Câu Lạc Bộ Dân Chủ Việt Nam

Vũ Thư Hiên: Cái chuyện ấy mà dùng chữ khuynh hướng thì hơi to đấy, không nên. Nói về khuynh hướng thì nó thế này: quả là trong phong trào dân chủ có hai khuynh hướng thật, nhưng là ở lĩnh vực khác kia. Tình hình là thế này: giữa những người dân chủ có sự đồng thuận hoàn toàn về mục tiêu, nhưng về sách lược thì còn đôi điểm chưa nhất trí. Sự không nhất trí ấy, hay gọi là bất đồng cũng được, nhưng hơi to, nằm ở chỗ: một bên muốn lôi kéo những người cộng sản có xu hướng ly khai với nhà nước độc tài về với mình, kêu gọi sự hợp tác của họ. Bên kia, chủ trương ngược lại – cộng sản là cộng sản, chấm hết, không thể trông cậy bất cứ điều gì tốt lành ở những người cộng sản, họ chỉ muốn cải tiến chế độ độc tài của đảng cộng sản cho nó trường tồn mà thôi. Cả hai khuynh hướng, theo tôi nghĩ, đều có cái không có lý của họ. Đây là vấn đề sách lược đồng minh trong bất kỳ cuộc đấu tranh nào, trong chuyện này phải tuỳ thời điểm cụ thể mà lấy quyết định thích hợp. Tôi không nghĩ cái đó là điểm bất đồng nặng nề, nó chỉ là vấn đề đặt nặng vế này hay vế kia trong sự nhận định vai trò đồng minh. Đặt nặng trọng tâm vận động vào những người cộng sản là sai, họ chỉ là một bộ phận của khối nhân dân đông đảo cần vận động; nhưng gạt họ hoàn toàn cũng không đúng, nằm trong hệ thống quyền lực họ có thể có tác động tốt cho vận động dân chủ lắm nếu họ nghiêng về phía dân chủ. Trong thực tế sự suy nghĩ khác nhau này chưa có gì sâu sắc đâu, chưa có gì trầm trọng đâu. Khốn nỗi trong khi ý kiến về chuyện đó chưa được thống nhất thì có người thích làm ầm lên, bé xé ra to. Nguồn gốc chuyện lủng củng này là do tính tự cao tự đại, không biết khiêm cung, tính ông tướng, óc lãnh tụ ở người này người kia, lúc hăng máu vịt lên, họ không còn thấy cái đại đồng ở đâu nữa, chỉ thấy có cái tiểu dị lồ lộ, cái ấy cũng có đấy. Từ chỗ thích làm ông tướng đi đến chỗ chia rẽ, công kích nhau, chửi bới nhau, tự quyền loại nhau ra khỏi hàng ngũ, chẳng phải là bước dài lắm. Nói là nói phòng xa thế thôi, chứ trong cuộc đấu tranh này kẻ nào làm bậy, kẻ đó tự khai trừ mình khỏi hàng ngũ dân chủ. Còn chuyện trưng học hàm học vị hoặc không trưng học hàm học vị thì chẳng có thể gọi được là bất đồng giữa hai khuynh hướng. Chẳng qua là chuyện giữa mấy ông mấy bà có những quan niệm, những ý thích khác nhau thôi. Ông A khoái trưng học hàm học vị thì bảo: trước khi tham gia quần chúng cần được biết có những ông nào bà nào đã có mặt, họ danh tiếng đến thế mà họ vẫn đấu tranh cho dân chủ, thì ta nên đi với họ. Dân mình lại vốn sính học hàm học vị, chiều họ tí đã sao? Ông B không thích cái cách trưng học hàm học vị thì bảo: làm như thế quần chúng sẽ coi cuộc đấu tranh cho dân chủ là của bọn giáo sư, tiến sĩ… không phải việc của tụi dân đen ta, chờ xem đám dân chủ cổ cồn kia làm được gì cái đã, chẳng đi đâu mà vội. Lại một lần nữa, cả hai đều có cái lý của họ. Cũng có lúc phải gắn học hàm học vị vào, khi ông A bà B thuyết trình trong giới của họ, hoặc để biết ai là ai nếu có sự trùng tên. Chứ còn trong cuộc đấu tranh cho dân chủ cụ thể đang diễn ra hôm nay, ngay bây giờ đây, thì trưng học hàm học vị ra để mà làm gì? Để khoe mẽ rằng trong hàng ngũ dân chủ ta nhiều bậc chức sắc à? Quan điểm của tôi là như vậy. Vị thế công dân (hay vị thế con dân của đất nước, tôi muốn nói trong thời kỳ nước ta còn bị đô hộ) là vị thế cao nhất trong trách nhiệm của con người trước vận mệnh đất nước. Thay vì phải trưng học hàm học vị ra, trong bản Tuyên ngôn chẳng hạn, ta cứ để ông này bà kia, ở đâu, làm nghề gì. Bác sĩ, kỹ sư, nông dân, công nhân, thương gia không phải là học hàm, học vị, chỉ là nói về nghề nghiệp thì cứ để, nhưng đừng tâng một anh mới tốt nghiệp đại học luật lên thành luật sư, nghe chướng lắm. Cứ giở sách sử ra mà xem, những anh hùng liệt sĩ của đất nước trong thời kỳ thuộc Pháp chẳng là giáo sư, tiến sĩ gì hết. Nhưng sử sách vinh danh họ. Chúng ta đều biết họ là ai. Bởi lòng yêu nước của họ. Bởi đức hy sinh của họ. Nào có phải họ là giáo sư hay tiến sĩ.

Vũ Thư Hiên: Hiệp hội Nhân quyền Quốc tế (ISHR) là một tổ chức phi chính phủ và bất vụ lợi. Như tên gọi của nó, hiệp hội này được thành lập chỉ để bảo vệ nhân quyền. Nó bảo vệ bất cứ ai, ở bất cứ đâu, là nạn nhân của sự chà đạp nhân quyền, không trừ cả người cộng sản bị chế độ thần quyền truy bức. Nó không nhận bất cứ tài trợ nào của các chính phủ, giữ tư cách độc lập với các chính quyền, chỉ tồn tại bằng các khoản ủng hộ của các hội đoàn phi chính phủ và cá nhân. Mà tồn tại được từ năm 1972 tới giờ, vẫn vững vàng, vẫn hoạt động có hiệu quả, mới tài. Đại hội đồng của ISHR họp năm nay có mời khách. Lần đầu tiên tôi được đến dự để tham gia đề tài “Bảo vệ quyền tự do ngôn luận và báo chí”. Cựu tổng thống Tiệp, ông Vaclav Havel không tới dự được vì sức khoẻ kém có gửi tới lời chào mừng bằng videomail. Tôi được thấy hình hai ông Havel, một ông tù trong bộ áo xọc với hai công an viên kẹp hai bên, một ông tổng thống khi nền dân chủ thắng lợi. Cũng như ở mọi cuộc hội thảo quốc tế, trong các forum mỗi diễn giả nói về tình hình nhân quyền nước người ấy. Tôi được gặp nhiều khách mời từ Trung Quốc, Cuba, Albania, Crotia… Người Trung Quốc đông hơn cả, có cả người Hoa Lục, người Đài Loan. Những người thuộc giáo phái Pháp Luân Công hoạt động mạnh nhất. Họ tranh thủ từng phút để tố cáo sự đàn áp nhân quyền, đàn áp tự do tín ngưỡng của Bắc Kinh, trên bục diễn giả, trong những cuộc gặp riêng với các đoàn. Họ chiếm lĩnh cả những phút giải lao bằng cách cống hiến những tiết mục đặc sắc: một giáo sư nhạc viện Bắc Kinh thổi tiêu, các cô gái trình diễn các màn múa hoa sen, múa lụa… Cứ như là văn công chuyên nghiệp. Hăng hái lắm. Đáng để chúng ta học tập. Ấn tượng mạnh hơn cả đối với tôi là cuộc gặp gỡ với hai người. Một là nhà cách mạng Huber Matos của Cuba. Ông này chống chế độ Batista từ năm 1952, sống lưu vong ở Costa Rica để tiếp tế súng đạn cho chiến khu Sierre Maestra, sát cánh cùng Fidel Castro, Che Guevara, Raul Castro… trong cuộc cách mạng lật đổ chính quyền Batista để xây dựng một nước Cuba mới. Nhưng nước Cuba mới này vừa thanh toán xong độc tài Batista thì lại thành độc tài cộng sản. Van nài “đồng chí Fidel, đồng chí đừng thiêu rụi cuộc cách mạng” không được, ông bị Fidel Castro cho 22 năm tù. Chịu án xong ông ra nước ngoài, viết cuốn “Đêm Đã Đến Cách Nào” kêu gọi người Cuba chống cộng. “Một nhà cách mạng kiên cường” theo chính lời Fidel Castro nói về ông trở thành “tên phản động nguy hiểm”. Bây giờ Matos là một ông già hiền từ, ít nói, nhưng ngọn lửa yêu nước tiếp tục sáng rực trong ánh mắt. Hai là cuộc gặp gỡ với Yolanda Huera Madenha – một người đàn bà nhỏ nhắn, xinh đẹp, một trong những người khởi xướng phong trào “Những người đàn bà vận đồ trắng” (Women in White). Họ là những người mẹ, người vợ của những người đàn ông chống Castro rồi bị Castro cầm tù. Họ xuống đường biểu tình đòi thả chồng con họ, bắt đầu bằng vài chục người, rồi đông lên hàng trăm người, kéo theo cả những người không có chồng con ở tù. Gặp hai người từ Cuba ấy, tôi có cảm giác xấu hổ. Tôi thấy tôi, chúng tôi, những người từng sống ở miền Bắc Việt Nam kém họ. Kém xa. Chúng tôi biết cả đấy, như họ, hoặc chẳng kém gì họ, nhưng chúng tôi cam chịu. Cam chịu dài dài. Đoàn khách từ Crotia đến cũng để lại ấn tượng mạnh – những người bảo vệ nhân quyền (họ xưng là human rights defenders chứ không thích ai gọi họ là chiến sĩ nhân quyền) trẻ măng, có một người ngồi xe lăn, rất quan tâm đến tình hình nhân quyền ở Việt Nam. Họ đề nghị một cuộc gặp riêng trước giờ tôi lên tàu trở lại Paris để hỏi về số phận những người bảo vệ nhân quyền Việt Nam. Hoá ra họ biết về Việt Nam nhiều, hơn là tôi hình dung. Thật cảm động. Nhưng thôi, tôi nói đã dài về cuộc họp mặt này. Chỉ xin thêm một câu: trong tổ chức của ISHR có một người Việt Nam rất năng động, hoạt động rất hiệu quả là anh Vũ Quốc Dụng. Xin các bạn liên hệ với anh ấy trong các công việc liên quan tới nhân quyền.

Thử Thách Quyền Lực Đảng CSVN

Bắt bớ và khủng bố ở Việt Nam không hề củng cố niềm tin, trái lại chỉ phản ánh một thể chế bạo lực phi chính nghĩa. Chính sách toàn trị ngày càng bộc lộ bản chất đao phủ vô nhân tính, kiểu như họ muốn nhân dân phải hiểu rằng: mọi người đang đương đầu với một thế lực không từ nan làm bất cứ việc gì, khó tiên liệu được. Thảm hại thay, xu hướng siêu bảo thủ cộng sản càng chứng tỏ họ chỉ là những kẻ không lý trí đang đe dọa an toàn xã hội.

Công cuộc đấu tranh thoát khỏi ách độc tài cộng sản tại một quốc gia có nền kinh tế chậm tiến như nước ta là chưa có tiền lệ. Do đó, thực tiễn đòi hỏi những sáng tạo đặc thù, thiết thực hơn. Chính tinh thần tôn trọng thực tế sẽ là một yếu tố quan trọng giúp cách mạng dân chủ tiến đến thành công; hoàn toàn không phải từ những giáo điều, bài bản xa lạ. Được khẳng định ngay từ đầu, cách mạng dân chủ Việt Nam không hề phát động nhằm thay những ông quan cộng sản bằng những ông quan dân chủ. Bình đẳng chính trị là một nguyên tắc của văn hóa dân chủ về tổ chức. Chính trị dân chủ không đồng nhất với văn hóa về dân chủ; cách riêng, văn hóa dân chủ về tổ chức thể hiện lý luận dân chủ cùng những đặc điểm và quy luật riêng của mình. Hiện nay, giai đoạn đấu tranh có phối hợp và tổ chức đã bắt đầu. Hệ quả của hình thức đấu tranh phi tổ chức là vô vọng, tổ chức hóa lực lượng dân chủ Việt Nam đang trở thành yêu cầu bức bách của thực tế. Chuyên sâu hơn, một trong những vấn đề cốt tử của dân chủ hóa Việt Nam hiện nay là hoàn thiện lý thuyết xây dựng tổ chức.

I. Cộng sản Việt Nam hậu đại hội X

I.1. Đảng cộng sản VN đang tập đoàn trị

Với tham vọng bước kịp thời đại, đảng cộng sản tỏ ra quá chậm khi cố tân trang học thuyết Marx – Lenin. Những chắp nối mang màu sắc dân túy, xã hội… không vá nổi lỗ thủng ngày một rách to hơn của lý luận cộng sản cực tả. Trong bức tranh xã hội Việt Nam hôm nay, bộ phận tư bản đỏ trong tầng lớp cộng sản thống trị đã hình thành dạng tập đoàn trị (corporatocracy). Nhóm người này sẵn sàng ăn chịu với giới tư bản quốc tế, cầm quyền ngoại bang để tiếp tục bòn rút tài nguyên, lãnh thổ xứ sở. Chính thói độc tài và lạm quyền kiểu cộng sản đã gây ra tình trạng tập trung quyền lực kinh dị này. Lợi ích trong xã hội Việt Nam đang hình thành một kim tự tháp; hàng loạt các chính sách được đặt ra nhằm giúp thiểu số ngồi trên đỉnh kim tự tháp trở nên giàu có hơn. Toàn bộ quần chúng còn lại bị đạp xuống cái đáy phình rộng không ngừng của cái kim tự tháp ghê tởm ấy. Những mâu thuẫn giữa dân chủ và chủ nghĩa tư bản được nêu ra như con ngáo ộp để hù dọa những người đấu tranh. Nhà cầm quyền né tránh sự thật: cơ chế độc tài được thống lĩnh bởi tư bản đỏ còn tệ ác gấp muôn lần chủ nghĩa tư bản. Quyền lực đối với nhà nước độc tài như một lãnh vực kinh doanh siêu lợi nhuận, ở đó họ sẵn sàng đầu cơ cả thể diện quốc gia mình. Toàn đảng cộng sản Việt Nam đã tham nhũng tương lai dân tộc mình, đất nước hiện nay không còn là của nhân dân.

Giai đoạn sau đại hội X, tình hình đảng cộng sản Việt Nam như quẻ Hỏa sơn bí trong kinh Dịch, ứng với cảnh huy hoàng của ngọn đèn tàn. Các yếu tố xung đột nội bộ tăng lên chớ không giảm đi, nội bộ đảng cộng sản là tập hợp nhiều băng nhóm trục lợi. Những thay đổi nhân sự sau đại hội X chỉ phản ánh thực trạng: thay thế những người đã quá tuổi về hưu bằng những người sắp đến tuổi về hưu. Ý tưởng tham vọng thay thế tình trạng độc quyền về chính trị bằng hứa hẹn cởi mở, dân chủ trong đảng hiện nguyên hình bịp bợm. Sau khi màn kịch “đóng góp dân chủ” hạ xuống thì khủng bố, đàn áp bắt đầu bung ra. Cả bộ Chính trị Hà nội đã tự mặt áo thụng đứng vái mình trong gương bằng diễn văn bế mạc về một đại hội “thành công tốt đẹp”, trong khi tiếng thét đòi công bằng của cuộc đình công thứ 1.200 đã rung rinh cả hội trường Ba Đình.

Điều này khẳng định quá trình thoái trào của tập đoàn thống trị cộng sản trước đà tiến hóa của nhân loại. Kết quả của đại hội đảng X là một biểu hiện gỗ đá về mặt trí tuệ của nhiều người lãnh đạo cộng sản, xem thường các quyền lợi quốc gia và dân tộc. Trong khi trái đất vẫn quay, khó mà tìm ra được cái gì hay ho từ tập đoàn thống trị đang xử dụng hệ tư tưởng chủ đạo mãi loay hoay từ thế kỷ XIX. Nước nhà này không thể khá hơn được khi đảng cộng sản vẫn cai trị con dân như kẻ thù, thậm chí không là con người.

Mặt khác, sự tồn vong của chế độ độc tài tùy thuộc một phần quan trọng vào các yếu tố nội tại. Sự tàn bạo của tệ tham nhũng đã dẫm nát xã hội và thể diện quốc gia. Cơ hội gia nhập WTO ngay trong năm 2006 là mong manh; nguy cơ bị giảm tốc độ tăng trưởng và tăng mức độ bất bình trong xã hội là rất hiện thực. Xa hơn, thể chế độc tài này sẽ sụp đổ theo những thất bại của việc chống tham nhũng. Thái độ kiên trì chuyên chế không đơn giản biểu hiện trạng thái dục vọng quá cao mà còn là tư cách vô trách nhiệm về tư duy chính trị. Tập đoàn lãnh đạo cộng sản đã tham lam đến mức vô sỉ.

I.2/ Luật pháp đảng trị và con đường đấu tranh dân chủ

Sau ĐH X, đảng cộng sản ra rả về một yêu cầu đồng thuận trong xã hội Việt Nam. Nhưng thực tiễn lại phản ánh: chế độ đang giãy chết vì tình trạng xã hội dân sự bế tắc; nên trong chế độ ấy không thể có đất sống cho sự đồng thuận. Sự đồng thuận chỉ bắt nguồn từ những cọ sát va chạm giữa các luồng ý kiến - điều này chỉ có trong không gian xã hội dân sự. Dưới một chế độ đảng trị, đảng cộng sản ban hành/xử dụng luật pháp như một công cụ để cai trị dân chúng. Trong Hiến pháp Việt Nam hiện nay không có điều nào cấm công dân thành lập đảng phái chính trị. Nhưng trong hệ thống pháp luật có hàng loạt văn bản dưới luật (trong các Nghị định, Thông tư…) quy định bắt buộc phải xin phép trong hoạt động liên quan đến sinh hoạt xã hội dân sự thuần tuý. Cần phải xác định rằng, ở Việt Nam hiện không có quốc hội lập hiến, tòa án hiến pháp hoặc cơ chế bảo hiến. Nhà nước hiện nay không phải là nhà nước pháp quyền, nên hiến pháp Việt Nam cũng chẳng hề có nguyên tắc về tính tối cao và bất khả xâm phạm.

Quan điểm vận dụng luật pháp để đấu tranh – là cách hiểu về nhà nước pháp quyền và cơ chế vận hành của nhà nước đó chính là chế độ pháp trị. Điều này xa lạ với luật chơi của chế độ đảng trị. Ở giai đoạn chính trị hậu đại hội X, tăm hơi tư duy chính-trị-biết-điều chẳng hề xuất hiện. Vốn liếng cán bộ dân chủ thời kỳ cách mạng tiên phong cần phải được gìn giữ, không thể vì những chủ trương nhất thời mà tung ra cạn láng được. Yếu tố khai thác tối đa các cơ hội là quan trọng song hoàn toàn không có tính quyết định trong việc hình thành các sách lược. Trong cuộc tranh đấu ở giai đoạn hiện nay, khả năng thương lượng là con số không. Khuynh hướng hành xử đơn phương trở thành nguyên tắc số một đối với các bên tham chiến. Cục diện cho thấy, thắng lợi sẽ đến với lực lượng dân chủ trong tình huống chủ động tấn công, chớ không phải thuộc trạng thái phòng ngự phản công. Tình hình hậu đại hội X chưa nảy sinh cơ hội cho phép đốt giai đoạn, mức độ thành công của các kế hoạch vận dụng luật pháp đảng trị để đấu tranh là rất thấp. Không thể chấp nhận kết quả đã được dàn xếp bằng những công cụ/phương tiện cai trị do chế độ độc tài áp đặt. Để đạt đến mục tiêu dân chủ trở thành tập quán chính trị ở Việt Nam, lực lượng dân chủ còn phải nhiều việc hơn nữa.

Tập đoàn đương quyền sẽ thẳng tay đàn áp nhân dân vì tối mắt trước những tham quyền đặc lợi. Lực lượng dân chủ cần luôn tỉnh táo trước nguy cơ rất thật này. Lịch sử cho thấy, chưa có một chế độ cộng sản chuyên chính nào tự nguyện từ bỏ chuyên chính của họ để thực hiện nền dân chủ nhân dân. Kẻ độc tài luôn xem bầu cử tự do như đòn đánh triệt tiêu ngai vàng của họ. Thay vì vận dụng các nguyên lý công bằng và chính trực, chính quyền cộng sản đã điều hành đất nước bằng một hệ thống xảo thuật. Trong tình hình hiện nay, thế mạnh của lực lượng dân chủ là đại bộ phận nhân sự đang ở trong tối; guồng máy công an trị không thể biết chính xác phe dân chủ gồm những ai, cơ cấu làm việc như thế nào. Tư thế hoạt động bí mật chính là đối trọng với thế lực cường quyền của cộng sản trong xã hội. Do đó, vì chúng ta không bị kiểm soát/đàn áp nên chủ động được các kế hoạch hành động của mình. Bởi hệ thống luật định toàn trị đã tước sạch khả năng pháp lý của người dân một khi cần đương đầu với các viên chức Nhà nước. Nói cách khác, nhân sự của lực lượng dân chủ sẽ xuất hiện công khai vì nhu cầu thực tiễn đấu tranh - chớ không phải dựa vào sự cho phép của chính quyền cộng sản. Đó là quá trình chuẩn bị cho khả năng tự đứng lên để nắm lấy quyền và cơ hội của mình.

II. Niềm tin dân chủ

Ngày nay, nhân dân đang bị phân hóa cùng cực. Bị ràng buộc bởi các định chế khắc nghiệt, xã hội Việt Nam đang là một đám đông cô đơn và lắm yếu đuối. Cần phải dứt khoát xóa bỏ sự tuân phục vô điều kiện quyền lực độc tài, trước khi nó trở thành một quán tính đáng sợ. Để ứng phó với thực tiễn chính trị này, dân chủ đang trở thành một khái niệm phổ cập với mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội Việt Nam. Niềm tin dân chủ là hy vọng đẹp nhất của mọi dân tộc trên thế giới đang sống dưới các ách độc tài. Thực tiễn đã chứng minh được đây là căn nguyên duy nhất đủ sức huy động được tất cả các nguồn lực trong xã hội để đánh sập những nền độc tài tinh vi nhất - kể cả độc tài cộng sản. Chỉ có chế độ dân chủ và tự do mới có thể bảo đảm quyền làm người của mọi người dân Việt. Chính nhân dân - những người đang tạo ra của cải và sự thịnh vượng cho quốc gia - mới là chủ thể quyết định việc thay đổi thể chế chính trị tại Việt Nam.

Một đặc trưng của kỷ nguyên mới là sự phụ thuộc lẫn nhau ngày càng tăng về thương mại, đầu tư, công nghệ và thông tin giữa các quốc gia trên thế giới. Ðiều này cũng thể hiện sự thay đổi mạnh mẽ trong nhận thức về nhân sự và chính trị. Đi từ những nhận định cá nhân đến giai đoạn hội nhập lý luận chung là một đoạn đường dài. Chính những kết luận chung là tiền đề dẫn đến các hành động có phối hợp tập thể. Ðộng thái loại bỏ các rào cản thói quen nhằm tiến tới xây dựng nền văn hóa tổ chức là cần thiết; vì đây là môi trường đem lại tính cởi mở, tin cậy, công bằng và linh hoạt.

Sự phẫn nộ công dân sẽ không dừng lại ở mức bất đồng chính kiến trên mạng internet (cyberdissidents). Nhân dân sẽ tin tưởng vào cách mạng dân chủ một khi phong trào thể hiện được sự đứng đắn và nghiêm túc – thông qua các hoạt động được thực hiện cách có tổ chức. Cuộc đấu tranh dân chủ nào cũng đầy gian khổ vì đa số những người dân chủ khi đứng lên đều bắt đầu bằng hai bàn tay trắng và tinh thần bất thỏa hiệp nền chính trị độc tài đểu cáng. Song động cơ có cao thượng đến đâu đi nữa mà hoạt động đấu tranh tiến hành thiếu tổ chức thì chắc chắn sẽ thất bại. Cách mạng dân chủ được tiến hành như một kế hoạch tác chiến trường kỳ. Những cá nhân/tập hợp nhỏ, yếu, vô kỷ luật, vô tổ chức sẽ khó có một chỗ đứng trong quá trình vận động lâu dài và cương quyết này. Lập trường và năng lực của người chiến sỹ cách mạng dân chủ khẳng định qua huấn luyện và hiện thực tranh đấu; hoàn toàn không đột nhiên có được từ chỉ vài phản kháng nhất thời. Thời hiện đại không có chỗ cho những âm mưu tranh thiên hạ mưu đồ bá vương rẻ tiền. Nhận thức chính nghĩa của quần chúng theo thời gian sẽ loại trừ những nhân sự vô loại này. Tham gia các sinh hoạt có tổ chức là hành động làm tăng khả năng đề kháng của chính người dân bị đàn áp. Người dân nên trông cậy vào quyết tâm của chính mình và cởi mở hợp tác chính là cách trợ giúp nhau tốt nhất.

III. Văn hóa tổ chức

“Đã đến lúc, những người yêu nước Việt Nam cần phải xây dựng một tổ chức đấu tranh để thúc đẩy tiến trình dân chủ hoá đất nước, cứu vãn xã hội ra khỏi những khủng hoảng nghiêm trọng hiện nay.” (1)

III.1/ Vai trò người chiến sỹ cách mạng dân chủ

Một thực tế mà bất cứ nhân sự đấu tranh dân chủ cũng phải nhìn nhận: đảng cộng sản Việt Nam là một tổ chức chính trị chuyên nghiệp, có kinh nghiệm tranh đấu tích lũy hơn 60 năm (1945 – 2006). Lịch sử hoạt động của cộng sản không đơn giản gồm những trò bốc phét ngất trời. Do đó, hình thức tranh đấu kiểu nhân sỹ đơn phương, kết hợp lỏng lẻo… dễ dàng đối phó trong mắt tập đoàn đương quyền. Thậm chí có tổ chức đã đánh mất tính chính danh quá đơn giản chỉ bởi sa lầy trong bẫy ngôn từ… Dân chủ không hề là một màn kịch có tính cách phô trương. Những người Việt ái quốc trong nước và trên thế giới ngày càng nhận ra: chúng ta nên chủ động tham gia quá trình tổ chức hóa thay vì đơn phương thụ động đương đầu thể chế độc tài kèm những hậu quả lắm khi khó lường. Mặc dù hội nhập tổ chức là một thách thức đối với nhiều cá nhân có nhiệt tình cách mạng, nhưng chính bước đi này sẽ giúp khả năng tự hoàn thiện mỗi cá nhân sẽ được nâng lên. Đây cũng chính là thử thách đầu tiên để từng cá nhân tự lượng định lại quyết tâm tranh đấu của mình. Bất cứ tuyên bố suông nào cũng chỉ làm người ta mau lúng túng hơn khi chạm phải một sách lược toàn trị sắt máu, mọi hiệp sỹ Don Quixote đều chết lặng trước cối xay gió…

Để linh hoạt hơn trong các biện pháp đối đầu với bạo quyền, người cách mạng dân chủ cần tự xác định những quy phạm về cương vị và phong cách, rũ bỏ bớt các đại từ nhân xưng không cần thiết, mạnh dạn chuẩn bị tiến đến khả năng đấu tranh trực diện đối kháng. Một nhóm không có nghĩa là một cộng đồng. Phong trào đấu tranh dân chủ là một cộng đồng mở. Những người yêu nước chân chính gia nhập phong trào đấu tranh không chỉ nhằm thoả mãn ý muốn để người khác biết đến. Tư cách chiến sỹ dân chủ được khẳng định thông qua quá trình chứng minh khả năng bản thân. Những người có tên tuổi trong phong trào đấu tranh dân chủ đều có những đóng góp nhất định cho cộng đồng. Họ nổi danh vì được các thành viên khác tôn trọng do các đóng góp, những sáng tạo của họ. Họ thực hiện công việc với tất cả lòng nhiệt thành, nỗ lực bản thân; hoàn toàn không liên quan đến việc xử dụng xảo thuật hay thủ đoạn.

Những nỗ lực tìm tiếng nói chung, thể hiện mong ước vì nền công bằng hơn cho xã hội đang giúp nhiều công dân gần nhau hơn. Mọi cuộc cách mạng muốn thành công thì phải có sức mạnh. Môi trường văn hóa tổ chức là lò đào tạo hoạt động chuyên môn, quy cách ứng xử một cách chuẩn mực. Chính tổ chức là cơ hội quy tụ những nỗ lực muốn thay đổi đang phân tán trong xã hội. Hình ảnh bên ngoài của lực lượng dân chủ được hỗ trợ từ bởi những giá trị bên trong của tổ chức. Những mục tiêu phấn đấu suốt nhiều năm qua cần phải xác định chính là văn hóa tổ chức của lực lượng dân chủ. Những thông điệp về niềm tin dân chủ được thiết lập từ lương tâm không hề giống các tuyên bố cuội. Các phát ngôn này phải là biểu hiện của tổ chức có văn hóa dân chủ. Văn hóa tổ chức là hệ thống năng động các nguyên tắc, các quan điểm, kinh nghiệm và hành vi được ghi nhận và tích lũy trong quá trình tương tác giữa các thành viên với môi trường bên ngoài và hội nhập bên trong một tổ chức. Văn hóa này cung cấp các chuẩn mực giúp các thành viên nhận thức, tư duy và cảm nhận trong mối quan hệ với các vấn đề mà bản thân/tổ chức họ phải đối mặt (2). Căn bản quá trình tranh đấu không trông mong vào sự may rủi, dựa hơi…

III.2/ Tổ chức - giá trị quan cộng hưởng

Những tuyên bố/tuyên ngôn nẩy lửa nhất; thậm chí những cuộc mít-tinh, biểu tình được tổ chức rầm rộ đến đâu cũng không thể làm xoay chuyển được tình thế - nếu các sự kiện ấy không nằm trong một lộ trình đấu tranh cụ thể bởi một tập hợp có tính kỷ luật cao. Chẳng đặng đừng, lực lượng dân chủ Việt Nam đang bước vào một cuộc chiến phi bạo lực thực sự. Bước đầu những trục trặc đã nảy sinh, một trong những nguyên nhân quan trọng là: chúng ta đang thiếu văn hóa tổ chức. Thể chế độc tài không sợ những phản kháng cá nhân; chỉ có những đấu tranh có tổ chức mới đủ sức đánh sập được một tổ chức. Một cá nhân đơn độc dù dũng mãnh đến đâu cũng trở nên bất lực trước những đòn đàn áp có hệ thống. Chính tổ chức là môi trường tốt nhất để tập trung những giá trị do các thành viên tham dự cộng hưởng thành, là cơ sở để tập hợp quần chúng.

Nền văn hóa dân chủ về tổ chức giữ một vai trò quan trọng trong mối tương quan giữa các đảng phái/tập hợp/đoàn nhóm dân chủ hiện nay. Là khung kết nối mới tạo ra những cơ hội hợp tác mới, giúp phát huy đầy đủ khả năng sáng tạo trong tinh thần tương trợ giữa các tập hợp công dân ái quốc. Phong cách quản lý trong nền văn hóa dân chủ về tổ chức tạo điều kiện thuận lợi cho công việc chớ không phải để kiểm soát chúng. Không nên mong muốn người khác tín nhiệm mình nhiều hơn mình tín nhiệm họ. Niềm tin quần chúng hình thành trên cơ sở những hoạt động cụ thể; không có cuộc cách mạng nào thành công nhờ việc bán rao những lời hứa. Quan điểm là hệ quả của một khung lý luận. Chính tổ chức là trung tâm kiểm duyệt và bổ sung tốt nhất để có thể nảy sinh những quan điểm đúng đắn nhất. Một quan điểm đúng mới dẫn đến một hành động đúng.

Cách khác, chính tổ chức là không gian công cần thiết khả dĩ hội tụ những chia sẻ/đóng góp cá nhân. Trình độ chuyên nghiệp của các chiến sỹ dân chủ sẽ được đào tạo qua sinh hoạt tổ chức. Hiệu quả hoạt động của các công dân bình thường trong tổ chức dễ xác lập hơn một nhân sỹ đơn độc. Ngày trước, các anh hùng trên Lương Sơn Bạc phải tan vỡ là một tất yếu vì mỗi người trong họ mãi chuộng bóng dáng những anh hùng cô đơn. Xét trên bình diện xã hội, cả tập thể Lương Sơn Bạc là một đám đông cô đơn. Chỉ có văn hoá tổ chức mới thỏa mãn được yêu cầu:
- Xây dựng tư duy chiến lược.
- Rèn luyện khả năng thích ứng.
- Phát triển nguồn nhân lực và khả năng ủy quyền.

Phát triển nguồn nhân lực và ủy quyền là hai hoạt động hỗ trợ cho nhau. Các cấp trong hệ thống tổ chức đều có phần đóng góp vào quá trình ra các quyết định chiến lược. Công tác ủy quyền được tiến hành mạnh mẽ triệt để hơn từ trung ương đến các cấp cơ sở. Ý thức về văn hóa tổ chức giúp những con người độc lập từ nhiều hoàn cảnh riêng biệt có chung một hành động thống nhất.

Kết luận

Tinh thần đấu tranh dân chủ sẽ thổi bùng lên một làn sóng cách mạng, giới hạn không đơn giản là một cuộc nổi loạn nội bộ do những bức xúc riêng về tình trạng quốc gia; thực tế đi xa hơn: biểu hiện một bước tiến về nhận thức trong xã hội Việt Nam trước xu hướng dân chủ thời đại. Đối với mọi công dân Việt Nam, con đường giải cứu quê hương được khởi bước từ chính vị trí mỗi người, tức nghĩa vụ công dân. Đó là nghĩa vụ đầu tiên, trước khi bàn đến bất cứ nghĩa vụ nào khác.

Hành động cắt đất dâng ngoại bang, ngửa tay xin tiền tư bản ngoại quốc, để con dân đi đánh đĩ nước ngoài…đem quốc thể ra làm trò cười cho thiên hạ, giữa chốn thanh thiên bạch nhật… là quả đắng toàn dân Việt Nam hôm nay không ai nuốt nổi. Câu chuyện cổ tích hay nhất là được kể qua 1001 đêm, trong một đêm không thể kể dồn được 1001 câu chuyện - dẫu là chuyện hay nhất. Tóm lại, lịch sử nước nhà đang bước vào giai đoạn quyết định thành bại, công tác xây dựng và hoàn thiện văn hóa tổ chức là quan trọng đối với lực lượng dân chủ Việt Nam hiện nay. Nền văn hóa dân chủ về tổ chức cung cấp nguồn năng lực cho lực lượng dân chủ, khả dĩ đẩy tăng tốc mức độ đấu tranh. Song hành với tiến trình xây dựng văn hóa dân chủ về tổ chức, cán cân quyền lực sẽ nghiêng dần từ chế độ độc tài cộng sản sang lực lượng dân chủ.

Tinh thần ái quốc là điều kiện hình thành nên bản sắc người chiến sỹ đấu tranh dân chủ. Gian khổ, nhọc nhằn nhưng không tuyệt vọng. Dựa lưng vào nhân dân, anh chị em dân chủ thiết lập những kháng tuyến vững chắc đương đầu độc tài. Nền dân chủ của một quốc gia phải được chính các công dân nước ấy ra sức xây dựng. Lịch sử dân tộc ta có những chặng đường vinh quang và cay đắng, trong đó không thiếu những tấm gương không nề hy sinh chính mình vì cộng đồng. Vì vậy, chính nghĩa và công lý mới vĩnh viễn có chỗ đứng trong lương tâm Hồng Lạc, quốc gia Việt Nam mới vĩnh tồn cùng nhân loại.

Sài gòn, ngày 13/05/2006

Chú thích:

1/ Tuyên ngôn Đảng Dân chủ Nhân dân Việt Nam.
2/ Có nhiều cách phân loại văn hóa tổ chức, chẳng hạn Sonnenfeld xác định có 4 loại văn hóa: a. Văn hóa học viện (The academy culture); b. Văn hóa câu lạc bộ (The club culture); c. Văn hóa bóng chày (The baseball culture); d. Văn hóa pháo đài (The fortress culture).
Loại văn hóa tổ chức trình bày trong bài viết thiên về văn hóa pháo đài, tức dạng văn hóa liên quan đến sự tồn tại của tổ chức đó.

Nguồn tham khảo:

1/ George Henderson (1994), Cultural Diversity in the Workplace: Issues and Strategies, Westport, Connecticut London.
2/ Geert Hofstede (1994), Cultures and Organisations: Intercultural Corporation and Its Importance for Survival, Harper Collins Business.
3/ Gene Sharp (1993), From Dictatorship to Democracy; Từ chế độ toàn trị sang thể chế dân chủ, Nguyễn Gia Thưởng chuyển ngữ, đăng trên website Thông Luận