chức tranh đấu cho nhân quyền và cho tự do tín ngưỡng. Chính những tổ chức này áp lực Bộ Ngoại gioa Mỹ tiếp tục xếp VN vào hạng các quốc gia đáng quan tâm về tự do tôn giáo.
Chánh quyền Bush, theo các quan sát viên nêu trên, không c̣n đặt nặng ưu tiên về những vấn đề mậu dịch đa phương hay song phương để hổ trợ cho chiến dịch phát huy dân chủ trên thế giới – điển h́nh là việc giảm tầm quan trọng của cơ quan Đại diện Mậu dịch (USTR) khi TT Bush gần đây đă thay đổi người lănh đạo cơ quan này bằng một giới chức không có nhiều kinh nghiệm về mậu dịch và cũng không có tầm vóc quốc tế.
Trái lại, HK, một mặt sẽ tiếp tục áp lực VN hủy bỏ những hàng rào mậu dịch – như những tài trợ của nhà nước cho ngành xuất cảng – và mặt khác, đ̣i hỏi thêm một điều kiện trước khi chấp nhận cho VN gia nhập WTO. Đó là việc HK vẫn xếp VN vào loai các quốc gia không có kinh tế thị trường (non market economy, NME), như trước đây Hoa Kỳ đă buộc Trung Quốc phải chấp nhận trước khi quốc gia này được gia nhập WTO. HK sẽ dùng điều kiện này để đánh thêm thuế nhập nội đối với việc bán phá giá của VN trên thị trường Mỹ. Vấn đề tôm đông lạnh và cá basa là hai trường hợp điển h́nh.
Hoa Kỳ đă chứng kiến những lỗi lầm của Trung Quốc khi quốc gia này tăng trưởng một cách ngoạn mục nhưng vẫn dành độc quyền cai trị cho đảng CS. HK nghĩ rằng tập đoàn lănh đạo mới tại VN sẽ bổn cũ soạn lại và sẽ đi theo con đường và làm đúng những lỗi lầm của Trung Quốc. Dù sao hai điều sai cũng không tạo được một điều tốt.
Thử thách cho tam đầu chế Mạnh-Triết-Dũng là có đủ can đảm để đi con đường khác bằng cách giảm bớt độc quyền của đảng CSVN và như thế khai triển một phong trào đa nguyên chánh trị và tạo điều kiện hấp dẩn hơn để cho những thành phần khác của xă hội tham gia tích cực và đóng góp tài sản, khả năng điều hành và óc sáng tạo để giúp VN càng phát triển hơn nữa.