TỔNG THỐNG BUSH LẠI QUA ÂU CHÂU

MỸ VÀ ÂU CHÂU CỐ LẬP LẠI LIÊN MINH ĐỂ ĐỐI ĐẦU VỚI NHỮNG THỬ THÁCH MỚI * MỸ VẪN CẦN TẠO LIÊN MINH GIỮA CÁC QUỐC GIA ĐỒNG HƯỚNG

* HOÀNG ĐỨC NHÃ

(Đặc biệt của Ngày Nay)

Gần đây LH Âu Châu công kích Hoa Kỳ về những biện pháp trong cuộc chiến chống khủng bố quốc tế, đặc biệt nhất là các biện pháp giam giữ và tra tấn tù binh tại các quốc gia đệ tam – trong đó có 14 quốc gia Âu Châu –, việc HK vẫn duy trì trại giam các thành phần khủng bố tại căn cứ Hải quân Guantanamo, Cuba và việc một số binh lính TQLC HK giết hại thường dân tại thành phố Haditha, Iraq.

Ngày 21.6 vừa qua TT Bush tham dự phiên họp thượng đĩnh HK-Liên hiệp Âu Châu tại thành phố Vienne. Tại đó ông ta bày tỏ thái độ rất ôn hòa, đáp ứng một số thỉnh cầu của LH Âu Châu trước khi họ chánh thức nêu lên, và khuyến khích Âu Châu hợp tác với HK hầu tạo lập dân chủ tại Trung Đông. Thái độ và những lời lẽ ôn hòa và xây dựng của TT Bush đánh dấu một khúc quanh quan trọng trong liên hệ giữa hai khối quốc gia này, và nhấn mạnh tầm quan trọng của LH Âu Châu trong việc giải quyết một số thử thách lớn cho nền an ninh thế giới trong khi ảnh hưởng của HK và uy tín của chính TT Bush ngày càng suy giảm.

Uy tín của Hoa Kỳ suy giảm

Hai ngày sau khi ông ta được tái cử nhiệm kỳ hai vào tháng 11 năm 2004 TT Bush tuyên bố sẽ hợp tác chặt chẽ hơn với Liên hiệp Âu Châu, điều mà ông ta không mấy quan tâm trong nhiệm kỳ đầu. Sau bốn năm tranh luận kịch liệt về một số vấn đề trọng đại, từ việc lật đổ Sađam Hussein, tái thiết và xây dựng dân chủ tại Iraq, đến vấn đề Hiệp ước Quốc tế Kyoto nhằm giảm thiểu chất khí nhà kín (greenhouse emission) để bảo vệ mối sinh, đến việc Liên hiệp Âu Châu vẫn duy trì những tài trợ quá mức cho lãnh vực canh nông qua Chánh sách Chung Về Canh nông (Common Agricultural Policy, CAP). Tưởng cũng cần nhắc lại rằng CAP là một trong những lý do chánh làm bế tắc các cuộc đàm phán mậu dịch quốc tế hiện nay, khiến các quốc gia đang phát triển chưa bán được nông phẩm của họ trên thị trường Âu Châu vì mức tài trợ khổng lồ này, được các kinh tế gia ước lượng vào khoảng 40 tỷ Euros (32 tỷ Mỹ kim) mỗi năm.

Đa số dân Âu Châu vẫn hoài nghi chánh sách ngoại giao của Hoa Kỳ bất chấp cử chỉ ôn hòa của TT Bush. Nhật báo Financial Times và công ty thăm dò dư luận Harris đã thực hiện một cuộc thăm dò dư luận về thái độ của dân Âu Châu đối với một số vấn đề và đã công bố kết quả trước khi TT Bush đến Vienne. 36% của những người tham gia cuộc thăm dò này (cở 5,000 người tại Pháp, Anh, Đức, Ý và Tây Ban Nha) cho rằng HK là mối đe dọa lớn nhất cho nền ổn định thế giới – trong khi đó 30% nghĩ là Iran và 18% nghĩ rằng Trung Quốc là mối đe dọa! Ngoài ra, tổ chức PEW ngày 13 tháng 6 vừa qua đã công bố kết quả của cuộc thăm dò dư luận tại 15 quốc gia – trong đó có Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Nga, Trung Quốc, Nam Dương, Nhật Bản, Ấn Độ - theo đó uy tín của HK trên thế giới tiếp tục suy giảm và sự hỗ trợ chiến tranh chống khủng bố quốc tế bị sa sút, ngay cả tại các quốc gia đồng minh nòng cốt của HK như Nhật Bản.

Một năm trước đây sự chống đối HK có đà giảm thiểu, một phần vì công cuộc cứu trợ qui mô của HK cho nạn nhân tsunami tại Nam Dương, Ấn Độ và một số quốc gia khác. Tuy nhiên, cảm tình đối với HK tại một số quốc gia được thăm dò đang sa sút, điển hình là Tây Ban Nha – quốc gia Âu Châu chống đối HK mạnh nhất – với 23% dân ủng hộ so với 41% năm 2005, Ấn Độ với 56% ủng hộ so với 71% năm 2005 và Nam Dương với 30% ủng hộ so với 38% năm 2005. Chỉ có Pakistan và Anh Quốc vẫn duy trì sự ủng hộ đối với Hoa Kỳ.

Sơn thủy chánh trị mới

Hoa Kỳ rất quan tâm về hình ảnh của mình tại các quốc gia trên thế giới, nhất là các quốc gia theo đạo Hồi. Đồng thời Hoa Kỳ vừa lo âu vừa nản lòng về sự thiếu tiến bộ trong việc giải quyết một số vấn đề không những ảnh hưởng đến nền ổn định và an ninh thế giới mà còn tai hại cho di sản chánh trị của chính TT Bush, như vấn đề năng lượng,vấn đề Bắc Hàn, vấn đề Iran, vấn đề hoàn tất tái thiết Iraq, vấn đề Do Thái – Palestine.

Ngoài ra, Hoa Kỳ đang canh chừng sự thăng tiến của Nga dưới sự lãnh đạo của TT Putin. Ông Putin đã biến dần Liên bang Nga thành một quốc gia độc tài, tập trung quyền hành trong tay ông ta và một số cận thần để bóp nghẹt tự do dân chủ và độc quyền sinh hoạt kinh tế, nhất là vấn đề cung cấp dầu thô và khí đốt thiên nhiên. TT Putin sẽ dùng diễn đàn của phiên họp thường niên các cấp lãnh đạo nhóm G8 (nhóm các quốc gia giàu nhất thế giới) tại thành phố St. Petersburg để chính thức “ra mắt” trên chính trường.

Trong bối cảnh ấy Hoa Kỳ thấy nhu cầu trở lại với Âu Châu, đồng minh trước đây qua bao nhiêu năm trong chiến tranh lạnh nhưng xa dần nhau vì chánh sách và cách sử dụng quyền hành trong những hoàn cảnh chính trị, quân sự và kinh tế, thương mại mới. Sự thay đổi đường lối hoạt động và họp tác chặt chẽ của Hoa Kỳ đối với những quốc gia trong Liên hiệp Âu Châu được thể hiện trong việc Hoa Kỳ đồng ý với bộ ba của Liên hiệp (EU-3: Anh-PhápĐDức) để thương thuyết với Iran thay vì dùng những biện pháp quân sự. Đây là bằng chứng của một lối họp tác lành mạnh giữa hai khối quốc gia, mặc dù họ còn nhiều bất đồng ý kiến về một số vấn đề khác. Hoa Kỳ thúc đẩy Liên hiệp Âu Châu phải đưa những ngân quỹ mà các quốc gia Âu Châu đã hứa cho cuộc tái thiết Iraq. Về phía họ, Liên hiệp Âu Châu thúc Hoa Kỳ xúc tiến mạnh mẽ một số vấn đề quân sự, kinh tế vã thương mại như việc thay đổi đường lối giam giữ tù nhân trong chiến tranh chống khủng bố, việc bãi bỏ chiếu khán nhập nội HK, việc mở rộng thị trường hàng không, việc tìm một giải pháp dung hòa để tránh sự đổ vỡ của những cuộc đàm phán mậu dịch quốc tế hiện nay, v.v.

Phương thức hoạt động mới của HK do một số viên chức khác thi hành: thay vì những tên tuổi của nhóm tân bảo thủ tại Bộ Quốc phòng như nguyên Thứ trưởng Paul Wolfowitz và Phụ tá Tổng trưởng Douglas Feith, một số viên chức có thể gọi là chuyên viên thế giới vụ đang nắm quyền chủ động và có nhiếu ảnh hưởng với TT Bush, như Tổng trưởng Ngoại giao Condoleeza Rice, Thứ trưởng Ngoại giao Robert Zoellick (vừa đệ đơn từ chức để nắm chức vụ Phó Chủ tịch, Phân vụ Quốc tế của công ty tài chánh Goldman Sachs), Thứ trưởng Tài chánh Robert Kimmitt, v.v.

Liên minh thật sự hay chỉ kết bè qua sông? TT Bush đã tỏ thiện chí với Liên hiệp Âu Châu tại phiên họp Vienne qua những cam kết tìm cách giải quyết trại giam Guantanamo và thúc đẩy Quốc Hội HK chấp thuận giải pháp dung hòa nhằm tránh sự bế tắc tại các cuộc đàm phán mậu dịch – một cam kết đi ngược với lời tuyên bố cuả tân Đại diện Thường trực Mậu dịch Susan Schwab khi bà ta tuyên bố rằng Hoa Kỳ không ngại các cuộc đàm phán ấy bế tăc thay vì chấp nhận một kết luận không tốt.

Vấn đề đặt ra cho HK lẫn Liên hiệp Âu Châu là liệu Liên hiếp, đặc biệt là những thành viên nòng cốt như Pháp, Đức và Ý, có đủ can đảm chánh trị để lấy những biện pháp tương xứng với HK để giải quyết các vấn đề trọng đại nêu trên hay không? Liệu Hội đồng Điều hành Liên hiệp Âu Châu (EU Commission) có đủ can đảm và kiên quyết để buộc các thành viên nòng cốt – đặc biệt là Pháp - giảm thiểu tài trợ cho lãnh vực canh nông chăng? Hay là bộ ba Liên hiệp (EU-3) lại nhượng bộ một lần nữa khi chánh quyền ngoan cố của Iran bác bỏ những đề nghị xây dựng mà HK và Liên hiệp Âu Châu đưa cho Iran vào ngày 5 tháng 6 vừa qua? Quan trọng hơn nữa, liệu Liên hiệp Âu Châu tiếp tục ủng hộ Hoa Kỳ tại phiên họp nhóm G8 trung tuần tháng Bảy này để đối phó với mưu đồ của Liên bang Nga dùng việc cung cấp dầu thô và khí đốt thiên nhiên làm vũ khí chiến lược để đạt mục tiêu chánh trị của họ?

Đây là những quan tâm chánh đáng của Hoa Kỳ khi xét lại quá trình hợp tác giữa hai khối quốc gia trong thời gian sau chiến tranh Iraq và những chánh sách hiện đại của một số lãnh tụ Âu Châu có thể gọi là “lấy thế đà điểu”, trùm mền mong giông tố đi qua. Hố cách biệt giữa HK và Âu Châu về chiến tranh chống khủng bố vẫn còn sâu rộng. Đa số các chánh trị gia Âu Châu vẫn cho rằng chiến dịch chống khủng bố quốc tế chỉ là một hành quân cảnh sát, công an thay vì một chiến tranh toàn diện như Hoa Kỳ đề xướng. Những chánh trị gia này chưa chịu chấp nhận thực trạng hiểm họa rất lớn của tổ chức al Qaeda – thậm chí đến nỗi có một viên chức cao cấp của Liên hiệp Âu Châu gần đây nói rằng “Chúng tôi không có một chiến tranh chống khủng bố” – một tuyên bố khá lạ thường khi Âu Châu đã trải qua ba cuộc tấn công khủng bố!

Hoa Kỳ cũng biết một ngày nào đây Liên hiệp Âu Châu sẽ vạch một đường hướng độc lập và xa dần người đồng minh đã bao lần cứu họ thóat khỏi nhưng giông tố chánh trị, quân sự và kinh tế vì họ cho rằng họ đã trở thành một loại siêu quốc gia với một đầu não hành pháp tại Brussels (trụ sở của Hội đồng Điều hành Liên hiệp Âu Châu) và đầu não lập pháp tại Strasbourg (trụ sở của Quốc hội Âu Châu). Chánh sách ngoại giao HK sẽ phải dựa trên căn bản là Liên hiệp Ạu Châu khó thành một siêu quốc gia, mà thật sự chỉ là một liên hiệp của một số quốc gia độc lập, có chủ quyền sẵn sàng hành động để bảo vệ quyền lợi của quốc gia họ. Trong tinh thần đó Hoa Kỳ sẽ phải tiếp tục hợp tác với từng quốc gia một để tạo lập một liên minh giữa những quốc gia đồng hướng (coalition of the willing) để tiếp tục sứ mạng tạo lập dân chủ và tạo điều kiện tốt cho sự phát triển kinh tế toàn cầu.

Chicago ngày 23.6.2006