Trích Tạp Chí Cách Mạng Của Đại Việt Cách Mạng Đảng Số 53.

www.daiviet.org

Quan Điểm
Việt Nam Sau Đại Hội 10 Và WTO

Bùi Hoài Nam

Thời gian gần đây, để tìm hiểu tình hình ở nơi quê nhà, những người Việt chúng ta sống xa đất nước có lẽ chỉ cần nhìn vào hai chuyện nổi bật đã và đang làm cho dư luận trong nước cũng như ngoài nước bàn tán nhiều: Đại Hội 10 của đảng Cộng Sản Việt Nam và Việt Nam trên chặng đường cuối cùng xin gia nhập vào Tổ Chức Thương Mại Thế Giới WTO.

Trước hết về Đại Hội 10 thì, như mọi người đều thấy rõ, đảng Cộng Sản cầm quyền ở Việt Nam đã sửa soạn cả năm cho đại hội này. Họ tuyên truyền trong dân chúng là đại hội sẽ có "thực chất", có "dân chủ". Họ kêu gọi sự đóng góp ý kiến của mọi người, mọi thành phần trong xã hội để tỏ ra có tinh thần cởi mở, do đó mà người ta thấy một loạt chính kiến cổ võ đổi mới chính trị một cách ôn hòa được đưa ra từ phía một số những đảng viên cũ của đảng Cộng Sản nay đã về hưu (như cựu Thủ Tướng Võ Văn Kiệt, cựu Đại Sứ Nguyễn Trung, Đại Tá Đặng Văn Việt, Thượng Tướng Nguyễn Nam Khánh v.v..) và từ phía những người "dân chủ" (như ký giả Nguyễn Khắc Toàn, Linh Mục Phan văn Lợi, Kỹ sư Phương Nam, Đỗ Nam Hải v.v...). Rồi tiếp đến là những bài báo trên tờ Tuổi Trẻ và những cơ quan truyền thông khác do Nhà Nước kiểm soát, phanh phui vụ tham nhũng động trời PMU 18 dính líu đến cả những thành phần cấp cao trong hàng ngũ lãnh đạo Đảng và chính phủ. Một bầu không khí chờ đợi mặc nhiên được tạo ra vì vậy mà một số người dễ tin nghĩ rằng có lẽ sau Đại Hội kỳ thứ 10 này sẽ có nhiều điều mới lạ theo chiều hướng cởi mở. Nhưng rồi đến lúc Đại Hội hạ màn thì người dân trong nước và ngoài nước, mọi người đều nhìn thấy ngay là tất cả chỉ là "bình mới" và "rượu cũ". Thực ra "bình" chỉ "mới" vì có ba diễn viên từ những tấm tuồng cũ là Nguyễn Minh Triết, Nguyễn Tấn Dũng và Nguyễn Phú Trọng được Đảng chọn vào những chức vụ Chủ Tịch Nước, Thủ Tướng Chính Phủ và Chủ Tịch Quốc Hội, thay thế một số người cũ nay đã quá tuổi về hưu là Trần Đức Lương, Phan Văn Khải và Nguyễn Văn An. Đặc biệt về phần Đảng, cơ cấu nắm trọn quyền lực trong tay, thì ngồi lại vẫn là ông Tổng Bí Thư ù lì Nông Đức Mạnh được phe bảo thủ giữ lại (vì không còn người nào sáng giá hơn). Rồi để cho đường lối bảo thủ được duy trì, một thành phần rất đông đại diện cho hai ngành Quân Đội và Công An được chọn vào Ban Chấp Hành Trung Ương. Năm năm sửa lại một lần, bô mặt mới của Đảng và chính phủ như vậy chứng tỏ khủng hoảng lãnh đạo là một thực trạng nổi bật trong giới cầm quyền ở Việt Nam đã có từ nhiều năm qua nay vẫn còn kéo dài. Đảng quyết định mọi việc trong khi đó thì Đảng không có được một nhân vật nào có đủ tầm vóc lãnh đạo, do đó mà việc quản lý đất nước phải dựa vào một sự đồng thuận bằng một mẫu số chung quá thấp để cho phép bất kỳ một sáng kiến mạnh bạo nào.

Chính thực trạng này cho thấy là tại sao những vấn đề lớn của đất nước tiếp tục không có cơ hội được giải quyết, mặc dầu nếu nhìn vào bề ngoài của tình hình chung thì những cao ốc mọc lên tại hai đô thị lớn Saigòn và Hà Nội cùng với mức phát triển kinh tế đều đặn vài năm gần đây có thể được coi là tương đối tích cực. Những vấn đề lớn này chính nhà cầm quyền cũng đã phải nhìn nhận như tệ nạn tham nhũng (được gọi là "quốc nạn" hay giặc "nội xâm") hay nguy cơ "tụt hậu" đè nặng lên tương lai của dân tộc mà một đại diện của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) ở Việt Nam đã dự đoán qua nhận định: Việt Nam còn phải mất 18 năm để đuổi kịp Indonesia, 34 năm để theo bước Thái Lan và hơn 100 năm để vượt lên ngang hàng với Singapore, ấy là chưa kể tình trạng chênh lệch ngày càng lớn giữa một thiểu số cán bộ Đảng quá giầu và tuyệt đại đa số người dân ở nông thôn quá nghèo với lợi tức trung bình một ngày chỉ hơn 1 Mỹ kim dưới mức 2 Mỹ kim mà Ngân Hàng Thế Giới coi là nghèo đóị Riêng về tệ nạn tham nhũng và những vụ đấm đá nhau trong nội bộ thì tại Đại Hội 10, vụ PMU 18 và những vụ tai tiếng lớn như Tổng Cục 2 và T4 không hề được đả động tớị Rồi mãi đến sau Đại Hội, một Ban Chỉ Đạo Trung Ương chống tham nhũng mới được thành lập do tân Thủ Tướng làm Trưởng Ban. Ban này tuy nhiên (theo lời tuyên bố của Chủ Tịch Quốc Hội Nguyễn Phú Trọng) chỉ được thụ lý và điều tra những cán bộ từ cấp Thứ Trưởng hay tương đương trở xuống, còn về trường hợp những cán bộ cao cấp hơn như Bộ Trưởng hay Ủy Viên Trung Ương Đảng thì phải xin ý kiến của các cơ quan chức năng tức là Bộ Chính Trị, cơ quan đầu não của Đảng. Như vậy có nghĩa là nếu người dân chờ đợi Đảng có những biện pháp thực sự chống tham nhũng để lành mạnh hóa xã hội thì cho đến nay người ta mới chỉ thấy Đảng đưa ra những lời hứa (như đã từng được đưa ra trong quá khứ nhưng vì lý do ngại "bứt dây, động rừng" chưa bao giờ được thực hiện).

Trong bối cảnh tình hình chung như đã được trình bầy, mặc dầu một bề ngoài được tô điểm bởi mức sống tương đối dễ thở hơn những năm trước của người dân trong nước và viễn ảnh những hội nghị quốc tế lớn sẽ được tổ chức ở Việt Nam cuối năm nay, nhưng về bề sâu còn đang phải đối phó với những khó khăn căn bản khó lòng khắc phục được do bản chất toàn trị lạc hậu của chế độ, Việt Nam đã cố gắng nhiều thời gian gần đây để được nhận vào Tổ Chức Thương Mại Thế Giới WTO. Những cố gắng này tuy có bị chậm lại trong quá khứ vì thái độ do dự của nhà cầm quyền không dám dứt khoát chấp nhận tiến trình cần phải có để hội nhập vào thế giới bên ngoài, nhưng cũng đem lại được kết quả cuối tháng 5 mới đây. Một bản thỏa ước đã được ký với Hoa Kỳ để quy định những điều kiện gia nhập vào WTO và lúc này Việt Nam chỉ còn chờ có Quốc Hội Hoa Kỳ chấp nhận cho Việt Nam được hưởng quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn (quy chế "tối huệ quốc" ngày xưa và nay gọi là PNTR, Permanent Normal Trades Relations) để hoàn tất mọi thủ tục cuối cùng. Nếu có không may ở vào giai đoạn cuối cùng này thì hiện thời chỉ là vấn đề không biết lúc nào cơ quan hành pháp của Hoa Kỳ có thể đưa được PNTR vào lịch trình hết sức bận rộn của họ trước ngày bầu cử cuối năm. Cho đến ngày nghỉ hè mới đây thì tại Thượng Viện chỉ mới có Ủy Ban Tài Chính chấp thuận quy chế này còn ở Hạ Viện, ngay đến ngày quy chế được mang ra cứu xét cũng chưa được dự trù, trong khi đó nếu đến đầu tháng 9 Quốc Hội họp lại thì cũng chỉ trong một thời gian ngắn, sau đó từ nghị sĩ đến dân biểu ai nấy đều phải trở vể đơn vị để sửa soạn tranh cử tháng 11 sắp tới. Liệu trong hoàn cảnh này PNTR cho Việt Nam có dành được một ưu tiên nào không so với những lo âu lớn của Hoa Kỳ như chiến tranh Irak, những khó khăn ở Iran và Trung Đông nói chung ? Ấy là chưa kể đến một vài sự chống đối từ phía một số những người dân cử hoặc cần phải bênh vực quyền lợi của những hãng dệt may của Hoa Kỳ tại địa phương của họ, hoặc muốn đòi điều kiện về nhân quyền và tự do tôn giáo ở Việt Nam. Thực ra nếu xét cho cùng thì, theo giới quan sát quốc tế, trước sau gì,Việt Nam cũng sẽ gia nhập vào WTO, và nếu có bị chậm lại thì cũng sẽ chỉ là một sự thiệt thòi thất vọng cho Việt Nam vì không được đón tiếp ông Bush và những vị nguyên thủ khác tại Hội Nghị APEC cuối năm nay trong một bầu không khí thuận tiện và đẹp mặt hơn.

Trên đây là nói về khả năng gia nhập vào WTO của Việt Nam trước hay sau kỳ hạn mong muốn của nhà cầm quyền Hà Nội, nhưng vào WTO là một chuyện, còn những thử thách mà Việt Nam sẽ phải vượt qua trước viễn ảnh gia nhập vào tổ chức này sẽ ra sao ? Trước hết là quan điểm chính thức của họ qua lời của một người đại diện cho Trung Tâm Nghiên Cứu Kinh Tế và Xã Hội ở Hà Nội : "Đối với chúng tôi, đạt được quy chế thương mại bình thường với Hoa Kỳ và gia nhập WTO là một thỏa hiệp rất lớn. Nó không những làm gia tăng sự giao thương giữa chúng tôi và Hoa Kỳ mà còn cả với những nước khác trên thế giới". Coi thỏa hiệp về WTO là một "thỏa hiệp rất lớn" có nghĩa là đã mặc nhiên chấp nhận những thử thách mà thỏa hiệp này sẽ mang đến, nhưng có đo lường được đúng mức những rủi ro trên đường dài thực hiện thỏa hiệp không? Đó là tất cả vấn đề mà những giới quan tâm đến tình hình đang đặt ra lúc nàỵ

Đối với một số dư luận, đặc biệt ở ngoài nước, thì nếu chế độ Cộng Sản ở Việt Nam đã muốn gia nhập vào WTO thì bắt buộc WTO phải có lợi cho họ, vì vậy mà phải chống việc này. Thái độ này là thái độ theo đó bất kỳ cái gì có lợi cho Cộng Sản là chống. Thực ra đây cũng chỉ là một trong những phản ứng tự nhiên rất dễ hiểu của những người trong chúng ta trên căn bản không chấp nhận chế độ Cộng Sản, nhưng không có nghĩa là họ không nhìn thấy hai mặt, mặt trái và mặt phải của mọi vấn đề. WTO có thể có lợi cho chế độ Cộng Sản về một phương diện cục bộ nào đó (tỷ dụ như chế độ được cơ hội nói với người dân là nhà nước đã thực sự chọn con đường hội nhập với thế giới và đã đạt được một thắng lợi ngoại giao v.v...) nhưng cũng có thể tạo thêm nhiều rủi ro nguy hiểm cho chế độ, hoặc ít nhất thì cũng tạo áp lực buộc chế độ phải tỏ ra cởi mở nếu muốn tranh thủ sự chấp thuận PNTR của Quốc Hội Hoa Kỳ (tin trong vài ngày vừa qua về bác sĩ Phạm Hồng Sơn và một vài người tù lương tâm có lẽ sẽ được thả ra khỏi tù nhân ngày lễ Độc Lập sắp tới có thể chứng minh lập luận này). Vả lại, nếu không khéo thì chính những luật lệ mới ngay trong lĩnh vực kinh tế mà chế độ sẽ phải ban hành do sự đòi hỏi của WTO cũng sẽ buộc một số doanh nghiệp trong khu vực nhà nước phải đóng cửa hay sa thải nhân công, gián tiếp tạo bầt ổn về mặt xã hộị Và hậu quả có thể là lâu dần khả năng kìm kẹp người dân của chế độ sẽ bị thu hẹp, điều kiện thuận tiện cho hoạt động của những người dân chủ trong nước. Nếu sự việc rồi đây trong tương lai sẽ xẩy ra đúng như vậy thì với một tinh thần lạc quan để nhận định tình hình, người ta cũng cũng có thể đi đến kết luận là dầu như nhà cầm quyền Cộng Sản có thực hiện được điều mong muốn là gia nhập WTO chăng nữa, thì con dao hai lưỡi này chưa chắc đã hoàn toàn có lợi cho ho..

Bùi Hoài Nam
Ngày 30 tháng 8, 2006