THUỐC LÁ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TIM MẠCH VÀ THẦN KINH NHƯ THẾ NÀO ?

BS. NGUYỄN VĂN THỂ

Hút thuốc lá (HTL) có hại cho sức khỏe, tốn nhiều tiền bạc, ảnh hưởng đến người xung quanh, nhất là trẻ em. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi phút 8 người thiệt mạng trên toàn thế giới vì HTL. Tổ chức này dự báo đến năm 2030 khoảng 10 triệu người chết hàng năm do khói thuốc gây nên. Kết quả nghiên cứu đến 50 năm trên bản thân của 34.439 bác sĩ, cho thấy người HTL giảm thọ 10 năm. Tổng kết của các nhà nghiên cứu (Bộ Y tế - 2004), những người hút thuốc lá Việt Nam phải chi 5.800 tỉ đồng/năm.

Các chất độc hại trong thuốc lá

Trong khói thuốc lá (TL) có khoảng 4.000 chất khác nhau dưới dạng bụi nhỏ và khí như: Khí độc (CO2, CO, NO2, SO2…), các chất nhựa hữu cơ, nicotine… Riêng nicotine với liều 60mg có thể gây tử vong. Mỗi lần rít TL hấp thu 15% vào cơ thể, 85% khói còn lại phả vào môi trường, những người không hút hít phải, lâu dần thành nghiện thuốc lá thụ động. Nicotine là hợp chất kiềm chứa trong khói TL, hấp thu rất nhanh vào máu từ phổi khi hút cũng như từ niêm mạc miệng (TL nhai) hay trong sữa; Là chất kích thích mạnh, ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể như tim mạch, thần kinh, não, hô hấp, sinh dục… Ngày nay y học đã chứng minh nicotine ngoài tính độc ra còn làm người hút lệ thuộc (nghiện thuốc). HTL ảnh hưởng tới nhiều bộ phận cơ thể, trong bài này chỉ nói đến hệ tim mạch và thần kinh - não.

Với hệ tim mạch: Mức độ tổn thương hệ tim mạch tỷ lệ thuận số lượng thuốc hút trong ngày và thời gian đã hút. Nicotine và khí CO gây tăng huyết áp, co thắt mạch vành, thúc đẩy xơ vữa động mạch (ĐM), hình thành các cục máu làm tắc nghẽn mạch vành, đặc biệt nguy hiểm là nhồi máu cơ tim có thể tử vong. Những người hút thuốc lá có tỷ lệ bị bệnh mạch vành gấp 2-3 lần người không hút. Thuốc lá làm giảm HDC (loại cholesterol có lợi cho cơ thể) gây tắc nghẽn ĐM. Hút trên 1 gói/ngày khả năng bị đột quỵ cao hơn người không hút 2,5 lần. Thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim ở phụ nữ do tác động của nó đến hormon, gây sụt giảm estrogen. Các nhà khoa học đã xác nhận, phụ nữ chỉ cần hút 3 điếu/ngày, nam giới 6 điếu/ngày (1-2 điếu xì gà) thì nguy cơ đau tim gấp đôi, cho dù hút vài điếu mà không hít khói vào phổi cũng tăng nguy cơ lên 13%. Công trình nghiên cứu thuộc trường Đại học London - Anh, sau khi theo dõi trên 5.362 người tuổi từ 40-50 (hút trên 20 điếu/ngày) cho thấy HTL làm huyết áp tăng cao dễ gây tai biến não. Những thầy thuốc ở Đại học y khoa Osaka (Nhật) sau nhiều năm nghiên cứu cho biết, những người hít khói thuốc do người khác hút, có thể bị nghẽn mạch máu quanh tim, mất khả năng hoạt động, tim trở nên yếu. Theo số liệu của Trần Văn Dương, nhồi máu cơ tim ở nhóm HTL là 62,8%, nhóm không hút 18,4%, tương tự như vậy đau thắt ngực 35,8% và 20,7%, tăng huyết áp 37,1% và 20%… Nghiên cứu của các nhà khoa học Israel hơn 3.000 bệnh nhân bị bệnh mạch vành trong 8 năm: Những người HTL dễ bị đột tử do tim gấp đôi những người không hút, theo họ có khả năng nicotine gây nhịp tim nhanh bất thường dẫn đến đột tử. Hút thuốc lá có thể gây viêm ĐM chi dưới đưa đến giảm lượng máu và dưỡng khí, có thể cắt cụt chi do hoại tử.

Với hệ thần kinh: Kết quả nghiên cứu tại trung tâm y tế Erasmus (Hà Lan) hơn 9.209 người trên 65 tuổi cho thấy những người HTL có tình trạng não suy thoái gấp 5 lần người không hút. Sở dĩ có tình trạng trên là do chất nicotine trong khói TL gây tổn hại các khu tế bào não dẫn đến giảm khả năng nhận thức. Các nhà khoa học Hà Lan nghiên cứu gần 7.000 người (nam và nữ) trên 55 tuổi gồm những người HTL, đã bỏ thuốc và không hút, trong vòng vài năm người HTL có nguy cơ bị loạn trí gấp 2 lần người không hút. Tổng kết tại Hoa Kỳ (trên tờ Journal of Neuroscience) chỉ ra chất nicotine trong khói thuốc gây hại bộ não vì nó hạn chế sản xuất các neuron mới. Điều này trái ngược các nghiên cứu trước đây từng công nhận lợi ích của nicotine đối với hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là tác dụng bảo vệ neuron. Nicotine trong TL không hủy diệt được neuron nhưng tác hại đến sự liên kết của nó. Liên kết các neuron bị gián đoạn sẽ ảnh hưởng xấu đến tư duy và trí nhớ, nên người nghiện thuốc giảm sút trí nhớ và độ tập trung vào công việc. Sau khi thu thập dữ liệu hơn 1.300 người, các nhà khoa học Đại học Hopkins (Hoa Kỳ) nhận thấy tỷ lệ những người HTL bị đau lưng mạn tính cao hơn 25% người không hút và 85% có nguy cơ bị thoái hóa cột sống vùng lưng dưới. Chương trình nghiên cứu Sức khỏe thầy thuốc tiến hành trên 22.000 bác sĩ nam trong 18 năm, các tác giả Hoa Kỳ cho biết: người hút dưới 20 điếu/ngày tăng 1,6 lần nguy cơ và hút trên 20 điếu/ngày tăng 2 lần nguy cơ đột quỵ do xuất huyết.

Mọi người đều biết tính chất độc hại của TL, nhưng bỏ thuốc không dễ. Không ai giúp cho mình bỏ TL kể cả thầy thuốc tâm lý lẫn các loại thuốc chống nghiện nếu bản thân không quyết tâm.