Năm mới nh́n về Việt Nam sau WTO: liệu Việt Nam có lại theo bài học toàn cầu hóa của Trung Hoa?
  

Việt Nguyên

HOUSTON  – Những ngày cuối năm tôi lại được nghe những bản nhạc của ban The Beattles “May be I am the dreamer...” Tôi lại nghĩ về Việt Nam. Năm 2006 là một năm quan trọng với nhiều biến chuyển cho Việt Nam: vào WTO, được qui chế b́nh thường mậu dịch vĩnh viễn với Hoa Kỳ (PNTR)... Bánh xe lịch sử không ngừng quay đă cuốn VN vào con đường toàn cầu hóa với sự lănh đạo của Hoa Kỳ thay cho chủ thuyết ba gịng thác cách mạng ngớ ngẩn từ 1975.

Biết tôi là người mơ mộng, một số bạn sinh viên và những người làm báo VN đă đặt cho tôi một câu hỏi nan giải: sau khi vào WTO, Việt Nam sẽ biến đổi theo chiều hướng xă hội nào? Ấn Độ hay Trung Hoa? Hơn bốn ngàn năm lịch sử chịu ảnh hưởng Ấn, Trung, Việt Nam rồi vẫn sẽ bị tiếp tục ảnh hưởng của hai nước láng giềng vĩ đại ở Á Châu đă chứng tỏ cho thế giới thấy con đường phát triển tư bản hiện đại Tây phương với hai chế độ khác nhau, một chế độ tư bản độc đảng ở Trung Hoa và một chế độ dân chủ thiến toàn hảo ở Ấn Độ.

Những thay đổi ban đầu.

Không phải ngẫu nhiên mà TT George W.Bush đă gọi VN là một con hổ con kinh tế. Gia nhập con đường toàn cầu hóa muộn màng, Việt Nam và Bangladesh được Hoa Kỳ dùng để ngăn chận sư bành trướng của Trung Hoa trên mặt trận kinh tế nhờ nhân công rẻ giống như Hoa Kỳ đă dùng VNCH ngăn chận làn sóng Cộng sản trong thời chiến tranh Việt Nam. Chính sách dành cho VN khác hẳn chính sách Marshall Hoa Kỳ dành cho Đức và Mc Arthur cho Nhật Bản để các quốc gia này trở nên những cường quốc kinh tế. Với lối cai trị của nhà cầm quyền Hà Nội và chánh sách đàn áp đối lập và nhân quyền của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, phát triển của Việt Nam hẳn sẽ nghiêng về h́nh thức Trung Hoa với một miền Nam tiếp tục phát triển nhanh hơn miền Bắc nhờ hạ tầng kiến trúc kinh tế và giáo dục của Việt Nam Cộng Ḥa để lại như cựu thủ tướng Vơ Văn Kiệt vẫn thường nhận định.

Bước đầu Việt Nam sẽ thay đổi, thay đổi chóng mặt với nền kinh tế phát triển 8% mỗi năm như Trung Hoa trong 25 năm qua. Các công ty quốc doanh đua nhau phá sản v́ không cạnh tranh được với các công ty tư nhân theo tiêu chuẩn WTO. Giai cấp nhà giầu mới từ con cháu đảng viên cao cấp xuất hiện như những lời văn chua chát của nữ sĩ Yiyunli trong “Thousand years of good prayers” (tạm dịch Muôn Năm Nguyện Cầu) diễn tả những thay đổi ở Trung Hoa trong những năm đầu sau khi Trung Hoa vào WTO “phá sản là danh từ nhầm lẫn, chánh quyền Cộng sản gọi những sự sụp đổ của các công ty quốc doanh là cải tổ nội bộ, là t́nh trạng thay đổi...” Con ông cháu cha đi học trường tư, trường ngoại không học trường công với học phí một, hai ngàn Mỹ kim mỗi tháng như ở Saigon, ở Hà Nội hiện nay.

“Các trường học tư cũng như các cơ sở kinh doanh tư mọc lên khắp các thành phố lớn như tre trúc sau cơn mua đầu xuân... Họ hàng các lănh tụ đảng Cộng sản được biến đổi qua đêm thành chủ các công ty, mặt mũi con cháu họ xuất hiện trên những đài truyền h́nh như những nhà vô sản kinh doanh mới!” Cô bé Lin, cả đời nghèo chưa thấy cảnh đời sang trọng, đi đến trường ngày đầu, ngạc nhiên với sự giầu có từ trên trời rớt xuống của cha mẹ cán bộ lương chưa đến 100 Mỹ kim một tháng đă trả “học phí 20 ngàn Yuan một năm cộng thêm 20 ngàn Yuan khác cho chi phía ăn ở. Chiều thứ Sáu, băi đậu xe ngoài cổng trường đầy những xe ngoại quốc sang trọng. Tài xế, người làm đến đón cô chiêu cậu ấm cán bộ. Cô thầy đứng ngoài cửa chỉ chỏ ai là con cán bộ lănh đạo cao cấp, cô cậu nào vừa mới được đi đóng phim...” Trên thị trường chứng khoán, các công ty chứng khoán mọc lên như nấm từ những hăng xưởng quốc doanh bị phá sản. Ông Fong chủ tịch công ty, có vợ ở tù v́ tội biển thủ hơn 70 ngàn Yuan, nói với bạn “chỉ có những tép riu mới phải trả giá cho sự làm đẹp của chánh quyền c̣n những con cá mập càng ngày càng lớn càng mập hơn”

T́nh trạng Trung Hoa

Từ ngày Đặng Tiểu B́nh đưa khẩu hiệu “làm giầu là vinh quang” bộ mặt Trung Hoa đă thay đổi với nền kinh tế phát triển 8% trong 25 năm qua, những tiên đoán về t́nh h́nh chính trị ở Trung Hoa trong 10 năm qua đều sai. Dự đoán 25 năm tới khó định. Trung Hoa sẽ thành như Singapore? Hay Hoa Kỳ? Trở nên một quốc gia dân chủ? Hay tiếp tục chánh sách cộng sản tư bản?” Không ai đoán được tương lai nhưng cuộc cách mạng cộng sản với chánh sách của Đặng Tiểu B́nh đă thành công: sự giầu có và tiêu thụ của giai cấp trung lưu mới đă bù đắp lại cho sự thiếu sót tự do.

Các thành phố lớn với hơn triệu dân mọc lên như nấm từ Tứ Xuyên lên miền Bắc qua đến Tây Tạng. Thành phố Thượng Hải với những xây cất của các kiến trúc sư Hoa Kỳ không giới hạn luật lệ trở thành h́nh dạng của một “thành phố hành tinh”. Phi trường Thượng Hải và Bắc Kinh qua mặt phi trường Nữu Ước.

Cán bộ đảng làm giầu khoe sự vinh quang với những villa sang trọng mọc lên như nấm. Những nhà giầu mới làm chủ những hộp đêm nở rộ khắp đô thị. Những thành phố lớn và các khu kỹ nghệ vùng ngoại ô được xây cất trong ṿng dưới 10 năm tượng trưng cho sự giầu có và quyền thế của một Trung Hoa mới toàn cầu hóa đă bị chính những người trí thức Trung Hoa than phiền là “thiếu văn hóa”. Cách mạng Đặng Tiểu B́nh thành công ngược lại cách mạng Mao Trạch Đông cũng như Hồ Chí Minh đă phản bội giai cấp công nông nhân.

Khác biệt giữa giai cấp tư sản và công nông nhân gấp năm lần thời 1945 khi Mao Trạch Đông làm cách mạng. Hơn 150 triệu người Trung Hoa sống dưới lợi tức một Mỹ kim một ngày. Hai trăm triệu người đă bỏ miền quê lên các thành phố ô nhiễm nhất thế giới để đi t́m việc làm với cuộc đời khó khăn chật vật đầy những thất vọng và buồn phiền. Những công nhân tạm bợ không có bảo hiểm, không nhà cửa, công việc không được bảo đảm. Con gái làm điếm, nạn dịch AIDS tăng. Hơn bốn triệu người biểu t́nh với hơn 87,000 ngàn vụ trong năm qua, nguyên nhân chánh là chống lại sự cướp đất bất hợp pháp của chánh quyền đẻ xây cất hăng xưởng, xa lộ và cư xá. Tiền bồi thường không đủ, cán bộ đảng Cộng sản tham nhũng ăn chận hầu hết tiền bồi thường. Trong những vụ mới đây, nông dân phẫn uất đă bắt nhốt cán bộ đảng Cộng sản để đ̣i hỏi đảng phải để ư đến tiếng nói của họ.

Hệ thống giáo dục và nền y tế công cộng càng ngày càng xuống, thiếu đạo lư, tham nhũng v́ thiếu ngân sách quốc gia và ngân sách hàng tỉnh. Ở thành phố, công nhân nghèo cũng không vinh quang hơn nông dân. Ở Thượng Hải, đằng sau những cao ốc hành tinh là những cao ốc cũ kỹ nơi tạm trú của những người nghèo đă bị đuổi ra khỏi thôn xóm của họ. Cao ốc cũ kỹ, thang máy không chạy, nước phải được xách lên từng thùng lên lầu.

Những bất công đưa đến khuynh hướng chống lại toàn cầu hóa kiểu Trung Hoa hiện nay, một chánh sách không có phương pháp sâu sắc giải quyết nạn nghèo đói và bất b́nh đẳng ngoài những lời hứa mập mờ rằng sự giầu có của tư nhân cuối cùng sẽ đem lại lợi ích cho mọi người.

Các khuynh hướng chánh trị mới

Cả Trung Hoa lẫn Ấn Độ sau toàn cầu hóa đều không giải quyết được nạn nghèo đói. Với tổng số hơn hai tỷ dân, con số người nghèo ở Ấn Độ và Trung Hoa cộng lại nhiều hơn con số người nghèo đói ở Phi Châu. Tương tự như ở Trung Hoa đằng sau những khu phố sang trọng nền dân chủ ở Ấn Độ với thị trường tự do và bầu cử tự do đă không xây dựng được một “xă hội hài ḥa” với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ từ sau năm 1962.

Dân Ấn Độ thiếu kiên nhẫn với viễn kiến của Nerhu từ thời Đặng Tiểu B́nh. Đa số thành phần trung lưu bảo thủ đă dửng dưng trước hàng trăm triệu người nghèo. Trong khi đó giới trí thức tiến bộ ở Trung Hoa như Zhu Yuequin năm 1988 trong sách “những cạm bẩy của hiện đại hóa” đă tố cáo tham nhũng của cán bộ đảng, không tin Mao Trạch Đông về cả con người lẫn lư thuyết, ngưỡng mộ cuộc đời Gandhi và cuộc cách mạng bất bạo động, xem Nerhu vĩ đại hơn cả Mao.

Ngược lại giới nông dân nghèo ở Ấn Độ may mắn không bị cải cách ruộng đất và cách mạng văn hóa lại ngưỡng mộ cách mạng của Mao.

Thành phần sinh viên, rường cột của cách mạng, ở Trung Hoa trái lại dửng dưng với chánh trị. Đa số sinh viên không biết đến h́nh ảnh người hùng tay cầm túi plastic đứng trước đoàn xe tăng của quân đội nhân dân ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989. Giai cấp trung lưu ở Trung Hoa giống như ở Việt Nam dửng dưng trước những tranh dấu nhân quyền trong nước một phần v́ sợ chánh quyền, sợ kiểm duyệt truyền thông, sợ mất quyền lợi nhưng phần lớn là v́ bận làm tiền và tiêu tiền! Chẳng những dửng dưng trước chánh trị chống đối đảng họ c̣n dửng dưng trước chánh trị của đảng. Lăng của Mao Trạch Đông mở cửa bất thường và khi mở cửa may mắn lắm mới thấy vài du khách vào thăm.

Các nhà trí thức tiến bộ ở Trung Hoa nói chung ủng hộ cải tổ kinh tế thị trường nhưng kết tội đảng Cộng sản đă không hiện đại hóa quốc gia về mặt chính trị: đem luật pháp và những quyền trong hiến pháp đến cho mọi ngướ dân. Thần tượng của họ là Frederick Hayek lư thuyết gia kinh tế của bà Margaret Thacher, cựu thủ tướng Anh và Milton Friedman linh hồn của chánh sách kinh tế Reagan.

Khuynh hướng mới “tân tả phái” ở Trung Hoa đă chỉ trích phép mầu kinh tế của Trung Hoa trong 25 năm qua. Một phép mầu đă bắt dân Trung Hoa trả một giá đắt cho môi sinh, văn hóa và xă hội. Phá hủy hệ thống an sinh xă hội, bất công tột bực, nạn thất nghiệp gia tăng và nạn ô nhiễm môi sinh trầm trọng. Lỗi lầm chính trị là sự bất công và bất b́nh đẳng sinh ra từ sự can thiệp quá nhiều của chính quyền vào cơ chế kinh tế thị trường tự do. Nhóm tân tả phái hy vọng chánh quyền sẽ có trách nhiệm nhiều hơn với giai cấp công nông dân và Trung Hoa sẽ không vào con đường khủng hoảng toàn cầu hóa tư bản đă xẩy ra cho các nước Đông Á và châu Mỹ La tinh vào thập niên 1990. Đại diện nhóm này là Wang Hui ở Bắc Kinh, đă cho rằng có hai sự cải tổ kinh tế thị trường của đảng Cộng sản, một kinh tế thị trường phát triển từ liên hệ xă hội địa phương và một kinh tế thị truờng do chánh quyền làm chủ sau khi tịch thu bất hợp pháp các công ty tư nhân. Chính cuộc cải tổ loại hai này đă dẫn đến ṿng lẩn quẩn gây ra nạn tham nhũng, thất nghiệp, rối loạn xă hội dẫn đến sự can thiệp của chánh quyền từ đó chánh quyền độc tài lại càng có cớ trở nên độc tài hơn.

Từ năm 1989, các nuớc Đông Âu đă nhất định từ bỏ chế độ Cộng Sản, tuần lễ qua họ lại một lần nữa kết án “chủ nghĩa Cộng sản là một tội ác lớn nhất xẩy đến cho các quốc gia Đông Âu” trong kỳ hội nghị ở Hung Gia Lợi. Trong khi đó, đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục dẫn dắt nước đi vào “con đường ḷng ṿng dẫn đến chủ nghĩa tư bản”. Thiếu dân chủ, đầu năm mới, dân Việt Nam đứng trước những bất công xă hội chỉ mong những lời cầu nguyện muôn năm đến tai Avalokeshvera, Phật Quán Thế Âm “người nghe được tất cả những tiếng kêu trầm thống của nhân loại.”

Việt Nguyên