Vài hàng về
Bà Huyện Thanh Quan và Cô (*) Hồ Xuân Hương

 

Hoàng Ngọc Liên

...Những người muôn năm cũ.
Hồn ở đâu bây giờ?
Vũ Ðình Liên
 

• Những Nữ Sĩ Tây Hồ

Xưa nay, không thể biết được là đã bao nhiêu người đã tốn nhiều giấy mực để viết về hai Nữ Sĩ ở Hồ Tây, Hà Nội. Còn người viết (NV) chỉ dám xin ghi lại một vài cảm nghĩ, nhân một chuyến ghé thăm Tây Hồ trên đường vô Nam.

Con đường Cổ Ngư ở giữa hai Hồ lớn của thành phố Hà Nội: Hồ Tây và Hồ Trúc Bạch. Ðền Trấn Võ bên phía Hồ Tây, nằm trong địa phận làng Nghi Tàm, nơi có Chùa Viên Minh. Ngày xưa, làng này tên gọi Trại Tầm Tang, nơi ở của Từ Hoa Công Chúa, con gái vua Lý Thần Tông (Thế Kỷ XIII). Công Chúa được vua cha cho phép ra ở Từ Hoa Cung để trồng dâu, nuôi tằm, gọi là Trại Tầm Tang, sau đổi là Làng Nghi Tàm. Hai nữ sĩ nổi danh của Việt Nam đều ở gần Tây Hồ: Bà Huyện Thanh Quan và Cô Hồ Xuân Hương.

• Về Bà Huyện Thanh Quan

Bạn đọc hẳn chưa quên câu chuyện thiếu phụ Nguyễn Thị Ðào làm đơn lên huyện xin ... cải giá, vì quá lâu ngày không được tin chồng. Bà Huyện Thanh Quan đã phê vào lá đơn:

-Phó cho con Nguyễn Thị Ðào,
Nước trong leo lẻo cắm sào đợi ai?
Chữ rằng: Xuân bất tái lai,
Cho về kiếm chút, kẻo mai nữa già!

Nguyễn Thị Ðào mừng rỡ đi lấy chồng khác. Ít lâu sau, chồng thị trở về phát đơn kiện, quan Huyện mất chức. Ong Bà Huyện Thanh Quan về làng Nghi Tàm gần Tây Hồ sống cho đến ngày tạ thế.

Bà Huyện Thanh Quan còn viết hai câu thơ tả cảnh hoang phế của khu Trấn Võ, Hồ Tây, như sau:

-Trấn Võ hành cung bỏ dãi dầu,
Khách đi qua đấy trạnh lòng đau!

Vài bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan còn truyền tụng:

Qua Ðèo Ngang Tức Cảnh

Bước tới Ðèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi tiều và chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Dưng chân đứng lại: trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
 

Thăng Long Thành Hoài Cổ

Tạo hóa gây chi cuộc hí trường,
Ðến nay thấm thoát mấy tinh sương.
Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương.
Ðá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt,
Nước còn cau mặt với tang thương.
Ngàn năm bóng cũ soi kim cổ,
Cảnh đấy người đây luống đoạn trường.
 

• Về Cô Hồ Xuân Hương

Cô là nữ sĩ được nhiều người mến chuộng, qua câu chuyện kể về "Cái Chuông". 

Hàng ngày Cô thường ra Chùa Trấn Quốc vãng cảnh. Có một số nho sinh hay bu quanh, buông lời trêu ghẹo. Có lần Cô ngỏ ý, nếu cậu nào làm được mấy câu thơ, có vần uông, thì sẽ được cô tiếp chuyện.

Các cậu ngẩn tò te. Cô bèn đọc:

- Một đàn thằng ngọng đứng xem chuông,
Nó bảo nhau rằng: "Ấy ái uông!".

Trang VHVN trên Net đã viết về Hồ Xuân Hương như sau:

... Thơ văn bà có ý lẳng lơ, mai mỉa, tinh nghịch, táo bạo, nhưng chứa chan tình cảm lãng mạn, thoát ly hẳn với những lễ giáo phong kiến thời bấy giờ.

........

Sau đây là vài bài thơ của Cô Hồ Xuân Hương:

Thiếu Nữ Ngủ Ngày 

Muà hè hây hẩy gió nồm đông,
Thiếu nữ nằm chơi quá giấc nồng.
Lược trúc chải cài trên mái tóc,
Yếm đào trễ xuống dưới nương long.
Ðôi gò Bồng đảo sương còn ngậm,
Một lạch Ðào nguyên suối chửa thông.
Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt,
Ði thì cũng dở, ở không xong.

 

Ðánh Ðu

Bốn cột khen ai khéo khéo trồng !
Người thì lên đánh kẻ ngồi trông
Trai du gối hạc khom khom cật
Gái uốn lưng ong ngửa ngửa lòng
Bốn mảnh quần hồng bay phấp phới
Hai hàng chân ngọc duỗi song song.
Chơi xuân đã biết xuân chăng tá ?
Cọc nhổ đi rồi lỗ bỏ không.

(*) Lời Người Viết - NV bắt chước một ông bạn, gọi nữ sĩ Hồ Xuân Hương là Cô Hồ Xuân Hương (HXH). Hẳn là Cô cũng muốn trẻ mãi, không già.

Hoàng Ngọc Liên

Tài liệu tham khảo: VHVN