Quốc hội Việt Nam: Đ́nh công vẫn là "vũ khí chính"

(http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/2006/05/05/StrikesMainWeaponForWorkers_LDan/)

2006.05.05

Lê Dân, phóng viên đài RFA

Trong thời gian gần đây, những vụ đ́nh công ào ạt của công nhân xem chừng lắng dịu. Tuy nhiên với tư cách đại biểu cho dân, Ủy ban Các Vấn đề Xă hội của Quốc hội hôm thứ Năm đưa ra lời cảnh báo là thời gian tới các cuộc đ́nh công có thể diễn ra phức tạp hơn.

Công nhân của một công ty có vốn đầu tư nước ngoài  
tại tỉnh B́nh Dương đ́nh công hôm 4-1-2006. AFP PHOTO

Theo số liệu của bộ Lao động-Thương binh và Xă hội th́ từ ngày bộ Luật Lao động có hiệu lực cho đến ngày 24 tháng Ba vừa qua th́ cả nước đă xảy ra 1,171 cuộc đ́nh công, tính b́nh quân là 98 vụ mỗi năm. Tuy nhiên dồn dập nhất với quy mô lớn, có tính chất gay gắt kéo dài hơn th́ chỉ mới xảy ra hồi cuối năm ngoái, đầu năm nay.

Nguyên nhân nổi bật nhất, chiếm đến trên 90% các vụ đ́nh công là do thu nhập của người lao động quá thấp, đặc biệt là trong khu vực doanh nghiệp có đầu tư nước ngoài.

Từ năm 1999 tới nay, chỉ số giá tiêu dùng tăng cao, đời sống đắt đỏ hơn, giá nhân công trên thị trường lao động đă thay đổi gấp mấy lần. Lương tối thiểu trong khu vực doanh nghiệp Nhà nước đă được điều chỉnh tới 3 lần, nhưng bên khu vực FDI vẫn bị giữ nguyên, thậm chí c̣n bị thụt lùi do phải áp dụng tỷ giá đôla do bộ Lao động-Thương binh và Xă hội quy định từ nhiều năm trước.

Một người dân Sàig̣n, vốn là nơi xảy ra nhiều vụ đ́nh công với cả chục ngàn công nhân tham gia, đă đưa ra nhận xét: “Chỉ có cái chỗ tiền lương. Tiền lương bên Nhà nước th́ tăng, c̣n lương của công nhân th́ không tăng...”

Vai tṛ của các công đoàn

Họ phải bảo vệ lợi ích chính đáng của các nhà đầu tư, mà cũng phải bảo vệ được quyền lợi hợp pháp của người lao động, chứ không thể bảo vệ một bên nào cả...

Sau khi khảo sát nhiều nơi, Ủy ban Các Vấn đề Xă hội của Quốc hội hôm thứ Năm đưa ra nhận định rằng nh́n chung th́ không có cuộc đ́nh công nào diễn ra theo đúng tŕnh tự pháp luật quy định, tức là tự phát, không báo trước và không do công đoàn cơ sở khởi xướng. Mặt khác, các cuộc đ́nh công nổ ra là do sức chịu đựng quá mức của công nhân đối với việc lương trả quá thấp, điều kiện làm việc và điều kiện sống tệ hại, nên người lao động không có cách nào khác hơn là đ́nh công.

Luật Lao động có quy định vai tṛ của các công đoàn, tuy nhiên những tổ chức này là ngoại vi của đảng, đoàn, mặt trận, nên phải theo chủ trương mời gọi đầu tư nước ngoài của Nhà nước đưa ra. Thêm vào đó, quan chức công đoàn lại là những người ăn lương của chủ sử dụng lao động, nên việc bênh vực quyền lợi công nhân xem chừng chỉ có trên giấy mà thôi.

Tiến sĩ Đinh Sơn Hùng, một chuyên viên kinh tế ở Thành phố Hồ Chí Minh nhận xét: “Họ phải bảo vệ lợi ích chính đáng của các nhà đầu tư, mà cũng phải bảo vệ được quyền lợi hợp pháp của người lao động, chứ không thể bảo vệ một bên nào cả...”

Chủ nhiệm Ủy ban Các Vấn đề Xă hội, bà Nguyễn thị Hoài Thu, cho rằng dù nghị định số 03/2006 điều chỉnh lại mức lương tối thiểu trong khu vực doanh nghiệp FDI nhưng do không được chuẩn bị đúng mức nên sau khi ban hành vẫn vấp phải nhiều khó khăn.

Đối với chủ sử dụng lao động, việc buộc điều chỉnh lương tối thiểu một cách vội vàng vào đầu năm 2006 đă gây trở ngại không nhỏ. Lư do là các hợp đồng đă được kư kết cả nửa năm trước, tính theo mức lương khoán cũ, gây khó khăn về tài chánh cho doanh nghiệp.

Nghị định 03/2006 và những thông tư hướng dẫn sau đó cũng không đưa ra được một thang bảng lương theo như bên doanh nghiệp Nhà nước, nên nhiều doanh nghiệp FDI điều chỉnh lương mới chưa hợp lư giữa người lao động mới với lao động thâm niên. Nhiều doanh nghiệp lấy luôn lương tối thiểu làm mức cơ bản, hoặc cắt giảm bớt các phụ cấp khác...

Nhu cầu của công nhân

Do đó, Ủy ban Các Vấn đề Xă hội của Quốc hội hôm thứ Năm đă đưa ra cảnh báo là nếu không thay đổi kịp thời th́ trong thời gian tới, các cuộc đ́nh công sẽ có thể nổ ra v́ đó là vơ khí chính và duy nhất của công nhân.

Một trong những nhu cầu chủ yếu nhất là làm sao cho công nhân có những tổ chức công đoàn cơ sở độc lập của họ để tự bảo vệ quyền lợi của chính ḿnh, như lời bộc bạch của một lao động ở Sàig̣n cho biết: “Chúng tôi có quyền thành lập công đoàn độc lập để bảo vệ quyền lợi của giới công nhân chúng tôi.”

Nhu cầu đó là chính đáng, nhưng chắc chắn là sẽ không được phép thành hiện thực v́ tấm gương Công đoàn Đoàn kết Ba Lan năm nào vẫn c̣n ám ảnh nhiều Nhà nước Xă hội Chủ nghĩa.

Nhưng nếu không giải quyết rốt ráo cho quan hệ giữa công nhân với đầu tư nước ngoài được êm đẹp th́ khó ḷng giữ chân doanh nghiệp ngoại quốc, vào khi cả Nhật Bản, Nam Hàn và nhiều nước khác đang muốn chuyển sự đầu tư của họ vào một môi trường thuận lợi hơn là Trung Quốc. Một người nước ngoài nhận xét.

Tại kỳ họp thứ 9 sắp tới, Ủy ban Thường vụ sẽ báo cáo trước Quốc hội về t́nh h́nh đ́nh công của người lao động trong thời gian gần đây, làm tư liệu để thẩm tra, sửa đổi dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ Luật Lao động, liên quan đến tranh chấp lao động và đ́nh công.

---------------------------------------------------------------------

Làm ǵ để giúp Việt Nam  
tránh khỏi thân phận nhược tiểu?

2006.05.02

Việt Long, phóng viên đài RFA

31 năm đă trôi qua kể từ khi chấm dứt chiến tranh, thế hệ trẻ sinh sau 30/4/1975 nay có quyền được sống trong một nước Việt Nam thanh b́nh, thịnh vượng với vị thế được coi trọng trên trường quốc tế. Đó là điều mọi người Việt ở khắp nơi đều mong ước, nhưng liệu có được bao nhiêu triển vọng trở thành hiện thực?

Một công nhân đường phố ngồi nghỉ  
bên ngoài một cửa hàng bán máy tính ở Sài G̣n hôm 24-3-2006. AFP PHOTO

Sự trăn trở này biểu hiện qua sự kiện rất nhiều bạn trẻ trong nước hưởng ứng trả lời câu hỏi của nhà sử học Dương Trung Quốc “Nước Việt Nam nhỏ hay không nhỏ” trong chuyên mục trên báo Thanh niên ở thành phố Hồ Chí Minh.

Hôm nay, chúng tôi t́m hiểu tâm tư một bạn trẻ ở Việt Nam thường nói chuyện thằng thắn với Đài Á Châu Tự Do, bạn Lê Phương, hiện đang sống ở Hà Nội. Trao đổi với Việt Long, trước tiên Lê Phương nhận xét về câu hỏi của nhà sử học nhiều uy tín tại Việt Nam .

Lê Phương: Vào thời điểm này, câu hỏi “Nước Việt Nam nhỏ hay không nhỏ” mà nhà sử học Dương Trung Quốc và báo Thanh niên đưa ra là rất hay và cấp thiết. Nhưng có lẽ do sinh họat báo chí trong nước c̣n bị nhiều hạn chế nên câu hỏi ấy vẫn chưa nh́n nhận hết thực trạng hiện nay.

Việt Long: Vây đặt câu hỏi như thế nào th́ mới chính xác hơn?

Lê Phương: Nên đặt vấn đề là “Việt Nam đang là một nước nhỏ, và chúng ta cần làm những ǵ để đất nước tránh khỏi thân phận nhược tiểu”. Nói vậy có thể khiến nhiều người tự ái nhưng rơ ràng cần nh́n thẳng vào sự thật th́ mới mong t́m ra hướng đi đúng để phát triển trong thời gian tới.

Việt Long: Bạn có chứng minh được Việt Nam là một nước nhỏ không, với dân số diện tích như thế, và cũng c̣n có danh tiếng về quân sự nữa chứ?

Lê Phương: Bây giờ mà vẫn c̣n nói về quân sự nữa à? Bây giờ ḿnh thử xem tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam là bao nhiêu. Cao nhất là vào năm 2005 mới đây cũng chỉ được 50 tỷ đô la, so với thế giới th́ đáng bao nhiêu? Những biến động của nền kinh tế Việt Nam có tác động ǵ đáng kể tới thế giới không? Nếu anh phải nói “không” cho cả hai câu đó th́ Việt Nam là nước nhỏ rồi.

Với hệ thống chính trị và cái ṿng kim cô chủ nghĩa Mác-Lê Nin hiện nay th́ Lê Phương không dám hy vọng nhiều. Thật đau xót v́ nếu Việt Nam không sớm có một sự thay đổi th́ chắc chắn sẽ vĩnh viễn bị thế giới bỏ lại phía sau.

Lê Phương

Ngoài ra c̣n bị phụ thuộc nữa chứ. Chính quyền vay nợ tùm lum lên tới mấy chục tỷ đô la. Đầu tư những dự án, có những dự án cũng hay, nhưng có những dự án bị ăn bớt kinh quá, khiến Việt Nam phải bị phụ thuộc ghê gớm vào các chủ nợ nước ngoài. Một khi đă phụ thuộc vào bên ngoài th́ độc lập, tự chủ liệu c̣n bao nhiêu phần?

Việt Long: Đó là về kinh tế, nhưng bạn nói lại vẫn quân sự nữa th́ bạn nhận định thế nào về sức mạnh quốc pḥng của Việt Nam, là điều mà đảng cầm quyền vẫn nói là nhân dân ta rất tự hào đă đánh bại hai đế quốc sừng sỏ?

Lê Phương: Vâng, người Việt Nam vẫn thường tự hào và Lê Phương cũng vậy. Nhưng hai cuộc chiến tranh đó đă là quá khứ xa xôi. Xét về quân sự Việt Nam ngày nay cũng không phải yếu kém đâu. Đông dân, đa phần là thanh niên, nên dễ dàng thành lập một đội quân đông đảo để chống ngoại xâm.

H́nh thể đất nước tuy dài nhưng địa thế pḥng thủ thuận lợi cho kiểu chiến tranh nhân dân, nên cũng khó có nước nào chiếm hẳn được nước ḿnh. Nhưng cái khổ là chỉ thuận lợi để bảo toàn chủ quyền chung chung thôi, chứ không phải là giữ được vùng biển với lại vùng biên giới, nếu vũ khí của anh không bằng một góc của bọn kia th́ lại càng khó.

Mà thực ra những cái thuận lợi có sẵn cũng không phát huy được v́ rốt cục năm 2000 và mới đây liên tục phải nhượng đất nhượng biển cho Trung Quốc. Trong khi ngư dân bị bọn Tàu nó ngang nhiên xả súng bắn chết ngay trong Vịnh Bắc Bộ th́ chính quyền th́ chỉ phản ứng lấy lệ một cách yếu ớt. Bọn trẻ chúng em cứ nghĩ tới là tức điên lên được. Mới đây th́ lại c̣n để cho hải quân Trung Quốc vào tuần tra chung trong vịnh Bắc Bộ của ḿnh nữa chứ. Rất vô lư.

Việt Long: Riêng việc tuần tra chung th́ thực ra là biện pháp người ta thường làm trong những vùng biển có tranh chấp để tránh xung đột, như Việt Nam cũng đă làm với Thái Lan. Bạn nói là tức điên lên th́ tôi rất thông cảm, nhưng các bạn có bao giờ t́m hiểu tại sao ḿnh có danh tiếng về quân sự hằng ngh́n năm nay như thế mà bây giờ lại phải chịu nhún với Trung Quốc?

Lê Phương: Trong chế độ độc đảng lănh đạo hiện nay nhiệm vụ quân đội, công an là trước hết là bảo vệ đảng, bảo vệ chế độ đă, tổ quốc xếp sau. Anh cứ thử nghe chương tŕnh phát thanh quân đội nhân dân lúc 9 giờ tối giờ Hà Nội mà xem. Câu đầu tiên của chương tŕnh này luôn là “Quân đội ta trung với đảng, hiếu với dân”, tổ quốc có thấy được nhắc đến đâu. May là cái thế giới đại đồng không cần tổ quốc đă bị lẳng lặng bỏ xó rồi đấy.

Đấy là những sự thật ngay trước mắt, ai cũng biết nhưng thôi không nói tiếp chuyện này v́ nó động chạm tới chính trị, dễ bị chụp mũ phiền hà lắm.

Tỷ phú Bill Gates trao học bổng cho học sinh trường đại học Bách khoa Hà Nội  
hôm 22-4-2006. AFP PHOTO

Việt Long: Thế th́ chúng ta đă cùng điểm sơ qua về kinh tế và quân sự. C̣n về văn minh văn hoá và các yếu tố mang tính truyền thống th́ sao? Cứ theo báo chí trong nước th́ dân ta luôn tự hào vào truyền thống yêu nước đánh giặc ngoại xâm, tính cần cù thông minh và nhiều thứ khác nữa. Bạn có nghĩ đó là cái vốn lớn của dân tộc ḿnh không?

Lê Phương: Xét cho cùng th́ dân tộc nào mà chẳng tự hào về nguồn gốc và các truyền thống của ḿnh. Ai cũng thế nên đấy lại không phải là ưu thế mà chỉ chúng ta mới có để mong chờ vào nó mà vượt lên trên các nước khác.

Dĩ nhiên thế hệ trẻ luôn phải trân trọng quá khứ để biết mà nâng niu cảnh thanh b́nh quư giá hôm nay, nhưng đừng nên lúc nào cũng lôi ra. Chiến tranh kết thúc lâu rồi, thế giới văn minh họ đă phát triển vượt bậc, tiếp tục gặm nhấm quá khứ không làm cho người dân quên đi cơn đói hiện tại nữa đâu.

Hăy nh́n thẳng vào sự thực chua xót, 197 năm nữa th́ mới bằng được Singapore bây giờ, mà Singapore là cái ǵ. Họ chỉ là một ḥn đảo nhỏ bé và rất nghèo nàn về tài nguyên, đến nước uống cũng phải đi nhập khẩu. Thế mà tụt hậu sau họ tới hai thế kỷ. Thật quá xấu hổ.

Việt Long: Tụt hậu là một thực tại mà nhiều người hiểu biết trong nước đă vạch ra và chính quyền cũng lẳng lặng nh́n nhận đấy, nhưng lănh đạo Việt Nam thường nói là vẫn có thể đi tắt đón đầu, bạn nghĩ sao?

Lê Phương: Nói được nhưng anh phải làm được. C̣n thực tế bây giờ nói đi tắt đón đầu th́ vẫn măi chỉ là một khẩu hiệu suông, ru ngủ nhân dân.

Việt Long: Khoan đă, bạn vui ḷng chứng minh đă. Lê Phương: Lấy ngay như ngành công nghệ thông tin, rơ ràng khởi động sau thế giới khoảng 30 năm nên gặp thuận lợi rất lớn v́ tận dụng được ngay những kinh nghiệm và thành quả công nghệ tiên tiến nhất, nhưng rốt cục th́ sao? Tới giờ hóa ra lại tụt hậu sau thế giới cả chục năm. Bill Gates sang thăm, cũng tưởng là nhiều thuận lợi lắm, nhưng có kư kết được cái ǵ to tát đâu. Bởi v́ hạ tầng và con người của ḿnh vẫn c̣n nhiều vấn đề yếu kém quá.

C̣n nói rằng muốn đón đầu, anh phải tạo ra được những công nghệ mới có tính tiền phong mang giá trị khoa học hoặc kinh tế cao để sau một thời gian thế giới họ phải bắt chước anh, và lúc ấy anh ở top đầu do đă đi trước các nước. Nhưng thử hỏi Việt Nam đă sáng tạo được ra cái ǵ đáng kể nào?

Bạn nghe đài nào muốn thảo luận về những ư kiến đó, th́ xin hăy gửi email tới ban Việt ngữ ở địa chỉ: Vietweb@rfa.org hoặc gọi điện tới hộp thư thoại 202 530 7775.

Làm sao mà sáng tạo được với chính sách giáo dục và cơ chế ḱm hăm con người hiện nay. Hay là theo học người ta vẫn c̣n lọng cọng? Hay là vẫn chỉ là mấy cái khẩu hiệu định hướng? Đến tăng giá xăng mà cũng nói tăng giá định hướng th́ hết biết luôn. Phải tăng th́ tăng thôi, dân cũng thông cảm, chứ c̣n gắn cái đuôi định hướng vào chỉ nghe nó “xă hội chủ nghĩa” thêm thôi. Thật buồn cười.

Việt Long: Vừa rồi th́ bạn đă nói đến nền kinh tế tri thức đấy, bạn có nghĩ đến việc Việt Nam phải chuyển hướng thế nào để sớm thực sự trở thành nền kinh tế tri thức không?

Lê Phương: Em chả nghĩ làm ǵ. Bởi v́ muốn phát triển nền kinh tế tri thức phải đào tạo được những công nhân kỹ thuật có tay nghề cao với lại đội ngũ các nhà khoa học trẻ tài năng. Nhưng với chính sách giáo dục nhồi nhét và đă bị chính trị hóa hoàn toàn hiện nay th́ bó tay rồi. Phát triển b́nh thường đă khó, huống hồ đ̣i xây dựng nền kinh tế tri thức.

Việt Long: Như thế bạn đă cho rằng Vịêt Nam hiện đă là một nước nhỏ rồi, và cái cần nhất lúc này là làm thế nào để thoát khỏi thân phận nhược tiểu. Nhưng dù vậy th́ bạn cũng thử nghĩ xem không lẽ lớp trẻ trong nước như bạn cứ bó tay chịu măi cảnh thua kém hay sao? Bạn thường nh́n thấy một đôi chút lạc quan ở mọi vấn đề mà?

Lê Phương: Vâng, trong cuộc sống th́ nên luôn lạc quan. Đại hội đảng vừa kết thúc nên có thể sẽ có một đôi chút cởi mở nho nhỏ nào đó. Nhưng với hệ thống chính trị và cái ṿng kim cô chủ nghĩa Mác-Lê Nin hiện nay th́ Lê Phương không dám hy vọng nhiều.

Thật đau xót v́ nếu Việt Nam không sớm có một sự thay đổi th́ chắc chắn sẽ vĩnh viễn bị thế giới bỏ lại phía sau. Cũng xin nói luôn rằng chúng ta cần nh́n thẳng vào những yếu kém để cùng chung sức đóng góp cho đất nước, chứ Lê Phương không có ư bài xích ǵ cả. Ai cũng mong ư kiến của ḿnh nhận được sự đồng cảm của nhiều người, nhưng đây cũng chỉ là suy nghĩ rất hạn hẹp của một thanh niên và có thể ḥan toàn sai bét. Vậy nếu bạn thính giả nào có thấy sai ở đâu th́ xin cứ việc nêu ư kiến và tranh luận, chứ đừng có chụp mũ này nọ. Mệt lắm.

Việt Long: Vâng, cảm ơn và chào bạn Lê Phương. Điều đáng quư là bạn đă nói lên ư kiến của ḿnh để đóng góp với xă hội. Bạn nghe đài nào muốn thảo luận về những ư kiến đó, th́ xin hăy gửi email tới ban Việt ngữ ở địa chỉ: vietweb@rfa.org hoặc gọi điện tới hộp thư thoại 202 530 7775. Việt-Long kính chào quư vị và các bạn.

----------------------------------------

Nhà văn Dương Thu Hương:  
“Mâu thuẫn làm cuộc sống phát triển”

2006.05.05

Gia Minh, phóng viên đài RFA

Nhân dịp nhà văn Dương Thu Hương đến Hoa Kỳ tham dự Festival Văn chương Quốc tế diễn ra tại New York và tuần qua, Gia Minh Đài Á châu Tự do có cuộc nói chuyện ngắn với nhà văn như sau.

Nhà văn Dương Thu Hương tṛ chuyện với khán thính giả  
tại Festival Văn chương Quốc tế diễn ra ở New York. Photo Gia Minh/RFA

Gia Minh: Nhà văn từng cho biết chính quyền Hà Nội xem nhà văn là kẻ thù số một, vậy tại sao họ lại để cho nhà văn ra nước ngoài như hiện nay?

Nhà văn Dương Thu Hương: Tôi đi được nhờ vào sự can thiệp của các sứ quán nước ngoài. Sứ quán Pháp phải cử người đến tận nhà tôi để làm visa và cử hai người tháp tùng tôi để đến cửa khẩu. Sự đi ra nước ngoài của tôi sau gần 12 năm bị giam lỏng là có sự can thiệp của các tổ chức người ngoài, nhất là của sứ quán Ư để đi nhận giải thưởng.

Gia Minh: Nhà văn có lường trước được những khó khăn mà nhà cầm quyền có thể gây ra cho cuộc sống và việc viết văn của bà?

Nhà văn Dương Thu Hương: Tôi không nghĩ đến ngày mai, tôi sống cái khỏanh khắc mà tôi sống. Tôi không cần nghĩ và không đo đếm như các ông.

Gia Minh: 'Đi một ngày đàng học một sàng khôn', vậy qua chuyến đi bà thu thập được điều ǵ?

Nhà văn Dương Thu Hương: Chuyến đi nước ngoài chỉ giúp cho người ta có những so sánh, có những chân trời khác để nh́n lại chân trời văn chương của ḿnh.

Gia Minh: Bà có nhận xét ǵ về chân trời văn chương của các bạn văn khác?

Nhà văn Dương Thu Hương: Tôi xin nói là tôi chỉ nghĩ bằng cái đầu của tôi, và trong hoàn cảnh của tôi. Tôi xin nói lại văn phong, nội dung văn chuơng, cách và phương thức biểu hiện là những yếu tố của một người viết, th́ nó được h́nh thành rất lâu, qua sự va đập với ngọai giới. Nó h́nh thành lâu dài không phải một chốc một lát nên không thể thay đổi nhanh chóng.

Với người khác tôi không hiểu. Tôi rất khép kín làm việc, tôi chỉ làm việc với các nhà báo ngọai quốc; c̣n những bạn văn khác tại Vn của tôi th́ tôi chia tay với họ lâu rồi.

Gia Minh: Bà sinh ra và lớn lên trong chế độ xă hội chủ nghĩa, và được giáo dục trong đó th́ những ǵ c̣n đọng lại nơi bà?

Nhà văn Dương Thu Hương: Tôi rất tiếc không thể trả lời điều này trong một cuộc phỏng vấn này là cái ǵ trong giáo dục quá khứ c̣n đọng lại ở tôi. Tất cả đều thể hiện qua các bài viết của tôi.

Gia Minh: Nhà văn có nói là viết văn là để nói lên sự thật để người khác khỏi bị lừa. Vậy thông điệp đó được đến đâu rồi?

Nhà văn Dương Thu Hương: Được đến đâu th́ lịch sử sẽ phán xét. Tôi là con ngừơi với cuộc sống hữu hạn th́ chỉ làm được những ǵ khả thể. Tôi viết ra là để làm bài học cho hậu sinh. Có thể bài học của thế hệ đi trước không có giá trị ǵ hay có thể chỉ có giá trị nào đó để khỏi bị mắc lừa. V́ con ngừời ta có rất nhiều khả năng bị lừa cho đến khi xuống mồ.

Tôi chỉ là người viết những bài text về chính trị, những sự thật trong các câu chuyện văn chương; hay viết về sự thật tôi khám phá ra trong đời sống chính trị trong đời sống người Việt, trong hăn hữu cuộc sống của tôi. C̣n được đến đâu th́ ḥi ngừơi khác chứ không phải tôi có thể trả lời.

Nhà văn Dương Thu Hương kư sách lưu niệm  
tại Festival Văn chương Quốc tế ở New York. Photo by Gia Minh/RFA

Gia Minh: Làm thế nào để người trẻ khỏi bị lừa?

Nhà văn Dương Thu Hương: Để khỏi bị lừa th́ phải học. Thế hệ hiện nay có đầy đủ phương tiện học. Thời chúng tôi không có Internet, television, radio mà chỉ nghe một tiếng nói của Đảng và Nhà nước. Bấy giờ lớp trẻ có nhiều cơ hội nhiều cánh cửa mở ra nên không có ngu dốt như thời chúng tôi.

Nhưng gia đ́nh chúng tôi là gia đ́nh truyền thống nên chúng tôi giáo dục con cháu phải giữ ǵn truyền thống. Truyền thống có những mặt cần lọai bỏ nhưng có những yếu tố phải giữ. Đối với tôi nguyên tắc đạo đức là số một. C̣n tài năng hay sự thắng lợi vv… tất cả những yếu tố đó là thứ hai thứ ba.

Gia Minh: Trong một xă hội mở mà giáo dục theo cách cũ th́ liệu có theo đúng mong muốn không?

Nhà văn Dương Thu Hương: Tôi là người vừa chiều vừa nghiêm khắc, hai mặt đó tồn tại song song. Tôi làm hết sức c̣n gặt hái đến đâu th́ do yếu tố ở ngoài chúng ta là yếu tố định mệnh.

Gia Minh: Có lần bà cho rằng giới trẻ hiện nay vị kỷ, chỉ lo làm ăn, chạy theo đồng tiền, v́ sao bà lại đánh giá thế?

Nhà văn Dương Thu Hương: Vị kỷ là bản chất con người. Từ đó muôn ngàn đau khổ gây ra nên Đạo Phật dạy con người vô ngă. Vị kỷ đuơng nhiên là khuynh huớng đem lại cho con người nhiều khóai lạc và tàn phá con người nhiều nhất. Tôi không có khuynh huớng đạo đức hóa mọi chuyện mà tôi muốn nh́n thẳng vào đó. Và đó cũng là lư do làm tôi ngưỡng mộ đạo Phật.

Gia Minh: Làm sao để giúp cho người trẻ sống vị tha hơn?

Nhà văn Dương Thu Hương: Cái đó không phải ḿnh tôi làm được mà cả hệ thống với đầy đủ ư thức trách nhiệm mới làm được.

Gia Minh: Bà thường cho rằng luôn có hai con người trong bà, một là một người đấu tranh cho dân chủ, viết văn v́ sự thật, và một con người là phụ nữ nhà quê 'răng đen, mắt toét, váy đụp', liệu hai điều mâu thuẫn đó có thể tồn tại trong một con người?

Nhà văn Dương Thu Hương: Mâu thuẫn tạo nên cuộc sống con người; điều đó là đương nhiên; đừng ai mong rằng cuộc sống này không có mâu thuẫn. Mâu thuẫn làm cuộc sống phát triển.

Gia Minh: Xin cám ơn bà.