Nguyễn Tấn Dũng củng cố địa vị
Thursday, February 01, 2007

Ngô Nhân Dụng

Từ thập niên 1970, dưới thời Đức Giáo Hoàng Phaolô Đệ Lục, ṭa thánh La Mă đă bằng ḷng tiếp các lănh tụ cộng sản. Nhưng cuộc hội kiến giữa ông Nguyễn Tấn Dũng, thủ tướng Việt Nam, và Đức Giáo Hoàng Benedicto XVI trong tuần trước được mọi người Việt Nam đặc biệt chú ư. V́ đây là lần đầu tiên một lănh tụ cộng sản người Việt tới triều kiến một vị giáo hoàng. Nhiều người suy đoán hành động này báo hiệu việc bang giao giữa hai nước sắp thành h́nh. Việt Nam hiện đứng cùng hàng ngũ các nước cộng sản không liên lạc ngoại giao với La Mă, gồm Trung Quốc, Bắc Hàn, và Lào. Vương Quốc Cambodia dù ông thủ tướng là cộng sản nhưng đă bang giao rồi.

Nếu bắt đầu quan hệ ngoại giao với Vatican bây giờ, Việt Nam sẽ là quốc gia thứ 173 bang giao chính thức với Ṭa Thánh La Mă, và trong số các nước cộng sản sẽ đứng hàng thứ nh́ sau Cuba. Trung Quốc chưa bang giao với Vatican, nhưng trong danh sách chính thức các quốc gia mà ṭa thánh công nhận vẫn có tên China. Đó cũng chính là trở ngại lớn nhất, v́ tên China này là Trung Hoa Dân Quốc, ở Đài Loan. Chính phủ Bắc Kinh muốn ṭa thánh Vatican chỉ công nhận một Trung Quốc. Điều này chắc sớm muộn Vatican cũng sẽ nhượng bộ, nếu Bắc Kinh nhường trên những điểm khác, như trong việc phong nhiệm các vị giám mục.

Đối với riêng ông Nguyễn Tấn Dũng, bức h́nh ông gặp gỡ Đức Giáo Hoàng sẽ tạo thanh thế cho cá nhân, rất có ích cho địa vị của ông ở Việt Nam. Ngay trong nội bộ đảng Cộng Sản, sau những thắng lợi ngoại giao khác như gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới, Tổ Chức Hội Nghị APEC, việc bắt tay với nhà lănh đạo tôn giáo với hơn một tỷ giáo dân sẽ được ghi làm một thành tích của riêng ông, và ông mang lại cho đảng Cộng Sản. Địa vị của ông Nguyễn Tấn Dũng trong đảng sẽ vững hơn. Mọi người làm chính trị đều lo bảo vệ và củng cố địa vị cá nhân, ngay trong đảng của họ. Họ dùng quyền lực để làm ǵ, phải chờ coi kết quả mới biết.

Nhiều quan sát viên quốc tế cho là ông Nguyễn Tấn Dũng đă chứng tỏ là một thủ tướng mạnh trong đảng Cộng Sản, so với những người tiền nhiệm. Nhưng không ai có thể đoán thực sự ông có muốn đổi mới nhanh chóng và đầy đủ hay không, và nếu muốn th́ không biết có thể thành công hay không. Nhưng dù muốn ông cũng không thể đóng vai một Gorbachev ở Việt Nam. Trên các bậc thang quyền lực trong đảng Cộng Sản, địa vị người làm thủ tướng rất thấp, người đóng vai tṛ đó không có khả năng quyết định như một tổng bí thư cộng sản Liên Xô ngày trước. Muốn gia tăng quyền lực của chức vụ thủ tướng, ông Nguyễn Tấn Dũng sẽ phải dùng đến những nguồn ảnh hưởng ở bên ngoài guồng máy đảng để vượt qua những ràng buộc, giới hạn của bộ máy chặt chẽ này. Nhiều dấu hiệu cho thấy ông Dũng đang vận động trong chiều hướng đó.

Ai cũng biết người dân Việt Nam bây giờ chỉ mong tiếp tục đổi mới, đổi nhanh hơn, đầy đủ hơn. Người nào làm thủ tướng cũng phải ch́u theo nguyện vọng đó nếu muốn tăng uy thế của ḿnh. Cầm đầu chính phủ trong một nước cộng sản là một địa vị hữu danh vô thực. Trước khi măn nhiệm, ông Phan Văn Khải đă than rằng ngay việc thay đổi một bộ trưởng, một thứ trưởng ông cũng phải xin lệnh Ban Bí Thư. Mà Ban Bí Thư cũng c̣n dưới quyền các người trong Bộ Chính Trị. Ông Vơ Văn Kiệt cũng được coi là người mạnh bạo và muốn thay đổi, bây giờ người dân chỉ nhớ đến hệ thống điện cao thế đă lỗi thời, cùng với đường xa lộ Trường Sơn mà họ gọi Xa Lộ Bà Vơ Văn Kiệt. Ông Phạm Văn Đồng ngày xưa chỉ để lại được mỗi một thành tích là cười tươi để chụp ảnh.

Không những chức thủ tướng thiếu uy quyền, mà ngay chức tổng bí thư, từ thời ông Nông Đức Mạnh, cũng trở nên mờ nhạt. Sau thời Lê Duẩn, Trường Chinh, trong đảng Cộng Sản Việt Nam, không lănh tụ nào dám đứng lên cao hơn các lănh tụ khác một cái đầu, nhô đầu lên là sợ bị chém. Chính v́ thế mà mọi quyết định quan trọng cho tương lai đất nước đều bị tŕ hoăn. Chương tŕnh gọi là "Đổi mới" trong 20 năm qua cứ "bước đi một bước lâu lâu lại ngừng," có khi giậm chân tại chỗ, làm cho cả nước mất nhiều cơ hội tiến tới. Trong hoàn cảnh đó, nếu muốn ch́u theo ước vong của người dân mà thay đổi nhanh hơn, ông Nguyễn Tấn Dũng trước hết phải bảo vệ chỗ ḿnh ngồi. Và củng cố uy tín riêng, có thể dần dần lấn bước, giành thêm lấy quyền hành. Đó là cảnh người đi dây, đi khéo cho khỏi ngă, đồng thời phải bước tới, không tiến tới th́ cũng té nhào.

Từ khi lên làm thủ tướng, mỗi khi làm một việc có tính cách tiến bộ, cởi mở, ông Nguyễn Tấn Dũng lại làm ngay một việc khác chứng tỏ ḿnh vẫn bảo vệ lập trường cứng rắn và thủ cựu của đảng. Ngay sau khi nhậm chức, xin được cấp trên cho cách chức mấy thứ trưởng nổi tiếng về tham nhũng, ông Dũng đă tạo cho ḿnh h́nh ảnh một người dám hành động chứ không chỉ nói suông. Các quan sát viên ngoại quốc có những ấn tượng tốt về các vụ cách chức, thanh trừng này. Nhưng sức người có hạn, ông Dũng không dám rút dây động rừng. Sau đó, để giữ ḿnh, ông đă lặng im để cho "các cụ" xử lư nội bộ những vụ tham nhũng lớn hơn, không dám đụng tới nữa. Cũng vậy, sau khi ăn mừng Việt Nam được vào Tổ Chức Thương Mại Thế Giới xong, ông Dũng bèn kư ngay một chỉ thị ra lệnh kiểm soát báo chí gắt gao hơn trước. Để chứng tỏ dù phải chấp nhận hội nhập với thế giới nhưng Nguyễn Tấn Dũng vẫn trung thành với truyền thống "chuyên chính vô sản" của Hồ Chí Minh. Trước khi họp Trung Ương Đảng để biểu quyết chính sách mới, thay đổi cơ cấu đảng và nới lỏng mối liên hệ giữa đảng và chính phủ, ông Dũng đă phải hô hào cả nước học tập tư tưởng Hồ Chí Minh, y như cũ, để khỏi bị tố cáo là "chệch hướng." Việc ông Nguyễn Tấn Dũng đến ṭa thánh Vatican hội kiến Đức Giáo Hoàng là một hành động cởi mở về tôn giáo, đồng thời tạo cho ông Dũng thêm một thành tích đối với đảng. Đó là đă mở thêm một cánh cửa ngoại giao quan trọng. Chuyến đi này không biết người Việt sẽ nghĩ ra sao, nhưng được giới bảo thủ ở Mỹ hoan nghênh ngay. Nhật báo Wall Street viết những lời ṭa soạn ngợi khen, nhân dịp lại khuyên bảo Bắc Kinh nên noi gương Nguyễn Tấn Dũng. Trong lúc "hồ hởi", tờ báo tiếng nói của giới tư bản Mỹ c̣n đăng trí, nâng tỷ số phát triển kinh tế của Việt Nam lên trên 10%! Bài báo trên tờ Wall Street cũng là một thắng lợi của ông Nguyễn Tấn Dũng đạt được trong dư luận Mỹ, nhờ chuyến đi ṭa thánh Vatican.

Nhưng có lẽ ông Nguyễn Tấn Dũng đạt được thắng lợi lớn nhất là trong bản tổng kết Hội Nghị Trung Ương Đảng Cộng Sản họp hồi giữa Tháng Giêng đă nêu lên những quy tắc cho phép nhà nước, tức là trong quyền hạn của ông Dũng, tách dần ra khỏi sự khống chế của guồng máy đảng. Bản tổng kết này có thể mở đường để ông Dũng củng cố địa vị, tạo thêm quyền hành, đóng vai tṛ quyết định thay v́ chỉ thừa hành như trước.

Bản thông cáo sau hội nghị chỉ nêu lên những điều đại cương, có thể không được người bên ngoài chú ư, nhưng khi đối chiếu với những lời giải thích của các quan chức nhà nước, chúng ta thấy ư nghĩa trên rơ rệt hơn. Trong thông cáo họ viết "...xây dựng nhà nước pháp quyền xă hội chủ nghĩa; khắc phục t́nh trạng quan liêu, trùng lặp, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ; làm cho bộ máy tinh gọn, đồng bộ, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả..."

Những chữ đáng chú ư nhất trong đó là "t́nh trạng quan liêu, trùng lặp, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ." Cái ǵ mà quan liêu, trùng lặp, chồng chéo trong guồng máy cai trị ở nước ta? Đó là t́nh trạng có hai cơ cấu, bên đảng quyết định (họ gọi là lănh đạo), và bên nhà nước thi hành (họ gọi là quản lư). Ở cấp thôn ấp, cấp xă c̣n dễ bảo nhau, v́ nó nhỏ, nói chuyện, mặc cả, chia chác, có thể thỏa hiệp nhanh chóng. Nhưng tới cấp tỉnh, cấp trung ương, th́ t́nh trạng trùng lặp, chồng chéo sẽ làm tŕ hoăn, lúng túng, cho tới tê liệt. Nguy hiểm nhất là những người có quyền quyết định cao nhất lại không bao giờ chường mặt ra để chịu trách nhiệm. Người cầm đầu chính phủ, cầm đầu các bộ, các cơ quan nhà nước lúc thất bại đều có thể chối tội, giải thích rằng ḿnh không có quyền quyết định. Ông Phan Văn Khải đă than văn như vậy trước khi ra đi. Vậy th́ ai chịu trách nhiệm? Đó là những người nằm trong Trung Ương Đảng, Bộ Chính Trị, nhưng ngay trong bản hiến pháp ấn định cơ cấu chính quyền không có khoản nào mô tả quyền hạn và trách nhiệm của họ cả. Họ là những bóng ma vô h́nh nhưng quyền lực tuyệt đối! Trong một bài phỏng vấn, ông Nguyễn Đ́nh Hương, nguyên phó trưởng Ban Tổ Chức Trung Ương đă thú nhận, (trong) "thực tế, người ta có nhiều cách để trốn trách nhiệm lắm. Thông thường th́ ai cũng kể thành tích, c̣n khi xảy ra sự việc th́ chẳng ai nhận trách nhiệm về ḿnh, mà đổ lỗi cho tập thể, cho người khác."

Cơ cấu cai trị đó do ông Lenin sáng chế ra, ông Stalin sử dụng và kiện toàn đến mức toàn hảo, để những người trong Bộ Chính Trị Đảng Cộng Sản nắm toàn quyền sinh sát mà không chịu trách nhiệm với người dân. Nếu người đứng đầu lại tiêu diệt các đối thủ để tạo nên uy quyền cá nhân th́ cuối cùng chỉ có một người quyết định số phận tất một nước. Ông Hồ Chí Minh đă nhập cảng bộ máy của Stalin đem về áp dụng ở Việt Nam, áp dụng với tập tục của một xă hội vua chúa, phong kiến quan liêu. Ngày xưa, người Việt vẫn nói "trung quân," ông Hồ đặt ra khẩu hiệu "trung với Đảng," tức là lấy đảng Cộng Sản thay thế ông vua. Nhưng đây không phải là một ông vua cụ thể, mà là một guồng máy vô h́nh của một đảng. Một ông vua cụ thể c̣n có trách nhiệm với dân. Trong guồng mày đảng độc quyền cai trị, không ai có trách nhiệm cụ thể, ai cũng đổ lỗi cho cơ chế được. Đó là một thảm họa mà chế độ cộng sản đem lại cho nước Việt Nam.

Cứ theo ư nghĩa trong bản thông cáo của Hội Nghị Trung Ương Đảng Cộng Sản vừa rồi th́ ông Nguyễn Tấn Dũng đang có cơ hội đ̣i tách rời guồng máy nhà nước ra khỏi sự thống trị của guồng máy đảng. Căn cứ vào câu "khắc phục t́nh trạng quan liêu, trùng lặp, chồng chéo," phe Nguyễn Tấn Dũng có thể thúc đẩy việc tách nhà nước dần dần ra khỏi đảng. Trong bài phỏng vấn nêu trên, ông Nguyễn Đ́nh Hương, đă mô tả tiến tŕnh tách rời này. Ông Hương nói, "Đảng không thể vượt qua pháp luật, đảng lănh đạo nhưng không thể đứng trên nhà nước, làm thay nhà nước."

Nhưng đó chỉ là điều ông Nguyễn Tấn Dũng ước mơ, c̣n thực hiện được hay không là chuyện khác. Đảng Cộng Sản bây giờ giống như một con bạch tuộc, có bao nhiêu cái ṿi hút lấy quyền lợi vào chia chác với nhau. Liệu có thể cắt bớt được những cái ṿi đó hay không? Phải chờ coi mới biết. Trong khi chờ đợi, chúng ta sẽ quan sát coi ông Nguyễn Tấn Dũng c̣n những mẹo nào mới để củng cố thêm uy quyền. Sau chuyến đi Vatican, thế nào ông cũng trở lại thăm Bắc Kinh và Thị Trường Chứng Khoán New York, để xin cả tư bản lẫn cộng sản ban thêm phép lành!

Ngô Nhân Dụng