B́nh
Đẳng Tưởng Niệm
Bất kỳ nền văn hóa nào
cũng có những nghi lễ hay một số h́nh thức
để tưởng niệm người đă chết. Các tôn giáo đều có những nghi lễ riêng.
Và ngay cả những người vô thần
cũng thế, vẫn nghĩ tới những người
đă chết bằng một số nghi thức nhất
định. V́ không có quá khứ, th́ không
có hiện tại và tương lai. Trong thế
giới chúng ta, ngay trứơc mặt chúng ta, vẫn có
dấu ấn của những người một thời
đă đến với trần gian này, đă góp cho
cuộc đời những ǵ họ tin là tốt
đẹp nhất, và rồi lại biến vào một cơi
mịt mờ bên kia cửa tử.
Giữa những ḍng lục bát của Nguyễn Du hiển
hiện hàng chục thế kỷ tiền nhân của
những bài đồng dao, bài ru con, bài
quan họ… Người chết vẫn
gắn liền với chúng ta trong một cách nào đó - và
trong hơi thở của chúng ta hôm nay, vẫn mang hơi
ấm một thời tổ tiên, ông bà, cha mẹ chúng ta
phả vào.
Ngày tưởng
niệm đó, trong Phật Giáo khi biến thành một nghi
thức siêu độ tập thể c̣n được
gọi là đại trai đàn chẩn tế. Trong h́nh thức
đơn lẻ, cá nhân, thường được
gọi ngắn gọn là cầu siêu. Nghĩa là, một
buổi lễ để cầu nguyện cho các vong linh
được sinh trở lại vào cơi an
lành, như cơi trời hay cơi người. Không
chỉ Phật Giáo, tất cả các tôn giáo khác cũng có
nghi thức tương tự.
Nhưng để
biến nghi lễ nội bộ Phật Giáo này trở thành
một bản tin ng̣ai đời, chỉ duy có Thiền
Sư Nhất Hạnh làm được. Thật
là không dễ khi đem được một nghi thức
trong chùa biến ra thành một sự kiện xă hội xúc
động. Tất nhiên là có nhiều lư do. Đơn
giản nhất, có lẽ nên nghĩ rằng, mọi
người đều thấy rằng chuyện này lư ra
phải làm từ lâu lắm rồi. Nghi
lễ cho người chết, nhưng thực sự
cũng là một hàn gắn cho ngừơi sống, ít
nhất là phần nào. Nghĩa là, ḥa hợp ḥa
giải thực sự đă có từ lâu rồi, đă có
từ các bàn thờ vong trong chùa, khi người chết
không phân biệt chính kiến, dù là tử sĩ VNCH hay
liệt sĩ du kích VC, đều được các chùa
đọc kinh cầu nguyện mỗi buổi chiều.
Nhưng để công nhận tinh thần ḥa hợp ḥa
giải đó giữa ngừơi sống th́ vẫn c̣n
gian nan, cực kỳ gian nan, nhất là
đối với người thắng trận.
Theo dơi t́nh h́nh
Thiền Sư Nhất Hạnh thực hiện lễ
Đại trai đàn chẩn tế ở Chùa Vĩnh Nghiêm
cũng có thể cho chúng ta thấy t́nh h́nh đó.
Hôm Thứ Sáu, giờ
Trang web Phật Tử Việt
Bản tin trích như sau:
"TP. Hồ Chí Minh: Khai mạc
Đại trai đàn chẩn tế, hơn 10.000 Tăng Ni,
Phật tử tham gia
Sáng nay 16/3/2007, tại chùa Vĩnh
Nghiêm, quận 3 TP. Hồ Chí Minh, Ban Nghi lễ Trung
ương GHPGVN, THPG TP. Hồ Chí Minh và Tăng thân Làng Mai
(CH. Pháp) đă tổ chức Đại trai đàn chẩn
tế. Tới dự và chứng minh có Ḥa thượng Thích
Đức Nghiệp, Thiền sư Thích Nhất Hạnh,
Ḥa thượng Thích Trí Quảng, Ḥa thượng Thích Giác
Nhiên... Hơn 10.000 Tăng Ni, Phật tử cùng tham dự
buổi lễ.
Sau khi chư tôn đức quang lâm,
Ḥa thượng Thích Thiện Tánh, Phó Ban thường
trực Ban Trị sự THPG TP. Hồ Chí Minh đă
đọc lời khai mạc. Lời khai mạc có
đoạn "Đại lễ Trai đàn chẩn tế
b́nh đẳng bạt được diễn ra vào
đầu xuân mới, mùa của sự đâm chồi
nảy lộc, mùa của tăng trưởng sự
sống và cũng là mùa bắt đầu cho một năm
mới thịnh đạt, an vui, hạnh phúc."…" (hết trích)
Một ghi nhận, là không có cán
bộ cao cấp trung ương nào. Bản tin khác chỉ
ghi tên ông Lê Hồng Phúc, phó Ban Tôn giáo, Trần Trung Tín, phó ban
MTTQVN. Nhưng bản tin của Phật
Tử Việt
Bản tin Phật
Tử Việt
Điều đặc biệt là
về cách sắp xếp của Ban Biên Tập trang Phật Tử Việt Nam, cột
bên phải bản tin Đại trai đàn chẩn tế
là một lọat các tin về nhờ các nhà ngọai
cảm gọi hồn, t́m mộ, những bản tin mà nhà
nứơc từ nhiều năm vẫn giấu kỹ,
hoặc khi loan tin th́ rất là dè dặt. Phải chăng
muốn nhắc nhở rằng Đaị Trai Đàn
Cầu Siêu này có liên hệ tới hàng trăm ngàn chiến
binh chết giữa rừng núi một thời?
Trang web duy nhất tại Hoa Kỳ
loan tin đầy đủ về nghi lễ này là Thư
Viện Hoa Sen (link: http://thuvienhoasen.org/daitraidanchante-05.htm#khai%20mac%20dai%20trai%20dan)
th́ hoàn ṭan không nói ǵ về các chuyện ngoại cảm,
gọi hồn với t́m mộ…
C̣n trang web Làng Mai (http://langmai.org/ChuyenDiVietNam2007/HTML/traidanchante/index.htm)
lại không viết theo h́nh thức
bản tin... Dù vậy Làng Mai tất nhiên biết rằng
đây là một nghi lễ mang tính lịch sử, khi
trở thành nghi lễ đầu tiên cầu nguyện cho
tử sĩ hai miền và cho những người chết
liên hệ tới cuộc chiến, cả nhiều năm
sau nữa dù chết trong tù hay ngoài biển.
Ong Chủ Tịch Nước
Nguyễn Minh Triết không tham dự nghi lễ ở Chùa
Vĩnh Nghiêm, dù có được thư mời từ
Thiền Sư Nhất Hạnh. Cũng không có câu trả
lời cụ thể nào. Hay phải chăng, trong khuôn viên
Chùa Vĩnh Nghiêm không có cuốn Kinh Điển Mác-Lê nào
để ông Triết đọc tụng?
Một
điều cần ghi nhận nữa, về cách nhà
nước loan tin. Trong khi Chùa Vĩnh Nghiêm (http://vinhnghiemvn.com/) loan tin là
có 10,000 Tăng ni Phật Tử tham dự lễ hôm Thứ
Sáu, th́ báo Tiền Phong ghi là chỉ có 2,000 người
dự, và báo Tuổi Trẻ ghi là 3,000 người dự.
Đặc biệt đá VOA hôm
Thứ Saú ghi nhận rằng, trích:
“Chính phủ ở Hà Nội phản
đối tên gọi “giải oan” của các buổi lễ
cầu siêu của Thiền sư Nhất Hạnh. Họ
nói rằng tuy sẵn sàng tha thứ cho những chiến
sĩ trận vong của miền Nam, nhưng họ vẫn
xem những người đó là những người
phản bội dân tộc và trở thành tay sai của chính
quyền mà họ gọi là “ngụy quyền” do chính
phủ Mỹ khống chế.
V́ có sự phản đối
như thế, Tăng Đoàn Làng Mai đă đổi tên
gọi Đại Trai Đàn Chẩn Tế Giải Oan thành
Đại Trai Đàn Chẩn Tế B́nh Đẳng.
Một thỏa hiệp khác cũng đă đạt
được trong lễ cầu siêu ngày hôm nay ở chùa
Vĩnh Nghiêm. Theo tiết lộ của Thượng
Tọa Pháp Ấn, người phát ngôn của Làng Mai,
Thiền sư Nhất Hạnh vốn định tiến
hành hai buổi lễ Chiêu Cô tại Nghĩa Trang Liệt
Sĩ của bộ đội Cộng sản và Nghĩa
Trang Biên Ḥa của quân đội Việt Nam Cộng ḥa. Nhưng kế hoạch đă gặp sự
chống đối của giới hữu trách Việt
Đúng vậy. Có
biết bao nhiêu là bất đồng trên cuộc
đời này. Kể cả những bất
đồng về chuyện có nên cầu nguyện cho
người chết hai miền hay không... Với
người chết, có lẽ đă xong, h́nh như họ
không tranh căi ǵ nữa -- cuộc chiến đă xong rồi.
Họ đang ngồi b́nh đẳng trên bàn
thờ vong ở trong các chùa.
Và hơn 10,000 Tăng Ni Phật
Tử trong nghi lễ ở Chùa Vĩnh Nghiêm đă có câu
trả lời riêng cho họ, rằng cần phải giúp
những vong linh chưa siêu thóat được một
trợ giúp tâm linh để t́m về cơi an lành. Đó là chuyện nhà chùa, tất cả các chùa,
từ ba thập niên nay đă làm, đang làm, và sẽ làm.
Không chỉ cho
người chết, mà chính người sống như
chúng ta vẫn cần các nghi thức tương tự. Chính ngay trong ḷng
chúng ta đó, đă là những cơi với đủ thứ
lành dữ… Hăy đưa tất cả các giận dữ,
các căm thù, các suy nghĩ, các cảm xúc, các tâm thức c̣n
ẩn ức, c̣n bóng quế dày ṿ trong thâm tâm chúng ta ra,
để cùng chuyển hóa tất cả các tâm này về
chốn an lành, về cơi b́nh an của tâm
hồn. Bao giờ th́ nhà nứơc mới chịu
hiểu như thế, để có thể làm như
thế, để những ngừơi chết sẽ không
c̣n oan ức, khi hàng triệu người đă chết mà
h́nh ảnh một đất nứơc trong tâm
tưởng họ, một đất nứơc của
hạnh phúc, của tự do và dân chủ, vẫn c̣n xa
vời?