BÀI NÓI CHUYỆN CHO NGÀY MAI
Giao Chỉ – San Jose 2006
Tựa đề của bài tạp ghi lần này xem chừng như một bài văn của một học giả viết cho thế hệ mai sau. Nhưng chúng tôi không phải là học giả.
Thực tế, đây là những chỉ dấu của ngày tháng rất cụ thể. Chủ Nhật cuối tháng 7-2006 này, cơ quan dịch vụ IRCC của chúng tôi tại San Jose được 30 tuổi. Nếu là con người th́ tuổi 30 là chững chạc lắm rồi. Bên Tàu gọi là Tam Thập Nhi Lập. Nhưng đây chỉ là tuổi đời của một đơn vị, xem lại có phần khác với tuổi con người.
Khi ngồi viết lại chút kỷ niệm vào đêm thứ Sáu, tŕnh bày trên Radio Dân Sinh vào sáng thứ Bảy để rồi làm một báo cáo cho 400 quan khách vào trưa Chủ Nhật th́ thật sự ngày mai đúng nghĩa chứ không phải một tương lai xa vời rất trừu tượng.
Trong trách nhiệm kiểm điểm lại công việc đă xảy ra, chúng tôi đă t́m ṭi những dữ kiện ra sao, đă nhớ lại những h́nh ảnh và những nhân vật nào để có thể thật sự gọi là 30 năm gặp lại, ai c̣n ai mất.
Quả thật, câu chuyện xây dựng viện bảo tàng là điều rất quan trọng, trong đó gây quỹ là mục tiêu chính nhưng thật ra, tiền bạc đôi khi không quan trọng bằng t́nh nghĩa, t́nh chiến hữu, bằng hữu, t́nh đồng hương đă cùng vui buồn bên nhau, đă cùng làm việc bên nhau và đôi khi có cả những hoạt cảnh đánh phá giận hờn. Nhu cầu duyệt lại 30 năm bằng h́nh ảnh để đem chiếu một cuốn phim 20 phút đă làm cho chúng tôi miệt mài ngày đêm với biết bao nhiêu là tài liệu.
Sau cùng, vẫn không lấy ra được đầy đủ để sắp xếp cho gọn gàng. Chúng tôi không biết sẽ bắt đầu từ đâu và sẽ chấm dứt ở đoạn nào. Cùng với lịch sử của một Việt Nam cận đại, bảo tàng viện sẽ đi từ 19 tháng 8-1945, với mùa thu khói lửa, toàn quốc kháng chiến. Rồi cũng từ ngày đó, hai phe Quốc Cộng bắt đầu chia đôi ngả.
Trên bàn tiệc hội ngộ, các vị niên trưởng như Lại Đức Chuẩn của Hà Nội và Trần Văn Chơn của Sài G̣n hẳn c̣n nghe đâu đây hơn 60 năm trước bài ca của Phạm Duy. “Một mùa Thu năm qua cách mạng tiến ra đất Việt.” Ngồi bàn bên cạnh là giáo sư Bùi Văn Phú dẫn con nhỏ sinh tại Hoa Kỳ, để gọi là cho cháu biết rơ cha anh đă làm ǵ trên đất nước thuở xưa và bây giờ trên quê hương mới.
Ông Phú là một trong số người Việt Nam hiếm hoi đă từng đi theo tiếng gọi của tổng thống Kennedy gia nhập vào Peace Corp tức đoàn thanh niên thiện chí Hoa Kỳ qua làm việc tại Phi châu.
Họp mặt 30 năm dù là thu hẹp trong phạm vi của một cơ quan tỵ nạn nhưng cũng có đủ cả đại diện của Bắc Kỳ di cư và miền Nam di tản. Các nhân viên cũ của IRCC, các thành viên của ban quản trị, các hội đoàn thân hữu và cả các bạn bất đồng ư kiến một cách long trời lở đất cùng về với nhau nếu không trên bàn tiệc th́ cũng có h́nh trên màn ảnh được ghi lại đầy đủ.
Một trong các khuôn mặt đặc biệt được giới thiệu là người thanh niên xứ Huế, một thời tuổi trẻ, đóng vai phụ xuất sắc nhất trong cuốn phim tố Cộng lừng lẫy của miền Nam với tựa đề là “Chúng Tôi Muốn Sống.”
Vâng, chính người diễn viên đă.c biệt đó với nét trẻ trung sống động trong cuốn phim nổi tiếng của thập niên 50, ông đă làm việc cho IRCC một thời gian dài, đă lưu lạc giang hồ bốn phương trời, bây giờ sẽ ngồi cạnh chúng tôi trong vai tṛ tư vấn dưới h́nh ảnh của một cụ già đang hết sức chống đỡ với thời gian.
Ông sẽ là người mà chúng tôi nhắc đến như là một nhân viên số 1 của suốt 30 năm IRCC tại San Jose.
Bên cạnh đó c̣n có ông Adrong Yklong là phó giám đốc rồi lên giám đốc đầu tiên của tổ chức.
Trong số các thành phần hội đồng quản trị và cộng tác viên suốt 30 năm dâu bể c̣n lại mấy người. Trải qua bao nhiêu vật đổi sao rời, các phi công phản lực Nguyễn Quan Vĩnh và Lê Văn Thặng hôm nay cùng đến để nghe phi công niên trưởng Vũ Văn Ước hát bài “Măi măi bên em.”
May mắn thay, các phi công hào hoa một thuở mà bây giờ, mỗi người vẫn c̣n được một em để mà măi măi bên nhau.
Phi công Ước th́ đang nổi danh 13 năm đẩy xe lăn cho em, nhưng phi công Nguyễn Quan Vĩnh vừa bị một trận phong ba, bây giờ tạm thời phải yêu cầu “em” nghỉ làm IBM để làm tài xế lái xe cho anh.
Trong cuốn phim gọi là 30 năm nh́n lại, anh em sẽ có dịp chợt thấy h́nh của chính quư vị, đẹp đẽ trẻ trung biết chừng nào. Khi mà chánh án Thắng c̣n là một nhân viên DA mới vào nghề. Các thầy cô dạy Việt ngữ c̣n trẻ thơ ở lớp tuổi ngoài 20 và hàng trăm em học sinh ngày nay có thể đă con cái đùm đề.
H́nh ảnh của các thuyền nhân tỵ nạn mới đến. Những buổi tuyên thệ công dân đầu tiên, các lần biểu t́nh, dọn cơm Homeless, đi bộ cho Boat People. Cuộc đấu tranh cho một giáo sứ Việt Nam. Hai ông Trần An Bài và Nguyễn Trung Ḥa trên truyền h́nh tranh luận quyết liệt với khuôn mặt trẻ trung đầy nhiệt huyết. Hôm nay tại đây, đă thành quư vị cao niên t́nh cảm với tóc bạc da mồi.
Rồi h́nh ảnh của công cuộc kháng chiến phục quốc từ bên kia đại dương được thấy trên truyền h́nh Hoa Kỳ, từ Trần Văn Bá, Mai Văn Hạnh Pháp quốc, đến Vơ Đại Tôn, Úc châu và Hoàng Cơ Minh từ Hoa Kỳ.
Những ngày mà phong trào dâng cao ào ạt, San Jose đă họp mặt cho Trần Văn Bá, đă đón tiếp Vơ Đại Tôn và đến với Hoàng Cơ Minh. Không phải hàng trăm mà đến trên 10 ngàn người. Nên nhớ vào thập niên 80, người Việt tại San Jose chưa đông đảo như bây giờ.
Và người ta cũng không thể quên được trước đó, San Jose với đoàn văn nghệ quốc gia mà IRCC là trụ sở sinh hoạt thường trực đă mở đầu cho Việt Dzũng và Nguyệt Ánh bước vào con đường đấu tranh bằng văn nghệ. Những cuộc biểu t́nh chống cộng từ San Francisco đến Berkeley kéo dài đến thập niên 90.
H́nh ảnh hào hùng nhất là 5,000 người đă tham dự lễ thượng kỳ tại Kỳ Đài trên đường Capitol Expwy là một công tŕnh đầu tiên của Công Viên Văn Hóa do IRCC cùng với Liên Hội thực hiện mà những người nồng cốt như quư ông Lại Đức Hùng, Hồ Quang Nhựt và Nguyễn Đức Lâm vẫn c̣n hiện diện.
Và bền bỉ hơn nữa là ông Lại Đức Hùng với 24 năm tham dự tổ chức Hội Tết không hề mỏi mệt. Hiện nay dự án Công Viên Văn Hóa đă được tổ chức Truyền thống Việt của bác sĩ Ngăi và anh Ryan tiếp tục hết sức khả quan và mặt khác, Hội Tết ngày nay c̣n được tô điểm thêm với Hội Xuân và diễn hành ở Downtown San Jose ngày thêm khởi sắc.
Về phương diện truyền thông báo chí, cơ quan IRCC đă hân hạnh tham dự vào các hoạt động báo chí đầu tiên, Radio và TV hàng ngày, nhưng ngày nay th́ sự phát triển đa dạng phong phú mở ra trên tất cả mọi phương diện.
Về sự phát triển thương mại và văn nghệ tŕnh diễn th́ phải nói là vượt bực. Khi IRCC thành lập, anh em chúng tôi rủ nhau đi ăn trưa ở các tiệm phở gia đ́nh và bây giờ th́ nhà hàng mang tên đầy đủ các thành phố tại Việt Nam. Thậm chí mà có rủ nhau về “Nhà Tôi” ăn cơm th́ cũng lại là tên một tiệm ăn hết sức t́nh cảm trên đường William tại San Jose.
Trong buổi họp mặt ghi dấu 30 năm thu lại trong 20 phút Video, quả thật khả năng của ban tổ chức không thể nào làm nổi. V́ vậy nên chúng tôi chưa có được một cuốn phim đầu đuôi hoàn hảo dành cho mọi người từ thuở đó cho đến bây giờ. Chúng tôi hy vọng sự tham dự của 400 quan khách kỳ này sẽ được dùng làm h́nh ảnh chính của cuốn phim đầy đủ, ghi nhận vào năm 2006 rồi ngược ḍng lịch sử, xắp xếp lại cho hoàn thiện và sau cùng gửi cả cho tương lai.
Chúng tôi dành cơ hội cảm ơn trước hết, quư vị thân hữu cao niên, các niên trưởng của chúng tôi ở tuổi bát tuần. Các chiến hữu và thân hữu già nua cùng một lứa bên trời lận đận.
Các anh chị em đă giúp đỡ IRCC, quư ông Vũ Thượng Đôn, Nguyễn Đ́nh Tạo và tương lai sẽ có thêm tiến sĩ Nguyễn Trung Chí gánh vác với chúng tôi trong giai đoạn sắp đến.
Cảm ơn các anh em truyền thông báo chí, thật là một nghĩa cử hiếm hoi khi quư vị bỏ tiền ra mua một bàn, lại mua thêm một viên gạch ân t́nh. Từ báo chí và truyền h́nh miền Nam đến báo chí miền Bắc.
Trong số các quan khách hiện diện, chúng tôi đă lưu ư đến hai gia đ́nh. Gia đ́nh chị Hương mới đến từ Phi Luật Tân. Chị đă kư một chi phiếu $100 Mỹ kim trong số tiền ít ỏi của gia đ́nh, chồng mới đi làm được vài tháng. Một trăm Mỹ kim là một phần lớn lao của tổng tài sản của một gia đ́nh tỵ nạn mà chuyến đi bắt đầu 17 năm về trước nay mới đến San Jose.
Tuy nhiên, câu chuyện đặc biệt nhất phải dành cho anh Thái, Nguyễn Thông Thái.
Cuối tuần qua, chúng tôi có cơ duyên gặp hai cậu cháu ghi tên xin tham dự ngày hội ngộ của IRCC. Ông cậu là Lương Hạnh, thuộc đơn vị Tuần Giang 11 đóng tại Cà Mau. Ông Hạnh dẫn đến giới thiệu một người cháu là Nguyễn Thông Thái, hạ sĩ quan Hải Quân Vùng 1 Chiến Thuật của giang đoàn 13. Anh Thái đưa cho chúng tôi coi một xấp hồ sơ của ṭa án nhân dân tối cao xử ngày 11 tháng 6-1985, vụ gián điệp xâm nhập Việt Nam bắt đầu từ 1980.
Xem qua toàn bộ hồ sơ và nghe lại câu chuyện, chúng tôi biết rằng, đây chính là một người khách danh dự của ngày hội ngộ 30 năm.
Xin tạm sơ lược câu chuyện v́ đây là một đề tài đầy đủ sẽ tŕnh bày sau. Quả thật như tôi đă có dịp viết, lịch sử không phải t́m kiếm suốt 4,000 năm trước. Lịch sử đôi khi ở bên cạnh ta. Nếu ta hỏi, lịch sử sẽ trả lời. Mỗi cuộc đời là một câu chuyện lịch sử.
Bản cáo trạng của phiên ṭa Sài G̣n xử 21 người, nhưng đồng thời cùng một lúc c̣n nhiều ṭa khác. Trong số đó, phiên ṭa tại nhà hát lớn Sài G̣n có phóng viên Hoa Kỳ quay phim và chúng tôi sẽ cho chiếu lại vào ngày họp mặt. Đó là vụ Trần Văn Bá, Mai Văn Hạnh xâm nhập vào Việt Nam nhiều lần trong 5 năm từ 1980 đến 1985.
Riêng anh Thái là một trung sĩ hải quân, cha là thiếu tá VNCH. Năm 1981 để lại vợ con, vượt biên qua Thái Lan, chỉ c̣n 15 ngày nữa là sẽ qua Phi Luật Tân, nhưng Nguyễn Thông Thái tức Huỳnh Văn Tuân 25 tuổi đă quyết định rời trại tỵ nạn theo lănh tụ Trần Văn Bá vào căn cứ mang bí số HK143.
Tại đây anh được huấn luyện đặc công, dự trù về hoạt động đơn tuyến tại Sài G̣n, nhưng xâm nhập vào Cà Mau trong toán 5 người bị nội tuyến và bị bắt ngày 9 tháng 9-1981. Anh bị giam nhiều nơi ở miền Nam và ra ṭa cùng Trần Văn Bá vào tháng 6-1985 với bản án 14 năm. Sau khi được tự do, anh Thái đă t́m đường đến Hoa Kỳ và đang làm thợ tiện tại San Jose.
Các đồng nghiệp của anh đứng máy bên cạnh, không ai có thể ngờ rằng, một người Việt hiền lành 50 tuổi đă từng là hải quân của vùng 1, đă vượt biên qua Thái Lan. Anh đă nghĩ ǵ để rồi bỏ giấy tờ tỵ nạn theo lănh tụ sinh viên Pháp Trần Văn Bá để về giải phóng quê hương.
Anh bị bắt vào đợt thứ 2 của gần 10 đợt suốt 5 năm xâm nhập trên 200 kháng chiến quân. Chịu bản án khắc nghiệt 14 năm. Bị giam không án 5 năm. Hai năm sau khi chịu án, vợ con mới biết để thăm nuôi.
Từ trong tù anh được biết người lănh tụ trẻ tuổi của anh là Trần Văn Bá đă từ chối không nhận quốc tịch Pháp, đă không xin khoan hồng bản án tử h́nh nên đă chịu xử bắn trong khám Chí Ḥa.
Cả một giai đoạn xâm nhập về Việt Nam qua đường biển chỉ c̣n lại với Nguyễn Thông Thái hai điểm đáng lưu ư. Con đường về đường biển xem chừng ít gian khổ so với đường bộ qua ba biên giới. Nếu nói là bước chân về quê hương là thành công th́ quả thực anh Nguyễn Thông Thái đă hoàn tất một cách rất cay đắng, dù rằng hết đợt này đến đợt khác đều bị bắt.
Không khác ǵ các biệt kích nhảy Bắc ngày xưa. Trước sau lần lượt đă bị bắt hết.
Và điều thứ hai, anh Thái ghi nhận được là lănh tụ Trần Văn Bá đă rất anh hùng chịu án tử h́nh không xin khoan hồng. Sau 14 năm khổ sai, anh đă đem niềm hănh diện đến San Jose góp $100 cho viện bảo tàng và một hồ sơ ṭa án h́nh sự được gọi là nhân dân tối cao dưới ánh sáng xă hội chủ nghĩa. Đó là điều anh rất măn nguyện.
Viện Bảo Tàng Thuyền Nhân và Việt Nam Cộng Ḥa chúng tôi rất hân hạnh giữ bản án phục quốc của Nguyễn Thông Thái bí số HK 143 và những giấy tưởng lục khen tặng của con gái cô Hương khi c̣n ở Làng Việt Nam Phi Luật Tân.
Đây chính là nhưng tro tàn lịch sử để xây dựng bảo tàng. Đây chính là những quá khứ huy hoàng để đưa vào tương lai vĩnh cửu.
Trong miền tin vào tương lai với những người như anh Thái, chị Hương, tương lai Việt Nam sẽ rất chói lọi huy hoàng. Những ngày sầu thảm thất bại đă qua rồi. Đó là nội dung bài nói chuyện của chúng tôi dành cho ngày mai. Một ngày mai tươi sáng.
Giao Chỉ – San Jose 2006
NGƯỜI XÂY DỰNG KHU VƯỜN VIỆT NAM
Giao Chỉ – San Jose 2006
Vào năm 1977, thành phố San Jose chỉ có hai vườn cảnh nổi tiếng gần khu thị tứ. Đó là Vườn Nhật và Vườn Tàu.
Nhờ đóng vai chị em với thành phố Okayama bên Nhật Bản, khu vườn Nhật 6 mẫu đất bên đường Senter được xây dựng từ 1965. Dù danh hiệu được gọi là vườn Hữu Nghị Nhật Bản nhưng tất cả mọi người đều gọi tắt là vườn Nhật. Cũng chẳng lưu ư đến danh tính của những người đă xây dựng nên món quà đẹp đẽ này dành cho các đám cưới Việt Nam và Mễ đến chụp h́nh. Dù lịch sử khu vườn mới ngắn ngủi có 40 năm qua.
Trên con đường McKee tại San Jose lại có thêm một khu Vườn Tàu rộng 5 mẫu. Nằm ngay góc đường gần Jackson nhưng Vườn Tàu kín đáo hơn vườn Nhật. Pho tượng Khổng Tử ở góc này và tượng ông Tôn Dật Tiên ở góc kia. Rất yên tĩnh và thơ mộng.
Người Việt và người Tàu vẫn ra đây phe phẩy vào các buổi sáng cuối tuần để tập Tai Chi.
Xem chừng vườn Tàu già nua hơn vườn Nhật nhưng cũng chưa quá tuổi 65. Chẳng mấy ai lưu ư đến hội đoàn đoàn nào đă xây dựng nên một công tŕnh văn hóa đại diện dân tộc hàng tỷ người trên trái đất. Đơn thuần người ta gọi là vườn Tàu.
Năm 1977, bà Thị Trưởng San Jose tuyên bố sẽ phát triển thêm vườn cảnh để đô thị này sớm trở nên một thành phố của các công viên.
Giấc mộng thành phố với nhiều khu vườn văn hóa không thành bởi v́ khắp nơi có cánh đồng hoa vàng đều lần lượt mọc lên các cơ xưởng điện tử.
San Jose không đi theo con đường “hoa lá cành” mà đă trở thành nổi danh với “Thung Lũng Điện Tử.”
Cũng vào năm 1977, một gia đ́nh nông dân gốc Bắc di cư vào Nam đă t́m đường vượt biên đến Hoa Kỳ. Đứa bé 7 tuổi rưỡi, họ Nguyễn theo cha mẹ đến định cư tại San Jose.
Hai mươi chín năm sau, Ryan Nguyễn 36 tuổi trở thành người xây dựng khu Vườn Truyền Thống Việt Nam trên khu đất 5 mẫu tại Kelley Park, dựa lưng vào Vườn Nhật.
Có lẽ 50 năm sau, những người dân San Jose bây giờ chưa ra đời sẽ đơn thuần gọi đây là Vườn Việt Nam và cũng chẳng biết hội đoàn nào đă bắt đầu và hội đoàn nào đă hoàn tất.
Nhưng bây giờ, tháng 8-2006, lễ khởi công Vườn Truyền Thống Việt Nam bắt đầu với hơn 4 triệu Mỹ kim trong ngân hàng và 18 tháng ghi trong chương tŕnh, có lẽ ghi nhận đôi ḍng về cuộc đời của Ryan cũng là một câu chuyện rất thú vị.
Thật ra, anh Ryan Nguyễn không phải là người duy nhất hoàn thành được tác phẩm xuất sắc này. Dự án có lịch sử đă kéo dài 19 năm và ngay bây giờ phải kể đến thành viên hội đồng quản trị VHS rất có khả năng đồng thời đă đóng góp rất nhiều tài chánh. Tuy nhiên, nếu phải đưa tên một thành thành viên then chốt và trẻ tuổi nhất th́ đó chính là anh thanh niên họ Nguyễn.
Khởi đi từ gần 20 năm trước, hội đoàn đầu tiên muốn góp phần vào công việc làm đẹp thành phố mới chỉ gây quỹ được 200 ngàn Mỹ kim để hoàn tất được Kỳ Đài lịch sử sử vào đầu thập niên 1990. Đây là giai đoạn phản ảnh tâm tư của một cộng đồng c̣n ray rứt hoài vọng quá khứ. Niềm hănh diện dân tộc pha với sự buồn rầu của kiếp lưu vong treo cao trên đỉnh ngọn cờ vàng. T́nh cảm với màu cờ Việt Nam Cộng Ḥa kéo dài được hơn 9 năm.
Qua giai đoạn thứ hai, định mệnh thay đổi vị trí khu vườn. Thêm nhiều khó khăn riêng nên dù tổ chức ghi nhận gây quỹ được gần 800 ngàn Mỹ kim nhưng vẫn c̣n quá xa so với nhu cầu.
Năm 2003, Hội Truyền Thống Việt ra đời với sự điều hợp của Ryan Nguyễn và một hội đồng quản trị giàu có hết sức quyết tâm. Trong suốt 30 năm qua làm việc trong lănh vực các cơ quan bất vụ lợi, chúng tôi chưa thấy bao giờ nội quy của ban quản trị ghi rơ là mỗi thành viên phải góp 10 ngàn Mỹ kim một năm và gây quỹ hay đóng góp ít nhất 100 ngàn Mỹ kim cho toàn thể dự án.
Tổng cộng 12 thành viên của hội đồng quản trị VHS tức Hội Truyền Thống Việt tất cả đều là những người thành công và cuộc đời mỗi người đều có thể viết riêng tiểu sử bằng một cuốn sách.
Đó là những tên tuổi như Helen Dương, bác sĩ Ngăi, nhà địa ốc Thảo Đặng, anh em họ Lê thường được gọi là Lee Sandwiches, anh em họ Dương là các vua thầu rác v.v...
Ngoài ra, không thể không nhắc đến ông Trung Dung, hiện là chủ công ty Vignette với tổng tài sản gần 2 tỷ Mỹ kim.
Trung Dung là một trong 10 người thành công nhất tại Hoa Kỳ vào năm 1999. Mỗi một người trong số 12 thành viên quản trị đều có khả năng quản trị và tài chánh để xây dựng riêng một khu Vườn Việt Nam. Những thành quả này chưa hề có trong giai đoạn 20 năm đầu tiên người Việt mới đến Hoa Kỳ. Ngay như nhà tỷ phú Trung Dung vào năm San Jose khánh thành Kỳ Đài th́ cũng c̣n là một sinh viên nghèo chưa tốt nghiệp.
Vào cùng với anh Ryan là giám đốc điều hành đă bỏ phần lớn th́ giờ cho công tác xây dựng Vườn Truyền Thống, cũng đóng góp tài chánh như mọi người và không lănh lương.
Trong tuần lễ vừa qua, San Jose vừa đón tiếp cụ Huỳnh Văn Lang được coi là một người có cuộc đời hết sức hạnh ngộ. Năm nay cụ Huỳnh 84 tuổi, trong tác phẩm cụ ghi nhận ḿnh là người may mắn.
Lần này chúng tôi giới thiệu anh Ryan Nguyễn, 36 tuổi cũng là một người tự cho ḿnh là may mắn.
Lẽ dĩ nhiên không thể chỉ đơn thuần may mắn mà tạo nên thành quả, nhưng quyết tâm và biết nắm bắt được thời vận nên nhân vật đă làm thành tiểu sử.
Trong buổi nói chuyện hết sức chân thành với chương tŕnh Truyền Thông Dân Sinh tại San Jose, anh Ryan đă cho biết kết quả đạt được là nhờ theo học với các bậc thầy trong lănh vực chính trị, thương mại dù chưa quá 40 tuổi.
Đến Hoa Kỳ ở tuổi thơ ấu, không hề có căn bản học vấn, gia đ́nh nghèo ở thôn quê, anh thú nhận là ngay lúc học tại Mỹ, Ryan vẫn là một học tṛ dốt nát. Tiếng Việt th́ tự học lấy. Nhưng chính chàng thanh niên này đă bôn ba lên xuống từ Bắc đến Nam Cali. Đă góp phần với nhà triệu phú Trần Phát để xây dựng khu Phước Lộc Thọ tại Westminster với trên 1,000 cửa hàng thương mại. Đă từng làm việc với công ty Lee’s Sandwiches trong nhiều năm ở các giai đoạn phát triển nhất. Từ lúc mới ra trường đă học việc cho văn pḥng nghị viên quận 7, San Jose. Rồi làm cho văn pḥng các dân biểu Mineta và Honda. Ông Mineta sau này là Bộ Trưởng Giao Thông Hoa Kỳ. Ryan cũng đă từng là bạn thân với thị trưởng San Jose.
Qua sự quen biết thân hữu mà Ryan luôn luôn cho rằng đă học hỏi được rất nhiều từ các vị đàn anh, các niên trưởng Mỹ và Việt nên có được một hành trang cho những chuỗi dài may mắn và thành công.
Hai mươi năm trước cộng đồng Việt San Jose c̣n là một tập thể lợi tức thấp. Đời sống chưa ổn định, ḷng người chưa lắng dịu và tâm tư c̣n nhiều trăn trở.
Dân số chia làm thành con số cử tri quan trọng. Tiền bạc đóng góp chưa được bao nhiêu, dự án Công Viên Văn Hóa mang nhiều tính chất hoài vọng quá khứ.
Ngày nay với một nhóm những nhà quản trị mới, giàu có, trẻ trung, Công Viên Truyền Thống sẽ hướng về tương lai với những vườn cảnh của quê hương đem theo, cộng đồng Việt sẽ để lại cho thành phố này một kỷ niệm đẹp đẽ.
Dù bất cứ ai khởi đầu và ai hoàn tất. Dù gọi tên Truyền Thống hay Văn Hóa, chỉ một nửa thế kỷ nữa cái tên gọi khu vườn này sẽ là vườn Việt Nam.
Những cặp vợ chồng mới cưới mà ngày nay chưa sinh ra sẽ có được những tấm h́nh màu rực rỡ màu trời quê hương.
Và ngay cả các du khách của thế hệ tương lai từ Việt Nam qua thăm viếng sẽ có một kỷ niệm êm đềm tại San Jose.
Và anh chàng họ Nguyễn Ryan, nếu c̣n sống th́ cũng lối chừng 86 tuổi, đă già hơn cả các cụ cao niên, có thể đứng ở một nơi nào đó để nh́n thấy thành quả khởi công tử năm 2006.
Giao Chỉ – San Jose 2006
ANH EM HỌ DƯƠNG VÀ VỤ THẦU RÁC TẠI SAN JOSE
Giao Chỉ – San Jose 2006
Thành phố San Jose đứng đầu Bắc California về dân số và so với toàn quốc Hoa Kỳ, San Jose đứng thứ 10. Nếu chỉ tính các đại đô thị với nửa triệu dân trở lên th́ San Jose đứng đầu nước Mỹ về sự an toàn. Tuy nhiên, một vấn đề tầm thường nhất của thành phố này hiện trở thành một vụ tranh tụng rất rắc rối. Đó là vụ đổ rác.
Thứ Ba ngày 22 tháng 8-2006 lúc 1 giờ trưa, thành phố sẽ có buổi điều trần rất đặc biệt về vụ thầu rác cho nhiều năm sắp tới.
Hiện nay việc giải quyết rác cho thành phố với 150 ngàn địa chỉ mỗi tuần đă trở thành đề tài tranh chấp phức tạp. Công ty Norcal đang đổ rác th́ chờ ra ṭa v́ những toan tính lẩm cẩm với ông thị trương liên quan đến 11 triệu mỹ kim được thành phố tài trợ
Trong khi đó th́ giữa Norcal và công ty California Waste Solution (CWS) th́ tranh chấp về việc làm ăn lủng củng. CWS là công ty của Việt Nam nhận hợp đồng tái chế rác do Norcal giao lại. Bây giờ Norcal muốn giết CWS.
V́ vậy nên có sự hiện diện của một số thành viên cộng đồng Việt Nam ủng hộ CWS do anh em họ Dương làm chủ vốn được mệnh danh là Vua Rác tại Oakland từ 10 năm qua.
Trong vụ tranh tụng này, nếu Norcal bị loại th́ CWS cũng sẽ phải đóng cửa. V́ vậy, nên dù có thỏa hiệp được với Norcal hay không th́ CWS cũng phải đứng ra tranh đấu để sống c̣n.
Trong việc làm ăn trên mặt trận rác tại kinh đô điện tử Hoa Kỳ, anh em họ Dương phải mở một đường máu để sống c̣n. Mới thành lập công ty tại San Jose và xây dựng cơ sở được ba năm với hàng chục triệu đồng vốn liếng bỏ ra kể cả tiền c̣n nợ nhà băng.
Không t́m mọi cách mà sống c̣n th́ không những tổn thất tài sản, danh tiếng, mà người Việt c̣n có thể tiếp tục bị chèn ép dài dài.
V́ vậy nên anh em họ Dương với Victor và David Dương đă nộp đơn xin đấu thầu cả việc đổ rác và tái chế rác.
Về nghề tái chế th́ coi như CWS đang làm, có thể không trở ngại, nhưng nghề đổ rác th́ sẽ phải mở thêm băi xe, mua hoặc thuê hàng trăm xe rác khổng lồ và thuê mướn hàng trăm tài xế thuộc loại anh hùng tay bánh.
Trong khi hai công ty Hoa Kỳ Norcal và Garden City Santation (GCS) nhảy vào cuộc chiến th́ CWS không hề nao núng cũng bỏ thầu, mà lại bỏ thầu hạ hơn hàng triệu Mỹ kim.
Trong khi đó th́ ban tham mưu của thành phố chuyên trị về rác đề nghị dứt khoát tiếp tục cho Norcal làm thêm hai năm nữa, giá cả tăng lên nhưng họ cho rằng như vậy chắc ăn hơn. Không sợ bị xáo trộn.
Đây là vấn đề đang làm nhức đầu 10 ông bà nghị viên và cả vị thị trưởng.
Tuy nhiên, đây cũng chính là cơ hội cho anh em họ Dương vào thi chung kết trong cuộc đọ sức với các tay anh chị của thị trường rác Hoa Kỳ.
Ngày xưa rác vốn được coi là thị trường của Mafia. Ngày nay cũng không khác biệt. Tuy nhiên, Mafia của thế kỷ 21 không dùng dao hay súng. Ngày nay, “Legal Mafia” mặc đồ lớn đeo cà vạt, cặp xách Samsonite, đeo nhăn hiệu luật sư, có khi c̣n làm cho chính phủ. Phong thái rất thanh lịch nhưng không kém bạo tàn.
Để đối đầu với toàn thể bộ máy vừa thư lại vừa hung bạo từ các công ty cạnh tranh cho đến nghiệp đoàn và chính quyền, anh em họ Dương chỉ c̣n dựa vào cộng đồng và mang nhăn hiệu dân làm ăn gốc thiểu số hiền lành.
Cả hai anh em Victor và David Dương đều ở tuổi 40, vóc dáng nhỏ bé, xuất thân thuộc giới b́nh dân từ Long An lên Sài G̣n. Một đời thuyền nhân tỵ nạn từ thuở ấu thơ. Cả hai anh em đều giống bất cứ một người tỵ nạn Việt Nam thông thường. Không phải là người học thức cao. Hơn nữa, Hoa Kỳ cũng không thể cấp cho anh em họ Dương các bằng cấp tiến sĩ về nghề rác. Nhưng phải công nhận, tŕnh độ thấu hiểu về việc giải quyết rác của anh em nhà này ở bậc cao học.
Từ Victor đến David, cả hai đều suy nghĩ và ăn nói khôn ngoan, lanh lợi, thân lập thân, nghề dạy nghề. Rất thực tế và biết cách vận động kể cả mặt tiền lẫn hậu trường sân khấu. Và đặc biệt là rất chịu khó, và gánh chịu rất nhiều trận tấn công từ mọi phía. Đă có lần, công ty Norcal đưa một loạt 10 xe rác đến ào ào để dàn cảnh một màn coi như CWS chậm trễ, làm ứ đọng hệ thống nhận rác. Và lần khác thành phố đưa cả bày thanh tra xuống bất thường để làm áp lực.
Công việc quản trị một nhà máy phân loại rác với cả trăm nhân công mọi quốc tịch, cạnh các xe cơ giới khổng lồ. Điện thoại than phiền từ thành phố. Điện thoại dọa đ́nh công từ nghiệp đoàn. Chủ thầu làm khó dễ. Thợ thuyền gây rắc rối. Giây truyền rác ngừng lại là có chuyện mà rác chạy đều hay rác nghỉ chân th́ không khí vẫn luôn luôn có mùi hôi thối.
Dẫn quan khách đi thăm một ṿng các khu sản xuất th́ khi ra về sẽ phải xịt dầu thơm. Quan khách hỏi rằng, phải chăng rác mới về nặng mùi hơn lúc rác tái chể gửi ra? Rác trời mưa hay rác trời nắng làm cho ta vất vả hơn? Rác trời mưa dơ bẩn hơn nhưng nhẹ mùi. Rác trời nắng sạch hơn nhưng mùi bốc mạnh hết sức nồng nàn.
Đó là những khổ tâm của nghề rác dù là công việc làm ăn bạc triệu.
Cho đến khi chúng tôi viết các tin tức này th́ có hy vọng CWS sẽ vào chung kết một nửa. Có thể sẽ tiếp tục giữ được công việc tái chế biến rác trong thời hạn lâu dài. Tuy nhiên, anh em họ Dương rất cần người Việt lên tiếng ủng hộ.
Chúng tôi cũng như đa số quư vị, không hiểu rơ đầu đuôi nên đă có dịp đến thăm ngay CWS tại chỗ. Sau khi đi thăm cơ sở và nói chuyện với những người thanh niên gốc Long An. Tôi về hứa sẽ ủng hộ đơn đấu thầu của CWS. Tôi gửi một email với tư cách cá nhân cho ông thị trưởng và 10 ông bà nghị viên.
Xin quư vị hăy dành cho những người thanh niên gốc miền quê Nam Việt một cơ hội. Hăy dành cho người tỵ nạn Việt Nam tại San Jose một cơ hội. Không cần hơn hay kém. Không cần giúp đỡ đặc biệt. Chỉ cần một cơ hội rất đồng đều. Họ có khả năng, họ có kinh nghiệm, họ bỏ thầu thấp hơn đối thủ, phải cho họ nhập cuộc. Nước Mỹ là đất nước của cơ hội, hăy cho mọi người một cơ hội đồng đều. Nếu có ai bỏ thầu thấp hơn để đỡ tiền rác cho dân San Jose, anh em họ Dương sẵn sàng đi làm việc khác. Nếu không, hăy giao rác cho CWS, hăy giao cho Dương Brother’s. Họ là các cao thủ về rác.
Và xin quư vị độc giả của Dân Sinh Thời Báo, thính giả của Dân Sinh Radio muốn biết kết quả thầu rác và cuộc tranh đấu của các chiến sĩ họ Dương từ Long An ra sao. Xin đến San Jose City Hall lúc 1 giờ trưa thứ Ba ngày 22 tháng 8-2006.
Giao Chỉ – San Jose 2006
MADISON, NGÔI SAO MANG HỌ NGUYỄN
Giao Chỉ – San Jose 2006
Vào một buổi chiều cuối tháng 6-2006, vừa qua mười ông bà nghị viên San Jose đă bỏ phiếu bày tỏ thái độ với viên thị trưởng. Tất cả đều đồng loạt yêu cầu ông Ron Gonzales từ chức. Chỉ có hai người không đồng ư. Ông nghị viên da màu William và cô gái Việt Nam họ Nguyễn.
Madison là cô gái nhỏ bé ngồi ghế nghị viên sát bên cánh trái của sân khấu ṿng cung trong một nghị trường mới xây cất của Ṭa Thị Sảnh San Jose. Bản tin AP gửi đi khắp thế giới ngày 28 tháng 6-2006 đă nhắc đến tên Madison Nguyễn v́ có quan điểm khác biệt với đa số đồng viện.
Và từ đó, tin tức về Madison tràn ngập các trang Web. Sự từ chối ngả theo đa số đă một lần nữa chứng tỏ bản ngă độc lập của người phụ nữ Việt Nam đầu tiên trong chính trường Hoa Kỳ tại miền Bắc California.
Cô bé tỵ nạn theo cha mẹ đến Mỹ mới có 4 tuổi vào năm 1979 thuộc gia đ́nh thuyền nhân có 9 anh chị em. Định cư đầu tiên ở Scottsdale tiểu bang Arizonia, sau về miền quê nông trại ở Modesto, California.
Hầu như cả nhà không ai nghĩ rằng, cô gái bé nhỏ này lại có ngày trở thành chính khách tại Hoa Kỳ.
Hoàn toàn thân lập thân, bé gái tên Hương đă trở thành Madison Nguyễn cố gắng theo học để đạt được những kiến thức tốt nhất tại Hoa Kỳ. Lấy bằng BS về lịch sử tại đại học Santa Cruz, bằng MS về khoa học tại đại học Chicago.
Sau cùng cô về dạy học tại De Anza và chuẩn bị làm luận án tiến sĩ. Nhưng trong đầu Madison đă nảy sinh hoài băo chính trị.
Ghi danh ứng cử vào chức vụ hội đồng quản trị học khu Franklin McKinley là bước thành công đầu tiên.
Sau đó thành tích nổi bật nhất là vụ đấu tranh công lư cho vụ án Bích Câu bị cảnh sát bắn lầm. Câu chuyện một thiếu phụ Việt Nam chết oan đă kéo dài nhiều năm tháng, qua các cuộc biểu t́nh của người Việt chống lại cảnh sát với guồng máy tư pháp tŕ trệ và bao che của Hoa Kỳ. Phần lớn các nghị viên thành phố San Jose đều có ư xa lánh vụ án Bích Câu.
Mặc dù chỉ là hội viên quản trị học khu, một chức vụ dân cử không lương nhưng tên tuổi Madison bắt đầu dược dư luận lưu ư. Người nữ chính khách đầu tiên của cộng đồng Việt Bắc Cali đă cảm thấy t́m được hướng đi qua ḷng đam mê chính trị. Cô bé Hương trưởng thành tại Hoa Kỳ bắt đầu học nói Việt ngữ ngày càng thông thạo và sẵn sàng dựa vào khối cử tri gốc Việt để đi lên.
Dịp may hiếm có đă đến. Ông nghị viên gốc da màu tại khu số 7 đă vấp ngă v́ quá nhiều sai trái nên phải từ chức. Cuộc tranh đua giữa 7 ứng cử viên trong kỳ bầu cử đặc biệt ṿng loại đă diễn ra vào tháng 6-2005.
Hai ứng cử viên sáng giá nhất vào chung kết lại là 2 anh thư Việt Nam. Sự xuất sắc và đồng thời ḷng quyết tâm tranh cử của hai bên đă tạo ra một cuộc đua ṿng thứ hai hào hứng nhất từ xưa đến nay tại khu số 7. Không bên nào thực sự nắm chắc phần thắng cho đến ngày bầu cử.
Đây là một khu tứ giác b́nh dân ở phía Nam thành phố. Dân số chia đều làm ba phần. Ba mươi ba phần trăm Mỹ trắng, ba mươi ba phần trăm gốc Mễ và 29 phần trăm gốc Á châu. Trong số này đă số là người Việt vào khoảng 25% tổng số cử tri.
Cuộc tranh cử càng gần ngày bỏ phiếu càng quyết liệt và hấp dẫn với sự tham dự hào hứng và đôi khi cũng tàn nhẫn của truyền thông Việt Nam.
Cả hai ứng cử viên họ Nguyễn, một bên là giáo sư Madison và một bên là luật sư Linda đều chứng tỏ khả năng học thức, với sự quyết tâm của tuổi trẻ. Không phải riêng người Việt mà cử tri Hoa Kỳ cũng phân vân. Đặc biệt là ngay các chính khách Mỹ, các nghị viên San Jose tại chức cũng c̣n phân vân. Ngoại trừ bà phó thị trưởng Cinday Chavez ủng hộ Madison, các nghị viên khác đều giữ thái độ chờ đợi. Nhà bỉnh bút Hoa Kỳ của San Jose Mercury News c̣n phân vân và thích thú đến mức đưa một đề nghị giả tưởng là mời cả hai cô Việt Nam vào làm nghị viên, đưa mấy ông bà khác về vườn.
Kết quả chung kết cuối năm 2005, cô Madison thắng cuộc với 62% cử tri. Con số mà chính cô cũng không ngờ tới. Thành phố San Jose sau cả trăm năm đi ở thuê, nay dọn về nhà mới ở đường Santa Clara, chào đón cô bé Việt Nam lên nhận chức vụ 75 ngàn Mỹ kim một năm. Một văn pḥng với đầy đủ nhân viên để phục vụ cho khu số 7 với ngân sách 200 ngày Mỹ kim. Một giấc mộng Hoa Kỳ bắt đầu. American Dream đă thành sự thật.
Tên của Madison Nguyễn hiện trên bộ bách khoa tự điển của trang điện tử Wikipedia là nhà lănh đạo của địa phương San Jose đến từ miền thôn dă Modesto, California. Xa hơn nữa, cô bé đến từ miền Trung Việt Nam, trong ṿng tay bế của một gia đ́nh thuyền nhân tỵ nạn.
Từ trên lầu cao 18 tầng của Ṭa Thị Xă San Jose, nữ chính khách Việt Nam họ Nguyễn nh́n xuống nhà ṿm trái cầu cao hơn 108 Feet và xa xa phía chân trời là những ngày thơ ấu ở Modesto quê mùa.
Và bây giờ, ở đây là San Jose của năm 2006 bước vào thế kỷ 21.
LỊCH SỬ SAN JOSE:
Thành phố San Jose được t́m thấy năm 1777 và chính thức thành lập từ năm 1850 nhưng chưa bao giờ có được một ṭa thị xă riêng. Về dân số th́ năm thị xă thành lập có 25,000 dân cho đến bây giờ là đéán một triệu người ṭa Thị Xă mới có được cơ hội làm chủ một cao ốc 18 tầng vừa hoàn tất năm 2005.
Con số thị dân chính thức tính đến tháng 1-2005 là 944,857 người và San Jose vừa trở thành một thành phố đứng thứ 10 nước Mỹ về dân số.
Về phương diện kỹ thuật cao, San Jose dẫn đầu thế giới suốt ba thập niên qua sự phát triển của điện tử, nơi có nhiều phát minh về điện toán và tập trung các hăng xưởng điện tử.
So với các đại đô thị với dân số một triệu th́ San Jose được coi là thành phố hiền lành nhấtThống kê tội ác chỉ có 2.6 phần trăm so với Portland, Seattle trên 8.6 phần trăm hay Dallas lên tới 9.3 phần trăm.
Dân San Jose gồm nhiều sắc tộc nói 52 ngôn ngữ khác nhauCác nhóm dân chính gồm có da trắng 34%, Mễ 31%, Á Châu 28% trong đó có Việt Nam chiếm 10%. Các sắc dân khác và Mỹ gốc Phi Châu chỉ có 6%.
Nếu quư vị ṭ ṃ t́m hiểu th́ cách đây 228 năm vào năm 1777, dân phiêu lưu mạo hiểm đến cư ngụ tại San Jose chỉ có 66 người. Dân số San Jose bộc phát cùng một lúc với kỹ nghệ điện tử và đợt di dân Việt Nam vào thời kỳ 70 — 90.
Mặt khác về phương diện giáo dục, San Jose có tới 60% tŕnh độ đại học trong đó có 13% ở cấp cao họcC̣n lại 40% ở cấp trung học, học thấp hơn. V́ vậy bằng tiến sĩ không phải là niềm hănh diện quá đáng tại Thung Lũng Hoa Vàng.
Trong số 9 người đi đường ta có thể gặp một nhà khoa bảng.
Tiền bạc cũng không phải là điều đáng khoe ở đây.
Lợi tức trung b́nh hàng năm của một gia đ́nh đầy đủ ở San Jose là $90,000. Đây là con số khá cao so với toàn quốc ở các thành phố đông dân.
Về phương diện văn hóa đa sắc tộc, mở trang điện toán San Jose t́m về các ngày lễ hội ta sẽ thấy Vietnamese Tet Festival được xếp trên đầu với hơn 25 năm tuổi xuân mở đầu cho các ngày lễ tại địa phương.
Từ gần 30 năm qua, dân Việt đến San Jose tổ chức ăn Tết tưng bừng nên các sắc dân khác mới bắt chước làm theoTổ chức của Mễ, Bồ Đào Nha, Tàu, Phi, Ư v.v... Tuy ở đây đă lâu nhưng thẩy đều ra quân tổ chức lễ hội sau Hội Tết Việt Nam tại Santa Clara County Fairgrounds.
Với thành tích chiến thắng trong kỳ chung kết cuối năm 2005, cô Madison trở thành ứng cử viên không đối thủ vào kỳ sơ bộ 2006 cho nhiệm kỳ 4 năm chính thức. Hoàn toàn không có bất cứ một ứng cử viên nào tham dự. Ghế khu số 7 được coi như bất khả xâm phạm ít nhất là vào giai đoạn hiện nay.
Dù mới chỉ tham dự vào chính trường trong một thời gian ngắn, ngồi khiêm nhường vào một góc dành cho tân binh trong ṿng cung lănh đạo, Madison luôn luôn có cơ hội được dư luận lưu ư.
Hầu như tất cả các chính khách và truyền thông Mỹ đều đối xử nhẹ nhàng và tế nhị với khuôn mặt trẻ trung nhỏ bé đại diện cộng đồng Việt Nam. Nhân biến cố xảy ra v́ thị trưởng Ron Gonzales bị điều tra, ông này đề nghị Madison vào ủy ban quản trị hội đồng chuyển vận thành phố. Thêm một bước thăng tiến cho quyền lực chính trị. Trong cuộc tranh đua vào ghế thị trưởng, Madison công khai ủng hộ bà phó Cindy Chavez, một quyết định can đảm và đầy t́nh nghĩa. Tuy nhiên, đây cũng là cách bày tỏ sự công bằng trong cuộc chơi chính trị. Có vay có trả.
Khi tổ chức American GI Forum đưa đề nghị lên thành phố mở rộng hoạt động thành một giải trí trường th́ một bài toán quan trọng được thử thách.
Đây là một cơ sở nằm trong ṿng ảnh hưởng của khu 7 đă được cảnh sát trưởng San Jose khuyến cáo không nên tạo cơ hội thêm hiểm họa cho thanh thiếu niên.
Trong khi các nghị viên khác đa số ủng hộ đề nghị của GI Forum th́ Madison đă đơn phương vận động chống lại và kết quả đă thắng phiếu trong một cuộc tranh đấu rất nổi tiếng sẽ c̣n được nói đến rất nhiều sau này. Một thứ gương can đảm tại nghị trường ở cấp địa phương. Quyết định này của Madison chứng tỏ không phải là lúc nào cũng phải dựa theo đa số. Con người nghị viên tân tuyển này đă có thái độ hết sức độc lập. Tuy rằng, quyết định này đă đem đến cho cô một biểu ngữ phản đối treo trên tường tại GI Forum vào kỳ Việt Nam tổ chức Quân Lực 19 tháng 6 tại San Jose.
Một thành tích cụ thể khác là sự hiện diện của Madison tại thành phố sẽ đem đéán dự án trung tâm cộng đồng Việt Nam với nhiều triệu đồng ngân sách cho tương lai cũng như sự tiến hành Công Viên Văn Hóa truyền thống đă từ lâu chưa hoàn tất.
Sau cùng là tiếng nói nhân danh thiểu số cùng với ông nghị da đen lên tiếng về trường hợp của thị trưởng Ron Gonzales. Không chủ trương đánh người ngă ngựa, không ngả theo chiều gió, không hùa theo đa số, Madison Nguyễn không lên tiếng bênh vực cho ông thị trưởng tai tiếng. Cô chỉ lên tiếng bảo vệ cho chức vụ dân cử và từ chối đóng vai tư pháp. Cô cho rằng, ông Gonzales có quyền được coi như vô tội cho đến khi xét xử.
Hơn 20 bản tin của truyền thông Hoa Kỳ gửi đi khắp nơi trên nước Mỹ về kết quả điều trần trường hợp của ông thị trưởng bị truy tố tại San Jose, bản tin nào cũng đề cập đến Madison v́ quan điểm khác biệt của người nữ dân cử họ Nguyễn.
Cả ngàn năm trước, họ Nguyễn đă là một phần quan trọng của trăm họ Bách Việt thành lập cộng đồng Việt Nam tại lưu vực sông Hồng. Họ Nguyễn đă mở đầu con đường Nam tiến để vào miền đất Quảng, đến lưu vực Đồng Nai, Cửu Long.
Bây giờ họ Nguyễn chiếm một phần tư danh sách trên các trang vàng điện thoại. Và với Madison, họ Nguyễn tràn ngập trên các bản tin điện báo bốn phương trời.
Madison, một ngôi sao chính trị mang họ Nguyễn Việt Nam.
Từ cô bé Nguyễn Thị Hương ở Modesto đến nghị viên Madison Nguyễn ở San Jose, leo lên 18 tầng lầu City Hall, người Việt đă bước được một bước dài bằng những bàn chân bé nhỏ.
Khi bài này được đăng báo th́ Madison bắt đầu một chuyến viễn du Nhật Bản. Nhân danh nghị viên gốc Việt của San Jose, cô sẽ đi du thuyết tại 5 trường đại học của xứ sở Phù Tang. Cô sẽ cho thế hệ tương lai của Nhật Bản biết là một phụ nữ Việt Nam nhỏ bé, có thể làm được những chuyện ǵ tại Hoa Kỳ.
Giao Chỉ – San Jose 2006
VŨ VĂN ƯỚC
“ĐƯA NGƯỜI TA, KHÔNG ĐƯA QUA SÔNG”
Giao Chỉ – San Jose 2006
Lịch sử không phải chỉ là chuyện 4,000 năm trước. Đôi khi, lịch sử ngồi bên cạnh ta. Hăy hỏi thăm, lịch sử sẽ trả lời, bởi v́ mỗi cuộc đời là một câu chuyện lịch sử.
Câu chuyện phi công già Vũ Văn Ước đưa đám ma Pilốt Air “Marốc” Mai Văn Hạnh ngay tại Orange County mấy năm trước đă làm tôi mất ngủ. Câu thơ của Thâm Tâm vốn là lời than thở của ái t́nh mà sao lại vận vào chuyện đưa đám tang chiến hữu. Mai Văn Hạnh từ Pháp qua chơi Hoa Kỳ, chết ngày 31 tháng 8-2001, hưởng thọ 73 tuổi.
“Đưa người ta, không đưa qua sông. Sao có tiếng sóng ở trong ḷng.”
Nhưng mà Vũ Văn Ước là ai? Mai Văn Hạnh là ai?
Thưa quư vị, nếu quư vị tuổi trẻ tài cao sẽ không biết chuyện anh em chúng tôi. May ra quư vị xồn xồn và thất thập bất lăo mới biết danh tiếng các bạn chúng tôi. Ai là người ra đi và ai là người đưa đám.
Mai Văn Hạnh là Pilot Không Quân Việt Nam từ thời kỳ sĩ quan quốc gia c̣n đeo lon gạch vàng và mặc quần xoọt trắng. Thời thế thay đổi, các sĩ quan trẻ của Không Quân như Lê Quốc Túy và Mai Văn Hạnh đi Tây từ sớm. Các bác phần đông ở lại Paris lấy vợ đầm đẻ con lai. Cả mẹ lẫn con đều mắt xanh, tóc vàng sợi nhỏ. Lê Quốc Túy xuất quân chỉ có cặp lon chuẩn úy nhưng sau này lại thành lănh tụ. C̣n Mai Văn Hạnh, ra trường thiếu úy gốc Tây lai sau này theo tướng Hinh về Pháp.
Nếu ở Việt Nam tài hoa như Mai Văn Hạnh có thể lái Air Việt Nam. Nếu ở Pháp khéo xoay sở có thể lái Air France. Nhưng bác Hạnh vợ đầm quay ra làm phi công hàng không dân sự cho Air Marốc và Air Algérie. Chuyện thật mà cứ như đùa.
Sau 30 tháng 4-1975, hai chàng cựu Không Quân Việt Nam Cộng Ḥa tại Pháp lại trở thành các tay anh hùng chống cộng thứ thiệt. Họp với lănh tụ sinh viên Trần Văn Bá, anh em tổ chức Mặt Trận Thống Nhất t́m đường Phục Quốc. Dân Việt chống cộng ở Paris tuy không nhiều, nhưng đă nói là làm. Lê Quốc Túy ở lại lo đầu cầu. Trần Văn Bá về Đông Nam Á xâm nhập miền Tây theo ghe thuyền từ Cam Bốt, Thái Lan. Chiến khu ba biên giới có 300 chiến binh đă thực sự lọt cả vào ngả Cà Mau, Minh Hải cả trăm tay súng.
Mai Văn Hạnh từ biệt vợ con về bằng máy bay qua Tân Sơn Nhất mang thông hành quốc tịch Pháp. Việc lớn chưa thành th́ Bá bị bắt ở miền Tây và Hạnh bị bắt ngay tại Sài G̣n. Lê Quốc Túy lửa đốt trong ḷng, chạy đôn chạy đáo ở Paris. Đảng viên bị bắt rất nhiều người kể cả em ruột của Túy là Lê Quốc Quân.
Phiên ṭa xử tại Sài G̣n ngày 17 tháng 2-1976 trong nhà quốc hội cũ trên đường Catinat, Cộng sản bắc cả loa ra ngoài cho dân chúng ngồi coi. Dân “Ngụy” Sài G̣n ngồi cả ngày dài chờ đợi. Từng khuôn mặt đau thương nước mắt khóc thầm chảy xuống con đường Tự Do cũ. Tiếng thở dài giữ trong lồng ngực. H́nh ảnh Video một thời vẫn c̣n được lưu giữ ở hải ngoại qua nhiều hăng truyền h́nh quốc tế. Khi bản án tử h́nh và chung thân đọc lên, một người hô to “Việt Nam Cộng Ḥa muôn năm.” Công an lấy tay bịt mồm. H́nh ảnh hào hùng và đau thương vẫn c̣n thấy rơ.
Ngồi xem TV tại Quận Cam, Vũ Văn Ước tưởng chừng trái tim tan vỡ. Ngày xưa, Ước và Hạnh là bạn cùng bay trên vùng trời bao la. Bây giờ ngồi đó bất lực nghe tin bạn bị lên án tử h́nh.
Đó là chuyện Pilốt Air Marốc Mai Văn Hạnh.
Bây giờ là chuyện Pilot Air nhà binh của bác Vũ Văn Ước. Ông Ước vào Không Quân từ 1951, khóa sĩ quan đầu tiên học tại Nha Trang. Từ máy bay bà già, bay lạnh cẳng cô đơn trên trời Bắc Việt rồi đến bay trực thăng, khu trục và phản lực.
Vũ Văn Ước trở thành sĩ quan phi công trẻ của Việt Nam duy nhất được bổ nhiệm ra Bắc vào đầu thập niên 50, lúc quân ta c̣n làm việc với Không Quân Pháp. Tuy phải thuyên chuyển về Bắc nhưng dù sao anh sĩ quan trẻ cũng là một lần trở lại quê nhà để có dịp kết duyên với một cô gái hàng Đào, người mà chàng Pilot hào hoa vẫn c̣n chung thủy cho đến ngày nay.
Chuyện đời Không Quân ái t́nh th́ lăng ba vi bộ, c̣n máy bay th́ cũng bị rớt đôi ba lần. Cả hai chuyện đều không nhớ hết. Đối với Vũ Văn Ước chuyện t́nh ái và bay bổng là chuyện ngày xưa.
Thời kỳ đó, gia đ́nh bên ngoại có một ông anh vợ tên là Phạm Văn Thường bỏ nhà ra đi biệt tích bên trời Âu từ lúc c̣n thiếu niên. Phần ông Vũ Văn Ước sau Geneve 54 đem vợ Hà Nội vào Sài G̣n rồi gửi trọn một đời cho Không Quân Việt Nam. Đó cũng là giai đoạn chia tay với bạn Không Quân Mai Văn Hạnh. T́nh bay bổng thắm thiết nhưng rồi mỗi người theo một phương trời.
Sau hơn 20 năm chinh chiến, ông Đại tá Vũ Văn Ước có lần bay phi vụ Bắc phạt ra Vĩnh Linh vào thời kỳ làm chỉ huy trưởng Liên đoàn Tác chiến. Sau, ông về làm tư lệnh Không đoàn 62 tại Nha Trang. Không đoàn này cải tổ thành Sư đoàn 2 Không quân đảm trách toàn thể không phận Vùng 2 Chiến Thuật. Ông là tư lệnh đầu tiên của SĐ2KQ được một thời gian chưa kịp gắn sao, th́ về làm Đại tá Giám đốc Bộ chỉ huy Hành quân Không quân tại Sài G̣n.
Trong thời gian ở miền Nam có chuyện gia đ́nh đặc biệt éo le đă xảy ra mà sau này mới biết. Số là người anh vợ lưu lạc giang hồ từ Pháp về Việt Nam nay đă thành Đại tá Phạm Văn Thường thuộc Bộ Tổng Tham Mưu. Hai đại tá Không Quân và Bộ Binh đă từng có lúc bắt tay nhau mà không biết có liên hệ chặt chẽ chừng nào. Ông Thường bỏ nhà ra đi từ nhỏ tưởng gia đ́nh thất lạc hay là c̣n ở ngoài Bắc. Cô em gái là vợ Đại tá Ước th́ tưởng là ông anh đă chết từ lâu ở phương trời Âu Á. Hai công tử Hà Nội bắt tay nhau ở Sài G̣n mà cứ như người xa lạ.
Vật đổi sao rời, tháng 4-1975, gia đ́nh Đại tá Ước di tản và định cư tại Westminster. Đại tá Thường ở lại, đi tù cải tạo và sau đó vượt biên rất muộn phải ở lại trại tỵ nạn Đông Nam Á trong nhiều năm dài.
Sau cùng ông Thường qua Mỹ hoàn toàn cô đơn, được một hạ sĩ quan người Việt gốc Hoa, trước làm thợ điện cho ông thầy, nhận bảo lănh. Chú hạ sĩ quan ngày xưa nay là chủ tiệm vàng cư ngụ tại thị xă Westminster.
Rồi vào một buổi chiều buồn, Giao Chỉ tôi được tin, chiến hữu Phạm Văn Thường chết tại Quận Cam. Thân quyến không có một người. Anh em Tổng Tham Mưu cũ họp nhau đưa đám Đại tá Thường về nơi vĩnh cửu. Sau lễ hỏa thiêu, tro tàn để tại nghĩa trang Quận Cam.
Tôi đọc bài điếu văn than cho phần số của ông đại tá già chết cô đơn không người thân nhỏ lệ bên linh cữu. Sau đó báo tin về cho vợ con tại quê nhà.
Và cũng tại Sài G̣n, thân quyến của ông Thường ở Hà Nội có dịp liên lạc được với vợ con. Đường giây nối qua cô em gái là vợ ông Đại tá Ước ở Westminster. Khi ông bà Ước t́m được ông đại diện Giao Chỉ ở Bộ Tổng Tham Mưu th́ chỉ c̣n một đường ra thẳng nghĩa trang mà làm lễ cầu siêu.
Đất nước điêu linh, chiến tranh chia cắt. Hai anh em Bắc Kỳ cùng ở Sài G̣n 20 năm mà không biết để gặp nhau. Đất nước Ḥa B́nh, quốc gia thống nhất, mà sao cả hai anh em đều phải bỏ nước lưu lạc đất khách quê người. Cùng cư ngụ ở thành phố Westminster nhỏ bé bằng bàn tay trên 10 năm không gặp nhau. Sau khi ông anh đă chết th́ cô em gái ngồi xe lăn mới được ông em rể đẩy ra nghĩa trang thăm nơi yên nghỉ sau cùng.
Bà Ước bị đau đă phải ngồi xe lăn trên 10 năm nay. Nếu ở nhà th́ bà có thể xoay sở lấy, khi cần ra ngoài th́ có Pilot Vũ Văn Ước lái xe lăn.
Trong hơn 10 năm qua, chàng Pilot già dọc ngang không biết trên đầu có ai, nay đă thành một tay đầu bếp và nội trợ số một của miền Nam California. Bài ca hay nhất chàng hát mỗi buổi tối là bài “Em ơi hăy ngủ, anh hầu quạt đây.”
Cuộc đời của bác Ước nhà ta tưởng chừng sẽ không c̣n nhiều bể dâu thiên hạ sự, nào ngờ lại có dịp gặp lại bạn xưa Mai Văn Hạnh.
Số là các anh chàng Phục Quốc từ Pháp về Việt Nam bị án tử h́nh th́ Trần Văn Bá cùng các tử tội khác đều đă bị xử bắn vào 8 tháng 1-1985. Riêng Mai Văn Hạnh vào giờ chót v́ là công dân Pháp được tổng thống và chính phủ can thiệp nên chỉ ở tù. Sau cùng đă được trả tự do về Pháp.
Chuyện sống chết của Mai Văn Hạnh quả thật hết sức đặc biệt. Sau khi bản án tử h́nh công bố, hai cô con gái lai của bố Mai Văn Hạnh đă hết ḷng đấu tranh cho sinh mạng của cha. Các cô con gái hoàn toàn không biết việc ông Hạnh về nước bị bắt. Vẫn tưởng cha c̣n bay cho hàng không Algérie. Cho đến khi TV Pháp chiếu phiên xử án.
Chính phủ, quốc hội, báo chí và các hăng hàng không dân sự đều lên tiếng xin Hà Nội tha cho Mai Văn Hạnh.
Cuối năm 84, Hà Nội vẫn cương quyết từ chối.
Vào đêm giao thừa 1985, tổng thống Pháp đọc bản văn chúc mừng quốc dân năm mới đă yêu cầu toàn dân cầu nguyện cho một người Pháp sắp bị Hà Nội xử tội tử h́nh.
Tám ngày sau, trong khám Chí Ḥa, cộng sản bắn ba tử tội. Trần Văn Bá, Lê Quốc Quân và Hồ Thái Bạch.
Bá là con nhà cách mạng Trần Văn Văn đă bị ám sát chết tại Sài G̣n trước 1975. Lê Quốc Quân là em của Lê Quốc Túy. Và Hồ Thái Bạch là người đă cất tiếng hô “Việt Nam Cộng Ḥa muôn năm” trong phiên ṭa. Riêng Mai Văn Hạnh xuống án chung thân khổ sai và được thả tự do sau vài năm.
Nhưng rồi ngày tháng trôi qua, cũng như biết bao nhiêu số mệnh của các anh hùng cứu quốc, vợ con chung thủy có thể đợi chờ và cũng có thể không chờ đợi măi măi. Nhân một chuyến du hành từ Pháp qua Mỹ, Mai Văn Hạnh bây giờ lại cô đơn gặp chiến hữu Vũ Văn Ước tại Quận Cam. Anh em đă ca bài “Tha hương ngộ cố tri – Xa quê gặp bạn cũ.”
Bẵng đi vài tuần lễ, chợt có chú em của Hạnh điện thoại báo cho bác Ước biết là anh Hạnh đă đi rồi.
Đi đâu? Vũ Văn Ước hỏi lại. Người em trả lời: “Anh Mai Văn Hạnh đă chết rồi.” Đành rằng đă có sống là phải chết. Có sinh là có tử. Nhưng con người đă bị cộng sản Hà Nội lên án xử tử mà không chết, lẽ nào đi chơi Hoa Kỳ lại lăn ra chết. Nhưng đó là sự thật. Ông Ước tạm biệt bà vợ đang ngồi xe lăn, tất tả chạy đi đưa đám ma Mai Văn Hạnh.
Đám ma người anh hùng Không Quân Phục Quốc hết sức thê lương và trống vắng. Nhưng theo đúng ư nguyện người quá cố dặn lại chú em. Xin ai đừng hỏi vợ con thân quyến đâu cả. Sẽ không ai trả lời. Bạn bè có thể rất đông nhưng không cho ai biết. Đồng bào có thể rất đông nhưng không cho ai hay. Di hài đem hỏa thiêu nằm trong quan tài bằng b́a cứng. Đặt trên chiếc xe đẩy. Không có lá quốc kỳ th́ làm ǵ c̣n nói đến lễ phủ cờ. Vàng hương cũng chẳng có. Một vài người thân hữu xa gần lốc thốc đi theo. Người anh hùng sống đă vô danh và chết cũng vô danh.
Đại tá Vũ Văn Ước đă từng là Tư lệnh Sư đoàn 2 Không quân trong vùng trời lửa đạn. Ngày xưa tuần nào mà chẳng có ngày đi đưa đám phi công và chiến hữu. Nhưng đám ma quân đội là phải lễ nghi quân cách đâu ra đấy. Bây giờ sống ở xứ sở văn minh hùng cường, phương tiện thiếu ǵ. Thế mà trở đi trở lại, có đám ma ông anh vợ hết sức cô đơn th́ ông lại đến muộn. C̣n đám ma bạn thân một thời bay bổng từ Á châu đến Âu châu, nay trời tạo cơ duyên hạ cánh lần chót ở Hoa Kỳ th́ lễ an táng cực kỳ đạm bạc.
Có lẽ số của Pilot Air Marốc Mai Văn Hạnh là số của người tử tội sống thêm. V́ vậy, cái chết của ông cũng chỉ khá hơn bạn Phục Quốc Trần Văn Bá bị vùi dập sau loạt đạn xử án tử h́nh tại bức tường đẫm máu trong trại giam Chí Ḥa.
Đó là lư do tại sao câu chuyện đi đưa đám ma người anh hùng Phục Quốc của bác Vũ Văn Ước đă làm tôi mất ngủ. Nhưng rồi nói lại cho cùng, tang lễ linh đ́nh để mà làm ǵ. Không lẽ đă là đồng chí của Trần Văn Bá nhưng may mắn sống thêm được 20 năm, Mai Văn Hạnh đâu phải chỉ chờ đợi một đám tang huy hoàng hơn người tử tội chiến hữu một thời.
Đành phải coi như Pilot già Vũ Văn Ước đại diện toàn thể Không Quân Việt Nam tiễn đưa Mai Văn Hạnh. “Đưa người ta, không đưa qua sông. Sao nghe tiếng sóng ở trong ḷng.”
Nhưng ông Ước nhân chuyện đám ma c̣n nhắc lại biết bao nhiêu là hy sinh gian khổ của các bạn thân một nhà toàn Pilot. Mai Văn Hạnh có các em là Mai Văn Hiền, Mai Văn Hải đều là không quân và đều đă hy sinh.
Nhà họ Bùi có Bùi Quang Các, Bùi Quang Ninh và Bùi Quang Đài cũng đều là dân bay bổng và đă không c̣n nữa. Chết hết trong chiến tranh. Nhà họ Dương có Dương Thiệu Hùng, Dương Thiệu Cường và Dương Thiệu Ân th́ hai anh đă hy sinh chỉ c̣n em ở Florida.
Ông Ước nói rằng, như vậy không quân chúng tôi hy sinh trước 75 và lại c̣n có các bạn tiếp tục đánh sau 75. Vậy Bộ Tổng Tham Mưu của các ông đă thấy đủ tài liệu để ghi lại chưa? Vâng thưa bạn, tin tứ như thế là quá đủ rồi.
H́nh như tôi đă kể cho quư vị một câu chuyện quá buồn. Bây giờ xin chữa lại.
Pilot Air nhà binh Vũ Văn Ước năm trước bị đau tim đă Email loan báo đi bốn phương trời. “Cầm bằng gửi gió cho mây ngàn bay.” Chàng đă xa con số 70 và gần con số tám chục rồi. Bây giờ đi đâu mà chẳng được. Nhưng rồi Email lại tới tấp loan báo tin bác vẫn KA RA OK.
Mỗi khi bác lên San Jose, Pilot phản lực Vũ Văn Ước đều khoe chuyện tề gia nội trợ, săn sóc cho vợ hiền làm cho cánh đàn ông ở San Jose hết sức vất vả bởi v́ không thể nào theo kịp. Ông kể thành tích nấu cơm, rửa bát rồi ông ca tụng đàn bà nên mỗi chuyến viếng thăm của bác Ước th́ quư bà chào đón nhưng lại là cơn ác mộng của quư ông.
Nhưng vào ngày 23 tháng 7-2006, chúng tôi vẫn can đảm mời Pilot già Vũ Văn Ước lên tham dự 30 năm hội ngộ tại Kobe. Ông sẽ hát bài ở đời “Không có ǵ đẹp bằng t́nh yêu hai chúng ta,” ông sẽ đưa em trên “Đường về Việt Bắc.”
Ôi, người phi công anh dũng muôn đời đă dành trọn vẹn phần cuối của kiếp phù du với 13 năm qua lái xe lăn cho vợ. Hơi thở t́nh yêu cuối đời sẽ cho ông sống măi trăm năm.
Giao Chỉ – San Jose 2006
PHẠM HUY SẢNH – LỰC BẤT T̉NG TÂM
CÂU CHUYỆN VỀ NGƯỜI TỔ CHỨC NGÀY QUÂN LỰC TẠI SEATTLE
Giao Chỉ – San Jose 2006
Năm nay, anh em chúng tôi khóa Vơ Bị Đà Lạt 1954 lại cùng nhau t́m về kỷ niệm với chuyến đi dự Ngày Quân Lực lần thứ 40 tại Seattle, miền Tây Bắc Hoa Kỳ, tiểu bang Washington. Không kể một vài anh em cùng khóa tại địa phương, tất cả chúng tôi đều từ Nam Bắc Cali lấy máy bay về phi trường Sea-Tac để vào cư ngụ tại khách sạn thành phố Kent.
Nơi đây, ban tổ chức có chương tŕnh liên tiếp ba đêm họp mặt. Từ tối thứ Sáu, thứ Bảy qua tới Chủ Nhật. Đúng ngày thứ Hai 19 tháng 6-2006 th́ chia tay.
Gia đ́nh đi xa nhất là anh chị Trần Ngọc Thái bay từ thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Cô đơn vất vả nhất là anh Nguyễn Thượng Khiêm đi xe đ̣ “Con Chó” từ LA đến Seattle mất 27 giờ đồng hồ với trên 20 trạm dừng chân. Quư vị đă bao giờ ở hoàn cảnh trên 70 tuổi, chân yếu, lưng mềm ngồi giữa hai nhân vật quốc tế ở hàng ghế sau chiếc xe bus Hoa Kỳ chở khách đường dài. Một bên là bà Mễ và một bên là bà Mỹ đen. Cả hai đều trên 200 Pounds. Bạn Khiêm tả rằng khi hai em cùng tựa vào vai chàng mà ngủ là lúc ông cựu sĩ quan dù Việt Nam gần nghẹt thở.
Đó là hoàn cảnh của bạn Khiêm chúng tôi đă hy sinh thân già đi vạn dặm để dự Ngày Quân Lực. Tuy nhiên, nếu hỏi rằng từ Nam Bắc Cali, từ DC nơi nào mà chả có tổ chức 19 tháng 6. Tại sao các ông phải lặn lội về đất lạ với quân số trên 30 người, kể cả gia đ́nh ông Ngô Sĩ Hùng đem theo cô con gái vừa tốt nghiệp y khoa.
Xin thưa rằng, lư do chính v́ nghe lời kêu gọi rất tha thiết của anh trưởng ban tổ chức là cựu đại tá Phạm Huy Sảnh.
Bây giờ là lúc phải kể lại về chuyến đi đặc biệt. Đây không phải là một bài báo tường thuật nội vụ nên sẽ không đủ các chi tiết chính thức mà lại có thể nhiều chuyện bên lề thừa thăi.
Tôi sẽ không thể nói là chương tŕnh tổ chức thành công rực rỡ hay là thất bại chua cay. Đối với những người lính Cộng Ḥa nay đă về già sẽ chẳng bao giờ c̣n có được các chiến thắng vẻ vang, cũng như không thể có sự thất bại nào lớn lao hơn là chuyện mất nước tan hàng 30 năm trước. V́ vậy, chuyến đi của chúng tôi để t́m về với nhau đă được coi là hoàn toàn măn nguyện.
Xin nói qua về giấc mộng lớn của ban tổ chức ghi dấu Quân Lực Cộng Ḥa lần thứ 40 tại Seattle như sau:
Quư vị đứng ra tổ chức dưới danh nghĩa Liên Hội Cựu Chiến Binh Việt Nam Cộng Ḥa. Tuy nhiên, trên thực tế khác hẳn mọi nơi, ở đây đă thực sự kết nạp nhiều cá nhân và gia đ́nh thân hữu chứ không phải là một tập hợp chính thức của các hội đoàn quân đội. Cũng có gia đ́nh cảnh sát, có ông Tiếp Vận, có bác nhảy dù hay quân vận. Ngoại trừ Hội Không Quân tham dự rất hùng hậu, ngoài ra chỉ là các đơn vị gia đ́nh bao gồm cả dân sự và rất nhiều giới trẻ.
Theo tài liệu chuẩn bị chu đáo của ban tổ chức từ tháng 2-2006 và làm việc suốt 4 tháng. Các cô thư kư Hoàng Yến, Thu Yến đă lo liên lạc văn thư, thiếp mời và nhất là công tác vận động. Làm thế nào để có được lá thư với lời lẽ chúc mừng nồng nhiệt của tổng thống Hoa Kỳ, của thượng nghị sĩ McCain, của đại tướng Cao Văn Viên tuyên đọc trong buổi lễ khai mạc. Các phương tiện phía Hoa Kỳ đă được xử dụng tối đa.
Sáng thứ Bảy, dàn nhạc kèn tây trống đồng 40 người từ Woodland View kéo về đă dàn ra trước tiền đ́nh Trung Tâm Nghệ Thuật Tukwila để trổi nhạc quốc ca Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng Ḥa.
Cũng ban nhạc này ḥa tấu thêm bản Việt Nam, Việt Nam hết sức rung động. Hàng rào danh dự do lính của Quân đoàn I Hoa Kỳ đảm trách v́ có vị tư lệnh phó của quân đoàn hiện diện. Trung đội cơ bản thao diễn của Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ. Tiểu đội danh dự của Không quân bắn 21 súng chào.
Qua ngày Chủ Nhật tại vận động trường Bailey Gatzert lại có thêm binh sĩ của lực lượng Pḥng vệ Duyên hải cùng với toán quân quốc kỳ của căn cứ Không quân McChord.
Đúng 12 giờ trưa, Câu Lạc Bộ Nhảy Dù nổi tiếng Kapowsin với 4 huấn luyện viên nhảy biểu diễn từ trên 3,000 bộ gồm 3 nam và một nữ. Tất cả đều xuống an toàn đúng vị trí dự trù. Dù điều khiển quốc kỳ Hiệp Chủng Quốc hạ cánh đầu tiên. Theo theo là dù vàng gạch đỏ của VNCH và sau hết là hai dù màu ngũ sắc.
Chương tŕnh tổ chức liên tục và quy mô với ba đêm dạ tiệc, và văn nghệ qua hai ngày thứ Bảy và Chủ Nhật.
Lễ chào cờ buổi sáng thứ Bảy, tiếp tân và khai mạc pḥng triển lăm buổi trưa, văn nghệ trong một sân khấu rất tráng lệ vào buổi chiều.
Qua ngày Chủ Nhật là Picnic ngoài trời, Nhảy dù biểu diễn và lại có thêm văn nghệ với các bài ca về lính do Thanh Lan tŕnh diễn.
Quan khách Hoa Kỳ với sự hiện diện của các cố vấn một thời, các chính khách đảng Cộng Ḥa, các tướng lănh tại chức. Phía Việt Nam có tướng Lâm Quang Thi từ San Jose, tướng Lư Ṭng Bá từ Nevada, tướng Lữ Lan từ Hoa Thịnh Đốn. Có thêm sự hiện diện của bà Khúc Minh Thơ, một vị nữ lưu nổi danh tranh đấu cho gia đ́nh tù chính trị. Có sự hiện diện của hai nhóm truyền h́nh Việt Nam từ Canada.
Tất cả tiệc buổi tối, ăn trưa thứ Bảy trong nhà và Picnic ngoài trời đều do ban tổ chức khoản đăi.
Xem ra, công việc tổ chức hết sức công phu và tốn kém. Sau ba ngày rất vất vả, ban tổ chức nếu ngồi lại kiểm điểm th́ sẽ ghi nhận được các thành quả ra sao.
Việc vận động tài chánh của các Mạnh thường quân để có tiền tổ chức là một điểm son rất đáng khích lệ. Trong ba yếu tố căn bản là thiên thời, địa lợi và nhân ḥa th́ đă có được hai phần rưỡi.
Seattle vốn nổi danh là vùng trời mưa gió nhưng ba ngày tổ chức đă may mắn hết sức với ánh nắng chan ḥa khắp nơi. Đặc biệt trưa Chủ Nhật, trời nắng đẹp, trần mây cao, không có gió nên phần biểu diễn nhảy dù hết sức tốt đẹp.
Sáng thứ Bảy, tổ chức lễ ngoài trời cũng là lúc trời quang mây tạnh, khí hậu tuyệt vời. Về địa điểm cả ba nơi đều khá thuận tiện.
Khu cư ngụ của khách phương xa tại Hotel giữa thành phố Kent gần phi trường cũng rất thích hợp. Cũng tại đây, quan khách từ xa về và anh em địa phương có dịp ăn với nhau ba bữa cơm tối đơn giản nhưng rất đầy đủ. Giá pḥng vừa phải. Phương tiện hội họp ấm cúng và không quá xa xỉ. Ngày thứ Sáu cơm Việt Nam kiểu Sài G̣n, ngày thứ Bảy cơm Tây và ngày Chủ Nhật chia tay bằng thực đơn xứ Huế.
Vị trí dành cho ngày thứ Bảy là một trung tâm văn hóa có tiền đ́nh để làm lễ, có pḥng triển lăm và tiếp tân rộng răi, và sau cùng có một sân khấu văn nghệ rất đẹp.
Chương tŕnh Picnic và biểu diễn Nhảy dù th́ ngay tại sân vận động một trường tiểu học tại Seattle để bà con VN thuận tiện tham dự.
Nói tóm lại thiên thời, địa lợi đều có đủ, chỉ c̣n yếu tố nhân ḥa mới đạt được một phần. Và nhân ḥa của Việt Nam coi như c̣n yếu. Phía tham dự của người Mỹ được coi là rất tốt đẹp. Từ các thành phần nhập cuộc cho đến quan khách. Khi bản quốc ca Việt Nam cất lên cùng với bài Việt Nam, Việt Nam với toàn thể ban nhạc Mỹ, hỏi ai là người Việt mà không rung động.
Những người lính già một thời đă lẩm nhẩm theo tiếng nhạc lên tiếng gọi công dân đáp lời sông núi cho đến Việt Nam hai tiếng nói khi chào đời. Đứng giữa trời xứ Washington, tỉnh Kent mà tưởng chừng như nghe ban quân nhạc của Tổng Tham Mưu đang chơi ở vườn Tao Đàn Sài G̣n.
Rồi đến màn 7 cậu lính Không quân Mỹ dàn hàng ngay bắn ba lần thành 21 phát súng tưởng niệm các chiến sĩ Việt Nam Cộng Ḥa. Qua đến ngày Chủ Nhật máy bay từ phía Đông bay đến trên trời cao 3,000 bộ. Rồi dù cờ Mỹ rồi dù cờ Cộng Ḥa tiếp theo hai dù hoa hộ tống.
Những cánh dù lơ lửng trên cao làm cho các chiến binh mũ đỏ Việt Nam như bạn Ngô Lê Tĩnh, Lê Ngọc Tô nhớ đến ngày nhảy biểu diễn mỗi kỳ quân lực tại Sài G̣n.
Đứng bên cạnh ông Lâm Quang Thi, tôi nhắc ông về lần nhảy dù biểu diễn ở sông Hương. Trên nét mặt nghiêm trang của ông trung tướng nguyên Tư lệnh Tiền phương Quân đoàn I hơi nở một nụ cười hiếm hoi. Kỷ niệm cũ làm người lính già thấy cay cay khóe mắt.
Xem ra như vậy th́ công việc vận động Hoa Kỳ tham dự đă đạt được kết quả quá mỹ măn. Nhưng tại sao chúng tôi lại nói là yếu tố nhân ḥa mới đạt được một nửa. Số là tổ chức hai ngày, anh em dự trù phải cả ngàn đồng bào Việt Nam tham dự. Nhưng sự thật, con số chỉ lên đến hàng trăm. Vậy th́ đồng bào của chúng ta sao không tham dự đông đảo như ban tổ chức trông đợi.
Bạn Vũ Thượng Đôn của chúng tôi là người đă hô hào 6 gia đ́nh từ Bắc Cali đến dự đă nói với Phạm Huy Sảnh rằng, hàng họ của bạn tốt quá mà sao không có người coi.
Lư do th́ cũng có khá nhiều. Mấy trận cầu quốc tế cầm chân anh em hay là t́nh nghĩa với quân lực đă phai lạt sau 40 năm xa cách. Cũng có thể đă có một chút tỵ hiềm kẻ thương, người ghét giữa các đoàn thể và tổ chức chính trị. Lại chưa có các phương tiện truyền thông hữu hiệu qua báo chí Radio Việt ngữ nhập cuộc.
Với tổ chức vất vả và quy mô như thế, ban tổ chức có quyền trông đợi cả ngàn đồng bào Việt Nam tham dự, dù là tại Seattle, dân số VN không đông bằng tại California.
Đó là những nhận xét về sự hưởng ứng của đồng bào, nhưng đối với riêng chúng tôi, đây là một chuyến đi hấp dẫn. Những h́nh ảnh đẹp mà tôi ghi nhận được đă có dịp tâm sự vào tối chia tay.
Mới đến phi trường, chúng tôi thuê xe đi tự túc nhưng đă thấy các anh bạn vô danh lo đón các niên trưởng tướng lănh.
Tối thứ Sáu, ăn uống xong, trời đă về khuya, đến thăm khu triển lăm khai mạc ngày hôm sau, tôi vẫn chưa thấy ai làm việc. Chỉ gặp được một anh bạn vô danh khác mặc quần áo lính, dưới ánh đèn đang cô đơn cua đục. Vậy mà sáng hôm sau, đâu cũng vào đó. Những ai đă làm việc suốt đêm qua.
Sáng thứ Bảy và sáng Chủ Nhật, h́nh ảnh đẹp đẽ nhất không phải là các nữ lưu áo đồng phục xanh đại diện cho Hội Không Quân.
Đối với tôi, h́nh ảnh các chiến sĩ Không quân thay phiên pha cà phê để cung cấp cho tất cả mọi người được chấm số 1. Chẳng biết trong các bạn, anh nào là trực thăng, anh nào là vận tải, và anh nào là khu trục. Tất cả mặc quân phục với huy hiệu và mũ nón tươm tất. Thay phiên nhau, phi công bay các phi vụ cà phê. Cả một chân trời tím bỏ lại phía sau với hơn 30 năm lưu lạc. Giờ đây, Không quân anh dũng muôn đời đứng pha cà phê cho thiên hạ uống chơi. Trải qua hai ngày quân lực có thể lên đến hơn 20 phi vụ. Tất cả hạ cánh an toàn.
Một h́nh ảnh khác là khi tôi leo lên đồi cao cạnh khu nhảy dù chợt thấy hai em nhỏ phụ với ban tổ chức chuẩn bị phần ăn Picnic cho tất cả mọi người. Tôi hỏi cháu con cái nhà ai? Các em nói là con anh chị Quư. Tôi lại nói là Chủ Nhật đẹp trời không được đi chơi, bố bắt ra đây làm việc cộng đồng, có giận không? Các cháu cau mặt lại để bác chụp một tấm h́nh. Hai cháu nói là mẹ bảo chụp h́nh là phải cười. Hôm nay đi làm cho cha bởi v́ cháu nói: “Father’s Day, anyway.” Xem ra cả hai vợ chồng anh chị này cùng ba con đều tham gia 100% cho ban tổ chức. Đó là các chiến sĩ vô danh.
Vào tối Chủ Nhật, một gia đ́nh khác vợ chồng con cái đều tập trung lo cho bữa ăn tối với thực đơn từ miền sông Hương núi Ngự. Tuy nhiên, món ăn tinh thần xuất sắc nhất mà gia đ́nh này cống hiến là phần tŕnh diễn của một em bé mới 4 tuổi. Chưa hề đi học. Toàn do mẹ dạy mà xuất sắc với trí nhớ phi thường.
Em đứng trên ghế vừa làm MC, vừa làm nghệ sĩ. Ngâm bài thơ Huế nổi tiếng tả chàng trai sông Hương có nét mặt chữ điền. Tiếp theo em đi một bài tân nhạc Phiến Đá Sầu và chấm dứt bằng 150 câu ḥ mụ Huế.
Theo tôi nghĩ, các tay sưu tầm mầm non của Asia hay Thúy Nga Paris nên liên lạc gấp để đầu tư và đưa em lên ngay sân khấu để toàn thể bà con Việt Nam hải ngoại thưởng thức.
Đó là những ǵ có thể ghi nhận chung về một chuyến đi dự Ngày Quân Lực ngoài bờ cơi California.
Nhưng riêng phần tôi, rất vui mừng có dịp chiêm ngưỡng công tŕnh sưu tầm huy chương của nha sĩ Giáp Phúc Đạt. Đây là bộ sưu tầm đầy đủ và rất có giá trị. Ông có được nhiều huy chương nguyên thủy và rất hiếm của Việt Nam Cộng Ḥa mà hiện Bảo Tàng Viện của chúng tôi đang đưa vào danh sách phải t́m kiếm.
Huy chương VNCH không những có giá trị nghệ thuật lịch sử và văn hóa v́ phản ảnh một thời đại đă qua. Bộ huy chương hiếm quư v́ ngày nay không c̣n người cấp phát và người nhận lănh. Tất cả đă qua đi, chỉ c̣n để lại những ánh kim khí long lanh màu sắc của một thời đă qua rực rỡ biết bao nhiêu. Đă có nhiều người chiêm ngưỡng bộ huy chương nhưng tôi đoan quyết rằng, người ngưỡng mộ và hiểu được giá trị cũng không có bao nhiêu. Tôi mong rằng là người hiểu được giá trị của bảo vật đă trưng bày.
Đối với anh em cùng khóa Đà Lạt th́ trưởng ban Phạm Huy Sảnh, và tất cả các anh chị em góp phần tổ chức đều là các chiến sĩ vô danh đă hoàn tất tốt đẹp, ghi dấu lần Quân Lực 40 tại xứ lạ quê người. Con số người tham dự dù là vài trăm hay vài ngàn đôi khi cũng vô nghĩa.
Xin hăy nhớ bài thơ Hồ Trường của Nguyễn Bá Trác sáng tác khi cụ lưu vong bên Tàu t́m đường phục quốc bất thành. Bạn Ngô Sĩ Hùng ngâm vào lúc chia tay.
Cụ đă viết rằng: “Chí ta ta biết, ḷng ta ta hay.” Các bạn đă nỗ lực làm hết sức, tiếng hát đă bay cao, cánh dù đă hạ xuống. Chúng ta đă gặp nhau chào mừng, chúng ta đă uống ly rượu biệt ly.
“Chí ta ta biết, ḷng ta ta hay.” Cuộc vui đă tàn, lực bất ṭng tâm. Diễn xuất quá hay mà khách khứa chưa được đông đảo như ḷng người mong ước. Anh em hiểu nhau là được rồi. Nhưng đặc biệt các bạn có những MC tuyệt vời. Ông nhà binh và hai thanh niên thiếu nữ trẻ. Cháu Phúc và cháu Nina luôn luôn b́nh tĩnh. Đứng trước vài trăm người lác đác mà vẫn nghiêm trang dơng dạc như đứng trước cả rừng người. Không bối rối, không chán nản, không lắc đầu nhăn mặt. Hỏi kỹ ra các cháu đều là những thanh niên có danh phận. Người là tiến sĩ, người là cố vấn ủy ban sắc tộc tại Bạch Cung. Nhưng các cháu vẫn là những đứa con tử tế, đẹp đẽ nhất của các phụ huynh. Đó là h́nh ảnh mà tôi đă đem về đất California.
Tái bút: Sau cùng, ông bạn già tuổi Hợi, Phạm Huy Sảnh liên lạc với chúng tôi đă nói rằng.
Ông ơi, ông viết báo xin cho tôi nhắn lời cảm ơn đến các ông bà anh chị em đă cùng ban tổ chức chia ngọt xẻ bùi và cũng chia nhiều cay đắng. Nếu không có các anh chị em dù nhà binh hay không nhà binh, đă giúp tôi một tay th́ không thể xong công việc. Tên tuổi th́ rất nhiều nhưng gặp đâu th́ nói đó: Họa sĩ Đỗ Thích, chiến hữu Nguyễn Văn Thịnh, Mai Anh, David, Hồ Anh Tuấn, Bùi Quốc Hùng, chiến hữu Quân cảnh, Quân vận, toàn thể anh chị em Hội Không Quân, các t́nh nguyện viên Hoa Kỳ của đảng Cộng Ḥa, gia đ́nh ông hàng xóm, gia đ́nh bác Quư, gia đ́nh ông Chương và cu Tèo, Vân Nguyễn, Anh Nguyễn, các cô Yến, cô Nina Collier, bác sĩ Đạt, ban nhạc, ban an ninh và sau cùng là bà Sảnh, vợ tôi.
Đặc biệt có một chuyện ngoài ư muốn đă xảy ra là khi Chuẩn tướng Tư lệnh phó Quân đoàn I Hoa Kỳ Oscars Hillman lên diễn văn chào mừng ca ngợi QLVNCH vừa xong th́ ông lại nói thêm là bây giờ ta nên ḥa hợp, ḥa giải với cộng sản Việt Nam. Một phu nhân của Không quân đă cực lực phản đối và do đó vị tư lệnh này đă phải ngỏ lời cáo lỗi và chính tôi, Phạm Huy Sảnh đă có dịp lên tiếng xác định rơ lập trường của chúng tôi không ḥa giải với cộng sản. Xin cho chúng tôi được ghi lại một lần nữa là sự phản đối của quư vị đă là một cơ hội cho chúng ta bày tỏ lập trường chống cộng dứt khoát.
Xin ông viết báo đặc biệt ghi hộ để anh em yên tâm.
* * *
Đó là lư do có thêm hàng tái bút này. Nếu có thiếu tên ai trong danh sách cảm ơn th́ xin hiểu là tên quư vị nằm trong danh sách các chiến sĩ vô danh.
Giao Chỉ – San Jose 2006