Phát triển kinh tế nhanh, quên ô nhiễm môi sinh

nhà báo Việt Nguyên

HOUSTON (NN) – Năm 1995, tôi có dịp về thăm Hà Nội theo lời khuyên của một người bạn già ở trong Nam, đi để thấy thủ đô của nước Việt Nam Xã Hội Chủ Nghĩa, để so sánh Hà Nội với Saigon thủ đô của nước Việt Nam Cộng Hòa. Một Hà Nội sau ngày Hoa Kỳ bỏ luật cấm vận đang hy vọng mối bang giao mới. Một Hà Nội đang lúng lúng sau khi đàn anh Liên Xô và khối Cộng Sản Đông Âu đã sụp đổ. Một Hà Nội đang sống trong một thập niên đen tối sau này được thủ tướng Phan Văn Khải thú nhận là thời kỳ kinh tế suy sụp nhất của VN khi nền kinh tế chỉ lệ thuộc vào nền mậu dịch với khối CS. Hà Nội tang thương trái với lời hô hào của ông Hồ Chí Minh trong những năm chiến tranh: “Thắng thằng giặc Mỹ ta xây 10 lần hơn”. Hà Nội đang chờ những đoàn quân kinh tế đến giải phóng và “giặc Mỹ” đã giúp xây lại VN sau ngày bang giao năm 1995. Những người đã đi du học về đã nói với tôi ở Hà Nội rằng: “Các ông lãnh đạo Đảng và Nhà nước thiếu trình độ mà đòi làm kinh tế với Mỹ!” Giữa tháng 11 năm 2006, nhìn ông Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đón tiếp TT George W.Bush tôi e rằng các nhà lãnh đạo VN vẫn chưa đủ trình độ.

TT George W.Bush đến Hà Nội vào thời kỳ chiến tranh lạnh đã chấm dứt, trong bối cảnh Hoa Kỳ đang ở trong đoạn kết có hậu của chiến tranh lạnh như tác giả John Lewis Gladdis trong sách “The Cold War” nhận định: “Chủ nghĩa tư bản được chấp nhận mọi nơi, các chính quyền độc tài sụp đổ, các nền dân chủ được toàn cầu hóa dưới sự lãnh đạo của Hoa Kỳ”.

TT George W.Bush đến Hà Nội dự hội nghị APEC khác hẳn cảnh “cỡi ngựa xem hoa” của TT Bill Clinton sáu năm về trưóc, lấy lòng chính quyền CSVN để đưa tư bản Mỹ vào VN. Ông Bush rõ ràng đang trên thế: VN đã nằm trong quỹ đạo của Hoa Kỳ. Ông không cần thân thiện vỗ về các nhà lãnh đạo CS Việt Nam. Ông thân thiện vớùi Saigon và dân miền Nam. Ông không đứng dưới hình Hồ Chí Minh đọc diễn văn như TT Clinton, ông không nghe lời sai như bà cựu ngoại trưởng Albright cố vấn cho ông Clinton gọi ông Hồ Chí Minh, người sáng lập đảng Cộng Sản VN và đồng sáng lập đảng CS Pháp là người quốc gia. Ông vẫn giữ một tình bạn cũ... “bạn cũ” với những người miền Nam yêu tự do trong một thế giới bạn thù lẫn lộn.

Thế nhưng công thức Tư bản + tự do mậu dịch WTO + áp lực nhân quyền không hẳn sẽ dẫn đến nền dân chủ. Chính quyền CS Hà Nội đang đi vào con đường của Bắc Kinh. Tư bản Trung Hoa khác hẳn tư bản Hoa Kỳ. Chính quyền Trung Hoa từ chối nền dân chủ kiểu Mỹ, họ lập nên một chế độâ chánh trị mới, tư bản với độâc tài chính trị. Một chế độâ mà các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ ở Hoa Thịnh Đốn vẫn tự dối lòng cho rằng đây là con đường tự nhiên dẫn đến quốc gia tư bản.

Hệ thống kinh tế kiểu Trung Hoa cuối thế kỷ 20 mà VN đang bắt chước dẫn đến hệ thống chánh trị áp bức, độc tài, một nền y tế thiếu đạo lý không chú trọng đến người nghèo, người cùng khổ không tiền, một hệ thống xã hội bất công giầu nghèo so với hơn 130 triệu người Trung Hoa sống với lợi tức dưới 1 Mỹ Kim một ngày. Người giầu càng giầu và người nghèo vẫn nghèo lợi tức người ở thành thị gấp mười lần lợi tức dân ở nông thôn, giai cấp nông công nhân bị cuộc cách mạng Mao Trạch Đông phản bội và nền môi sinh ở Trung Hoa đang ở trong tình trạng khủng hoảng. Cái “xã hội hài hòa” của chủ tịch Hồ Cẩm Đào vẫn tự hào đã thất bại.

 

Khủng hoảng môi sinh

 

Hội nghị kinh tế APEC ở Hà Nội, nằm dưới các bóng phát triển kinh tế mạnh ở Trung Hoa và Việt Nam, quên hẳn đến phần bảo vệ môi sinh đang bị đe dọa vì hậu quả của sự phát triển kinh tế trên toàn cầu.

Nhà khoa học James Lovelock với quan niệm “quả đất là một sinh vật đơn thuần” đã đưa đến lý thuyết: “Trái đất là một hệ thống tự điều chỉnh gồm nhiều sinh vật, mặt đất đá, đại dương và khí quyển bao gồm như một hệ thống tiến triển, luôn luôn cố gắng điều hòa những điều kiện sống thích hợp cho đời sống trên quả đất”. Ông cho rằng trái đất đang ở bên bờ vực thẳm với nhiệt độ tăng nhanh mỗi năm gây ra hiện tượng nước biển nóng hơn và sự bốc hơi cũng tăng nhanh hơn. Nguyên nhân là vì thán khí CO2 bị thải vào khí quyển do máy móc và nhiên liệu phế thải. Các rừng nhiệt đới bị hủy hoại để xây dựng thành phố và công nghệ cũng làm gia tăng nhiệt độ đồng thời vớùi mặt nước đá (glacier) ở nam và bắc cực tan nhanh hơn vì nhiệt độ gia tăng. Lượng khí Methane ở dưới đáy biển và ở tinh thể nước đá dưới đáy biển cũng được phế thải nhiều hơn. Kết quả của những sự thay đổi này là nhiệt độâ của quả đất tăng 8 độ C trong vài thập niên có thể đưa đến những sa mạc trên trái đất tương tự như sa mạc trên Hỏa tinh. Những sư thay đổi như vậy theo ông James Lovelock sẽ tiêu diệt nhân loại với 200 triệu người sống sót (1/30 dân số trên thế giới hiện giờ).

Nhà khoa học John Hansen lạc quan hơn. Quả đất hiện thời qủa có nóng hơn nhưng chúng ta có đủ thời gian, cho đến năm 2015, để thay đổi nồng độ chất than Carbon về dưới mức nguy hiểm. Nếu chánh quyền Hoa Kỳ áp lực với các nước có kỹ nghệ phát triển như Trung Hoa để làm giảm bớt bụi khó đen từ ống khói xe hơi hay từ những nhà máy than mọc lên nhanh như nấm ở Trung Hoa hay thay đổi những kỹ thuật xe hơi gây ô nhiễm đã bị bãi bỏ ở Mỹ chuyển sang các hãng chế tạo xe hơi ở Trung Hoa thì sự phế thải thán khí CO2 sẽ được giảm bớt nhiều.

Trong lịch sử thế giới, những thời kỳ nhiệt độ thay đổi mỗi 10 độ F đã gây ra những sự diệt chủng hàng loạt trên mặt quả đất cho 50% đến 90% các chủng loại. Theo ông John Hansen của cơ quan NASA, sự kiện gần nhất này đã xẩy ra 50 triệu năm trước. Nếu con người không thay đổi thói quen sống, thay đổi kỹ nghệ để làm giảm sự phế thải thán khí CO2 thì khí hậu sẽ tiếp tục thay đổi và các loài động vật phát triển trong vài ngàn năm trưóc sẽ biến mất.

Đe dọa nặng nhất, theo ông Hansen, nằm ở vùng nước đá ở Greenland và Antartica. Trái đất nóng, nước đá tan, mặt biển dâng cao như trong cuốn phim “Sự thật bất tiện” của phó tổng thống Al Gore mới chiếu trong năm 2006 –500,000 năm trước, nhiệt độâ quả đất mát hơn hịên nay 10 độ F, mặt biển thấp hơn 120m. Trong thế kỷ vừa qua, quả đất tăng 5 độ F. Ba triệu năm trước mặt biển cao hơn hiện nay 24 thướùc. Nếu mặt biển dâng lên vì sức nóng cuả quả đất 24 thước, trong trường hợp đó Hoa Kỳ sẽ mất hẳn thành phố Boston, New York, Philadelphia, Hoa Thịnh Đốn, Miami và toàn thể bang Florida. Các phần đất khác trên thế giới thiệt hại năng hơn. Trung Hoa sẽ mất 250 triệu dân. Bangladesh sẽ có hơn 20 triệu người tị nạn trốn khỏi các vùng biển, Ấn Độâ mất đất để chứa 150 triệu dân. Thảm hoạ trên hàng trăm thị trấn sẽ nặng hơn sự thiệt hại của thành phố New Orleans trong trận bão Katrina năm ngoái.

 

Điển hình ô nhiễm môi sinh

 

Những sư đe dọa này có thật. Các vệ tinh đã cho thấy ở vùng Greenland nước đá tan nhanh hơn 50% so với 25 năm qua. Hai quốc gia góp phần vào sự thay đổi này là Trung Hoa và Ấn Độ, tăng sự phế thải thán khí CO2 nhanh vì dùng những kỹ thuâït cổ điển trong kỹ nghệ chế tạo xe hơi và nhà máy. Hai nhà hóa học đoạt giải Nobel Sherry Rowland và Mario Molina chưng tỏ khí CFC (Chloro Fluoro Carbon) đã phá hủy màng Ozone ngoài khí quyển nhằm che chở cho sinh thực vật khỏi bị nguy hiểm của ánh nắng mặt trời. Nếu kỹ nghệ thế giới không thay đổi thì vùng Ozone sẽ bị phá hủy trong mười năm (CFC phế thải từ tủ lạnh, thuốc xịt tóc v.v...)

Nếu Hoa Kỳ chấp nhận hiệp ước Kyoto thì chánh quyền Bush có thể làm chậm bớt sự phế thải các khí dộc ở các nước kỹ nghệ đang phát triển như Trung Hoa và Ấn Độ. Hoa Kỳ khi từ chối “quota” không có lợi cho Hoa Kỳ đã đồng thời làm thiệt hại cho sự kiểm soát khí CO2.

Mối lo về môi sinh đối với các quốc gia phát triển thoạt nhìn có vẻ như quá đáng nhưng nhìn về những thành phố như Saigon hiện nay với đủ thứ khói từ xe gắn máy đến bụi bặm, từ những cao ốc đang được xây cất. Du khách phải than “Saigon khói ơi là khói, bụi ơi là bụi”.

Nhìn lên Trung Hoa, những thí dụ điển hình đang xẩy ra ở những thành phố cạnh sông Hoàng Hà. Con sông nổi tiếng xuất phát từ Tây Tạng, chảy dài 4,300 km ra biển mang nước đến nuôi 140 triệu dân vùng Bắc Trung Hoa từ Tây Tạng đến Thanh Hải. Con sông chảy cuồn cuộn như thác đổ bất tử nhờ hai câu thơ của Lý Bạch: Quân bất kiến Hoàng Hà chi thuỷ thiên thượng lai. Bôn lưu đáo tẩu bất phục hồi?”. Nếu Lý Bạch sống lại chắc ông phải khóc với cảnh “tang điền thương hải”. Sông cạn, biển không còn xanh, cánh đồng khô héo. Dân làng bỏ đi. Dân đông đúc sống không tôn trọng thiên nhiên, làm ô nhiễm không khí rồi đổ tại cho “con Rồng ở dưới hồ quở trách không phun nước.” Mặt nước đá (glacier) và nước đáy sông bị ô nhiễm từ các nhà máy, nông trường và từ các công trình xây cất ở các thành phố lớn đang được xây cất với tốc độ phi mã.

Những sự kiện khoa học mà các ông Hansen và Lovelock đã mô tả đang xẩy ra ởû Trung Hoa. Ô nhiễm lan tràn trên các đô thị lớn đi theo những xây cất bừa bãi không chận được vì tham nhũng. Hệ thống nước từ sông đổ vào hồ bị ô nhiễm, cạn nước, mặt nước dướùi sông lún sâu. Hồ nhỏ cạn nước. Nhiệt độâ ở vùng Bắc Trung Hoa đang gia tăng từ từ, mùa mưa mùa nắng thay đổi. Mức dộ nước đá nuôi sống giảm 17% trong vòng 30 năm qua. Nước đá toàn vùng từ Thanh Hải đến Tây Tạng tan nhanh hơn 7% một năm vì hiện tượng nóng toàn cầu (global warning). Nhiệt dộ trung bình ở Tây Tạng tăng 2 độ F từ thập niên 1980. Trung Hoa được sắp hàng thứ hai sau Hoa Kỳ về mức độ đào thải khí CO2 nguyên nhân chánh của hiện tượng nóng toàn cầu.

Nạn thiếu nước ở Trung Hoa trầm trọng vì các thành phố lớn đang được xây cất quá nhanh có đến 400 thành phố trên tổng số 600 thành phố đang bị thiếu nước thêm vào các nhà máy lớn sản xuất Coke, Silicon cho thế giới phun khói đen làm ô nhiễm không khí, bầu trời đen đến nỗi buổi tối không còn nhìn thấy đường khi lái xe, khói mịt mù đen thổi từ vùng Thanh Hải đến Bắc Kinh.

Hội nghị APEC 2006 thành công, Việt Nam bước một bước lớn vào con đường toàn cầu hóa dù muộn màng sau hơn 31 năm và có lẽ Hà Nội, thành phố của những hồ, Hoàn Kiếm, Lãng Bạc, Hồ Tây, Hồ Bẩy Mẫu... chắc sẽ không còn giữ được nét thơ mộng với những hàng liễu quanh hồ trong những buổi sáng ban mai không khí trong lành của những ngày tôi đến hơn mười năm về trước.

Việt Nguyên