Chánh án tối cao
Đỗ Thái Nhiên
“Ở đâu có xă hội, ở đó có luật pháp”. Luật pháp là công cụ giúp cho xă hội tồn tại và phát triển. Chính v́ nhu cầu tồn tại và phát triển kia, luật pháp đ̣i hỏi guồng máy quốc gia phải gồm ba trụ cột chính:
- Trụ cột thứ nhất: cơ quan lập pháp. Quốc Hội thảo luận và phê chuẩn các loại luật lệ cho quốc gia. Đứng đầu Quốc Hội là chủ tịch Quốc Hội.
- Trụ cột thứ hai: cơ quan hành pháp. Chính phủ có nhiệm vụ biến luật pháp thành hành động cụ thể, áp dụng luật pháp. Điều khiển chính phủ là tổng thống hay thủ tướng.
- Trụ cột thứ ba: cơ quan xử án. Ṭa án được quốc gia ủy nhiệm trọng trách phân xử những vụ vi phạm luật pháp và/hoặc những vụ tranh chấp do dị biệt trong việc giải thích luật pháp. Thống lănh hệ thống ṭa án là Chủ Tịch Tối Cao Pháp Viện. Tại Việt Nam Chủ Tịch Tối Cao Pháp Viện được gọi là Chánh Án Ṭa Án Nhân Dân Tối Cao.
Bài viết này có chủ đích t́m hiểu khả năng chuyên môn của ông Chánh Án Tối Cao tại Việt Nam ngày nay.
Báo điện tử Dantri.com.vn (cơ quan ngôn luận quốc doanh của CSVN) loan tin: ngày 27 Tháng 11, 2006, Quốc Hội CSVN đă chất vấn ông Nguyễn Văn Hiện, chánh án Ṭa Án Nhân Dân Tối Cao. Cuộc chất vấn này làm hiện rơ các chủ điểm sau đây:
I. Nhu cầu bổ nhiệm chánh án xử án.
Mở đầu báo cáo, ông Chánh Án Tối Cao Nguyễn Văn Hiện tŕnh bày: “Đầu nhiệm kỳ của tôi (Chánh Án Tối Cao Nguyễn Văn Hiện), cả nước thiếu 1,116 thẩm phán. Đến nay, nhờ “tận dụng vơ vét” đă có thể tạm đủ số người thiếu này, nhưng hiện tại số lượng vụ án tăng cao nên vẫn thiếu thẩm phán...
Ông Hiện cho biết hiện ngành đang xây dựng lực lượng thẩm phán kế cận. Đối với các thẩm phán được bổ nhiệm “châm trước” (kiểu phát âm tiếng Việt của ông Chánh Án Tối Cao) ông Hiện vớt vát: yếu một chút c̣n hơn không làm được việc, yếu nhưng cố gắng sẽ hoàn thành được nhiệm vụ.” (Dantri.com. vn 27 Tháng 11, 2006)
Ư Kiến Của Người Nghe Báo Cáo.
Về số lượng thẩm phán, ông Chánh Án Tối Cao Nguyễn Văn Hiện cho biết:
“Đến nay... tạm đủ số, nhưng hiện tại... vẫn thiếu thẩm phán.” Theo dơi “hành văn báo cáo” của Nguyễn Văn Hiện, người nghe không thể không nghi ngờ t́nh trạng tâm thần của ông chánh án tối cao.
Về năng lực của thẩm pháp: Ông Nguyễn Văn Hiện chỉ tiết lộ “yếu một chút”. Phải chăng mù chữ hay tiểu học là “yếu một chút”? Điều kỳ lạ là dân số Việt Nam 84 triệu người nhưng khi bổ nhiệm thẩm phán, CSVN phải bổ nhiệm theo kiểu “vơ vét” và lại vơ vét toàn những người “yếu một chút”. Thế nào là “bổ nhiệm châm chước”? Phải chăng “bổ nhiệm châm chước” là bổ nhiệm theo thủ tục “b́ thư dưới gầm bàn”? Mặt khác nhiều thập niên qua CSVN vẫn hănh diện với bài kinh “trăm năm trồng cây, mười năm trồng người” của Hồ Chí Minh. Bây giờ CS đă thống trị toàn lănh thổ Việt Nam trên 30 năm (tức là gấp ba thời lượng trồng người do ông Hồ dự tính) nhà cầm quyền Hà Nội đă trồng được bao nhiêu người và bao nhiêu người có tài năng kiểu ông Chánh Án Tối Cao Nguyễn Văn Hiện?
II. Khả năng xét xử của hệ thống ṭa án CSVN.
Báo Dantri.com.vn ghi nhận, ông Hiện nói rằng: “để công tác tố tụng xét xử tốt cần năm điều kiện trong đó có nói tới việc người tham gia tố tụng (bị can, bị cáo, đương sự...) phải tốt. Ông Hiện lại lư luận: “Bị can, bị cáo dưới góc độ người công dân tốt th́ dù có vi phạm luật pháp cũng phải thành thật khai báo.” (dantri.com. vn).
Ư Kiến Của Người Nghe Báo Cáo
Không c̣n nghi ngờ ǵ nữa: Chánh Án Tối Cao Nguyễn Văn Hiện là vị chánh án duy nhất trên thế giới đưa ra nhận định: ṭa án xét xử tốt khi bị can tốt. Đi t́m “bị can tốt” trong thế giới bi can chỉ là công việc ṃ kim đáy biển. Nếu tất cả bị can đều “thành thực khai báo” th́ thẩm phán chỉ là người biết gơ búa, không cần học luật. Mặt khác, nhiệm vụ hàng đầu của thẩm phán xử án không chỉ là đơn giản nghe theo lời khai của phạm nhân. Thẩm phán phải tiếp cận tâm lư của phạm nhân qua phép suy nghĩ của phạm tội học, phải nghe phạm nhân và nhân chứng trả lới chất vấn, phải cẩn thận theo dơi cuộc tranh biện giữa luật sư và công tố, phải biết nắm bắt các tin tức trọng yếu trong hồ sơ của phạm nhân... Từ những cái “phải” vừa kể, thẩm phán mới có thể t́m ra công lư cho mỗi phạm nhân.
III. Đổi mới ṭa án.
Đặc biệt đối với công tác đổi mới ṭa án nhằm giúp Việt Nam hội nhập với WTO, Chánh Án Hiện cho biết: “Mỗi năm ngành ṭa án có 4 tới 6 tỷ (trị giá khoảng 500,000 đến 700,000 Mỹ kim) để chuẩn bị hội nhập, tập trung vào các hội thảo, cập nhật vào các văn bản kinh tế, các vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài, sửa đổi điều chính luật...” (Dantri.com. vn)
Ư Kiến Của Người Nghe Báo Cáo
Rơ ràng ông Nguyễn Văn Hiện nói về đổi mới ṭa án chỉ là kiểu nói lấp liếm cho qua chuyện. Ông chánh án tối cao không thể nói khác hơn được so với hiểu biết cực kỳ hạn hẹp của đương sự. Những người tŕnh độ như ông Hiện và hàng ngũ thẩm phán dưới quyền ông dù có hội thảo hàng trăm lần, bộ óc đất sét vẫn không thể biến chất. Trong mắt ông Hiện: ṭa án chỉ là nơi gặp gỡ giữa chánh án và bị can trên căn bản “thành thật khai báo”. Với mắt nh́n vừa kể ông chánh án tối cao và toàn bộ hệ thống ṭa án của CSVN chỉ có khả năng xét xử những vụ trộm gà hàng xóm, xa hơn nữa là bắt lén ḅ của làng bên cạnh. Trong khi đó xă hội VN đang tiến vào hoạt động kinh tế thế giới. Đ̣i hỏi đổi mới hệ thống ṭa án VN là vô cùng cấp thiết. Trong đổi mới ṭa án, CSVN cần mạnh dạn chọn lấy ba quyết định căn bản:
- Quyết định một: đảng CSVN dứt khoát từ bỏ chủ trương: chức vụ chánh án là chức vụ chỉ dành riêng cho đảng viên. Đảng phải mở cửa đón nhận mọi thành phần xă hội trong thủ tục tuyển dụng thẩm phán. Có như vậy, ghế chánh án mới có cơ hội tiếp thâu nhiều nhân tài trong nhân dân.
- Quyết đinh hai: Nhân sự vận hành ṭa án: chánh án, công tố viên, luật sư đều phải được học hỏi và thực tập nghiêm túc và đầy đủ những môn học mà kinh tế thế giới đ̣i hỏi: dân sự, h́nh sự, luật bảo hiểm, luật thương măi, luật khế ước, luật nhà đất, luật hàng không, luật hàng hải, luật hành chánh, luật lao động, v.v... Dĩ nhiên mỗi môn học đều có đi kèm bài học đạo đức nghề nghiệp.
- Quyết đinh ba: Triệt để tôn trọng tính độc lập giữa ba ngành: xử án, công tố và biện hộ.
Liệu chừng CSVN có đủ can đảm để đổi mới ṭa án hay không? Nếu không, với tŕnh độ thấp kém mà ông Chánh Án Tối Cao Nguyễn Văn Hiện là một tiêu biểu, tập thể chánh án CSVN sẽ hiên ngang bắt tay vào việc xét xử những tranh chấp xảy ra do sự ḥa nhập giữa xă hội VN và kinh tế thế giới. Lúc bấy giờ, các diễn tiến xảy ra trước ṭa án CSVN chẳng khác nào một cuộc thi hoa hậu, trong đó, ban giám khảo toàn là những người mù.
DTN