Vì sao đã không có tiến bộ về nhân quyền ở Việt Nam ?

Trần Thanh Hiệp & Nguyễn An

L.G.T. Trong khi Hoa Kỳ cho rằng ở Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể về tự do tôn giáo nên quyết định rút tên Việt Nam xã hội chủ nghĩa ra khỏi sổ đen CPC và cho nước này hưởng quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Hoa Kỳ thì hàng ngày tại Việt Nam vẫn xảy ra những vụ sách nhiễu, đe dọa, đàn áp đối lập dân chủ, đối lập tôn gíao. Trong một cuộc Hội luận mới đây dư luận ở trong cũng như ở ngoài nước đều nhận xét rằng tình hình nhân quyền ở Việt Nam trong năm 2006 xấu hơn nhiều so với những năm trước. Như vậy là đã có hay không có tiến bộ? Và nếu muốn có tiến bộ thực sự thì phải làm sao? BTV Nguyễn An của Đài Á Châu Tự Do mạn đàm với Luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Việt Nam về Nhân Quyền, trụ sở đặt tại Paris, về khả thế cải thiện tình trạng đặc biệt này. Dưới đây là bản ghi âm cuộc mạn đàm nói trên, đã được phát đi trên làn sóng của Đài ACTD trong các chương trình 6g30 sáng 01-02, 21giờ tối 01-01, 21giờ tối 02-02-2007, giờ Việt Nam. Xin được nói rằng những ý kiến của Luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan diểm của Đài Á Châu Tự Do và tựa đề bài này hông phải của Đài Á Châu Tự Do.

I. Không có mâu thuẫn chỉ có khác biệt

A.C.T.D.: Theo Bộ ngọai giao Hoa Kỳ thì ở Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể về tự do tôn giáo cho nên CHXHCNVN dược rút tên ra khỏi danh sách các nước đáng quan tâm CPC. Ngược lại Ủy Ban Quóc Tế về Tự Do Tôn Giáo của Hoa Kỳ cũng như nhiều sự kiện và nhiều luồng dư luận cả ở trong lẫn ngoài nước đã khẳng định rằng tình trạng nhân quyền ỏ Việt Nam vẫn xấu và còn xấu hơn nhiều nữa so với những năm trước. Vậy là đã có sự mâu thuẫn trong cách đánh giá về tình hình nhân quyền ở Việt Nam. Luật sư nghĩ sao về một sự mâu thuẫn như vậy?

T.T.H.: Nên nói là có sự khác biệt chứ không nên coi đó là một mâu thuẫn. Vì người ngoại giao thì phải làm công việc ngoại giao nghĩa là phải nói theo ngôn ngữ ngoại giao còn người có trách nhiệm quan sát hay tranh đấu để bảo vệ tự do tôn giáo và nhân quyền thì không thể chỉ nhìn sự việc dưới góc độ ngoại giao mà phải nhìn thẳng vào sự thật để làm hiện rõ sự thật.

A.C.T.D.: Có phải ý luật sư muốn nói rằng Bộ ngoại giao Hoa Kỳ đã không nói sự thật?

T.T.H.: Đó chỉ là một suy diễn lý thuyết không phản ánh dược thực tế nên không phải và cũng không thể là kết luận của tôi. Theo tôi, thái độ mới đây của Bộ ngoại giao Hoa Kỳ về tự do tôn giáo ở Việt Nam có nhiều mặt chứ không đơn giản một mặt. Không ai có thể chối cãi rằng từ khi đạo luật về Tự Do Tôn Giáo của Hoa Kỳ được áp dụng đối với Việt Nam thì qua các báo cáo và điều trần, bộ ngoại giao Hoa Kỳ đã chứng tỏ có được một sự hiểu biết khá sâu rộng và xác thực về tình trạng tự do tôn giáo và nhân quyền ở Việt Nam đã bị vi phạm như thế nào. Tôi tạm gọi hoạt động này là hoạt động « tố cáo » và nó đã đưa tới quyết định ghi tên Hà Nội vào sổ đen CPC. Ta có thể coi như là Bộ ngoại giao Hoa Kỳ, sau khi làm xong nhiệm vụ tố cáo một cách không khoan nhượng, đã bước sang giai đoạn « chế tài » để áp dụng biện pháp trừng phạt là việc nêu lên đích danh Việt Nam xã hội chủ nghĩa là một nước cần đặc biệt quan tâm về nhân quyền. Nhưng ta không nên quên rằng đồng thời Hoa Kỳ cũng đã mở ra nhiều cuộc thương lượng với Hà Nội để tìm cách cải thiện tình trạng ấy. Cho đến cuối năm ngoái, có thể là Bộ ngoại giao Hoa Kỳ nhận thấy rằng giảm nhẹ chế tài sẽ giúp cải thiện mau hơn là giữ nguyên mức chế tài khởi đầu, nên đã lấy tên CHXHCNVN ra khỏi danh sách CPC. Nếu biện pháp giảm nhẹ này không đưa tới những kết quả dự tính thì lại tìm biện pháp tăng nặng, đó là điều ta có thể hiểu được, huống chi đó lại là chuyện ngoại giao. Vì vậy. tôi không cho là đã có mâu thuẫn giữa tố cáo và chế tài. Trái lại tố cáo và chế tài vẫn được tiến hành song song. Vấn đề tự do tôn giáo, và nói rộng hơn, vấn đề nhân quyền ỏ Việt Nam, không phải là chuyện riêng giữa Hà Nội và Hoa Thịnh Đốn cho nên có nhiều cách, của nhiều người, để giải quyết, nếu Hà Nội vẫn cứ tiếp tục đi sâu vào đường lối phi nhân quyền.

A.C.T.D.: Luật sư nói rằng chỉ có khác biệt chứ không có mâu thuẫn. Vậy theo Luật sư thì đã có những khác biệt nào, ở đâu và tại sao? Có thể coi những khác biệt ấy là tiến bộ được không, hay lại là những hiện tượng đã xấu đi như một nhân vật của Hiệp Hội Nhân Quyền Quốc Tế đã nhận định trong cuộc Hội luận về nhân quyền ở Việt Nam mới được phát đi trên làn sóng của Đài ACTD ?

T.T.H.: Nói chung, tình hình Việt Nam đã đổi khác so với mấy năm về trước. Một mặt, Đảng cầm quyền không còn toàn trị được như hồi những năm 1980. Mặt khác, dân chúng Việt Nam thuộc mọi tầng xã hội đã bắt đầu chỗi dậy để đòi nhân quyền, dân quyền. Trong môi trường Việt Nam trên đường toàn cầu hóa, nhà cầm quyền không còn khả năng thẳng tay đàn áp để làm mưa làm gió như xưa. Việt Nam đang bước vào một tình hình mới tuy chưa hẳn ngã ngũ. Như thế đương nhiên phải có những cái mới, nghĩa là khác với cái cũ, khác nhiều hay khác ít mà thôi.

A.C.T.D.: Vậy những cái mà ông gọi là khác ấy là gì ?

T.T.H.: Tôi chỉ xin nói rất sơ lược về bốn hiện tượng khác biệt. Trước hết về quan hệ ngoại giao Hà Nội-Washington. Cảm tưởng của tôi là Tổng thống Bush, nhân dịp Hôi nghị thượng đỉnh APEC, đã cho thấy Hoa Kỳ muốn giải quyết những vấn đề ở Việt Nam theo lô gích dân chủ hóa ở Iraq và Afganistan, nghĩa là muốn Hoa Kỳ có bước lùi để cho các nhân dân địa phương tham dự tích cực hơn vào tiến trình dân chủ hóa này. Mặt khác, các tầng lớp nhân dân dã đứng lên trực diện ôn hòa đấu tranh với nhà cầm quyền để khiếu kiện và hành sử những nhân quyền, dân quyền cho đến nay vẫn bị đàn áp. Ngoài ra, nhà cầm quyền trên nguyên tắc vẫn ra sức muốn duy trì trật tự độc tài toàn trị nhưng về thực tế chỉ có khả năng điều động công an chìm và nổi, lúc cương lúc nhu, để chặn đứng đà dân chủ tự phát từ cơ sở. Sau cùng, vì trật tự độc tài toàn trị xã hội chủ nghĩa đang trên bước quá độ phi xã hội chủ nghĩa để bị chuyển hóa thành trật tự dân chủ nên pháp quyền không còn đủ hiệu lực cưỡng hành mà dân quyền thì chưa thành tựu. Theo cách nhìn của luật học thì đó là tình trạng phi luật, cấp dưới, địa phương tự do lạm quyền, dân chúng tự do hành động bất chấp ngăn cấm của pháp luật của nhà cầm quyền. Nếu kéo dài thì chúng ta sẽ chứng kiến một tình trạng sa lầy trong đó đàn áp sống chung với bất tuân lệnh dân sự nếu chưa biến thành bất tuân lệnh chính trị. Nói tóm lại nếu còn đàn áp dù dưới những hình thức mới thì không hy vọng gì có được bước nhảy vọt dân chủ.

A.C.T.D.: Vậy tức là theo ý ông, thì ngay cả đàn áp cũng có những hình thức mới. Xin cảm ơn Luật sư Hiệp và xin hẹn kỳ tới sẽ tiếp tục trao đổi với ông về những hình thức đàn áp mới.

MC cuối bài : Quý thính giả vừa nghe phần đầu cuộc mạn đàm giữa BTV Nguyễn An của ban Việt ngữ với luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Nhân quyền Việt Nam có trụ sở tại Paris. Ông Hiệp nói là hiện ở Việt Nam, nhà cầm quyền tiếp tục đàn áp những cá nhân và tổ chức đòi hỏi nhân quyền. Tuy nhiên, vì tình hình đã thay đổi, nên sự đàn áp cũng mang hình thức mới. Những hình thức mới ấy là gì, mời quý thính giả theo dõi trong một buổi phát thanh tới. Cũng xin đựơc nói rằng ý kiến của luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của đài Á Châu Tự Do.

II. Đàn áp đổi mới

Mạn đàm với BTV Nguyễn An của Đài chúng tôi trong một buổi phát thanh trước, Luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Việt Nam về Nhân Quyền trụ sở đặt tại Paris, có nói rằng tuy đã được gia nhập Tổ chức Thương mại quốc tế cũng như đã được hưởng quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Hoa Kỳ nhưng nhà cầm quyền Hà Nội vẫn theo đuổi chính sách đàn áp đối lập dưới hình thức đổi mới. Hôm nay, cuộc màn đàm lại được tiếp tục để bàn sâu thêm về hình thức đàn áp đổi mới này.

A.C.T.D.: Xin chào Luật sư Hiệp. Kỳ trước Luật sư có nêu lên rằng cuộc đàn áp các cá nhân hay tổ chức tôn giáo, chính trị đối lập với chế độ vẫn tiếp tục ở Việt Nam nhưng dưới hình thức đổi mới. Chúng tôi muốn được luật sư nói rõ thêm về sự đổi mới hình thức mà Luật sư đã nêu lên. Ít ra cũng để thấy rằng đổi mới đã theo chiều hướng tăng nặng hay giảm nhẹ. Và nếu là giảm nhẹ thì có phải là chỉ dấu cải thiện của tình trạng nhân quyền hiện nay ở Việt Nam hay không ?

T.T.H.: Thưa ông Nguyễn An, câu hỏi của ông khó mà trả lời tóm gọn ngay được. Tôi xin trả lời một cách tổng quát trước đã, rồi sau tôi sẽ đi vào chi tiết. Nhớ lại trước đây ngưởi ta sợ rằng nếu tranh thủ được những thắng lợi ngoại giao như vào được TCTMTG (WTO) và có được hưởng quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn với Hoa Kỳ (PNTR) thì nhà cầm quyền Hà Nội sẽ xuống tay đàn áp kịch liệt đối lập. Cho đến bây giờ thực tế cho thấy việc này chưa xảy ra, theo tôi, chính vì Hà Nội không có khả thế leo thang đàn áp.

A.C.T.D.: Vậy là theo luật sư thì Hà nội đã xuống thang đàn áp và dẫu sao thì tình hình nhân quyền ở Việt Nam cũng đã đựơc cải thiện phần nào. Đó có phải đó là sự thay đổi mà ông nói không ?

T.T.H.: Không. Tôi có cơ sở vững chắc để quả quyết rằng chẳng những không được cải thiện mà còn xấu hơn những năm trước nhiều, như một đại diện của Hiệp Hội Nhân Quyền Quốc Tế đã nhận định trong cuộc Hội luận trong và ngoài nước về nhân quyền mới đây do qúy đài tổ chức.

T.T.H.: Thí dụ như những cơ sở nào ?

A.C.T.D.: Trước hết là cơ sở về mặt sự kiện. Từ hơn một năm trở lại đây, trong thế giới WTO và quy chế PNTR của Hoa Kỳ, nhà cầm quyền Hà Nội đã không dùng chế tài hình sự để phạt tù như trước nữa. Mà chỉ dùng công an hoặc để bạo hành về thể xác hoặc sách nhiễu, làm áp lực hăm dọa thân nhân, bao vây, đánh đòn cân não gây hoang mang, mượn cơ quan truyền thông phỉ báng, mạ lỵ đối lập chính trị, tôn giáo cũng như các thành phần dân chúng đã xuống đường để khiếu kiện. Thậm chí còn bắt giam trong nhiều tháng để rồi phải phóng thích không xét xử vì không có tội. Tất cả những hành vi có vẻ nhẹ vì không phải là hình phạt tù này thực ra đã tạo nên một bầu không khí đàn áp còn căng thẳng hơn trước nữa. Về mặt ý nghĩa pháp lý thì dưới ánh sáng luật học, những biện pháp phòng chống tội phạm nói trên của nhà cầm quyền Hà Nội có thể được giải thích như một chính sách đàn áp mới với hai đặc điểm. Một là pháp quyền của chế độ đã bị thay thế bằng lạm quyền của công an để thực hiện việc đàn áp. Luật lệ về tố tụng hình sự đã không được tôn trọng, các tội phạm hình sự không được tòa án xét xử vì chế độ không thể cứ sử dụng bừa bãi cơ quan tư pháp như trước nữa nên phải lấy công an để thay thế. Hai là đàn áp bằng luật hành chánh để không bị ràng buộc về hình thức là thủ tục cũng như về nội dung là tội phạm. Nói tóm lại, không có án tù tưởng rằng đã có giảm nhẹ nhưng vi phạm nhân quyền về mặt quy mô thì lại tăng nặng.

A.C.T.D.: Luật sư có nhắc đến luật hành chính và những vụ xử phạt vi phạm hành chính. Vậy luật hành chính là luật gi ? Và thế nào là vi phạm hành chính ?

T.T.H.: Thú thật, tôi không thoải mái khi phải bàn về luật hành chính ở Việt Nam. Một phần tài liệu nghiên cứu về luật này ở hải ngoại không nhiều nhặn gì bởi lẽ ngay tự gốc của nó cũng chỉ đếm dược trên đầu ngón tay. Dù sao tôi cũng sẽ đưa ra vài nhận định về luật hành chính ở Việt Nam sau khi tôi nói sơ qua về cái gọi là vi phạm hành chính…

A.C.T.D.: mà kỹ sư Phương Nam Đỗ Nam Hải là một trong những người bị xử phạt rất nổi tiếng ?

T.T.H.: Đúng. Nhưng phải nói vi phạm hành chính đã nổi tiếng là nhờ kỹ sư Đỗ Nam Hải thì đúng hơn. Thực thế, cho đến khi xảy ra vụ kỹ sư Hải bị xử phạt vi phạm hành chính phải nộp phạt 20 triệu đồng mà ông nhất quyết không chịu nộp thi dư luận mới làm quen với cụm từ vi phạm hành chính. Vì nhà cầm quyền Hà Nội đã dùng danh nghĩa « vi phạm hành chính » để sách nhiễu Kỹ sư Đỗ Nam Hải trong việc ông đã đòi hỏi phải có trưng cầu dân ý nên thiên hạ mới nghe nói đến « vi phạm hành chính »

A.C.T.D.: Nhưng vi phạm hành chính là gì ? Có phải là vi phạm lụât hành chính không ?

T.T.H.: Tôi có đọc hai Pháp lệnh của Hà Nội ra đời năm 1989 và 1996 cùng mấy nghị định áp dụng hai Pháp lệnh ấy thì « vi phạm hành chinh là hành vi (…) thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý xâm phạm các quy tắc quản lý Nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật, phải bị xử phạt hành chính ». Ngoài ra, tôi cũng thấy các nghị định này đã liệt kê ra hàng trăm hành vi gọi là vi phạm hành chính. Theo tôi, không có cơ sở pháp lý vững chắc nào để thuyết phục rằng chuyên chở trong xe một số sách cổ võ cho trưng cầu dân ý lại là một hành vi phi pháp dù chưa tới mức bị trừng phạt hình sự. Tôi cho rằng, luật hành chính ở Việt Nam và hai Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính chỉ là chuyến tàu vét của thời chuyên chính vô sản, để tạo điều kiện đàn áp đối lập ôn hòa trong chừng mực không làm kẹt Hà Nội trước dư luận quốc tế. Bởi vậy đối với tôi, nhân quyền ở Việt Nam vẫn đang tiếp tục bị chi phối bởi một chính sách phi nhân quyền chưa thay đổi.

A.C.T.D.: Dùng ngôn ngữ dân gian để nói về sự đàn áp mà lụât sư vừa phân tích, thì phải chăng là bình có mới, nhưng rượu vẫn cũ ? Vậy theo Luật sư phải làm sao  để có tiến bộ về nhân quyền ở Việt Nam?

T.T.H.: Thì phải « thay » và phải « đổi » những gì đi ngược lại các quy phạm của các công ước quốc tế về nhân quyền mà nhà cầm quyền Hà Nội đã tham gia từ năm 1982 thôi.

A.C.T.D.: Xin cảm ơn Luật sư Hiệp và xin hẹn sẽ bàn thêm về những thay đởi này trong buổi phát thanh tới

MC cuối bài : Quý thính giả vừa nghe phần thứ hai cuộc mạn đàm giữa BTV Nguyễn An của ban Việt ngữ với luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Nhân quyền Việt Nam có trụ sở tại Paris. Ông Hiệp đã phân tích về hình thức mới của sự đàn áp mà nhà cầm quyền Việt Nam áp dụng những cá nhân và tổ chức đòi hỏi nhân quyền. Vấn đề đặt ra vẫn là, làm thế nào để thay đổi tình hình nhân quyền tại Việt Nam, mời quý thính giả theo dõi trong một buổi phát thanh tới. Cũng xin đựơc nói rằng ý kiến của luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của đài Á Châu Tự Do.

III. Để có tiến bộ thực sự

Xướng ngôn viên : Trong buổi phát thanh trước Luật sư Trần Thanh Hiệp, chủ tịch Trung Tâm Việt Nam về nhân quyền, trụ sở đặt tại Paris, có nói với BTV Ngyễn An rằng muốn có tiến bộ thực sự về nhân quyền ở Việt Nam thì phải thay và phải đổi. Hôm nay BTV Nguyễn An tiếp tục trao đổi với Luật sư Hiệp về những thay đổi này. Xin được nói rằng những ý kiến của Luật sư Hiệp không nhất thiết phản ánh quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.

A.C.T.D.: Trong cuộc trao đổi trước, Luật sư có nói rằng để có tiến bộ thực sự về nhân quyền ở Việt Nam thì phải thay và phải đổi. Vậy theo Luật sư, phải thay những gì và phải đổi những gì ?

T.T.H.: Như tôi đã nói lần trước, không thể có được những tiến bộ rất được chờ đợi về nhân quyền ở Việt Nam nếu chỉ đổi mới cách đàn áp. Muốn có tiến bộ thì phải có đoạn tuyệt với quá khứ. Tuy rằng chưa thể có được ngay lúc này bước nhảy vọt dân chủ ở Việt Nam, nhưng ít ra, thì cũng phải thay đi những gì đã ngăn cản trong suốt mấy thập niên qua sự ra đời của những nhân quyền dân quyền đã xuất hiện từ lâu ở trên khắp thế giới. Và như thế, thì phải đổi khác đường lối cai trị để chấm dứt đàn áp mà chuyển sang thực hiện nhân quyền.

A.C.T.D.: Điều này đã đươc nói từ lâu nhưng vẫn chưa thấy có. Luật sư có tin rằng đã có những yếu tố mới để lần này những thay đổi dự kiến nói trên sẽ là những thay đổi dự báo không ?

T.T.H.: Tôi không có cơ sở chắc chắn để nhận định xem lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam có muốn thay đổi thực sự đường lối đảng trị tuyệt đối đả kéo dài nhiều thập niên qua hay không. Nhưng về mặt thực tế khách quan thì tôi cho rằng đã có những yếu tố để thuyết phục họ phải thay đổi. Ở đây tôi chỉ muốn giới hạn những lời bàn của tôi vào trong phạm vi luật học mà thôi.

A.C.T.D.: Vâng, chúng ta sẽ chỉ bàn luận vấn đề trong phạm vi lụât học mà thôi. Vậy trong phạm vi này, theo ông tại sao không thể không có những thay đổi bắt buộc phải có được nữa ?

T.T.H.: Có ít nhất hai lý do. Lý do thứ nhất, trong hơn một năm trở lai đây, chính nhà cầm quyền Hà Nội đã tự mình đánh phá cái gọi là « pháp quyền » của chế độ. Sự kiện họ cho công an chìm và nổi xâm phạm bừa bãi nhân quyền của dân chúng, của những người bất đồng chính kiến thì vô hình trung họ đã vô hiệu hóa hiệu lực cưỡng hành của pháp luật. Việc người cầm quyền cố ý không tôn trọng pháp luật như thế đã vô hiệu hoá chẳng những hiệu lực cưỡng hành của luật lệ mà còn vô hiệu hóa cả uy lực của tòa án vì đã không làm được chức năng bảo vệ công lý. Vậy chỉ còn cách phải thay đi thứ pháp chế cũ cho phép công an lộng hành khinh miệt nhân quyền này. Lý do thứ hai, các tầng lớp dân chúng, từ trí thức đến bình dân, đã có nhũng biểu lộ thái độ không tự nguyện vâng lệnh nhà cầm quyền. Hiện tượng này có ý nghĩa một xu hướng đặt lại tính chính thống của chế độ. Tôi cho rằng trước môt hiện trạng phi luật như thế, những lời thuyết minh của Sách trắng về nhân quyền không thể thuyết phục nổi ai rằng luật lệ hiện hành về nhân quyền ở Việt Nam không cần thay đổi.

A.C.T.D.: Nhưng liệu thay đổi tới mức Luật sư nêu lên như thế có là đòi hỏi những điều không hy vọng gì được nhà cầm quyền Hà Nội chấp nhận không ?

T.T.H.: Đâu có gì là quá đáng ? Một đằng tôi cho rằng đã đến lúc Hà Nội nên thực sự hội nhập vào luật quốc nội những quy phạm của luật quốc tế về nhân quyền mà từ hơn hai mươi năm rồi chính họ đã cam kết tôn trọng và áp dụng. Điều này Hà Nội vẫn cứ nại đủ điều để lần lữa không thi hành hay chỉ thi hành về hình thức, còn về nội dung thì lại ngang nhiên vi phạm. Đằng khác, để cho mọi người lần này có thể tin ở thực tâm đổi mới nghiêm chỉnh của mình, tôi tưởng Hà Nội nên ký tên CHXHCNVN tham gia Hiệp định thư thứ nhất phụ đính Công ước quốc tế 1966 về các quyền dân sự và chính trị, để cá nhân người dân Việt Nam có khả thế hành sử tố quyền theo thủ tục của luật quốc tế về nhân quyền mà khiếu nại về những hành vi xâm phạm của nhà cầm quyền nước mình. Đó chỉ là một đòi hỏi tối thiểu, nhất là chỉ vì không có được cái tối thiểu này mà nhân quyền đã vắng thiếu ở Việt Nam.

A.C.T.D.: Có nên chờ đợi sự tự nguyện của nhà cầm quyền Hà Nội để có được hai điều thay đổi này không ? Hay là cần phải có những áp lực để thúc đẩy bộ máy cầm quyền ơ Hà Nội sớm chuyển hướng ? Luật sư có thấy một khả thế tranh đấu nào của dân chúng trong khuôn khổ luật pháp hiện hành để đòi nhà cầm quyền thực hiện những thay đổi ấy không?

T.T.H.: Tôi cho rằng trong tình huống mới hiện nay ở Việt Nam trong đó nhà cầm quyền đã công khai không tôn trọng luật pháp của chính mình thì dân chúng có nhiều cơ hội để đòi hỏi và buộc nhà cầm quyền phải đi vào con đường pháp lý. Môt mặt, dân chúng phải đứng lên làm nhiệm vụ đấu tranh phòng và chống tội phạm hình sự, phòng và chống vi phạm hành chính đã được dự liệu bởi hiến pháp, luật và các văn bản dưới luật. Và để cho việc làm này hoàn toàn hợp pháp đối với nhà cầm quyền - chứ không phải hợp pháp theo quy phạm luật quốc tế về nhân quyền - dân chúng nên nhờ luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý áp dụng thủ tục để tòa án thụ lý và xét xử những hành vi lạm quyền, thi hành sai chức vụ của công an trên cơ sở bộ luật hình sự dương hành, các Pháp lệnh và Nghị định xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự. Mặt khác, dân chúng lại còn phải huy động mọi nguồn nỗ lực văn hóa tự phát, cá thể hay tập thể trong nước cũng như ngoài nước đồng thanh đòi hỏi nhà cầm quyền Hà Nội phải thi hành nghiêm chỉnh những nghĩa vụ quốc tế mà Hà Nội đã cam kết tôn trọng kể từ khi tham gia hai công ước quốc tế 1966 về nhân quyền và dân quyền. Nếu cả hai phía, chính quyền và dân chúng cùng có những chuyển động theo chiều hướng mới này thì nhất định phải có tiến bộ đáng kể về nhân quyền tại Việt Nam.

A.C.T.D.: Xin cảm ơn Luật sư