Sài G̣n măi măi là Sài G̣n
Người Việt Nam không có tập tục dùng tên người để đặt địa danh; dùng tên Hồ Chí Minh để đặt cho Sài G̣n là đi ngược lại truyền thống văn hóa dân tộc.
Trần Gia Phụng.
1.- TẦM NH̀N CHIẾN LƯỢC
Vào cuối thế kỷ 15 đầu thế kỷ 16, người Âu Châu t́m ra hai hải tŕnh để qua Á Châu giao thương. Thứ nhất, họ đi xuống phía nam Phi Châu, qua Mũi Hảo Vọng, ṿng theo bờ biển đi lên, và qua Ấn Độ. Thứ hai, họ qua Mỹ Châu, vượt Thái B́nh Dương đến Phi Luật Tân. Người Tây Ban Nha dùng hải tŕnh thứ hai, c̣n các nước khác dùng hải tŕnh thứ nhất. Năm 1521, người Tây Ban Nha đặt chân lần đầu đến vùng quần đảo sau nầy là Philippines (Phi Luật Tân). Sau đó họ lập thành phố Manila năm 1571.
Theo hải tŕnh thứ nhất, sau khi đến Ấn Độ, người Bồ Đào Nha chiếm Malacca năm 1511, kiểm soát việc buôn bán hương liệu tại eo biển nầy và quần đảo Mă Lai. Người Bồ Đào Nha tiếp tục qua vịnh Xiêm La (Thái Lan), ṿng theo Chân Lạp (Cambodia), đi lên phía bắc, đến Champa (Chiêm Thành), Đại Việt, rồi đến Trung Hoa, Nhật Bản. Người Bồ Đào Nha chính thức thiết lập trung tâm thương măi tại Áo Môn (O Moon), ở Quảng Châu (Trung Hoa), năm 1557, mà từ đây họ gọi là Macau (chữ Pháp là Macao), dưới đời vua Trung Hoa là Minh Thế Tông (trị v́ 1522-1566, niên hiệu là Gia Tĩnh).
Qua lại trên vùng biển từ Malacca lên Trung Hoa, chắc chắn người Bồ Đào Nha đă ghé lại buôn bán với các nước dọc bờ biển họ đi qua, từ Mă Lai trở lên. Đặc biệt, người Bồ thường hay trao đổi với người Chăm ở Cam Ranh và Phan Rang. Nếu Champa và các nước phía nam liên kết với người Bồ Đào Nha, để chống lại Đại Việt, th́ thật là nguy hiểm, chẳng những cho xứ Đàng Trong và c̣n nguy hiểm cho cả nước ta.
Lúc bấy giờ, tại nước ta cuộc Nam Bắc phân tranh bắt đầu từ năm 1627. Cai trị Đàng Trong là Săi Vương Nguyễn Phúc Nguyên. Ông là con của Nguyễn Hoàng, lên thay cha cầm quyền từ 1613 và từ trần năm 1635. Ông vừa lo xây dựng miền Nam, vừa phải đối phó với miền Bắc, vừa tiếp tục kiếm cách mở đường Nam tiến.
Nguyên vào năm 1611, người Chăm đem quân tấn công miền biên giới. Nguyễn Ḥang cử chủ sự Văn Phong cầm quân, đẩy người Chăm xuống tới núi Đèo Cả, lấy vùng đất mới, đặt làm phủ Phú Yên, gồm hai huyện Đồng Xuân (phía tây) và Tuy Ḥa (phía đông). Nói cách khác, biên giới phía nam nước ta thời Săi Vương Nguyễn Phúc Nguyên mới chỉ ngang Phú Yên mà thôi.
Phía nam Phú Yên, từ B́nh Định ngày nay vào đến B́nh Thuận ngày nay là nước Champa. Phía nam Champa, tức phía nam B́nh Thuân ngày nay, vùng châu thổ hạ lưu sông Cửu Long, là nước Chân Lạp (Cambodia). Vùng nầy thật ra, thời xa xưa là nước Phù Nam (Funan), một vương quốc hiện diện từ thế kỷ thứ nhất đến thế kỷ thứ sáu. Vào giữa thế kỷ thứ 6, Chân Lạp đem quân xâm lăng và sáp nhập Phù Nam vào Chân Lạp. Địa bàn gốc của Chân Lạp cao nên gọi là Lục Chân Lạp. Nước Phù Nam cũ, thấp, thường bị ngập lụt, nên gọi là Thủy Chân Lạp.
Người Chăm vốn rất thiện chiến, lại thường hay gây hấn với nước ta. Nếu trong lúc giao thương với Bồ Đào Nha, người Chăm liên kết với người Bồ và được người Bồ trang bị vơ khí tối tân, để chống lại Đại Việt, th́ thật là nguy hiểm chẳng những cho xứ Đàng Trong, mà c̣n nguy hiểm cho cả nước ta. Săi Vương, với một tầm nh́n chiến lược xa rộng, đă hóa giải ng̣i thuốc nổ phương nam, hết sức êm thắm.
Trước đây, không có tài liệu nào ở trong nước, kể cả Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim, viết về các hoạt động ngoại giao của Săi Vương trong giai đoạn người Tây phương mới xuất hiện. Theo giáo sư Phan Khoang, trong Việt sử xứ Đàng Trong, lúc nầy có hai điểm đáng chú ư sau đây: Thứ nhất, bộ Đại Nam liệt truyện tiền biên, khi viết về bốn người con gái của Săi Vương, đến mục “Ngọc Vạn” và “Ngọc Khoa”, đă ghi rằng: “Khuyết truyện”, tức thiếu truyện, nghĩa là không có tiểu sử của hai người nầy. Thứ hai, dựa vào tài liệu Chân Lạp và Pháp, ông Phan Khoang phát hiện ra rằng có một công nữ, con của Săi Vương, đă qua Chân Lạp làm hoàng hậu năm 1620. Căn cứ trên hai yếu tố nầy, ông Phan Khoang đoán rằng hoàng hậu Chân Lạp lúc đó phải là một trong hai cô gái của Săi Vương, nhưng không biết là người nào?
Tài liệu gần đây, bộ gia phả của gia đ́nh chúa Nguyễn, ấn hành năm 1995, cho biết Săi Vương đă gả người con gái thứ nh́ là Nguyễn Phúc Ngọc Vạn cho vua Chân Lạp là Chey-Chetta II (trị v́ Chân Lạp 1618-1628) năm 1620; và đă gả người con gái thứ ba là Nguyễn Phúc Ngọc Khoa cho vua Champa là Poromê (trị v́ Champa 1627-1651) năm 1831. Sách Thế phả không cho biết lư do, cũng như diễn tiến hai cuộc hôn nhân nầy.
Đưa hai người con gái ra nước ngoài làm hoàng hậu hai vương triều lân bang, là hai quyết định ngoại giao thầm lặng của Săi Vương, để theo dơi hoạt động của các nước chung quanh, và nhất là hoạt động của người Tây phương tại vùng Đông Nam Á. Có thể Săi Vương không muốn làm ồn ào hai cuộc hôn nhân nầy, mà chỉ lặng lẽ tổ chức hôn lễ cho hai con, nên các bộ chính sử nhà Nguyễn không viết ra.
Cuộc hôn nhân của Ngọc Vạn cho thấy rơ cả hai bên Đàng Trong Đại Việt và Chân Lạp đều muốn dựa vào nhau để tồn tại. Vua Chân Lạp là Chey-Chetta II (trị v́ 1618-1628) muốn cầu thân với Đàng Trong để chống lại áp lực của Xiêm La (Thái Lan). Lúc đó, Săi Vương mới lên cầm quyền, t́nh h́nh giao thiệp với chúa Trịnh ở Đàng Ngoài bắt đầu căng thẳng. Những tin tức về sự xuất hiện của người Tây phương làm cho nhà chúa càng thêm lo ngại. Ông gả con gái ḿnh để tạo quan hệ ngoại giao trong khu vực, và đồng thời để hướng đến một tương lai xa cho đất nước. Đoàn tùy tùng của bà Ngọc Vạn khá đông đảo. Có người sẽ giữ những chức vụ quan trọng trong triều đ́nh Chân Lạp. Riêng bà Ngọc Vạn, bà lập một xưởng thợ và nhiều hiệu buôn tại gần kinh đô. Rồi đây, bà Ngọc Vạn sẽ cho chính quyền Đàng Trong nhiều tin tức quan trọng về t́nh h́nh chính trị Chân Lạp
Về cuộc hôn nhân của bà Ngọc Khoa, tài liệu ngoại quốc cho biết rằng vào năm 1639, tức 8 năm sau hôn lễ, cuộc giao thương giữa Champa và người Bồ Đào Nha không c̣n được nghe nói đến nữa. Phải chăng việc nầy do ảnh hưởng của bà Ngọc Khoa ở Champa? Theo truyền thuyết Champa, bà Ngọc Khoa đă dùng sắc đẹp mê hoặc vua Poromê, khiến ông chặt bỏ cây “kraik”, biểu tượng thiêng liêng của vương quốc Champa. V́ vậy sau đó vương quốc Champa sụp đổ.
2.- H̉N NGỌC VIỄN ĐÔNG
Ba năm sau cuộc hôn nhân của bà Ngọc Vạn (1820), Săi Vương cử một sứ bộ sang Chân Lạp (Cambodia) năm 1823, xin vua Chey-Chetta II nhượng cho người Việt khu dinh điền ở vùng Mô Xoài, gần Bà Rịa ngày nay. Nhờ sự vận động của hoàng hậu Ngọc Vạn, vua Chân Lạp đồng ư cho người Việt đến đó canh tác.
Đây là lần đầu tiên người Việt chính thức đặt chân lên đất Chân Lạp. Mô Xoài là bàn đạp để người Việt dần dần tiến xuống đồng bằng sông Cửu Long. Năm 1698, Minh Vương Nguyễn Phúc Chu (cầm quyền 1691-1725) cử Nguyễn Hữu Cảnh (hay Kính) làm kinh lược đất Chân Lạp, lúc đó vẫn c̣n phần đất đồng bằng sông Cửu Long. Nguyễn Hữu Cảnh lấy đất Đồng Nai (người Hoa gọi là Nông Nại) đặt thành huyện Phước Long, lấy đất Sài Côn đặt thành huyện Tân B́nh. Hai huyện nầy được đặt dưới quyền của phủ Gia Định.
Cuối cùng, người Việt tiến xuống tới mũi Cà Mau vào khoảng giữa thế kỷ 18. Năm 1744, Vơ Vương Nguyễn Phúc Khoát (cầm quyền 1738-1765) cải tổ hành chánh, chia Đàng Trong làm 12 dinh, trong đó có 3 dinh thuộc Chân Lạp cũ là Trấn Biên (Biên Ḥa), Phiên Trấn (Gia Định), và Long Hồ (Vĩnh long).
Đất Sài Côn thuộc dinh Phiên Trấn, nguyên là một thị trấn nhỏ trước khi người Việt đến định cư. Theo ông Vương Hồn Sển, trong sách Sài G̣n năm xưa, ấn hành ở Sài G̣n năm 1960, th́ địa danh nguyên thủy của đất nầy là Sài G̣n, theo cách đặt tên của người Chân Lạp, nhưng khi phiên âm qua chữ Nho (chữ Hán), th́ người ta đọc là Sài Côn.
Ngay từ khi người Việt đến định cư, do vị trí địa lư thuận lợi, Sài G̣n biến thành trung tâm chính trị, văn hóa và kinh tế của toàn bộ đồng bằng sông Cửu Long. Năm 1731 (tân hợi), để thống nhất sự lănh đạo quân đội Việt ở tại đây, chúa Nguyễn lập Sở Điều khiển ở Sài Côn hay Sài G̣n (Gia Định). Khi chúa Nguyễn bỏ Phú Xuân chạy vào nam năm 1775, Sài Côn trở thành thủ phủ mới của chúa Nguyễn. Lực lượng nhà Tây Sơn nhiều lần đánh chiếm miền Nam, cũng đặt bộ chỉ huy tại Sài Côn.
Nguyễn Phúc Ánh tái chiếm Sài Côn năm 1787, ông ra lệnh xây thành Sài Côn năm 1790 theo kiểu Tây phương, gần như bát giác, được gọi là "Quy thành" (thành rùa, v́ có h́nh dáng như con rùa), c̣n có tên là "Gia Định kinh". Tại đây, chúa Nguyễn đặt triều đ́nh và bộ chỉ huy các chiến dịch hành quân chống Tây Sơn. Thành rất kiên cố, được xây bằng đá ong Biên Ḥa, cao khoảng 4,8m., có tám cửa ra vào, nằm ở thôn Tân Khai, tổng B́nh Dương lúc đó. Thành nằm ở khu vực bao quanh bằng các đường ngày nay là Lê Thánh Tông (đông), Nguyễn Đ́nh Chiểu (sau 1975, tây), Đinh Tiên Hoàng (bắc), và Nam Kỳ Khởi Nghĩa (sau 1975, nam). (Nguyễn Đ́nh Đầu dịch của Trương Vĩnh Kư, Kư ức về Sài G̣n và các vùng phụ cận, Nxb Trẻ, TpHCM, 1997, tt. 9 và 53.)
Sài G̣n, Sài Côn hay Gia Định kinh không phải chỉ thuận lợi trong giao thông nội bộ, mà c̣n thuận lợi trên hải tŕnh đông tây và bắc nam. Sài G̣n gần như nằm giữa con đường từ Ấn Độ qua Phi Luật Tân, từ Trung Hoa xuống Indonesia. V́ vậy, chẳng bao lâu, Sài G̣n trở thành một hải cảng quốc tế sầm uất, giúp chúa Nguyễn phát triển nền kinh tế. Nhờ vậy, Nguyễn Phúc Ánh mới có điều kiện tăng cường quân lực, tiến đánh nhà Tây Sơn.
Sau khi thống nhất đất nước và lên ngôi vua năm 1802, vua Gia Long chia nước thành ba phần: Bắc Thành, Trung ương và Gia Định Thành. Gia Định Thành từ phía nam B́nh Thuận trở vào. Thủ phủ của Gia Định Thành là thành Gia Định hay Sài Côn hoặc Sài G̣n.
Năm 1832, trong đợt cải tổ hành chánh, vua Minh Mạng băi bỏ Gia Định Thành, nhưng Gia Định vẫn giữ vai tṛ trung tâm của miền Nam. Năm 1859, Pháp đánh chiếm Gia Định, và tự động công bố Sài G̣n là hải cảng thương mại tự do ngày 22-2-1860. Trong bốn tháng đầu tiên, 60,000 tấn gạo đă được xuất cảng. Đến cuối năm đó th́ có 111 tàu Âu Châu, 140 thuyền buồm Trung Hoa và gần 100,000 tấn hàng đă xuất cảng.
Sau khi triều đ́nh Huế kư ḥa ước 1874, nhượng toàn bộ sáu tỉnh Nam Kỳ cho Pháp, tổng thống Pháp kư sắc lệnh ngày 8-1-1877, chính thức thành lập thành phố Sài G̣n. Thành phố Sài G̣n được xếp vào loại thành phố lớn (grande municipalité), hoặc thành phố hạng nhất (municipalité de première classe).
Pháp bảo hộ Việt Nam bằng ḥa ước 1884, thành lập Liên Bang Đông Dương ngày 17-10-1887. Đứng đầu Liên bang Đông Dương là viên toàn quyền (gouverneur général), do tổng thống Pháp bổ nhiệm. Ngày 12-11-1887, tổng thống Pháp ra sắc lệnh đặt Sài G̣n làm thủ phủ của Liên Bang Đông Dương và đặt phủ toàn quyền tại Sài G̣n.
Hiệp định Genève chia hai đất nước ở vĩ tuyến 17. Chính phủ quốc gia, và sau đó các chính phủ Cộng Ḥa, đă chọn Sài G̣n làm thủ đô của miền Nam. Như thế, dầu nhiều lần đổi chủ, Sài G̣n vẫn giữ tên Sài G̣n và luôn luôn giữ vai tṛ chính trị, kinh tế, văn hóa, quan trọng chẳng những trong toàn quốc mà cả Đông Nam Á nữa. Trước năm 1975, các nước Đông Nam Á đă mệnh danh Sài G̣n là “Ḥn ngọc Viễn đông”.
3.- MỘT SỰ ÁP ĐẶT THÔ BẠO
Trái với hiệp định Paris (27-1-1973), Bắc Việt đưa quân cưỡng chiếm Nam Việt tháng 4 năm 1975. Năm sau, nhà cầm quyền Hà Nội tổ chức bầu cử quốc hội ngày 25-4-1976 trên cả nước, theo công thức “đảng cử dân bầu”. Dân chỉ được bầu những người do Mặt trận Tổ Quốc thuộc đảng Lao Động (tức đảng Cộng Sản) tuyển chọn. Trong phiên họp ngày 2-7-1976 tại Hà Nội, quốc hội mới, theo lệnh của đảng Lao Động, quyết định đổi tên nước thành Cộng Ḥa Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, chọn Hà Nội làm thủ đô, và đổi tên Sài G̣n thành Thành phố Hồ Chí Minh (TpHCM).
Tại Tây phương, có một số nước dùng tên danh nhân để đặt tên thành phố. Ví dụ Alexandria ở Ai Cập, St. Petersburg ở Nga. Khi chọn như thế, danh nhân được chọn phải là người có công và được dân chúng quư trọng. Ngược lại, nếu không được dân chúng quư trọng, th́ dân chúng sẽ xóa bỏ ngay nếu gặp ḥan cảnh thuận lợi. Ví dụ thành phố St. Petersburg hay Petrograd của Nga được nhà nước cộng sản Liên Xô đổi thành Leningrad năm 1924, và thành phố Volgograd đổi thành Stalingrad năm 1925, đều đă bị dân chúng Nga loại bỏ và thay thế bằng tên cũ ngay sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991.
Tại Việt Nam, người Việt Nam hoàn toàn không có tập tục dùng tên danh nhân để làm địa danh. Ví dụ tại Huế, cầu Trường Tiền bắc qua sông Hương, khánh thành năm 1889, dưới triều vua Thành Thái (trị v́ 1889-1907) nên được đặt tên là cầu Thành Thái. Sau khi vua Thành Thái bị lưu đày năm 1916, cầu được đổi tên là Chémenceau, để kỷ niệm vị thủ tướng đă đưa nước Pháp đến chiến thắng trong thế chiến thứ nhất (1914-1918). Tuy nhiên, trước sau dân chúng vẫn chỉ gọi là cầu Trường Tiền.
Ở Hà Nội, cầu Long Biên khánh thành năm 1902, được gọi là cầu Paul Doumer, tên của vị toàn quyền Pháp ở Đông Dương từ 1897 đến 1902, nhưng dân chúng vẫn chỉ gọi là cầu Long Biên hay cầu Sông Cái.
Năm 1945, khi cướp chính quyền, ông Hồ Chí Minh và Mặt Trận Việt Minh đă dùng tên những nhân vật lịch sử để đặt tên thành phố hay tỉnh. Ví dụ thành phố Đà Nẵng gọi là thành phố Thái Phiên. Tỉnh Quảng Nam gọi là tỉnh Trần Cao Vân... Dầu Thái Phiên, Trần Cao Vân đều là người Quảng Nam, và đều là những nhà ái quốc vĩ đại, đă hy sinh thân mạng khi khởi nghĩa chống Pháp, rất được dân chúng kính trọng, nhưng dân chúng vẫn không hưởng ứng việc dùng tên danh nhân để đặt tên địa phương. Sau đó, Đà Nẵng và Quảng Nam trở về với tên gọi truyền thống như cũ.
Việc đổi tên Sài G̣n thành TpHCM là một sự áp đặt gượng gạo và thô bạo. Người Việt Nam không có tập tục dùng tên người để đặt địa danh; dùng tên Hồ Chí Minh để đặt cho Sài G̣n là đi ngược lại truyền thống văn hóa dân tộc. Sài G̣n là thành quả của cuộc Nam tiến, bao nhiêu xương máu của tiền nhân đổ ra để xây dựng nên thành phố Sài G̣n; dùng tên Hồ Chí Minh để đặt cho Sài G̣n là cướp công tiền nhân, phủ nhận lịch sử đất nước. Sài G̣n là “Ḥn ngọc Viễn đông”; dùng tên Hồ Chí Minh để đặt cho Sài G̣n là làm hoen ố “Ḥn ngọc Viễn đông”. Sài G̣n là thủ phủ của miền Nam từ mấy trăm năm nay; dùng tên Hồ Chí Minh để đặt cho Sài G̣n là xúc phạm đến dân chúng miền Nam nói riêng và dân chúng Việt Nam nói chung.
Năm 1945, tại Hà Nội, Hồ Chí Minh đă đọc bản tuyên ngôn thành lập nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Ḥa, tiền thân của Cộng Ḥa Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam. Hồ Chí Minh cũng đă từng sinh sống và làm việc tại Hà Nội khoảng 15 năm, từ 1954 đến 1969. Nếu Cộng Sản Việt Nam dùng tên Hồ Chí Minh để đặt cho thành phố Hà Nội, dân chúng Hà Nội nói riêng và dân chúng toàn quốc nói chung, có chịu không? Cần nhớ lại rằng tổng đốc Hoàng Diệu là vị tướng lănh duy nhất trong lịch sử dân tộc, đă hy sinh theo thành, khi Hà Nội lọt vào tay quân Pháp năm 1882, nhưng dân chúng cũng không hưởng ứng việc lấy tên Hoàng Diệu để đặt tên thành phố Hà Nội vào năm 1945.
Trong khi đó, đối với Sài G̣n, Hồ Chí Minh chỉ là một kẻ xa lạ, ghé bến Sài G̣n trong thời gian ngắn, để xuống tàu, trốn qua Pháp, nhắm mục đích xin vào học trường Thuộc Địa Pháp năm 1911, mà bị Pháp từ chối. Sau đó, Hồ Chí Minh qua Liên Xô, theo đường lối chính trị cộng sản, về Việt Nam cướp được chính quyền, rồi sinh sống ở Hà Nội, không trở lui Sài G̣n ngày nào, làm sao có thể dùng tên Hồ Chí Minh để áp đặt lên thành phố Sài G̣n?
Do đó lâu nay, ngoài giấy tờ văn pḥng liên hệ đến nhà nước cộng sản, dân chúng Việt Nam ở trong cũng như ngoài nước, không ai gọi là TpHCM, mà đều gọi là Sài G̣n. Chắc chắn nhà cầm quyền Cộng Sản biết rơ điều nầy. Biết th́ biết, nhưng v́ tự ái, v́ muốn lợi dụng tên ông Hồ cho những mưu đồ chính trị, nhất là v́ muốn đề cao một thứ “lá diêu bông” chính trị, gọi là “tư tưởng Hồ Chí Minh”, nhà cầm quyền Cộng Sản vẫn cương quyết duy tŕ tên TpHCM. Ngoan cố và không biết phục thiện, không chịu sửa sai, là một trong những căn bệnh ấu trĩ của Cộng Sản Việt Nam.
Lịch sử cho thấy rằng tất cả những chế độ độc tài, trước sau ǵ cũng sẽ bị đào thải. Theo trào lưu dân chủ hóa toàn cầu, nhanh hay chậm, chế độ CS toàn trị sẽ phải thay đổi. Bạo lực CS cũng sẽ không c̣n nữa. Những ǵ của Cộng Sản đi ngược với ḷng dân, sẽ đi theo đảng Cộng Sản.
Rồi đây, tên TpHCM của Cộng Sản Việt Nam sẽ cùng chung số phận như tên Leningrad, Stalingrad của Cộng Sản Liên Xô, sẽ phải bị loại bỏ. Ngược lại, Sài G̣n tự nhiên sẽ trở lại Sài G̣n. Như St. Peterburg trở lại St. Petersburg. Như Volgograd trở lại Volgograd. Địa danh Sài G̣n sẽ măi măi tồn tại với dân tộc Việt Nam, với truyền thống văn hóa cổ truyền. Đó là quy luật tự nhiên của lịch sử. Đó là điều chắc chắn không thể chối căi. Bằng chứng là trong quá khứ, cũng như trong hiện tại, ở trong cũng như ngoài nước, dù cường quyền CS hiện c̣n đó, không ai muốn nhận ḿnh là người TpHCM, mà thường hănh diện rằng ḿnh là dân Sài G̣n, và ai ai cũng thích thú chia sẻ với nhau bài ca: “Dừng chân trên bến khi chiều nắng chưa phai / Đường xa thấp thoáng muôn tà áo tung bay / Nếp sống vui tươi nối chân nhau tới nơi đây / Sài G̣n đẹp lắm, Sài G̣n ơi, Sài G̣n ơi! ”.
Vâng, Sài G̣n đẹp lắm. Sài G̣n sẽ trở lại Sài G̣n. Sài G̣n măi măi là Sài G̣n.
TRẦN GIA PHỤNG
(Toronto, 23-5-2006)