Công Đoàn Độc Lập? 
 

Trần Khải 
 

Hiện nay bộ Luật Về Quyền Lập Hội của Việt Nam đă sửa đổi và bàn căi nhiều năm, tới bản dự thảo thứ 9 hay thứ 10 rồi mà vẫn chưa xong -- như vậy, dân Việt Nam vẫn chưa có quyền lập hội, có nghĩa là các công đoàn vẫn là công đoàn của chính phủ. 
 
Trong khi đó, những cuộc đ́nh công liên tục từ cuối năm ngoaí tới nay đă cho thấy mô h́nh công đoàn nhà nứơc đă trở thành lỗi thời, và là một thất bại lớn -- công đoàn nhà nứơc khi vào hăng tư, như tại một số công ty may dệt của chủ Đài Loan hay Nam Hàn, đă trở thành một công cụ cho phía chủ xử ép thợ. Điều này cho thấy nhu cầu cần lập các công đoàn độc lập rất lớn. Thậm chí như sau các đợt đ́nh công đầu năm nay, hơn 100 lănh tụ công nhân biểu t́nh đă bị công an bắt nguội và dẫn đi biệt tích. Bản tin trên Bangkok Post về trường hợp công an CSVN bắt cóc 100 công nhân đó đă biến vào hư vô tới giờ, v́ không có một tăm hơi nào. 
 
Vậy công nhân VN có thể thành lập công đoàn độc lập trong hoàn cảnh toàn dân không có quyền lập hội như hiện nay? Nhu cầu đó thực sự đang càng lúc càng lớn.  
 
Bản tin đài VOA dưạ theo thông tấn Bắc Kinh Xinhuanet ghi nhận về t́nh h́nh đ́nh công ở VN như sau: 
 
“560 vụ đ́nh công đă diễn ra ở Việt Nam từ tháng giêng năm 2004 đến trung tuần tháng 6 năm nay, trong đó có hơn 200 vụ xảy ra trong năm 2005, gia tăng rất nhiều so với 60 vụ của năm 1995.  
 
Bản tin hôm thứ hai của Tân hoa xă trích thuật tin tức báo chí Việt Nam nói rằng trong số 560 vụ đ́nh công, có 409 vụ xảy ra ở các công ty có vốn đầu tư nước ngoài, 138 vụ ở các công ty ngoài quốc doanh và 13 vụ tại các doanh nghiệp nhà nước.  
 
Nguyên do chính dẫn tới các vụ đ́nh công là các chủ doanh nghiệp không tuân hành Luật Lao động, đặc biệt là những quy định về tiền lương, tiền thưởng, bảo hiểm xă hội, và điều kiện làm việc.  
 
Một yếu tố khác góp phần làm phát sinh những vụ đ́nh công là biểu hiện yếu kém của các công đoàn hoạt động tại các doanh nghiệp. Hầu hết những vụ đ́nh công diễn ra một cách ôn ḥa và có trật tự, nhưng cũng có một số vụ đ́nh công trong đó nhân công đă phá hoại tài sản của doanh nghiệp.  
 
Theo tin của báo Tiền Phong, có hơn phân nửa các doanh nghiệp ở các khu công nghiệp và khu chế xuất không trả lương cho nữ công nhân trong thời gian họ phải nghỉ để sanh con và 25% các công ty không trả lương ngoài giờ.” 
 
Điều chúng ta thấy rằng chính phủ CSVN đổ tội đ́nh công là v́ chủ doanh nghiệp không tôn trọng Luật Lao Động, nhưng nhà nứơc không bao giờ nhận lỗi về t́nh h́nh kiểm tra để buộc doanh nghiệp thực thi Luật Lao Động, và cũng không tự nhận tội hoạt động công đoàn bế tắc v́ cán bộ công đoàn đă bị chủ doanh nghiệp mua chuộc hoặc ép buộc. 
 
Một bản tin của UNI (link: http://www.union-network.org/UNIFlashes.nsf/0/783B2F92A5B73014C12571AE005592CA?OpenDocument) hôm 17-7-2006 cho thấy rằng dưới mắt UNI th́ nhà nứơc CSVN đang chuẩn bị chuyển ḿnh để gỡ bỏ chủ nghĩa cộng sản, trong đó UNI đóng một vai trong việc giúp thành lập và huấn luyện các công đoàn độc lập tại Việt Nam. 
 
Điều này cực kỳ khó hiểu, bởi v́ Luật Về Quyền Lập Hội vẫn c̣n bị ém, chưa cho ra, và một cách chính thức th́ vẫn chưa ai có quyền lập công đoàn độc lập. 
 
Bất kể là phía nhà nứơc đă có nhiều người thú nhận rằng các đợt công nhân vừa qua hầu hết đều hợp t́nh hợp lư, tuy rằng không cán bộ nào dám công khai kêu gọi chính phủ trả tự do cho 100 lănh tụ công nhân đ́nh công bị bắt nguội. 
 
Báo Người Lao Động hôm 15-7-2006 với bài “Tôn trọng quyền đ́nh công của công nhân” của nhà báo Hoàng Hùng đă về t́nh h́nh nóng bỏng này, trích: 
 
“Hơn 10 năm qua, chưa có cuộc đ́nh công nào do Công đoàn đứng ra tổ chức nên tất cả các cuộc đ́nh công đều sai về h́nh thức, c̣n nội dung th́ hoàn toàn phù hợp  
 
Ngày 15-7, Bộ KH-ĐT, Bộ LĐ-TB-XH và Tổng LĐLĐ VN tổ chức cuộc họp báo chuyên đề về vấn đề đ́nh công trong ṿng 10 năm trở lại đây. Đây c̣n là hoạt động bên lề hội nghị tổng kết 15 năm xây dựng, phát triển khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế (KCN, KCX, KKT) nhằm t́m ra giải pháp hạn chế nạn đ́nh công tự phát, không đúng theo quy định của pháp luật.  
 
Các cuộc đ́nh công chỉ sai về h́nh thức  
 
Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Ngọc Phúc cho rằng hơn 1.000 cuộc đ́nh công xảy ra trong 10 năm qua đều diễn ra không đúng các tŕnh tự, thủ tục quy định của pháp luật là không do Công đoàn cơ sở đứng ra tổ chức, lănh đạo. Tuy nhiên, hầu hết các cuộc đ́nh công xảy ra đều nằm trong khuôn khổ quan hệ lao động, trong phạm vi doanh nghiệp (DN), không vi phạm các quy định về cấm, hoăn hoặc ngừng công. Nói cách khác, các cuộc đ́nh công chỉ sai về h́nh thức, c̣n nội dung th́ hoàn toàn phù hợp. Nh́n chung, đ́nh công xảy ra do người sử dụng lao động vi phạm pháp luật lao động và những cam kết trước đó. Một số nơi xảy ra đ́nh công c̣n do thực hiện quản lư tùy tiện trái với quy định của pháp luật, vi phạm nhân phẩm, phong tục, tập quán của người Việt Nam.  
 
Bức xúc về quy chế tiền lương  
 
Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Lê Duy Đồng nhấn mạnh: Sở dĩ đ́nh công tăng đột biến trong những tháng đầu năm 2006 là do chính sách về tiền lương tối thiểu tại các DN có vốn đầu tư nước ngoài thấp, tồn tại trong thời gian dài, không phù hợp với chỉ số trượt giá và chậm được điều chỉnh theo quy định tại Điều 56 Bộ Luật Lao động. Sau khi Chính phủ ban hành nghị định điều chỉnh lương tối thiểu th́ t́nh h́nh có phần lắng dịu, công nhân an tâm làm việc. Tuy nhiên, đối với các DN có vốn đầu tư trong nước vẫn chưa có sự điều chỉnh phù hợp. Một số DN lấy mức lương tối thiểu để trả lương cho người lao động, xem đó là đơn giá tiền lương chính. Trong khi đó định mức lao động lại quá cao, nhưng nợ lương th́ kéo dài, thiếu quan tâm đến chế độ tiền thưởng... 
 
...Ông Nguyễn Ḥa B́nh, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN, thừa nhận trong ṿng 10 năm trở lại đây chưa xảy ra vụ đ́nh công nào do Công đoàn tại chỗ khởi xướng. Đây là một nhược điểm cần phải khắc phục trong thời gian tới. Ông cho rằng số vụ đ́nh công ngày càng nhiều, nhưng không có ǵ đáng ngại. Đ́nh công là một hiện tượng tồn tại khách quan trong nền kinh tế thị trường....” 
 
Nếu đọc kỹ, chúng ta không hề nghe nói ǵ tới các Công Đoàn độc lập... Vậy th́ v́ sao UNI lại nói là đang huấn luyện và giúp thành lập công đoàn độc lập tại VN? Có phải CSVN đă thành khẩn, chịu tôn trọng quyền lập công đoàn của công nhân? Hay chỉ là bày tṛ ảo thuật với quốc tế? Nếu chỉ là ảo thuật, th́ sao nỡ lấy nỗi đau khổ của thợ thuyền làm tṛ gài mưu quốc tế những ngày sắp vào WTO?