Cách Cứu Vớt Data Khi Máy Computer Bị Hư

Huỳnh Chiếu Đẳng (huy017@juno.com)

-------------------

      Ngày nay cái computer được ví như cái thư viện của gia đ́nh. H́nh ảnh, bài viết, thơ từ. âm nhạc, movie… thường được chứa lần hồi trong computer. Đa số computer ngày nay được nối vào Internet nên computer cũng là cái thư viện của cả thế giới giúp quí bạn có thể t́m đọc về bất cứ vấn đề ǵ, có thể xem gần như hầu hết các movie, có thể nghe hầu như gần hết các bản nhạc xưa nay, có thể xem h́nh ảnh bốn phương chụp ở bất cứ ngỏ ngách nào trên thế giới…. ngay cả quí bạn có thể nh́n được h́nh ảnh cái nóc nhà của ḿnh hay của bất cứ nhà bạn bè nào. Bài nầy tôi viết dong dài cho quí bạn đọc cho vui, v́ cách cứu vớt data chỉ viết vài hàng là hết rồi, mà gần như ai làm cũng được, đâu cần tới chuyên viên.

      Đă nhiều lần tôi nhắc nhở quí bạn về chuyện giữ ǵn data, tuy vậy thỉnh thoảng tôi vẫn được các bạn hỏi thăm (trễ) làm sao lấy lại h́nh chụp kỷ niệm mấy năm nay chứa trong computer vừa tắt thở. Tiếc rằng đa số quí bạn đưa computer cho người quen hay mang ra tiệm sửa rồi mới hỏi. Thưa quí bạn cái computer không có giá trị nhiều, data chứa trong đó mới là quí, là thứ khi mất đi th́ không có ǵ thay thế được. Tôi viết ít hàng nầy là v́ quí bạn, mà có khi tôi đụng chạm đến nhiều vị chuyên viên và chủ tiệm computer. Ở phần cuối cùng, tôi xin được tŕnh bày một vài phương cách lưu trử data lâu dài dành cho con cháu nhiều thế hệ về sau (chắc cũng có người tự hỏi có nên giử lại hay không).

      Máy computer quí bạn đang xài bao giờ rồi th́ cũng sẽ hư, data chứa trong hard disk rồi th́ cũng có ngày tiêu diêu mây ngàn hạc nội. Một sáng đẹp trời nào đó quí bạn mở máy computer lên thấy nó chẳng giống mọi ngày. Có khi không cháy đèn, có khi Windows chẳng “boot” có khi ra lịnh ǵ nó cũng chẳng nghe… h́nh ảnh sách vở mới hôm qua c̣n đó, nay chẳng thấy tâm hơi. Ư nghĩ đầu tiên của quí bạn là máy computer của ḿnh bị “virus” rồi. Oan ôi là oan, mọi chuyện ǵ xăy ra cho computer cứ đổ bừa lên đầu virus là xong, có khi chủ tiệm computer c̣n hùa theo nữa. Thưa quí bạn ngày nay virus rất hiếm thấy, muốn t́m một con cũng không ra, trừ khi quí bạn log vô các webpage “lậu” để download software lậu, t́m serial number, t́m “crack”… Đa số computer hư là tại v́ nó hư chỉ có vậy thôi, xin đừng cào nhào quí ông chồng hay quí bà vợ v́ táy máy tay chân nên mới ra nông nổi. Trời sanh computer là để hư mà.

      Quí bạn an tâm 99% data của quí bạn vẫn c̣n nguyên, mà người làm cho nó mất luôn là các tiệm sửa computer hay là bạn bè “biết computer” sửa giùm cho quí bạn. Tôi không có ư nói là chủ tiệm computer không có khả năng, nhưng hơi thiếu tinh thần của một người thợ (một người thợ già như tôi), th́ giờ với họ là tiền bạc, giải quyết nhanh gọn cho xong. C̣n các vị “biết computer” th́ phần lớn giống như quí vị mách thuốc thường gặp hàng ngày. Các vị nầy gặp ai bị chứng bịnh ǵ đó liền “làm phước” mách nước như ăn gạo lức muối mè ba tháng, uống xuyên tâm liên vài tuần, uống canh dưỡng sinh, uống nhào nôni là hết bịnh ngay… Quí vị không tin cứ t́m đọc trong webpage dunglac sẽ thấy bà bác sĩ N.T.T. đă trị được tuyệt gốc bịnh ung thư. Ôi loài người sao mà dễ tin như vậy.

      Xin trở lại. Ngày xưa hard disk là thứ dễ hư hơn hết, đụng tới là hư, ngày nay hard disk rất bền đa số hư là v́ “thợ” computer làm cho nó hư. Ủa mà hard disk là cái ǵ? Đó là cái hộp bằng quyển sách cầm tay, là vật ghi nhớ tất cả những ǵ quí bạn save vào đó. Nó là cái thư viện, khi nó hư giống y như cái thư viện bị cháy hoàn toàn. May là đa số hard disk hư chỉ giống như thư viện bị mất ch́a khóa, sách vở c̣n y nguyên, chỉ không mở cửa trước được để vào xem mà thôi. Trong trường hợp nầy quí bạn hăy làm như tôi, lẻn ra cửa sau mà vào, cửa sau thường bỏ trống.

      Xin nhắc lại khi máy computer của quí bạn không hoạt động b́nh thường, quí bạn không đọc được tài liệu chứa trong đó th́:

      1. Việc đầu tiên quí bạn nên lảm là không làm ǵ cả, không đem ra tiệm computer, không nhờ người “biết computer” xem giùm (trừ khi quí bạn biết chắc là người đó “rành” về computer).

      2. Việc kế là quí bạn mở cái thùng computer ra, nhớ tắt computer trước, không phải v́ sợ điện giựt mà v́ sợ đụng bậy vào các chỗ nhược làm computer hư thêm, với máy computer các bạn ít có hy vọng bị điện giựt. Tháo lấy cái hard disk ra ngoài. Nó chỉ có hai sợi giây cắm vào thôi, cứ rút giây mở ốc là lấy ra được. Nếu ngại lấy cái máy digital camera chụp vài tấm ảnh để đó trước khi gở giây. Đọc tới đây có người phản đối tôi liền. Quí bạn nói: tôi là người “i tờ” về computer xin đừng có xúi dại. Nếu không dám tháo cái hard disk, hăy nhờ người quen nào “biết computer” giúp một tay trước mặt quí bạn, nhớ đừng đưa họ mang về nhà.

      3. Mang cái hard disk vừa tháo gắn vô cái computer khác đang c̣n chạy tốt như là cái hard disk thứ hai. Không khó đâu, computer nào cũng có thể gắn tối thiều tới 4 hard disk mà đa số chỉ mới gắn có một hoặc hai cái hard disk mà thôi.

      4. Cũng có thể chạy ra tiệm bán đồ computer (Fry’s, Office Depot, Circuit City, Staples…) “mượn đở” cái hộp external hard drive, bán chừng $40, đem về gắn cái hard disk vừa tháo vào hộp nầy, cứ theo chỉ dẫn trong user guide mà làm. Xong gắn sợi giây USB của hộp nầy vào bất cứ port USB nào của một cái computer đang chạy Windows XP là được. Tới đây chắc có nhiều người thấy bài nầy vô ích cho ḿnh, nhưng tôi tin là đa số quí bạn MTC đọc bài nầy đang thiếu chịu tôi rất nhiều ly cà phê. Khi đụng việc, quí bạn sẽ thấy nó quí hơn một ly cà phê rất nhiều. Nhớ giữ hóa đơn, hôm sau mang cái hộp external hard drive ra tiệm trả lấy tiền lại.

      5. Khi gắn cái hard disk “hư” vào computer đang chạy Windows XP, tôi tin là 90% quí bạn đọc được cái hard disk nầy, dầu cho gắn trực tiếp hay gắn qua USB. Khi đọc được rồi th́ quí bạn copy hết tất cả những ǵ quí bạn thấy cần giử lại qua một folder tạm thời trong hard disk của cái computer thứ nh́ nầy (như vậy nhanh hơn). Cũng có thể viết hết các files cần giử lại của cái hard disk “hư” vào DVD hay CD (khá chậm). Nhớ đọc lại coi cái files đă viết vào DVD. Có khi quí bạn tưởng là đă ghi vào DVD xong rồi, đến khi cần th́ chẳng đọc được. C̣n lại 9% quí bạn không đọc được các files trong hard disk hư. Trong trường hợp nầy th́ quí bạn right click cái icon của hard disk nầy, xong click properties→tools →check now (trong error checking). Sau khi check xong, có rất nhiều hy vọng quí bạn đọc được cái hard disk “hư”.

      6. C̣n lại 1% số hard disk “hư” sẽ không đọc được, không hiện ra trên cái computer thứ hai. Làm sao nữa? Nếu quả thật data chứa trong đó thật cần, không có không được, th́ quí bạn có thể đưa cho các hăng chuyện môn cứu vớt data, tốn từ $5000 trở đi, không bảo đăm, nhưng vẫn lấy tiền. Hoặc đưa cho người có khả năng có kinh nghiệm giúp giùm. Nếu không muốn tốn tiền th́ xin gọi tôi, nhớ tránh giờ tôi đang ngủ nghe.

      10. Sau khi cứu được data rồi th́ làm ǵ tiếp. Dễ ợt. Ủa bộ bỏ vô thùng rác sao? Đâu có, tôi đâu phải là tiệm sửa computer mà bày bậy như vậy. Hăy gắn cái hard disk “hư” nầy trở lại cái computer ban đầu. Reinstall lại cái Windows XP là xong, gần như không mất ǵ cả, cái computer của quí bạn sẽ chạy y như lúc chưa hư. Nhớ là reinstall (repair) Windows XP, chớ không phải replace Windows đâu nghe. Quí bạn có hai đường chọn lựa khi install lại Windows XP, nhớ đọc kỹ. Nếu chọn replace cái Windows th́ quí bạn phải install lại hết các software đang có trong hard disk hư, data thường vẫn c̣n nguyên. Đừng có theo option format cái hard disk hư, mất hết mọi thứ từ data tới program đă có trước đây. Đây là cách mà các tiệm computer thường làm v́ nó dễ hơn hết, nhanh hơn hết cho tiệm, mà thiệt hại th́ giờ của quí bạn nhiều hơn hết để install lại tất cả mọi thứ đă mất (vài tuần lễ mới xong).

      11. Nếu quí bạn mua computer ráp sẳn bán nguyên bộ từ E-machine, từ Dell, từ Compaq, từ HP… th́ đừng bao giờ dùng cái CD hay DVD mang tên recovery disk (kèm theo trong thùng) trước khi lấy hết data cần thiết ra như chỉ dẫn ở các giai đoạn trên. Nếu yên trí là data đă an toàn rồi th́ dùng recovery disk là cách rất hay để computer chạy như xưa, như lúc mới mua về, lúc chưa có data của quí bạn trong đó.

      C̣n nhiều điều để nói để dặn ḍ, viết hoài c̣n hoài, xin tạm dừng lại đây. Tất cả chỉ dẫn trên không khó đâu, chỉ cần quí bạn dạn tay chút xíu thôi, nếu chưa đủ dạn th́ nên có người bạn “biết computer” ở bên cạnh. Bạn nào tự cứu được data th́ xin thiếu chịu tôi một ly cà phê Starbucks nghe.

      Cuối cùng xin nhắc nhở quí bạn là copy hết các data của quí bạn vào DVD hay CD (ít bền), vào flash drive (rất bền), vào cái hard disk thứ hai (khá bền), vào memory card của máy chụp h́nh (rất bền) và vào các storage media quí bạn đang có. Nhớ không chứa data vào một storage duy nhất, phải có nhiều bản copy, phải chứa trong vài loại media khác nhau, tùy theo tầm quan trọng của data. Trong các hăng, các company, các nhà băng, khi người thơ kư hay nhân viên ghi data vào (thí dụ quí bạn vừa rút tiền, bỏ tiền vào) th́ lập tức data chạy đến nhiều nơi nằm đâu đó rất xa, pḥng khi động đất, hỏa hoạn, sóng thần… có xăy ra th́ data vừa ghi vẫn c̣n nguyên vẹn. Huỳnh Chiếu Đẳng (viết lần đầu 31-Jul-2006)

      Ghi chú: Tôi thường gọi các bạn là quí bạn, quí bằng hữu… nếu các bạn không thích th́ xin cứ đổi hai chữ “quí bạn” thành “các bác” hay “bác” xuông th́ đúng kiểu cách xưng hô ngày nay ở trong nước.